Opcje giełdowe. Wprowadzenie teoretyczne oraz zasady obrotu

Transkrypt

1 Opcje giełdowe Wprowadzenie teoretyczne oraz zasady obrotu

2 NAJWAŻNIEJSZE CECHY OPCJI Instrument pochodny (kontrakt opcyjny), Asymetryczny profil wypłaty, Możliwość budowania portfeli o różnych profilach wypłaty, Dla nabywcy opcji z góry znana maksymalna strata, Nabywca opcji nie wnosi depozytów zabezpieczających. 2

3 DLACZEGO OPCJE GIEŁDOWE Cena opcji kształtowana przez rynek (wycena poprzez arkusz zleceń), Rynek wtórny (możliwość zamknięcia pozycji przed wygaśnięciem), Rozliczenie w KDPW. Instrument bazowy: indeks WIG20 w planach opcje na akcje pojedynczych spółek 3

4 KONTRAKT OPCYJNY (1) Umowa pomiędzy NABYWCĄ opcji a SPRZEDAWCĄ opcji NABYWCA SPRZEDAWCA 4

5 NABYWCA opcji KONTRAKT OPCYJNY (2) Nabywa PRAWO do żądania od SPRZEDAWCY zapłaty kwoty rozliczenia (rozliczenie pieniężne) Płaci dla SPRZEDAWCY premię opcyjną. SPRZEDAWCA opcji ZOBOWIĄZUJE się do zapłaty dla NABYWCY w terminie wykonania opcji kwoty rozliczenia, Otrzymuje premię opcyjną. 5

6 KONTRAKT OPCYJNY (3) NABYWCA Premia Płatna po zawarciu kontraktu opcyjnego SPRZEDAWCA Kwota rozliczenia Płatna na żądanie nabywcy w terminie wykonania opcji 6

7 KWOTA ROZLICZENIA Wysokość kwoty rozliczenia dla opcji na WIG20 jest uzależniona od dwóch parametrów: Wartości indeksu WIG20 w dniu wykonania (S) Kursu wykonania opcji (X) 7

8 ang. CALL OPCJE KUPNA NABYWCA opcji KUPNA zarabia na wzroście wartości indeksu WIG20 Opcja zostanie wykonana jeżeli S > X Kwota rozliczenia = (S X) * m gdzie m oznacza mnożnik (10 zł) 8

9 ang. PUT OPCJE SPRZEDAŻY NABYWCA opcji SPRZEDAŻY zarabia na spadku wartości indeksu WIG20 Opcja zostanie wykonana jeżeli X > S Kwota rozliczenia = (X S) * m gdzie m oznacza mnożnik (10 zł) 9

10 NABYCIE OPCJI KUPNA Przykład (T) Dzień zawarcia transakcji na opcjach WIG pkt. Oczekiwania WZROST wartości indeksu WIG20 Decyzja NABYCIE OPCJI KUPNA (CALL) Kurs wykonania (X) pkt. Premia 200 zł (T + n) Dzień wykonania: Scenariusz 1 w którym S > X WIG20 (S) pkt. Kwota rozliczenia (3.150 pkt pkt.) x 10 zł = 500 zł Zysk / Strata 500 zł 200 zł = zł (ZYSK) 10

11 NABYCIE OPCJI KUPNA Przykład (T+ n) Dzień wykonania Scenariusz 2 w którym S < X WIG20 (S) pkt. Kwota rozliczenia Brak Opcja NIE ZOSTAJE wykonana Zysk / Strata zł (STRATA) Stratę stanowi zapłacona premia opcyjna 11

12 Profil wypłaty NABYCIE OPCJI KUPNA (1) Premia (P) Zysk (+) Kurs wykonania (X) Kwota rozliczenia Zysk/Strata Wartość instrumentu bazowego Strata (-) Punkt opłacalności (X + P) 12

13 Profil wypłaty NABYCIE OPCJI KUPNA (2) Zysk (+) pkt. (X) Zysk/Strata 200 zł (P) 20 pkt. Strata (-) = pkt. (X + P) WIG20 13

14 NABYCIE OPCJI SPRZEDAŻY Przykład (T) Dzień zawarcia transakcji na opcjach WIG pkt. Oczekiwania SPADEK wartości indeksu WIG20 Decyzja NABYCIE OPCJI SPRZEDAŻY (PUT) Kurs wykonania (X) pkt. Premia 500 zł (T + n) Dzień wykonania: Scenariusz 1 w którym S < X WIG20 (S) pkt. Kwota rozliczenia (2.800 pkt pkt.) x 10 zł = zł Zysk / Strata zł 500 zł = zł (ZYSK) 14

15 NABYCIE OPCJI SPRZEDAŻY Przykład (T+ n) Dzień wykonania Scenariusz 2 w którym S > X WIG20 (S) pkt. Kwota rozliczenia Brak Opcja NIE ZOSTAJE wykonana Zysk / Strata zł (STRATA) Stratę stanowi zapłacona premia opcyjna 15

16 Profil wypłaty NABYCIE OPCJI SPRZEDAŻY (1) Zysk (+) Kwota rozliczenia Zysk/Strata Kurs wykonania (X) Wartość instrumentu bazowego Premia (P) Strata (-) Punkt opłacalności (X - P) 16

17 Profil wypłaty NABYCIE OPCJI SPRZEDAŻY (2) Zysk (+) Zysk/Strata Strata (-) pkt. (X) = pkt. (X - P) WIG zł (P) 50 pkt. 17

18 Profil wypłaty SPRZEDAŻ OPCJI KUPNA Zysk (+) Kupno Premia (P) Wartość instrumentu bazowego Strata (-) Kurs wykonania (X) Punkt opłacalności (X + P) Sprzedaż 18

19 Profil wypłaty SPRZEDAŻ OPCJI SPRZEDAŻY Zysk (+) Kupno Kurs wykonania (X) Wartość instrumentu bazowego Premia (P) Sprzedaż Punkt opłacalności (X - P) Strata (-) 19

20 In-The-Money (ITM) - Opcje KUPNA S > X Zysk (+) WIG20 > Kurs Wykonania (S) Strata (-) (X) pkt.

21 Out-of-The-Money (OTM) - Opcje KUPNA S < X Zysk (+) WIG20 < Kurs Wykonania (S) Strata (-) (X) pkt.

22 In-The-Money (ITM) - Opcje SPRZEDAŻY S < X Zysk (+) WIG20 < Kurs Wykonania (S) Strata (-) (X) pkt.

23 Out-of-The-Money (OTM) - Opcje SPRZEDAŻY S > X Zysk (+) WIG20 > Kurs Wykonania (S) Strata (-) (X) pkt.

24 At-The-Money (ATM) Opcje KUPNA i Opcje SPRZEDAŻY S X WIG20 Kurs Wykonania

25 Cena opcji (premia) (1) Cena opcji kształtowana przez rynek, Cena opcji (premia) = kurs x mnożnik (10 zł), Limit określony w zleceniu określa cenę po której chcemy kupić lub sprzedać opcje. Składniki cen opcji: Wartość wewnętrzna, Wartość czasowa. 25

26 Wartość wewnętrzna Opcje KUPNA: max(0;s-x) Opcje SPRZEDAŻY: max(x-s;0) Przykład. Opcje Kurs WIG20 (S) wykonania (X) KUPNA SPRZEDAŻY

27 Kurs wykonania opcji pkt. Wartość indeksu WIG20 Wartość wewnętrzna Wartość wewnętrzna opcji kupna OTM ATM ITM 27

28 Wartość czasowa Jej wysokość wynika z możliwości zmiany ceny instrumentu bazowego w kierunku korzystnym dla nabywcy oraz prawdopodobieństwa, że opcja zostanie wykonana. Jest równa: Kurs opcji Wartością wewnętrzną Przykład. WIG20 (S) = pkt. Kurs wykonania opcji kupna (X) = pkt. Kurs opcji = 150 pkt. Wartość wewnętrzna = max(0;s-x) = 100 pkt. Wartość czasowa = = 50 pkt. 28

29 Wartość wewnętrzna, czasowa Wartość WIG20 (S) Kurs opcji Wewnętrzna Czasowa

30 Co wpływa na cenę opcji Czynnik Zmiana kursu* Opcje kupna Opcje sprzedaży Wartość instrumentu bazowego rośnie Wartość instrumentu bazowego maleje Zmienność instrumentu bazowego rośnie Zmienność instrumentu bazowego maleje Upływa czas do wygaśnięcia * Zmiana kursu opcji przy założeniu braku wpływu pozostałych czynników 30

31 20-gru gru gru sty sty sty sty sty sty sty sty lut lut lut lut lut lut lut mar mar mar mar mar gru gru gru sty sty sty sty sty sty sty sty lut lut lut lut lut lut lut mar mar mar mar mar-11 WIG Kurs rozliczeniowy pkt OW20C Kwota rozliczenia = ( ) x 10 zł = zł

32 20-gru gru gru sty sty sty sty sty sty sty sty lut lut lut lut lut lut lut mar mar mar mar mar gru gru gru sty sty sty sty sty sty sty sty lut lut lut lut lut lut lut mar mar mar mar mar-11 WIG Kurs rozliczeniowy pkt OW20C Kwota rozliczenia = 0 zł Opcja wygasa OTM , ,00 44,00 35,00 4,40 3,

33 Czas do wygaśnięcia 33

34 Czas do wygaśnięcia wartość wewnętrzna cena opcji (80 dni do wygaśnięcia) cena opcji (20 dni do wygaśnięcia) cena opcji (140 dni do wygaśnięcia) 34

35 Zmienność Zysk (+) Y (zysk) X (zysk) P (strata) WIG20 Strata (-) 35

36 Greckie wskaźniki Delta ( ) - miara wpływu zmiany wartości instrumentu bazowego na kurs opcji, Theta ( ) - miara wpływu czasu do terminu wygaśnięcia na kurs opcji, Kappa/Vega ( ) - miara wpływu zmian zmienności instrumentu bazowego na kurs opcji. 36

37 Wycena opcji Parametry wyceny opcji: Wartość instrumentu bazowego Kurs wykonania opcji Czas do wygaśnięcia Stopa procentowa wolna od ryzyka Zmienność Dywidenda 37

38 STRATEGIE OPCYJNE 38

39 STRATEGIE OPCYJNE Przykład z rynku zagranicznego (1) Strategie opcyjne na rynku zagranicznym na przykładzie opcji na FTSE100 (Euronext-Liffe) Badanie przeprowadzone przez R. Fahlenbranch, P. Sandas opublikowane w dokumencie z 10 kwietnia 2006 r. Does Information Drive Trading in Options Strategy? dokument dostępny na www, Dane do badania dotyczyły okresu od sierpnia 2001 do grudnia 2004 r. Średni miesięczny obrót opcjami na FTSE100 to 1,7 mln (wg danych za sty-wrz 2007 r.) 39

40 STRATEGIE OPCYJNE Przykład z rynku zagranicznego (2) Wyniki badań Strategie opcyjne stanowią 37% całkowitej liczby transakcji zawieranych na tym rynku - pozostałe 63% stanowią transakcje na pojedynczych seriach opcji. Jeżeli spojrzymy na wolumen wówczas strategie opcyjne reprezentują aż 75% całkowitych obrotów opcjami. Na jedną strategię opcyjną przypada średnio 176 opcji tymczasem dla strategii realizowanych na pojedynczych seriach przypada jedynie 20 opcji czyli prawie 9-krotnie mniej. 40

41 STRATEGIE OPCYJNE Przykład z rynku zagranicznego (3) Najpopularniejsze strategie złożone jedynie z opcji. Strategia Udział % we wszystkich strategiach opcjami Udział % w strategiach wykorzystujących tylko opcje Strangle 13,7 23,0 Put Spread 8,0 13,4 Call Spread 8,1 13,7 Straddle 4,5 7,5 RAZEM 34,3 57,6 41

42 Zasady obrotu (1) Instrument bazowy Indeks WIG20 W planach opcje na akcje pojedynczych spółek System notowań Notowania ciągłe w godzinach: 8:30 17:35 42

43 Zasady obrotu (2) Terminy wygaśnięcia 4 najbliższe miesiące z cyklu: Marzec, Czerwiec, Wrzesień, Grudzień (jedna seria pozostaje w obrocie przez 12 miesięcy). 43

44 Zasady obrotu (3) Nazwa skrócona O W20 k r ccc O W20 Nazwa instrumentu OPCJA Nazwa instrumentu bazowego indeks WIG20 k Opcja kupna Opcja sprzedaży Marzec C O Czerwiec F R Wrzesień I U Grudzień L X r ccc Ostatnia cyfra roku wygaśnięcia Oznaczenie kursu wykonania opcji (dla opcji na WIG20 odczytaną wartość należy przemnożyć przez 10) 44

45 Zasady obrotu (4) Nazwa skrócona przykłady OW20C1310 OW20R1290 OW20 opcja na WIG20 C1 opcja kupna wygasająca w marcu 2011 roku 310 kurs wykonania 310 x 10 = pkt. OW20 opcja na WIG20 R1 opcja sprzedaży wygasająca w czerwcu 2011 roku 290 kurs wykonania 290 x 10 = pkt. 45

46 Zasady obrotu (5) Zlecenia Styl wykonania Wspomaganie płynności Wszystkie rodzaje za wyjątkiem PKC po każdej cenie PCRO po cenie rynkowej na otwarciu PCR po cenie rynkowej Europejski Automatyczne wykonanie tylko w dniu wygaśnięcia (jeżeli opcja jest ITM) 5 animatorów rynku: DM PKOBP SA Raiffeisen Centrobank AG DM IDM SA UniCredit Bank AG DM BOŚ 46

47 OW20 WSPOMAGANIE PŁYNNOŚĆ RYNKU 5 animatorów: DM PKOBP, Raiffeisen Centrobank AG, DM IDM SA, UniCredit Bank AG, DM BOŚ 47

48 Zasady obrotu (6) Wartości jakie mogą przyjmować kursy wykonania dla opcji na WIG20. Termin wygaśnięcia Wartość kursu wykonania (w punktach indeksowych) Różnice pomiędzy kursami wykonania (w punktach indeksowych) Dla opcji o najbliższym terminie wygaśnięcia od 10 do od 480 do co najmniej Dla opcji o kolejnych terminach wygaśnięcia od 20 do od 480 do co najmniej

49 Zasady obrotu (7) Jakie kursy wykonania w obrocie dla opcji na WIG20 Przy wprowadzaniu opcji na WIG20 na nowy termin do wygaśnięcia Przykład WIG pkt 1 seria ATM 4 serie OTM 4 seria ITM Opcje kupna Opcje sprzedaży OTM ITM OTM ITM OTM ITM OTM ITM ATM ATM ITM OTM ITM OTM ITM OTM ITM OTM 49

50 Kursy wykonania Kurs zamknięcia WIG20 Zasady obrotu (8) Wprowadzeni do obrotu kolejnych serii opcji na WIG20 najbliższy termin wygasania Sesja T Sesja T+1 Sesja T+2 Sesja T+3 Sesja T+4 50

51 Zasady obrotu (8) Wprowadzeni do obrotu kolejnych serii opcji na WIG20 pozostałe terminy wygasania Kursy wykonania Kurs zamknięcia WIG Sesja T Sesja T+1 Sesja T+2 Sesja T+3 Sesja T+4 51

52 Zasady obrotu (9) Kurs odniesienia Widełki Do określania widełek statycznych Kursem odniesienia dla kursu otwarcia jest kurs teoretyczny opcji wyznaczony z modelu wyceny opcji Black- Scholes, Do określania widełek dynamicznych Kursem odniesienia dla notowań ciągłych oraz zamknięcia jest kurs wyznaczony na otwarciu. Statyczne określane raz na miesiąc jako 5% średniej arytmetycznej z ostatnich 20 kursów zamknięcia instrumentu bazowego z poprzedniego miesiąca, Dynamiczne stanowią połowę widełek statycznych 52

53 Depozyty zabezpieczające (1) Wymagane tylko od WYSTAWCÓW, Finansowa gwarancja wypłaty dla nabywcy kwoty rozliczenia, Depozyt wstępny i właściwy. 53

54 Depozyty zabezpieczające (2) Scenariusze Wartość indeksu Zmienność Kurs teoretyczny opcji (pkt) Wartość opcji (zł) Scenariusza ,61 24,40% 333, Scenariusza ,61 19,40% 324, Scenariusza ,73 24,40% 371, Scenariusza ,73 19,40% 363, Scenariusza ,95 24,40% 295, Scenariusza ,95 19,40% 248, Scenariusza ,12 24,40% 410, Scenariusza ,12 19,40% 404, Scenariusza ,56 24,40% 258, Scenariusza ,56 19,40% 245, Scenariusza ,51 24,40% 450, Scenariusza ,51 19,40% 446, Scenariusza ,17 24,40% 224, Scenariusza ,17 19,40% 209, Scenariusza ,69 23,15% 286, Scenariusza ,99 23,15% 61,

55 Depozyty zabezpieczające (3) Korelacja Analizowane jest ryzyko jakie generuje portfel instrumentów pochodnych Depozyt naliczany jest z uwzględnieniem ryzyka portfela Przykład na podstawie opcji na WIG20 (dane z dnia r.) Wystawienie OW20F1290 = zł, Wystawienie OW20R1290 = zł, depozyt dla portfela ww. pozycji w opcjach bez korelacji = zł (suma depozytów zł zł) z uwzględnieniem korelacji = zł 55

56 Statystyka Roczne wolumeny obrotów opcjami na WIG20 w tys. opcji

57 Więcej informacji: 57

58 Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA ul. Książęca 4, Warszawa tel. (022) , fax (022) , gielda@gpw.pl