Opcje giełdowe i zabezpieczenie inwestycji. Filip Duszczyk Dział Rynku Terminowego

Transkrypt

1 Opcje giełdowe i zabezpieczenie inwestycji Filip Duszczyk Dział Rynku Terminowego

2 Agenda: Analiza Portfela współczynnik Beta (β) Opcje giełdowe wprowadzenie Podstawowe strategie opcyjne Strategia Protective Put Jak wybrać kurs wykonania Wolumen strategii Zastosowanie praktyczne 2

3 Analiza portfela 3

4 Współczynnik Beta (β) 1. Współczynnik ryzyka portfela określający korelację pomiędzy portfelem inwestycyjnym a hipotetyczną inwestycją (WIG20). 2. Jeden z najczęściej używanych wskaźników w analizie ryzyka inwestycji. 3. Wzór: 4. Beta > 1 porfel bardziej ryzykowny niż rynek 5. Beta < 1 portfel mniej ryzykowny niż rynek 4

5 Współczynnik Beta (β) 5

6 Współczynnik Beta (β) 6

7 Współczynnik Beta (β) Zmienność jako wartość % 7

8 Współczynnik Beta (β) 8

9 Opcje giełdowe 9

10 Co to jest opcja? OPCJA JAK POLISA Zabezpieczenie portfela inwestycyjnego - Nabywamy opcje aby zabezpieczyć portfel przed nagłymi zmianami kursów (akcji, indeksów, walut) pozbywamy się nieporządanego ryzyka. - Podobnie jak z polisą ubezpieczeniową wybieramy poziom zabezbieczenia i termin, w którym chcemy być chronieni. - Za opcję (polisę) płacimy premię (cena opcji), czyli analogiczną składkę ubezpieczeniową. - Im większe zabezpieczenie czy dłuższy termin, tym większa premia. - Wystawiając opcje (sprzedając) zachowujemy się jak firma ubezpieczeniowa bierzemy na siebie ryzyko nabywcy. 10

11 KONTRAKT OPCYJNY (1) Język opcji Opcja kupna (Call) - Prawo do nabycia aktywu* po ustalonej cenie w określonym terminie Opcja sprzedaży (Put) - Prawo do sprzedaży aktywu* po ustalonej cenie w określonym terminie Pozycja długa (Long) - Nabycie kontraktu opcyjnego (Call/Put) Pozycja krótka (Short) - Wystawienie kontraktu opcyjnego (Call/Put) *Na GPW opcje rozliczane są pieniężnie, bez fizycznej dostawy instrumentu bazowego 11

12 KONTRAKT OPCYJNY (2) Język opcji NABYWCA opcji - Nabywa PRAWO do żądania od WYSTAWCY kupna lub sprzedaży aktywu w terminie wykonania - Przy rozliczeniu pieniężnym (GPW) nabywa prawo do zażądania od WYSTAWCY zapłaty kwoty rozliczenia, - Płaci WYSTAWCY premię opcyjną, - Pozbywa się niepożądanego ryzyka finansowego. WYSTAWCA opcji - ZOBOWIĄZUJE się dostawy do lub odkupienia od NABYWCY aktywu w terminie wykonania - GPW: zobowiązanie się do zapłaty dla NABYWCY w terminie wykonania opcji kwoty rozliczenia, - Otrzymuje premię opcyjną, - Przejmuje ryzyko NABYWCY. 12

13 KONTRAKT OPCYJNY (3) Język opcji Instrument bazowy (underlying) nabywany lub sprzedawany aktyw, który objęty jest danym kontraktem opcyjnym (towar, akcja, indeks, waluta, obligacja, kontrakt terminowy) Kurs wykonania (strike/exercise price) cena, po której dany kontrakt opcyjny może zostać wykonany Termin wygaśnięcia (expiry) ostatni dzień, w którym dany kontrakt opcyjny jest handlowany i za razem może zostać rozliczony 13

14 WYKONANIE/ROZLICZENIE (1) Język opcji Europejski styl wykonania nabyta opcja może być wykonana tylko w dniu wygaśnięcia danej opcji Amerykański styl wykonania nabyta opcja może być wykonana w każdy dzień po jej nabyciu Kurs rozliczeniowy kurs instrumentu bazowego, wg. którego rozliczane są opcje Kwota rozliczenia wartość pieniężna, która jest dodawana do lub odejmowana od rachunku maklerskiego po wygaśnięciu najbliższej serii opcji 14

15 WYKONANIE/ROZLICZENIE (2) Język opcji Nabywca opcji otrzyma od wystawcy opcji kwotę rozliczenia, jeżeli w dniu wygaśnięcia wartość instrumentu bazowego (kurs rozliczeniowy) przekroczy poziom kursu wykonania opcji: Dla opcji kupna kurs rozliczeniowy musi wzrosnąć ponad kurs wykonania opcji, Dla opcji sprzedaży kurs rozliczeniowy musi spaść poniżej kursu wykonania opcji. *Na GPW opcje wykonywane i rozliczane są automatycznie w dniu wygaśnięcia (trzeci piątek każdego miesiąca) 15

16 PREMIA OPCYJNA (1) Język opcji Cena opcji, czyli PREMIA, ustalana jest przez uczestników rynku po przez wystawianie ofert kupna i sprzedaży w arkuszu zleceń. Kiedy oferta kupna równa się ofercie sprzedaży, następuje transakcja. Premie opcyjną dzielimy na wartość wewnętrzną i wartość zewnętrzną/czasową. 16

17 PREMIA OPCYJNA (2) Język opcji Wartość wewnętrzna (intrinsic value) suma, która wpłynęłaby na rachunek właściciela danej opcji jeżeli nastąpiłoby rozliczenie tej opcji przy użyciu obecnego kursu instrumentu bazowego jako kursu rozliczeniowego Opcja kupna (Call) posiada wartość wewnętrzną tylko gdy jej kurs wykonania jest PONIŻEJ wartości instrumentu bazowego Przykład: WIG20 = 2350 pkt. Opcja kupna z kursem wykonania 2300 pkt. ma wartość wewnętrzną = 50 pkt. 17

18 PREMIA OPCYJNA (3) Język opcji Opcja sprzedaży (Put) posiada wartość wewnętrzną tylko gdy jej kurs wykonania jest POWYŻEJ wartości instrumentu bazowego Przykład: WIG20 = 2350 pkt. Opcja sprzedaży z kursem wykonania 2400 pkt. ma wartość wewnętrzną = 50 pkt. *Wartość wewnętrzna opcji nigdy nie będzie ujemna 18

19 PREMIA OPCYJNA (4) Język opcji Wartość zewnętrzna/czasowa (extrinsic/time value) zazwyczaj premia opcyjna jest wyższa od wartości wewnętrznej. Jak zobaczymy w dalszych wykładach, to dodatkowa suma, którą inwestorzy są gotowi dopłacić za zabezpieczające cechy opcji. Przykład: WIG20 = 2350 pkt. Premia opcji kupna z kursem wykonania 2300 pkt. = 63 pkt. Wartość zewnętrzna = 13 pkt. 19

20 PREMIA OPCYJNA (5) Język opcji Premia opcyjna zawsze zawiera wartość wewnętrzną i wartości zewnętrzną Jedna lub obydwie wartości mogą = 0 Jeżeli wartość wewnętrzna = 0, premia zawiera tylko wartość zewnetrzną Jeżeli wartość zewnętrzna = 0, premia zawiera tylko wartość wewnętrzną i mówimy, że opcja jest w parytecie (parity). 20

21 Cena Opcji (Premia) Wartość instrumentu bazowego Kurs wykonania opcji Zmienność implikowana Termin wygaśnięcia Stopa wolna od ryzyka Stopa dywidendy BLACK / SCHOLES PREMIA 21

22 DEPOZYT ZABEZPIECZAJĄCY Język opcji Nabywca opcji nie musi wprowadzać na rachunek maklerski depozytu zabezpieczającego ponieważ maksymalne ryzyko to wyłącznie zapłacona premia opcyjna. Wystawca opcji musi wprowadzić na rachunek maklerski depozyt zabezpieczający, który zapewni pokrycie w przypadku niekorzystnej zmiany wartości wystawionych opcji. Depozyt zabezpieczający obliczany jest metodologią SPAN przez KDPW_CCP. Kalkulator depozytów: 22

23 ZASADY OBROTU NA GPW (1) Język opcji Instrumenty bazowe WIG20 System notowań Notowania ciągłe w godzinach 8:45 17:05 Terminy wygaśnięcia Opcje na WIG20 3 najbliższe miesiące kalendarzowe oraz 3 najbliższe miesiące z cyklu: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień 23

24 ZASADY OBROTU NA GPW (2) Język opcji Zlecenia Wszystkie rodzaje zleceń UTP Styl wykonania Europejski Automatyczne wykonanie tylko w dniu wygaśnięcia (jeżeli opcja jest ITM) Wspomaganie płynności 4 animatorów rynku (Raiffeisen Centrobank, DM mbanku, DM PKO, DM BOŚ) 24

25 ZASADY OBROTU NA GPW (3) Nazwy skrócone Język opcji OW20krrcccc gdzie: O - opcja, W20 - indeks bazowy WIG20, k - kod określający typ i miesiąc wykonania opcji, rr - dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia, cccc - kurs wykonania. ( OW20D ) 25

26 Język opcji ZASADY OBROTU NA GPW (4) k - kod określający typ i miesiąc wykonania opcji Miesiąc Kod opcji kupna Kod opcji sprzedaży styczeń A M luty B N marzec C O kwiecień D P maj E Q czerwiec F R lipiec G S sierpień H T wrzesień I U październik J V listopad K W grudzień L X 26

27 ZASADY OBROTU NA GPW (5) Język opcji Różnice pomiędzy kursami wykonania Termin wygaśnięcia Numer terminu wygaśnięcia Różnice pomiędzy kursami wykonania* Opcje wygasające w miesiącach kalendarzowych Opcje wygasające w miesiącach cyklu marcowego * Przedstawiono te różnice które dotyczą kursów wykonania o wartościach powyżej 1000 pkt. Więcej szczegółów w standardzie opcji. 27

28 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (1) Stosując wartość wewnętrzną lub zero, możemy graficznie przedstawić zysk/stratę z każdej pozycji opcyjnej w dniu wygaśnięcia. Taki wykres nie tylko przedstawia zyskowność transakcji opcyjnych, ale również pomaga zwizualizować nietypowe cechy tych instrumentów. Ponieważ opcje to instrumenty pochodne, zapoznajmy się najpierw z profilem wypłaty instrumentu bazowego: 28

29 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (2) INSTRUMENT BAZOWY (UNDERLYING) ZYSK (+) (y) Pozycja długa z 99,00 pkt , (x) STRATA (-) Pozycja krótka z 99,00 pkt. 29

30 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (3) Oś (x) kurs instrumentu bazowego Oś (y) zysk/strata pozycji Potencjalny zysk/strata każdej pozycji jest nieograniczony* Korelacja pomiędzy ruchem instrumentu bazowego a zyskiem/stratą = 1 do 1 *wartość instrumentu bazowego nie może zejść poniżej zera, więc teoretycznie potencjalny zysk/strata jest ograniczony po stronie spadku. 30

31 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (4) OPCJA KUPNA (CALL) ZYSK (+) kurs wykonania Długa opcja kupna - Kurs wykonania = 100 pkt. - Premia = 2,60 pkt. 100 strata maksymalna - 2,60 pkt. (102,60) STRATA (-) punkt opłacalności 31

32 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (5) Niesymetryczny profil wypłaty Instrument bazowy < 100 pkt. opcja jest OTM i nie zostaje wykonana. Strata = zapłacona premia = 2,60 pkt. Instrument bazowy > 100 pkt. opcja jest ITM i zostaje wykonana. Zysk = Kurs rozliczeniowy kurs wykonania zapłacona premia Instrument bazowy = 102,60 pkt. (punkt opłacalności) Zysk = kurs rozliczeniowy kurs wykonania zapłacona premia = 102,60 100,00 2,60 = 0 pkt. 32

33 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (6) DŁUGA OPCJA KUPNA (LONG CALL) ZYSK (+) ,60 pkt. - 2,60 pkt. - 1,10 pkt. STRATA (-) Kurs wykonania 95, premia 4,60 pkt. Kurs wykonania 100, premia 2,60 pkt. Kurs wykonania 105, premia 1,10 pkt. 33

34 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (7) Każda długa opcja kupna ma podobny kształt profilu wypłaty Ograniczone ryzyko i potencjalnie nieograniczony zysk Wartość maksymalnej straty zawsze zależy od kursu wykonania i od premii opcyjnej Ograniczone ryzyko! 34

35 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (8) KRÓTKA OPCJA KUPNA (SHORT CALL) ZYSK (+) Kurs wykonania 95, premia 4,60 pkt. Kurs wykonania 100, premia 2,60 pkt. Kurs wykonania 105, premia 1,10 pkt. 4,60 pkt. 2,60 pkt. 1,10 pkt STRATA (-) 35

36 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (9) Inwersja profilu wypłaty długiej opcji kupna Ograniczony zysk Wartość maksymalnego zysku nie może przekroczyć wartości premii otrzymanej za wystawienie opcji Potencjalnie nieograniczone ryzyko! 36

37 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (10) OPCJA SPRZEDAŻY (PUT) ZYSK (+) Długa opcja sprzedaży: - Kurs wykonania = 100 pkt. - Premia = 3,00 pkt. kurs wykonania 100 strata maksymalna - 3,00 pkt. (97,00) STRATA (-) punkt opłacalności 37

38 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (11) Niesymetryczny profil wypłaty Instrument bazowy > 100 pkt. opcja jest OTM i nie zostaje wykonana. Strata = zapłacona premia = 3,00 pkt. Instrument bazowy < 100 pkt. opcja jest ITM i zostaje wykonana. Zysk = kurs wykonania kurs rozliczeniowy zapłacona premia Instrument bazowy = 97,00 pkt. (punkt opłacalności) Zysk = kurs wykonania kurs rozliczeniowy zapłacona premia = 100,00 97,00 3,00 = 0 pkt. 38

39 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (12) DŁUGA OPCJA SPRZEDAŻY (LONG PUT) ZYSK (+) Kurs wykonania 105, premia 7,20 pkt. Kurs wykonania 100, premia 3,00 pkt. Kurs wykonania 95, premia 1,45 pkt ,45 pkt. - 3,00 pkt. - 7,20 pkt. STRATA (-) 39

40 Podstawowe strategie inwestycyjne CHARAKTERYSTYKA ZYSKU/RYZYKA (13) KRÓTKA OPCJA SPRZEDAŻY (SHORT PUT) ZYSK (+) 7,20 pkt. 1,45 pkt. 3,00 pkt STRATA (-) Kurs wykonania 105, premia 7,20 pkt. Kurs wykonania 100, premia 3,00 pkt. Kurs wykonania 95, premia 1,45 pkt. 40

41 Zabezpieczenie portfela 41

42 Zabezpieczenie portfela Przykład: Data: 12 maja Wartość portfela akcji: PLN, Portfel akcji wysoko skorelowany z portfelem indeksu WIG20 (β = 1) Prognozujemy, że za 3 dni mogą nastąpić spadki na rynku w efekcie publikacji ważnego wskaźnika ekonomicznego, Zabezpieczamy portfel akcji przed spadkiem jego wartości. Możliwe strategie zabezpieczające: Wystawienie kontraktu na WIG20 Nabycie opcji sprzedaży na WIG20 - zakładamy, że data w dniu tworzenia strategii to 12 maja a opcja, którą nabywamy jest opcją wygasającą 15 maja. 42

43 Zabezpieczenie portfela Opcja: Nabywamy jedną opcję sprzedaży z kursem wykonania oraz majowym terminem wygaśnięcia, (1 opcja x pkt. x 10 PLN = PLN), Zakładając zmienność 14,5%, stopa dywidendy 0% i stopa wolna od ryzyka 1,95% wartość jednej opcji sprzedaży to 12,15 pkt., 12,15 pkt. x 10 PLN x 1 opcja = 121,50 PLN 121,50 PLN stanowi koszt naszego zabezpieczenia 43

44 Nabyta Opcja Sprzedaży ZYSK (+) Opcja sprzedaży z kursem wykonania Portfel -121,50 zł WIG20 STRATA (-) 44

45 Scenariusz 1 WIG20: pkt. Data: 15 maja Opcje Zabezpieczenie portfela Portfel: pkt. x 10 PLN = PLN ( PLN) Opcje: Kurs rozliczeniowy: pkt pkt. = 150 pkt. 1 opcja x 150 pkt. x 10 PLN = PLN 121,50 PLN (Premia) = ,50 PLN PLN ,5,00 PLN = -121,50 PLN -121,50 PLN to premia, którą zapłaciliśmy za opcje 45

46 Scenariusz 2 WIG20: pkt. Data: 15 maja Opcje Zabezpieczenie portfela Portfel: pkt. x 10 PLN = PLN ( PLN) Opcje: Nie wykonane, strata premii = -121,50 PLN -121,50 PLN PLN = +878,50 PLN Zastosowanie opcji pozwala osiągnąć zysk w przypadku wzrostu indeksu WIG20!!! 46

47 Praktyczne zastosowanie 47

48 Portfel inwestycyjny 48

49 Portfel inwestycyjny 49

50 Kurs wykonania X = S [1 (%z/β)] - X: kurs wykonania - S: kurs instrumentu bazowego - %z: maksymalna strata w % - β: wartość wskażnika Beta 50

51 Wolumen W = (β x P)/(m x S) - W: wolumen - P: wartość portfela - S: Kurs instrumentu bazowego - M: mnożnik - β: wartość wskażnika Beta 51

52 Zabezpieczenie 52

53 53

54 Dziękuję 54

55 Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA ul. Książęca 4, Warszawa tel. (022) , fax (022) , gielda@gpw.pl 55