Arkadiusz Kozłowski Wroclaw University of Economics Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży produkującej obuwie. JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, hedging, ryzyko walutowe. Streszczenie: Raport opisuje sposób zarządzania ryzykiem walutowym przedsiębiorstwa, polegający na wykorzystaniu opcji walutowych w hedgingu. Wykonane obliczenia ukazują możliwy dochód przedsiębiorstwa w przypadku zastosowania powyższego rozwiązania, a także jego braku.
Wstęp Analizowane przedsiębiorstwo, które zajmuje się m.in. produkcją towarów przeznacza swoje produkty także na zagraniczne rynki. W związku z powyższym jest narażone na ryzyko walutowe, które może w negatywny sposób wpłynąć na wynik końcowy przedsiębiorstwa i obniżyć jego wartość. Mając to na uwadze przedsiębiorstwo powinno wykorzystać odpowiednią strategię hedgingową, która zabezpieczy przed spadkiem wartości należności. Według definicji D. Bennetta ryzyko walutowe jest to bieżąca albo przyszła pozycja okresów, a także przewidywany przyszły składnik aktywów lub pasywów, który jest denominowany w walucie obcej. Następnie musi zostać przeliczony na inną walutę według kursu, który jeszcze nie został określony. Narażanie na ryzyko obejmuje: - pozycje bilansu, które są wyrażone w obcych walutach; - rzeczywiste, fizyczne zakupy, a także sprzedaż dóbr i usług, które nie zostały jeszcze zafakturowane - transakcje kupna oraz sprzedaży przyszłych okresów, np. długoterminowe kontrakty na nabycie środków trwałych - rachunki i płatności denominowane w walutach obcych, jakie pojawią się, gdy dojdzie do przewidywanej działalności handlowej. 1 Sam kurs walutowy jest zależny od wielu czynników, co przedstawia poniższa tabelka Tabela 1 Czynniki wpływające na poziom kursu walutowego EKONOMICZNE POZAEKONOMICZNE Strukturalne Techniczne Koniunkturalne Polityczne Instytucjonalne Psychologiczne - Poziom rozwoju i struktura gospodarki - Poziom konkurencyjności - Intensywność i struktura przemian technicznych - Poziom - Tempo wzrostu PKB - Tempo inflacji - Zmiany stóp procentowych - Stopień stabilizacji politycznej - Stopień ryzyka - Stosowane rozwiązania systemowe - Stopień liberalizacji - Oczekiwania społeczeństwa i świata biznesu - Poziom ryzyka finansowego gospodarki - Sytuacja w bilansie płatniczym rozwoju zaplecza technicznego funkcjonowania rynków politycznego - Szoki polityczne rynków - Stosowana polityka pieniężna - Częstotliwość i sposoby interwencji banku centralnego Źródło: M. Kalinowski, Ryzyko walutowe. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa 2012, s. 22 Możliwe instrumenty zabezpieczające ryzyko kredytowe: kontrakty i opcje walutowe, kontrakty pochodne oparte na opcjach, walutowe kontrakty futures oraz swapy. 1 M. Kalinowski, Ryzyko walutowe. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa 2012, s. 37
Strategia Zabezpieczenie należności przed spadkiem kursu PLN/EUR jest możliwe poprzez nabycie w banku opcji kupna i sprzedaży. Dzięki temu przedsiębiorstwo nie musi się obawiać spadku lub wzrostu ceny walut, które wpłynie negatywnie na wynik finansowy. Prognoza sprzedaży Założenie: procentowy wzrost przychodów w latach 2011/2012 będzie taki sam jak w okresie 2010/2011. Szacuje się, że ze względu na ekspansję zagraniczną udział przychodów z zagranicy będzie rósł. Tabela 2 Prognoza przychodów Prognoza sprzedaży (tys zł) 2010 2011 2012 Przychody ze sprzedaży 96 683,89 zł 119 309,91 zł 146 751,19 zł Zmiana procentowa w stosunku do roku wcześniejszego X 23% 23% Założona struktura uzyskania przychodów: Przychody z krajowej sprzedaży 60% 71585,946 55% 80520,19 Przychody z zagranicznej sprzedaży 40% 47723,964 45% 66231 Ogółem 100% 119309,91 100% 146751,19 Źródło: Monitor Polski B, opracowano za wykorzystanie MS Excel 2010 Założenia: - Przedsiębiorstwo wystawiło 1.02 fakturę z terminem zapłaty 1.06 na kwotę 1.000.000 EUR, za które oczekuje zapłaty 4 000 000 PLN - Kurs wykonania opcji został ustalony na poziomie 4,08 PLN/EUR - Premia należna bankowi wynosi 0,08 PLN za 1 EUR Cel: zabezpieczenie przed spadek kursu walutowego. Tabela 3 Opcja kupna, pozycja długa Opcja kupna Kurs EUR 3,85 3,92 4,08 4,1 Wymagany przychód 4 000 000,00 zł 4 000 000,00 zł 4 000 000,00 zł 4 000 000,00 zł rynku - zł - zł - zł 4 100 000,00 zł Przychód z rozwiązania opcji 4 080 000,00 zł 4 080 000,00 zł 4 080 000,00 zł - zł Koszt opcji 80 000,00 zł 80 000,00 zł 80 000,00 zł 80 000,00 zł Wynik końcowy 0 zł 0 zł 0 zł 20 000,00 zł Brak opcji Wymagany przychód 4 000 000,00 zł 4 000 000,00 zł 4 000 000,00 zł 4 000 000,00 zł rynku 3 850 000,00 zł 3 920 000,00 zł 4 000 000,00 zł 4 100 000,00 zł Wynik -150 000,00 zł -80 000,00 zł 0 zł 100 000,00 zł Źródło: Na podstawie M. Kalinowski, Ryzyko walutowe. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa 2012; opracowano za wykorzystaniem MS Excel 2010
Z powyższej tabelki wynika, że przy większym spadku kursu walut niż 3,92 użycie tego instrumentu przynosi spore oszczędności, ponieważ przedsiębiorstwo nie ponosi strat z powodu spadku ceny EUR, co przy cenie 3,85 dałoby 150 tys straty. Natomiast przy wzroście ceny zysk z tego tytułu będzie mniejszy o koszt opcji. Wykres 1 Dochód a kurs walut przy wykorzystaniu opcji kupna y 4,08 x Założenia: Źródło: opracowano na podstawie tabeli 3, za wykorzystaniem MS Word 2010. y dochód; x kurs walut - Przedsiębiorstwo otrzymało 15.02 fakturę z terminem zapłaty 15.06 na kwotę 100.000 EUR za zakupione materiały do produkcji obuwia, za które chce zapłacić maksymalnie 400.000 PLN. - Kurs wykonania opcji został ustalony na poziomie 3,92 PLN/EUR - Premia należna bankowi wynosi 0,08 PLN za 1 EUR Cel: Zabezpieczenie się od ryzyka wzrostu kursu walut. Tabela 4 Opcja sprzedaży pozycja długa Opcja sprzedaży Kurs EUR 3,85 3,92 4 4,1 Oczekiwana kwota do zapłaty 400 000,00 zł 400 000,00 zł 400 000,00 zł 400 000,00 zł rynku 385 000,00 zł 392 000,00 zł Przychód z rozwiązania opcji 392 000,00 zł 392 000,00 zł Koszt opcji 8 000,00 zł 8 000,00 zł 8 000,00 zł 8 000,00 zł Wynik końcowy 7 000,00 zł 0 zł 0 zł 0 zł
Brak opcji Wymagany przychód 400 000,00 zł 400 000,00 zł 400 000,00 zł 400 000,00 zł rynku 385 000,00 zł 392 000,00 zł 400 000,00 zł 410 000,00 zł Wynik 15 000,00 zł 8 000,00 zł 0 zł -10 000,00 zł Źródło: Na podstawie M. Kalinowski, Ryzyko walutowe. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa 2012; opracowano za wykorzystaniem MS Excel 2010 Z powyższej tabelki wynika, że przy większym wzroście kursu walut niż 4,00 użycie tego instrumentu przynosi spore oszczędności, ponieważ przedsiębiorstwo nie ponosi strat z powodu wzrostu ceny EUR, co przy cenie 4,10 dałoby 10 tys straty. Natomiast przy spadku ceny zysk z tego tytułu będzie mniejszy o koszt opcji. Wykres 2 Dochód a kurs walut przy wykorzystaniu opcji sprzedaży y 3,92 x Źródło: opracowano na podstawie tabeli 3, za wykorzystaniem MS Word 2010. y dochód; x kurs walut Podsumowanie Za pomocą opcji walutowych przedsiębiorstwo jest w stanie uchronić się przed niekorzystnym kursem walutowym, dzięki czemu uzyska większą stabilność. W przypadku gdy 1 czerwca kurs wynosił 3,85 PLN za 1 EUR, oraz gdyby kurs ten 15.06 wzrósłby na skutek nadchodzącego lata i większego popytu na tę walutę do 4,10 to przy braku opcji przedsiębiorstwo poniosłoby stratę w wysokości 160 000zł. Reasumując odpowiednia strategia zarządzania ryzykiem walutowym dla przedsiębiorstwa planującego zagraniczną ekspansję jest bardzo ważna.
Bibliografia Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. Dudycz Tadeusz, Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne Michalski Grzegorz (2010) Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment. Romanian Journal of Economic Forecasting vol. 13 iss 1 pp 198-214
Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352 Marcin Kalinowski, Zarządzanie ryzykiem walutowym w przedsiębiorstwie, CEDEWU.PL Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2007, str. 13, 111. Jan Mazurek, Ryzyko walutowe, http://globaleconomy.pl/content/view/2283/6/ Dominic Bennett (tł.) z ang, Ryzyko walutowe : instrumenty i strategie zabezpieczające, Warszawa : Dom Wydawniczy ABC, 2000. Francesca Taylor (tł. z ang.), Rynki i opcje walutowe : rozwój, struktura, transakcje, Kraków : Oficyna Ekonomiczna, 2000. Daniel Meniów, Grzegorz Ochędzan, Zofia Wilimowska, Instrumenty zabezpieczające w transakcjach walutowych - Bydgoszcz : AJG, 2003. Przemysław Borkowski, Ryzyko w działalności przedsiębiorstw - Gdańsk : Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2008. Red. nauk. Dariusz Zarzecki, Zarządzanie finansami : zarządzanie ryzykiem i kreowanie wartości. T. 1 - Szczecin : Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego, 2007. Red. nauk. Dariusz Zarzecki, Zarządzanie finansami : zarządzanie ryzykiem i kreowanie wartości. T. 2 - Szczecin : Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego, 2007. N. Franków, Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży produkującej samochody, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2238066 M. Kalinowski, Ryzyko walutowe. Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa 2012