Bankowość spółdzielcza w Polsce - kierunki rozwoju, szanse i zagrożenia w okresie dekoniunktury gospodarczej Tomasz Bieske, Partner 14 września 2009
Agenda 1. Sytuacja banków spółdzielczych w Polsce 2. Bieżące wydarzenia w polskiej bankowości spółdzielczej 3. Polska bankowość spółdzielcza na tle innych krajów UE 4. Czynniki zmian bankowości spółdzielczej w UE 5. Doświadczenia bankowości spółdzielczej w krajach UE 6. Przykłady rozwiązań z krajów UE 7. Wnioski z doświadczeń europejskich dla Polski 8. Wyzwania polskiej bankowości spółdzielczej Strona 2
Sytuacja banków spółdzielczych w Polsce Sektor banków spółdzielczych stoi przed nowymi wyzwaniami jeżeli chce zwiększyć swój udział w rynku spadający udział w rynku kredytów i depozytów wysoka jakość ekspozycji kredytowej wyższa leczspadająca marża odsetkowa w stosunku do banków komercyjnych stabilny i wyższy niż w bankach komercyjnych poziom rentowności aktywów wysoka relacja kosztów do dochodów niewystarczające fundusze własne części banków ograniczające akcję kredytową rozproszenie i brak standaryzacji produktów i procesów bankowych (procesy operacyjne, zarządzanie ryzykiem, systemy informatyczne) rozległa i rosnąca sieć placówek BS (poza głównym obszarem zainteresowania banków komercyjnych) odporność na niekorzystne tendencje występujące na rynkach finansowych, np. brak uzależnienia od rynku międzybankowego Strona 3
Sytuacja banków spółdzielczych w Polsce 8% 6% 4% 2% 0% 2.0% 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% Marża odsetkowa w latach 2002-2009 6.7% 5.6% 5.9% 5.6% 4.8% 4.8% 5.2% 4.1% 3.3% 3.1% 3.1% 3.2% 3.2% 3.1% 3.0% 2.5% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 I poł. 2009 Banki komercyjne Banki spółdzielcze ROA w latach 2002-2009 1.6% 1.8% 1.6% 1.8% 1.8% 1.7% 1.2% 1.3% 1.4% 1.6% 1.5% 1.4% 1.5% 0.8% 0.5% 0.5% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 I poł. 2009 Banki komercyjne Banki spółdzielcze 80% 70% 60% 50% 40% 25% 20% 15% 10% 5% 0% C/I w latach 2002-2009 70.6% 75.3% 71.6% 72.2% 72.7% 69.2% 65.7% 70.8% 63.4% 67.6% 64.6% 60.6% 57.5% 54.6% 53.4% 54.3% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 I poł. 2009 Banki komercyjne 22,0% 22,2% 15,6% 7,2% 7,2% 5,5% 11,5% 7,6% Banki spółdzielcze Udział należności zagrożonych w należnościach ogółem od sektora niefinansowego w latach 2002-2009 5,5% 4,7% 6,7% 4,9% 4,0% 3,0% 3,0% 2,8% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 I poł. Banki komercyjne 2009 Banki spółdzielcze Źródło: KNF Strona 4
Bieżące wydarzenia w polskiej bankowości spółdzielczej Zmiany w otoczeniu i regulacjach dotyczących banków spółdzielczych Możliwość podniesienia kapitałów własnych poprzez emisję bankowych papierów wartościowych (nowelizacja ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, sierpień 2009) Zaliczenie do funduszy podstawowych obligacji zamiennych i długoterminowych (projekt uchwały kapitałowej KNF) Pakt na rzecz rozwoju akcji kredytowej prace nad wykorzystaniem nadwyżki finansowej banków spółdzielczych (NBP) Fundusz Restrukturyzacji Banków Spółdzielczych na wsparcie procesów łączenia się banków spółdzielczych (fundusz BFG) Uczestnictwo w programie udzielania kredytów preferencyjnych dla rolnictwa i firm przetwarzających żywność (planowana wartość kredytów 3 mld PLN w 2009) Strona 5
Polska bankowość spółdzielcza na tle innych krajów UE Znaczący udział bankowości spółdzielczej w rynku kredytów i depozytów w wiodących krajach Unii Europejskiej Udział w rynku depozytów i kredytów banków spółdzielczych w wybranych krajach europejskich w 2007 roku 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 53,0% 45,3% 41,0% 33,7% 28,0% 29,5% 18,3% 16,0% Udział w rynku depozytów 8,8% 9,1% 6,5% 3,1% Udział w rynku kredytów 5,0% 5,2% 1,4% 0,8% Francja (Crédit Agricole, Crédit Mutuel i Banques Populaires) Holandia (Rabobank Nederland) Włochy (Assoc. Nazionale fra le Banche Popolari i FEDERCASSE) Niemcy (BVR/DZ BANK) Polska (Krajowy Zwiazek Banków Spóldzielczych) Węgry (National Federation of Savings Cooperatives) Hiszpania (Unión Nacional de Cooperativas de Crédito) Litwa (Association of Lithuanian credit unions) Źródło: European Association of Co-operative Banks, http://www.eurocoopbanks.coop/ Strona 6
Czynniki zmian bankowości spółdzielczej w UE Wysoki udział w rynku kredytów i depozytów został osiągnięty poprzez restrukturyzację sektora w odpowiedzi na zmiany w otoczeniu rynkowym Zmiany w otoczeniu rynkowym: globalizacja i otwarcie granic na usługi finansowe, powodujące nasilenie konkurencji w sektorze usług finansowych informatyzacja i wzrost znaczenia zdalnych kanałów dystrybucji rozwój oczekiwań klientów w stosunku do oferty usług finansowych dostępność funduszy Unii Europejskiej konieczność utrzymywania wymaganych kapitałów własnych Odpowiedź banków spółdzielczych: wykorzystanie efektów skali poprzez procesy konsolidacyjne wykorzystanie nowych źródeł pozyskania kapitałów (giełdowe spółki-córki akcyjne) zwiększanie efektywności działania i redukcja kosztów rozszerzenie oferty o nowoczesne produkty finansowe inicjatywy społeczne i budowanie relacji z klientami Strona 7
Doświadczenia bankowości spółdzielczej w UE Konsolidacja sektora i zwiększanie roli banków regionalnych i zrzeszających Procesy konsolidacyjne w sektorze bankowości spółdzielczej we Francji, Holandii i w Niemczech: Francja 3 grupy, 19 tys. placówek Holandia 1 grupa, 1200 placówek Niemcy w trakcie fuzji dwóch grup banków spółdzielczych, łącznie 13,5 tys. placówek Źródło: European Association of Co-operative Banks 2007, http://www.eurocoopbanks.coop/ Strona 8 Przykłady funkcji przeniesionych na poziom banków regionalnych i zrzeszających: rozwój produktów i badań rynkowych (Niemcy, Francja) budowa platform transakcyjnych i informacyjnych (Niemcy, Holandia, Francja) wsparcie marketingowe (Niemcy) rozwój polityki kredytowej (Niemcy) funkcje reprezentacyjne, koordynacyjne i wynikające z obowiązków wobec nadzoru bankowego (Holandia) funkcje dostawcy specyficznych usług finansowych (m.in. usługi płatnicze, transakcje rynku kapitałowego) (Hiszpania)
Doświadczenia bankowości spółdzielczej w UE Rozwój oferty produktowej i tworzenie wyspecjalizowanych spółek w grupie Rozszerzenie tradycyjnej oferty o produkty takie jak: obrót papierami wartościowymi, zarządzanie aktywami, private banking, itp. (Francja) Rozwój bankowości internetowej i zdalnych kanałów dystrybucji (Holandia, Francja) Partnerstwo banków spółdzielczych i innych instytucji finansowych (bank hipoteczny, firma leasingowa, zakład ubezpieczeń, towarzystwo funduszy inwestycyjnych) umożliwiające dostarczanie kompleksowych usług finansowych (Niemcy- FinanzVerbund ) Wyspecjalizowane spółki zależne w zakresie tworzenia i zarządzania produktami: usługi zarządzania aktywami, leasing, kredyty hipoteczne oraz private banking (Holandia) usługi dla klientów zamożnych, SMEs, korporacji (Francja) operacje na rynkach kapitałowych oraz dla bankowości inwestycyjnej (Francja) usługi ubezpieczeniowe (Hiszpania) Wyspecjalizowane spółki dostarczające wsparcia dla banków spółdzielczych w zakresie centralnego zarządzania infrastrukturą IT i nieruchomościami (Francja, Holandia, Hiszpania) Strona 9
Doświadczenia bankowości spółdzielczej w UE Metody pozyskania kapitałów i możliwości jego współdzielenia w grupie Wydzielenie spółek znajdujących się w publicznym obrocie od sieci banków spółdzielczych uniknięcie konfliktu interesów pomiędzy spółdzielcami i właścicielami akcji (Francja) Gromadzenie kapitałów z rynków finansowych przez wydzielone spółki poprzez emisję akcji, uczestniczenie w przejęciach innych spółek komercyjnych, w tym funkcjonujących w ramach grup bankowych (Francja) Zyski wypracowane przez grupę przeznaczane na wzmocnienie kapitałów własnych (Francja) Zasada solidarności możliwość pozyskiwania kapitałów przez bank nadzorujący grupę z banków regionalnych (Francja) Solidarna odpowiedzialność lokalnych banków spółdzielczych za zobowiązania poszczególnych banków należących do zrzeszenia (Holandia) Strona 10
Przykłady rozwiązań z krajów UE(1/2) Przykłady rozwiązań mających na celu wsparcie inicjatyw społecznych i zbudowanie relacji z klientami Nexxt-change (Niemcy) Platforma Nexxt-change służącą do: kojarzenia przedsiębiorstw, które poszukują kadry zarządzającej z potencjalnymi kandydatami gromadzenia informacji o małych i średnich przedsiębiorstw poszukujących nowego właściciela Banki spółdzielcze pełnią rolę lokalnych doradców, dla przedsiębiorstw i potencjalnych kandydatów 40 spółek tygodniowo z sukcesem znajduje kandydatów na oferowane stanowiska System GENO-STAR (Niemcy) Utworzony przez grupę banków spółdzielczych Wspiera małe i średnie przedsiębiorstwa w znalezieniu odpowiedniej strategii inwestycyjnej uwzględniającej dostępne programy pomocowe GENO - STAR służy do sporządzenia on-line próbnego planu finansowego, zawierającego informacje o programach wsparcia finansowego i wymaganiach programów pomocowych Strona 11
Przykłady rozwiązań z krajów UE(2/2) Przykłady rozwiązań mających na celu wsparcie inicjatyw społecznych i zbudowanie relacji z klientami Fundusz gwarancyjny dla MSP (Francja) Utworzony przez regionalne związki drobnych rzemieślników, sprzedawców i przedsiębiorstw jednoosobowych Służy udzielaniu gwarancji na kredyty udzielane przez Banques Populaires małym i średnim przedsiębiorstwom Finansowany jest ze składek poszczególnych członków funduszu Wsparcie gwarancją funduszu związane jest z obniżeniem lub całkowitą rezygnacją z zabezpieczenia kredytu ze strony przedsiębiorcy Europejski Fundusz Gwarancyjny współgwarantuje udzielane kredyty Generation Mortgage (Holandia) Produkt kredyt mieszkaniowy Generacja zwiększający dostępność kredytów mieszkaniowych Przeznaczony dla osób mających kłopoty z pozyskaniem kredytu (np. przy niewystarczających źródłach dochodów) Oferowany produkt może być poręczany przez rodziców lub też dziadków wnioskodawcy Strona 12
Wnioski z doświadczeń europejskich dla Polski (1/2) Konieczność przeprowadzenia działań w celu zwiększenia efektywności działania Dualizm roli zysku w bankach spółdzielczych: Zwiększenie efektywności operacyjnej polskich banków spółdzielczych poprzez: Banki spółdzielcze nie powinny być nastawione na generowanie zysku Zysk niezbędny aby rozwijać sektor Wprowadzenie zasad solidarności w zakresie mobilizacji środków wymaganych do akcji kredytowej oraz wspólnej odpowiedzialności za zobowiązania utworzenie wyspecjalizowanych spółek w zakresie świadczenia określonego typu usług dla klientów zewnętrznych lub wewnętrznych standaryzację produktów i platform IT -wprowadzenie efektywnych i spójnych procesów sprzedaży i obsługi centralizację operacji wymagających wyspecjalizowanych zasobów np. w zakresie polityki ryzyka kredytowego i wsparcia IT Strona 13
Wnioski z doświadczeń europejskich dla Polski (2/2) Wdrażanie nowoczesnych rozwiązań odpowiadających potrzebom klientów banków spółdzielczych Udział w redyspozycji środków Unii Europejskiej, np. z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich poprzez dostosowaną pod kątem rolnictwa ofertę produktów finansowych Współpraca z funduszami inwestycyjnymi i zakładami ubezpieczeń przy tworzeniu oferty produktów finansowych Zwiększenie poziomu cross-sellingu i up-sellingu produktów finansowych Obsługa klientów odrzuconych przez sektor bankowości komercyjnej Inwestycje w bankowość internetową i zdalne kanały dostępu Budowa centralnego systemu CRM Organizacja wspólnych kampanii marketingowych Niepieniężne wsparcie społeczności lokalnych przez bankowość spółdzielczą - przekazywanie wiedzy, kontaktów i wskazanie możliwości rozwoju Strona 14
Wyzwania polskiej bankowości spółdzielczej Połączenie społecznej misji bankowości spółdzielczej z efektywnością kapitałową i menedżerską Konieczność dalszej konsolidacji sektora i określenia modelu działalności banków zrzeszających Regulacja wewnętrznej konkurencji w sektorze bankowości spółdzielczej Zwiększanie konkurencyjności oferty usług bankowych Presja banków komercyjnych w zakresie nowoczesnych kanałów dystrybucji i obsługi (Internet, telefon) Wykorzystanie nadwyżek środków finansowych wynikających z nadpłynności sektora Rozproszenie i brak standaryzacji procesów bankowych oraz kwestie efektywności operacyjnej Niski poziom kapitałów banków spółdzielczych wobec europejskich standardów Różnorodność funkcjonujących w bankach spółdzielczych systemów informatycznych i ich funkcjonalności Strona 15