Załączk B. Istrukcja do częśc aaltyczej zasady ocey, klasyfkacje 1. Nośość awerzch W celu wyzaczea odcków dróg do zabegów typu wzmocee steje koeczość wykorzystaa wyków pomarów ugęć awerzch w przetwarzau daych w systeme DSN. Wykorzystae pomarów ugęć pozwala a wstępe określee ośośc badaych odcków dróg oraz wskazae lokalzacj wykoaa ezbędych badań szczegółowych do prawdłowego zaprojektowaa techolog aprawy/remotu odcka drog. O ośośc śwadczy lczba stadardowych os, które awerzcha może przeeść do mometu utraty wymagaych dla prawdłowego fukcjoowaa właścwośc strukturalych. Borąc pod uwagę atężee ruchu ośość moża wartoścować (dobra, zadowalająca, ezadowalająca, zła tp.) a podstawe czasu (pozostała trwałość) jak pozostał do mometu jej utraty. Dotychczas ośość (w tym typowae odcków do wzmoceń) była określaa a podstawe wskaźka spękań awerzch. Aktuale będze to realzowae poprzez wykorzystae posadaych daych o ugęcach z pomarów puktowych, daych z moblych pomarów ugęć (służących do preselekcj odcków do badań puktowych) oraz automatyczej ocey spękań wstępej ocey ośośc. 1.1. Pojęca podstawowe Nośość awerzch (trwałość awerzch): zdolość awerzch do przeoszea obcążeń od ruchu drogowego, ocea dokoywaa a pozome sec drogowej. Ugęce stadaryzowae: ugęce maksymale czaszy ugęca (w os obcążea) sprowadzoe do stadardowych waruków acsku 50 kn a kołowej powerzch o średcy 30 cm przelczoe do temperatury 20 C, uwzględające sezo rodzaj materału podbudowy. Wskaźk ugęć: wylczaa wartość ugęca stadaryzowaego dla odcka dagostyczego, cągu drogowego lub sec dróg. Wskaźk SCI300: wskaźk krzywzy ugęca awerzch różca ugęć zmerzoych przez czujk acsku płyty obcążeowej w cetrum obcążea 0 mm (d0) 300 mm od środka przyłożea obcążea (d300), który charakteryzuje sta górych warstw zwązaych kostrukcj awerzch: SCI300 = d0 d300. Sta spękań: cecha górych warstw kostrukcyjych awerzch, charakteryzująca stopeń ch ecągłośc, staowąca przesłakę do określea utraty ośośc awerzch. Pozostała trwałość awerzch: czas, jak pozostał do utraty właścwośc strukturalych (ośośc), wymagaych dla prawdłowego fukcjoowaa awerzch. Parametr służący do klasyfkacj ośośc (dobra, zadowalająca, ezadowalająca, zła). Odckowa ocea pozostałej trwałość awerzch: marodaja trwałość awerzch oblczoa dla odcka drog o ustaloej długośc, przy czym wyróża sę dwe długośc: 50m 1000 m. W przypadkach szczególych, jak początek koec drog, odckową oceę wyzacza sę dla odcków o długośc 500 1499 m. 1
1.2. Ugęca awerzch asfaltowych 1.2.1. Ugęca ocea szczegółowa 1.2.1.1. Zasady ocey Wyk pomarów ugęć (wykoywae za pomocą ugęcomerza typu FWD /zalecae/ lub urządzeń rówoważych) zapsywae są w plkach z daym elemetarym. Szczegółowy ops formatów plków zameszczoo w Załączku H. Na podstawe daych elemetarych ugęć geeroway jest plk z odckam dagostyczym ze wskaźkam ugęca stadaryzowaego. Baza daych systemu formatyczego DSN powa zawerać rekordy dla kolejych klometrów pasów/jezd z klometrem wskaźkam ośośc dla kolejych odcków dagostyczych (wskaźk ugęca stadaryzowaego dla odcka 50 metrowego jest średą arytmetyczą ugęć stadaryzowaych w poszczególych puktach pomarowych a daym odcku 50 metrowym w przypadku wystąpea węcej ż 1 pomaru). Dla dowolego odcka pasa/jezd (e wększego ż odcek marodajy e mejszego ż odcek 50 metrowy) moża wyzaczyć marodajy wskaźk ugęca dla odcka. Zasady oblczaa ugęca stadaryzowaego zameszczoo w załączku A do Wytyczych. W algorytmach oblczeowych systemu DSN, w przypadku braku wyków pomaru ugęć awerzch, dae ależy uzupełć wskaźkam spękań awerzch, gdy są oe określoe. 1.2.1.2. Metoda wyzaczaa ośośc (pozostałej trwałośc awerzch) Marodaja wartość ugęca, będąca jedym z parametrów wykorzystywaym w klasyfkacj ośośc jest oblczaa jako suma wartośc średej odchylea stadardowego wskaźków ugęć dla wyków z klometrowego odcka drog. Parametry UP (wskaźk krzywzy ugęca - pomar puktowy) UC (wskaźk krzywzy ugęca - pomar cągły) moża zamee ozaczać w zestaweach symbolem U. Wartość wyzacza wg wzoru: U 1 us Du w którym: U wskaźk ugęca (marodaje ugęce stadaryzowae), us stadaryzowaa wartość pojedyczego pomaru ugęca, lczba ugęć stadaryzowaych a odcku. Du odchylee stadardowe stadaryzowaych wartośc pojedyczych pomarów ugęć a odcku marodajym. Wyk oblczeń zaokrągla sę zgode z ogólym zasadam. 2
Marodaja wartość wskaźka SCI300, będąca jedym z parametrów wykorzystywaym w klasyfkacj ośośc jest oblczaa jako suma wartośc średej odchylea odchylee stadardowego wskaźków krzywzy ugęca awerzch dla wyków z klometrowego odcka drog. Parametry SCIP (pomar puktowy) SCIC (pomar cągły) moża zamee ozaczać w zestaweach symbolem SCI. Wartość wyzacza wg wzoru: SCI 1 sc Dsc w którym: SCI300 marodajy wskaźk krzywzy ugęca, sc stadaryzowaa wartość pojedyczego pomaru wskaźka krzywzy ugęca, lczba ugęć stadaryzowaych a odcku. Dsc odchylee stadardowe stadaryzowaych wartośc pojedyczych pomarów wskaźka krzywzy ugęca a odcku marodajym. Wyk oblczeń zaokrągla sę zgode z ogólym zasadam. 1.2.1.3. Klasyfkacja ośośc (pozostałej trwałośc awerzch - PTN) W przetwarzau aalzach daych przyjęto astępujące defcj progów mędzy klasam ośośc: - 2 lata jako graca mędzy klasą C D. Nawerzcha w klase D wymaga prawdopodobe plej terwecj, dwa lata jest to okres wystarczający do przeprowadzea badań ewetuale przygotowaa remotu (projekt, przetarg) przed wyczerpaem przydatośc do eksploatacj. - 8 lat jako graca mędzy klasą B C. Długość okresu klasy C odpowada w przyblżeu typowemu okresow mędzyremotowemu, a zatem prawdopodoba koeczość aprawy stau fukcjoalego zbega sę z wyczerpaem trwałośc awerzch koeczoścą wzmocea. - 16 lat jako graca mędzy klasą A B. Nawerzcha w klase A powa meć ośość zblżoą do ośośc awerzch owej (projektowaej a 20 lat). Tabela B.1. Prog klas ośośc awerzch przy rozróżeu dróg o różym obcążeu ruchem. Marodajy wskaźk ugęć, m. Kategora ruchu Prog klas A/B B/C C/D KR1-2 550 790 1100 KR3 390 550 710 KR4 300 390 470 KR5 250 310 360 KR6-7 205 265 340 3
Tabela B.2. Prog klas ośośc awerzch przy rozróżeu dróg o różym obcążeu ruchem. Marodajy wskaźk krzywzy ugęca awerzch, m. Kategora ruchu Prog klas A/B B/C C/D KR1-2 115 165 240 KR3 70 110 190 KR4 50 80 140 KR5 40 60 100 KR6-7 30 50 80 Klasyfkacje e są uzależoe od typu kostrukcj awerzch jezd. Nezbędych przelczeń (w tym korektę ze względu a typ kostrukcj awerzch) ależy dokoać a etape wyzaczau ugęć stadaryzowaych. W przypadku uzyskaa wyków wskaźka ugęć oraz wskaźka krzywzy ugęć awerzch o różych klasach stau techczego do ocey ależy przyjąć parametr zakwalfkoway do ższej klasy. W algorytmach oblczeowych systemu DSN dotyczących wyzaczaa pozostałej trwałośc awerzch (PTN), w przypadku braku wyków pomaru ugęć awerzch, dae ależy uzupełć wskaźkam spękań awerzch, gdy są oe określoe. Zakłada sę, że w cągu klku kolejych lat powyższe klasyfkacje zostaą zaktualzowae w oparcu o wyk kolejych ser pomarów wykoaych w ramach kampa pomarowych DSN. Aktuala klasyfkacja została wyzaczoa a podstawe [13], z wykorzystaem daych a DOT 1 oraz aalz oblczeń teoretyczych ugęca D0 D300 kostrukcj dla poszczególych kategor ruchu przeprowadzoych programem BISAR3. 1.2.2. Ugęca ocea wstępa (preselekcja odcków) 1.2.2.1. Zasady ocey Zakłada sę, że wstępa ocea ośośc awerzch wykoywaa jest urządzeem moblym a odckach a których cechy fukcjoalo-użytkowe astępujących parametrów stau awerzch: sta spękań, rówość podłuża, rówość poprzecza uzyskały oceę w klase C lub D. Ze względu, a fakt że pomary urządzeam moblym e posadają jeszcze odpowedej korelacj z urządzeam wykoującym pomary puktowe, ale umożlwają dokoae szybkch pomarów (brak utrudeń zagrożea w ruchu), wyk tych pomarów traktowae są jako preselekcja odcków do pomarów szczegółowych. 1.2.2.2. Klasyfkacja (wstępa) ośośc Parametram stau charakteryzującym ośość awerzch są: skorygowae ugęce maksymale - UC wskaźk krzywzy ugęca - SCIC 1 DOT Długotermowe Odck Testowe. Wyk pomarów cech techczo-eksploatacyjych awerzch oraz daych pomocczych gromadzoe były z odcków dróg o różych kostrukcjach obcążeach ruchu. Z wykorzystaem daych z szesastu ser pomarów opracowao zameszczoe w tekśce klasyfkacje. Borąc pod uwagę zmay stosowaych techolog klasyfkacje wymagają cyklczych aktualzacj. 4
O klase ośośc odcka dagostyczego decyduje ższa klasa jedego z parametrów UC lub SCIC (tabele B.1. B.2.). Przed dokoaem klasyfkacj ależy dokoać przelczeń wyków pomarów cągłych a pomary puktowe z wykorzystaem zweryfkowaych fukcj przelczeowych o bardzo wysokej lub prawe pewej korelacj. Zaleca sę, aby wyk korelacj były zweryfkowae przez jedostkę ezależą od wykoawcy pomarów (właśccela urządzee pomarowego). 1.2.2.3. Wyzaczee odcków wymagających dodatkowych pomarów Jedym z dodatkowych elemetów procesu ocey ośośc jest wskazae odcków wymagających dodatkowych pomarów dagostyczych z wykorzystaem ych urządzeń. Lokalzacj tych odcków ależy dokoać a podstawe uzyskaych w procese aalzy daych o odckach o obżoej ośośc według przyjętej klasyfkacj. Do określea odcków wymagających dodatkowych pomarów ależy zastosować astępujące krytera: klasa ośośc D, mmala długość odcka: 1000 m, maksymala długość pojedyczego odcka w wyższej klase ośośc: 200 m, lczba odcków w wyższej klase ośośc: 30% z całego odcka zagregowaego. Przedstawoe powyżej krytera pozwalają uzyskać jedorode odck pomarowe, a których ależy wykoać szczegółowe pomary ugęć. Uzyskae wyk o lokalzacj odcków wyzaczoych do badań szczegółowych ależy zapsać w daych wykowych systemu. 1.3. Uszkodzea awerzch asfaltowych /cechy powerzchowe (sta spękań, sta powerzch) 1.3.1. Pojęca podstawowe Sta spękań: cecha górych warstw kostrukcyjych awerzch, charakteryzująca stopeń ch ecągłośc, staowąca przesłakę do określea utraty ośośc awerzch. Sta powerzch: cecha awerzch charakteryzująca spójość tworzywa warstwy śceralej awerzch. Zakres występowaa uszkodzeń: mara uszkodzeń a wetaryzowaym odcku drog. Stopeń szkodlwośc uszkodzeń: jakoścowa ocea wetaryzowaych uszkodzeń. Odcek marodajy: odcek drog, dla którego wykoao automatycza oceę wzualą uszkodzeń/apraw awerzch. Odcek marodajy posada długość 1 km, a początku a końcu drog może meć długość od 500 do 1499 m. Automatycza ocea wzuala awerzch: wskaźkowa ocea stau spękań stau powerzch awerzch odcka drog o dowolej długośc, a podstawe obmaru uszkodzeń awerzch występujących a całej długośc tego odcka. Satka pomarowa: wrtuala satka dzeląca zdjęce w sposób prostokąty a kwadraty o welkośc 25x25cm. 5
Zdjęce pomarowe: zdjęce awerzch drog z zazaczoym uszkodzeam pokrywające fragmet pojedyczego pasa ruchu o długośc 10m Zdjęca detyfkacyje: zdjęce awerzch drog z zazaczoym uszkodzeam pokrywające fragmet pojedyczego pasa ruchu o długośc 10m wraz z wzualzacją satk pomarowej oraz zazaczeem pól posadających zdetyfkowae uszkodzea Ocea automatycza awerzch: metoda ocey polegająca a zarejestrowau obrazu pasa ruchu przy pomocy kamer 3D a astępe a automatyczej aalze daych w celu detyfkacj uszkodzeń awerzch takch jak: spękaa, wyboje, ubytk powerzchowe Wskaźk ubytków (Ravellg Idex): wskaźk określający zakres występowaa ubytków powerzchowych (zare lub lepszcza) w pojedyczym polu satk pomarowej. Wyzaczay jest jako objętość brakującego materału (kruszywa lub lepszcza asfaltowego), wyrażoa w [cm3/m2], przy pomocy symulacj oblczeń objętośc powetrza (z ag. Ar Vod Cotet AVC) z uwzględeem porowatośc awerzch (z ag. Road Porosty Idex RPI). Oceę stau awerzch wykouje sę w trzech etapach: etap 1 - oblczee zakresu uszkodzeń/apraw, etap 2 - oblczee puktacj dla uszkodzeń/apraw, etap 3 - oblczee wskaźka spękań wskaźka stau powerzch służących do klasyfkacj stau awerzch. Szczegóły zameszczoo w kolejych podrozdzałach (1.3.2. 1.3.4.). 1.3.2. Oblczae zakresu uszkodzeń/apraw Zakres uszkodzeń oblczay jest dla zdjęć pomarowych o długośc 10m. Dla celów oblczaa wartośc zakresów poszczególych uszkodzeń przyjmuje sę że: jeżel w obrębe pola satk zajduje sę węcej ż 1 typ spękań to wykem jest pękęce satkowe. szerokość pękęca w polu satk pomarowej jest wykem oblczea średej arytmetyczej dla wszystkch obmarów szerokośc pękęć w obrębe komórk. wybojam są ubytk o głębokośc wększej ż 40mm, pozostałe ubytk są klasyfkowae jako ubytk powerzchowe. każdy rodzaj uszkodzea (pękęca, łaty, ubytk) traktoway jest ezależe dla całej powerzch satk pomarowej, e jest stosowaa zasada pochłaaa uszkodzeń. Procedury oblczaa zakresu uszkodzeń są astępujące: Dla pękęć pojedyczych: Zakres uszkodzeń jest wykem oblczea lczby pól satk pomarowej zsumowaa ch długośc przyjmując że jedo pole pomarowe ma 0.25m długośc. Zakres oblczay jest ezależe dla każdego rodzaju szkodlwośc. Dla pękęć satkowych łat: Zakres uszkodzeń jest wykem oblczea lczby pól satk pomarowej zsumowaa ch powerzch przyjmując że jedo pole pomarowe ma powerzchę 0.0625m 2. Zakres oblczay jest ezależe dla każdego rodzaju szkodlwośc. Dla wybojów ubytków powerzchowych: Zakres uszkodzeń jest wykem oblczea lczby pól satk pomarowej zsumowaa ch powerzch przyjmując że jedo pole pomarowe ma powerzchę 0.0625m 2. 6
Dla celów puktacj ocey przyjmuje sę, że: zakres pękęć pojedyczych jest sumą zakresów pękęć pojedyczych podłużych poprzeczych, zakres dla uszkodzeń typu łaty wyboje jest wyzaczay łącze. Do powerzch łat o dużej szkodlwośc dodawaa jest powerzcha wybojów. Zakres małej szkodlwośc tych uszkodzeń jest rówy zakresow łat o małej szkodlwośc. Zasady określaa stopa szkodlwośc uszkodzeń opsae są w załączku A do Wytyczych. 1.3.3. Puktacja uszkodzeń/apraw Puktacja uszkodzeń jest wykoywaa dla każdego zdjęca pomarowego. Pukty oblcza sę dla każdego typu uszkodzea z uwzględeem stopa szkodlwośc (o le te parametr jest określay dla uszkodzea), wg astępującej zależośc: gdze: P j pukty dla uszkodzea przy stopu szkodlwośc j, deks j pomjay jest jeżel e wyróża sę stop szkodlwośc, X - zakres uszkodzea (oddzele przy różych stopach szkodlwośc), a, b, c parametry, f - współczyk uwzględający wpływ atężea ruchu Wartośc parametrów a, b, c f powyższej zależośc zestawoo w tabelach: Tabela B.3. Wartośc parametrów puktacj uszkodzeń Rodzaj uszkodzeń Pękęca satkowe Pękęca pojedycze Łaty wyboje Ubytk zare lub lepszcza c X Pj a b f szkodlwość duża 100 65 70 A szkodlwość b c mała 60 300 0,25 35 200 0,25 30 75 0,33 55 300 0,50 Tabela B.4. Wpływ atężea ruchu Natężee ruchu [ose oblczeowe 100 kn/dobę/pas ruchu] do 140 141 270 271 570 571 860 powyżej 860 f 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 1.3.4. Oblczae wskaźków stau spękań stau powerzch awerzch Na wybraej drodze (odcku), cągu drogowym lub sec dróg wyzacza sę oceę stau spękań stau powerzch dla odcków o długośc 50 m lub w szczególych przypadkach 100m wskaźk: WSAA WSPA. Dla uszkodzeń, dla których wyróża sę stope szkodlwośc, lczba puktów P jest oblczaa według poższego wzoru: 7
P 0, 9 P j max 0, 1 P j j gdze: P j - pukty oblczoe dla uszkodzea przy szkodlwośc j, j max - szkodlwość, która uzyskała ajwększą lczbę puktów. Dla pozostałych uszkodzeń, dla których e wyróża sę stop szkodlwośc, lczba puktów P oblczaa jest wg wzoru: P = P j Wskaźk spękań WSAA oblczay jest z dokładoścą do trzech mejsc po przecku wg wzoru: P WSAA max 1, 0 100 w którym: P - ocea dla pękęć satkowych, pękęć pojedyczych oraz łat wybojów. Wskaźk stau powerzch WPAA oblczay jest wg wzoru: P WPAA max 1, 0 100 w którym: P - ocea dla łat wybojów oraz ubytków zare lub lepszcza. W obydwu wypadkach P jest oblczae według wzoru: P 0, 9 P max 0, 1 P w którym: max - uszkodzee, które uzyskało ajwększą lczbę puktów. 1.3.5. Ocea stau awerzch dla odcka marodajego Wartośc marodajych wskaźków spękań WSAA m stau powerzch WPAA m z odcków 50m oblczae są z dokładoścą do dwóch mejsc po przecku wg wzorów: WSAA m = E WSAA 1.4-0.4*D WSAA WSPA m = E WSPA 1.4-0.4*D WSPA gdze: E - wartość średa zboru oce dla odcków o długośc 50 m ależących do odcka pomarowego, D - odchylee stadardowe zboru oce dla odcków o długośc 50 m ależących do odcka pomarowego, W przypadkach szczególych wartośc marodaje wyków moża róweż wyzaczyć dla odcków 100m. Wartośc marodajych wskaźków spękań WSAA m stau powerzch WPAA m z odcków 100m oblczae są z dokładoścą do dwóch mejsc po przecku wg wzorów: WSAA m E WSAA D WSAA WPAA m E WPAA D WPAA 8
gdze: E - wartość średa zboru oce dla odcków o długośc 100 m ależących do odcka pomarowego, D - odchylee stadardowe zboru oce dla odcków o długośc 100 m ależących do odcka pomarowego, α - współczyk skalujący. Wartość współczyka skalującego wyos: 0,3. Współczyk skalujący może zostać zmeoy jeżel zajdze potrzeba zmay wskaźków a wyższe lub ższe. 1.3.6 Klasyfkacja stau spękań stau powerzch awerzch dla odcka pomarowego Wartośc lczbowe kryterów uzależoo od kategor ruchu a drodze. Przyjęto jedakowe wartośc dla oce stau spękań stau powerzch. Krytera te wyrażoe są wartoścam marodajych wskaźków spękań WSAA m stau powerzch WPAA m dla poszczególych klas stau awerzch (tabela B.5). Tabela B.5. Gracze wartośc wskaźków m p m dla poszczególych klas stau awerzch dla dróg klasy A, S, GP, G Klasa Ocea stau awerzch Wskaźk m p m A Sta dobry węcej ż 0,90 B Sta zadowalający 0,56 0,90 C Sta ezadowalający /plaoway zabeg remotowy/ 0,41 0,55 D Sta zły /atychmastowe terwecje/ 0,40 lub mej 1.3.7. Zakres daych wykowych Dae pomarowe dla jedego pasa ruchu składają sę z astępującego zestawu: 1. Zdjęca awerzch o długośc 10m z zazaczoym uszkodzeam 2. Zdjęca awerzch o długośc 10m z zazaczoym uszkodzeam oraz z wzualzacją satk pomarowej wraz z zazaczeem pól posadających zdetyfkowae uszkodzea 3. Zdjęca poglądowe przedstawające sytuację a drodze z przodu pojazdu z kamery umeszczoej a zewątrz 4. Plk wykowe z daym elemetarym dotyczącym uszkodzeń dla każdego zdjęca 10m 5. Plk wykowy z oblczoym współczykam dla odcków dagostyczych długośc 50m Iformacje dodatkowe W zestawe uzyskwaych daych pomarowych gromadzoe są róweż formacje o zawyżeu zażeu poboczy. Dae te zapsywae są w plkach pomarowych dagostyczych z formacjam o uszkodzeach awerzch. W plkach z daym elemetarym dae te są rejestrowae dla każdego pola satk pomarowej a astępe uśredae dla zdjęca 10m. 9
W plkach z daym dla odcków dagostyczych wyk są wylczae jako średa ważoa dla odcków 50 metrowych. Przykłady plków ze zdjęcam oraz Katalog uszkodzeń awerzch asfaltowych zameszczoo w Załączku L. 2. Rówość podłuża 2.1. Pojęce podstawowe Rówość podłuża: cecha eksploatacyja określająca zdolość awerzch jezd do e wzbudzaa wstrząsów drgań poruszającego sę pojazdu. Wskaźk IRI: wyrażay w mm/m lub m/km, mędzyarodowy wskaźk rówośc charakteryzuje pracę zaweszea w umowe przyjętym modelu oblczeowym pojazdu, który porusza sę ze stałą prędkoścą 80 km/h po zarejestrowaym proflu awerzch jezd a odcku drog o określoej długośc. W systeme DSN przyjmuje sę, że odcek te ma długość 50 m (odcek dagostyczy). Marodaja rówość podłuża: ocea rówośc podłużej przyjmowaa w klasyfkacj stau awerzch. Jest rówa wartośc średej, którą oblcza sę dla zboru wyków z pomaru rówośc podłużej. Odckowa ocea stau rówośc podłużej: marodaja rówość podłuża oblczoa dla odcka drog o ustaloej długośc, przy czym wyróża sę dwe długośc: 50 m 1000 m. W przypadkach szczególych, jak początek koec drog, odckową oceę wyzacza sę dla odcków o długośc 500 1499 m. 2.2. Zasady ocey rówośc podłużej awerzch 2.2.1. Metoda wyzaczaa ocey rówośc podłużej Na wybraym pase jezd wyzacza sę: a) zbór wskaźków IRIC odpowedo dowązay do współrzędych drog. Wyk oblczeń zaokrągla sę zgode z ogólym zasadam do 0,01 mm/m zapsuje w zborze według formatu podaego w Załączku H. b) odckową oceę rówośc podłużej IRICp dla zboru wskaźków IRIC o lczośc (10 29) według wzoru: IRICp gdze: lczba wskaźków IRIC a odcku 1 IRIC Wyk oblczeń zaokrągla sę do 0,1 mm/m zgode z ogólym zasadam. 2.2.2. Klasyfkacja stau awerzch Na drogach krajowych sta awerzch pod względem rówośc podłużej ocea sę według kryterów określoych dla marodajej rówośc podłużej, tabela B.6. 10
Tabela B.6. Klasyfkacja stau awerzch dróg krajowych klasy: A, S GP oraz G pod względem rówośc podłużej Klasa Ocea stau awerzch Marodaja rówość podłuża [mm/m] lub [m/km] Klasa drog A, S, GP G A Sta dobry < 2,0 < 3,0 B Sta zadowalający 2,0-4,3 3,0-5,0 C Sta ezadowalający 4,4-5,7 5,1-6,6 D Sta zły > 5,7 > 6,6 3. Rówość poprzecza (głębokość kole) 3.1. Pojęca podstawowe Kolea: trwałe odkształcee przekroju poprzeczego awerzch, powstałe wzdłuż drog w mejscu oddzaływaa kół pojazdów w ruchu. Marodaja głębokość koley a odcku dagostyczym: ocea kole przyjmowaa w klasyfkacj stau awerzch. Jest rówa sume wartośc średej E[h] dwóch odchyleń stadardowych D h, które oblcza sę dla zboru wyków z automatyczego pomaru głębokośc koley (h). Odckowa ocea stau koley: marodaja głębokość koley oblczoa dla odcka drog o ustaloej długośc, przy czym wyróża sę dwe długośc: 50 m 1000 m. W przypadkach szczególych, jak początek koec drog, odckową oceę wyzacza sę dla odcków o długośc 500 1499 m. 3.2. Ocea stau kole 3.2.1. Metoda wyzaczaa ocey stau kole Na wybraym pase jezd wyzacza sę: a) marodaje głębokośc koley dla odcków o długośc 50m KOLC m )=(H m ) w celu agregacj daych z automatyczego pomaru h co 1metr; b) odckowe ocey stau koley dla odcków o długośc 1000 m (KOLC p )=(H p) w celu ustalea klasy stau koley; c) zestawee odckowych oce KOLC p =H p ; d) śred pozom odckowych oce KOLC p (E[KOLC p ])=H p (E[H p ]) w celu ustalea ogólego stau kole. Ocea stau koley dla 50 metrowego odcka drog Odckową oceę H m oblcza sę a podstawe zboru wyków z automatyczego pomaru h według wzoru: H E[ h] 2 m D h gdze: E[h] - wartość średa oblczaa a podstawe wzoru: 11
E[ h] D h - odchylee stadardowe oblczae a podstawe wzoru: 1 h D h 1 2 h h 1 1 Wyk oblczeń zaokrągla sę do 1 mm zgode z ogólym zasadam zapsuje w zborze według formatu podaego w Załączku H. 2 Ocea stau koley dla klometrowego odcka drog Odckową oceę H p oblcza sę a podstawe: a) zboru wyków z automatyczego pomaru h, lub b) zboru a odckowych oce H m według wzoru: H E[ H ] 0, 5D p m H m gdze: E[H m ] - wartość średa oblczaa a podstawe wzoru: H m E[ H m ] 1 a D Hm - odchylee stadardowe oblczae a podstawe wzoru: a D H m a a 1 a 2 H H m 1 a a 1 m 2 Wyk oblczeń zaokrągla sę do 1 mm zgode z ogólym zasadam. 3.2.2. Klasyfkacja stau awerzch Nawerzche pod względem stau kole klasyfkuje sę do czterech klas według kryterów określoych dla marodajej głębokośc koley, tabela B.7. Tabela B.7. Klasyfkacja stau awerzch dróg krajowych o awerzch asfaltowej pod względem kole. Klasa Ocea stau awerzch Marodaja głębokość koley [mm] A Sta dobry Ne węcej ż 10 B Sta zadowalający Od 11 do 20 C Sta ezadowalający Od 21 do 30 D Sta zły Powyżej 30 12
4. Właścwośc przecwpoślzgowe 4.1. Pojęca podstawowe Współczyk tarca (): stosuek wypadkowej sł tarca wytwarzaych mędzy hamowaym kołem urządzea pomarowego a awerzchą drog do acsku koła a drogę. Marodajy współczyk tarca (WT m ): statystycza mara ocey właścwośc przecwpoślzgowych awerzch rówa różcy wartośc średej wyków pomarów współczyka tarca E( ) odchylea stadardowego D. Odckowa ocea stau: marodajy współczyk oblczoy dla odcka drog o ustaloej długośc 1000 m. W przypadkach szczególych, jak początek koec drog, odckową oceę H p wyzacza sę dla odcków o długośc 500 1499 m. 4.1. Zasady ocey stau właścwośc przecwpoślzgowych 4.1.1. Metoda ocey właścwośc przecwpoślzgowych Na podstawe pomarów współczyka tarca dla wybraego pasa jezd wyzacza sę: a) zbór wartośc współczyka tarca dowązay do współrzędych drog w plku maszyowym. Wyk pomarów zaokrągla sę do dwóch mejsc po przecku po przemożeu przez 100 zapsuje w zborze z daym elemetarym DSN według formatu podaego w Załączku H. b) marodajy współczyk tarca WT m dla zboru wartośc współczyka tarca o lczośc, jako podstawę odckowej ocey stau: gdze: WTm E( ) D 1 E(μ ) μ 1 D 1 2 μ (μ E(μ )) 1 1 - lczba wartośc współczyka tarca a odcku. Wyk oblczeń zaokrągla sę do dwóch mejsc po przecku. Wartość marodajego współczyk tarca e może być mejsza od mmalej wartośc pomaru a hektometrze. c) zestawee odckowych oce dla wybraego fragmetu drog, cągu drogowego lub sec drogowej poprzez oddzele zsumowae odcków dróg zalczaych do tej samej klasy stau awerzch. Wyk podaje sę w km lub procetach. d) śred pozom odckowych oce E(WTm) w celu ustalea klasy stau awerzch. Wyk oblczeń zaokrągla sę do dwóch mejsc po przecku. 13
W celu ujedolcea prezetacj daych w plkach dagostyczych wartośc pomarów uzyskae a odcku 100 metrowym będą prezetowae a dwóch sąsedch odckach 50 metrowych. W przypadku wykoywaa cągłych pomarów współczyka tarca oblczeń dokouje sę aalogcze z wykorzystaem wyków z odcków dagostyczych. Przed dokoaem klasyfkacj ależy dokoać przelczeń wyków pomarów cągłych a pomary puktowe z wykorzystaem zweryfkowaych fukcj przelczeowych o bardzo wysokej lub prawe pewej korelacj. Wyk pomarów wykoywae urządzeem TWO ależy przelczyć zgode zasadam podaym w opracowau [22] lub określoym przez produceta sprzętu pomarowego. Wartość wyk a odcku dagostyczym wyzacza sę poprzez oblczee średej. 4.1.2. Klasyfkacja stau awerzch Nawerzche pod względem stau właścwośc przecwpoślzgowych klasyfkuje sę do 4 klas wg kryterów określoych dla marodajego współczyka tarca, tabela B.8. Tabela B.8. Klasyfkacja stau awerzch dróg krajowych klasy: A, S, oraz GP pozostałych pod względem właścwośc przecwpoślzgowych (dla opoy Parc) Klasa Ocea stau awerzch Marodajy współczyk tarca, przy prędkośc 60km/h Drog klasy A S Drog klasy GP pozostałe A Sta dobry 0,49 0,41 B Sta zadowalający 0,36 0,48 0,36 0,40 C Sta ezadowalający 0,29 0,35 0,29 0,35 D Sta zły 0,28 0,28 Uwag: 1) Podae w tabel 1 wartośc zostały dostosowae do zasady wyzaczaa marodajego współczyka tarca WTm jako różcy wartośc średej wyków pomarów E( ) odchylea stadardowego D. Pomary współczyka tarca awerzch wykouje sę w lewym lub prawy śladze kół przy prędkośc urządzea pomarowego v = 60 km/h lub ą stałą prędkoścą w zależośc od możlwośc pomarowych grubośc flmu wodego pod kołem pomarowym h = 0.5 mm. W przypadkach szczególych wykoywaa pomarów zestawam SRT-3 z ą prędkoścą ż stadardowa (60 km/h) wyk pomarów ależy przelczyć. Do przelczaa wyków pomaru współczyków tarca merzoych tą samą opoą lecz z prędkoścą (Vx) różą od stadardowej (Vs) moża posłużyć sę astępującą fukcją wykładczą w postac ogólej [23]: w której: mkvs mkvx = ea(vx Vs) 14
Vx Vs rzeczywsta stadardowa prędkość pomaru współczyka tarca z przedzału od ok. 30 km/h do 90 km/h; mk Vx mk Vs współczyk tarca merzoe przy rzeczywstej stadardowej prędkośc pomarowe; a parametr, którego oszacowaa wartość średa (wraz z 95% błędem) wyos 0,0055 (±0,0004). Wzór może meć zastosowae uwersale, gdyż ezależe od typu opoy pomarowej moża posłużyć sę m zarówo przy korygowau ze względu a wymagaą prędkość pojedyczych wyków pomaru (mk), jak w oblczaach rówoważych wartośc współczyków tarca dla różych wymagaych prędkośc w przedzale od ok. 30 km/h do 90 km/h. 5. Makrotekstura - zasady ocey 5.1. Pojęce podstawowe Makrotekstura: cecha eksploatacyja awerzch określającą odchylee powerzch awerzch od deale płaskej powerzch w zakrese długośc fal od 0,5 do 50 mm. Wskaźk MPD: Średa Głębokość Proflu [Mea Profle Depth] średa wartość głębokośc proflu określoa wg procedury PN-EN ISO 13473-1:2005 [40]. Wskaźk MTD: [Mea Texture Depth] Średa Głębokość Tekstury głębokość tekstury otrzymaa za pomocą metody objętoścowej wg PN-EN 13036-1:2010 [42]. Wskaźk ETD: Szacowaa Głębokość Tekstury [Estmated Texture Depth] term używay, gdy wskaźk MPD jest używay do szacowaa wskaźka MTD za pomocą formuły wg PN-EN ISO 13473-1:2005 [40]. Marodajy wskaźk makrotekstury MTDm: ocea makrotekstury przyjmowaa w klasyfkacj stau awerzch. Jest rówa wartośc średej, którą oblcza sę dla zboru wyków z pomaru. Odckowa ocea stau makrotekstury: marodajy wskaźk makrotekstury oblczoy dla odcka drog o ustaloej długośc, przy czym wyróża sę dwe długośc: 50 m 1000 m. W przypadkach szczególych, jak początek koec drog, odckową oceę H p wyzacza sę dla odcków o długośc 500 1499 m. 5.2. Zasady ocey makrotekstury Parametr ależy traktować jako badae wstępe właścwośc przecwpoślzgowych. W przypadku gdy wartość MTD zostaje wyzaczoa a pozome ostrzegawczym, ależy wykoać pomar współczyka tarca awerzch. Mając wyzaczoą wartość MPD moża oblczyć tzw. szacowaą głębokość tekstury ETD (ag. Estmated Teksture Depth). Parametr te jest przyblżeem wartośc MTD uzyskwaej w badau metodą objętoścową. ETD oblcza sę ze wzoru: MTD ETD = 0,2 mm + 0,8 MPD 5.3. Metoda wyzaczaa ocey Wskaźk marodajy makrotekstury MTDm zapsyway jest w plkach z daym dla odcka dagostyczego. Jest to średa arytmetycza wartośc MTD zapsaych w daych w obrębe tego odcka. Na wybraym pase jezd wyzacza sę: 15
a) marodajy wskaźk MTDm dla odcków o długośc 50m w celu agregacj daych z automatyczego pomaru co 1 metr; b) odckowe ocey stau makrotekstury dla odcków o długośc 1000 m w celu ustalea klasy stau makrotekstury; c) zestawee odckowych oce makrotekstury; d) śred pozom odckowych oce makrotekstury w celu ustalea ogólego stau. 5.4. Klasyfkacja stau awerzch Tabela B.10. Parametr Jedostka A/B B/C C/D MTD [mm] 1 0,8 0,6 6. Ozakowae pozome awerzch 6.1. Pojęca podstawowe Współczyk lumacj retrorefleksyjej (RL): loraz lumacj L powerzch ozakowaa drogowego w keruku obserwacj lumacj względem keruku padającego śwatła (tzw. wdzalość w ocy) [41]. powerzch prostopadłej Współczyk lumacj przy ośwetleu rozproszoym (Qd): loraz lumacj powerzch ozakowaa drogowego w określoym keruku lumacj tej powerzch (tzw. wdzalość w dzeń) [41]. Wartość odporośc a poślzg (SRT): jakość odporośc a poślzg mokrej powerzch zmerzoej w oparcu o tarce gumowego suwaka o tę powerzchę przy skej prędkośc [41]. Odckowa ocea stau: marodaje wartośc współczyka lumacj RLCm lub QdCm oblczoe dla odcka drog o ustaloej długośc, przy czym wyróża sę dwe długośc: 50 m 1000 m. W przypadkach szczególych, jak początek koec drog, odckową oceę wyzacza sę dla odcków o długośc 500 1499 m. 6.2. Zasada ocey ozakowaa pozomego Pomar ależy wykoywać a drogach krajowych klasy A S oraz w szczególych przypadkach GP a każdej główej l ozakowaa pozomego (krawędzowa zewętrza prawa, krawędzowa wewętrza lewa, la/e osowa/e). Sta ozakowaa pozomego określoy jest przez m.. wartośc współczyków, które muszą być zachowae dla daej klasy ozakowaa. Metoda ocey stau ozakowaa pozomego bazuje a 4-stopowym podzale a klasy DSN. Wymagaa określoo dla ozakowaa pozomego koloru bałego, w stae suchym, a autostradach drogach ekspresowych (A, S) oraz w szczególych przypadkach dla dróg klasy GP. Ocea oraz klasyfkacja ozakowaa pozomego dokoywaa jest dla odcków o długośc 1 km, z zachowaem agregacj daych maszyowych (pomarów 10m) do 50 m, a podstawe średej arytmetyczej wyków odcków dagostyczych (50m). E 16
6.3. Klasyfkacja ocey ozakowaa pozomego Tabela B.10. Wymagaa dotyczące ozakowaa pozomego Parametr Typ awerzch Pozom pożąday Sta dobry Sta zadowalający Klasa Pozom ostrzegawczy Pozom krytyczy A B C D Współczyk lumacj retrorefleksyjej RLCm [mcd/lx/m²] Asfaltowa Beto cemetowy 250 200 249 150 199 <150 Współczyk lumacj przy ośwetleu rozproszoym Q dcm[mcd/lx/m²] Asfaltowa 130 110 129 100 109 <100 Beto cemetowy 160 140 159 130 139 <130 Wartość odporośc a poślzg [SRTC]* Asfaltowa Beto cemetowy 50 45 49 <45 *Parametr formacyjy, e wpływa a klasyfkację ozakowaa wg klas DSN (pomar dotyczy ozakowa płaskch, jedoltych, jest ezasady dla ozakowaa strukturalego) 17