WPŁYW WYKONANIA PRZEKOPU MIERZEI WIŚLANEJ NA ROZWÓJ I FUNKCJONOWANIE PORTU ELBLĄG

Beata Miśnik 1 WPŁYW WYKONANIA PRZEKOPU MIERZEI WIŚLANEJ NA ROZWÓJ I FUNKCJONOWANIE PORTU ELBLĄG Historia powstania portu w Elblągu Elbląg w 1237 roku został założony przez Krzyżaków, natomiast w 1246 roku uzyskał przywilej miejski na prawie lubeckim. Rozwój Elbląga ze względu na jego położenie u ujścia Nogatu uzależniony był od istniejących warunków naturalnych, a przede wszystkim warunków żeglowania po Zalewie Wiślanym i możliwości dogodnego wyjścia statków na pełne morze. W tych czasach Mierzeja Wiślana nie została jeszcze ostatecznie ukształtowana. Cieśniny i przesmyki pojawiały się i zanikały. Obecnie trudno byłoby je zlokalizować, najprawdopodobniej były to okolice wsi Skowronki albo Krynicy Morskiej. Do czasu zajęcia przez Krzyżaków Gdańska, Elbląg był najważniejszym portem państwa zakonnego oraz podstawową bazą militarną. W początkowej fazie rozwoju państwa krzyżackiego w Elblągu znajdowała się siedziba mistrza krajowego. Początkowy rozkwit miasta związany był z rozwojem handlu morskiego w strefie hanzeatyckiej, która obejmowała obszar w basenie morza Bałtyckiego i Morza Północnego. Elbląg został członkiem Związku Hanzeatyckiego przystępując do niego w 1358 roku. Miasto stało się jednym z najważniejszych ośrodków handlowych związku hanzeatyckiego położonych w rejonie południowego Bałtyku. Wymiana handlowa z krajami należącymi do Hanzy przekraczała 90% globalnych obrotów. 1 Rys. 1 Plan Elbląga z 25 lutego 1347 roku Źródło: http://www.tv.elbląg.pl mgr Beata Miśnik, Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni Postanowieniem pokoju toruńskiego kończącego wojnę trzynastoletnią w 1466 roku Elbląg został przyznany Polsce, do której należał aż do 1772 roku. Znaczący rozwój miasta i handlu morskiego nastąpił na przełomie XVI i XVII wieku, spowodowany był wojną Stefana Batorego ze zbuntowanym Gdańskiem. Pierwsza próba przekopu Mierzei Wiślanej w okolicach wsi Skowronki była planowana w 1577 roku. Cały polski eksport i import przechodził w tym czasie przez port elbląski aż do zawarcia ugody króla z mieszczaństwem Gdańska. Z racji swego położenia nad rzeką Elbląg, mającą połączenie z Wisłą Elbląg był obok Gdańska głównym portem morskim dla ziem polskich. Był też jednym z ośrodków polityki morskiej królów polskich. Za panowania Jana Kazimierza podczas wojny polsko szwedzkiej (1655 1660) zostały sporządzone mapy, na których w okolicach Skowronek na Mierzei Wiślanej zaznaczono przesmyk i fort Gród Jana Kazimierza. W 1685 roku za czasów Jana III Sobieskiego kasztelan chełmiński Kazimierz Rogala Zawadzki zaproponował wybudowanie na Helu lub Mierzei Wiślanej portu, który byłby konkurencyjny dla Gdańska. Na skutek licznych wojen, które miały miejsce na początku XVIII wieku miasto podupadło i stało się łatwym łupem dla Prus. Do czasu zajęcia Gdańska przez Fryderyka II, Elbląg pod rządami pruskimi stał się głównym portem dorzecza Wisły. Nastąpiło znaczne usprawnienie pracy portu, dokonano rozbudowy urządzeń portowych oraz pogłębienia Nogatu, rzeki Elbląg i redy portowej. Rozwój gospodarczy był jednak krótkotrwały, w następnych latach następowała degradacja torów wodnych co zahamowało rozwój portu i handlu. Decyzje Prus o nałożeniu cła na polskie towary transportowane Wisłą, niekorzystne dla polskiej gospodarki odbiły się ujemnie na Gdańsku i Toruniu, a dodatnio na obrotach handlowych Elbląga, do którego zaczęli się licznie przenosić kupcy. Początek XIX wieku to okres, w którym miasto zostało zdegradowane do roli portu rzecznego w lokalnym handlu i dopiero rozwój przemysłu podczas rewolucji przemysłowej pozwolił na nowe inwestycje i ponowny rozwój miasta. Ogromnym znaczeniem było unowocześnienie portu oraz pogłębienie toru wodnego na Zalew Wiślany. Dopiero w okresie międzywojennym nastąpił wzrost znaczenia portu. Największy obrót odnotowany Logistyka 6/2014 901

został w 1936 roku i wyniósł on 0,5 mln ton. Towarami eksportowanymi przez port w Elblągu były: węgiel, koks, żelazo, materiały budowlane, pasze, nawozy. Natomiast importowano: zboże, mąkę, tytoń i elementy maszyn.. Zatoką Gdańską drogą śródlądową rzeką Szkarpawą oraz przez Cieśninę Piławską w pobliżu Bałtijska. Port elbląski jest rzeczno morskim portem lokalnym, który realizuje swoje zadania w zakresie pasażersko turystycznej i towarowej żeglugi śródlądowej, zalewowej oraz bałtyckiej żeglugi bliskiego zasięgu. W Elblągu bierze także swój początek Kanał Elbląski (129,8 km), unikatowy w świecie zabytek techniki, będący atrakcją turystyczną. Na początku 2006 roku oddano do użytku nowoczesny port. Charakterystyka portu Rys. 2 Port Elbląg w okresie międzywojennym Źródło: Forum Portu Elbląg Po zakończeniu II Wojny Światowej w 1945 roku Elbląg powrócił do Polski. Miasto pomimo prób tuż po zakończonej wojnie i w latach 60- tych nie miało możliwości powrotu do dawnej roli portu morskiego. ZSRR nie respektowało układu z polską z 1945 roku, w którym gwarantowano polskim statkom żeglugę przez rosyjska część Zalewu Wiślanego i Cieśninę Pilawską, skutkiem było pozbawienie możliwości funkcjonowania na rynku międzynarodowym. Dopiero w latach 90-tych w wyniku zmiany sytuacji politycznej, restrukturyzacji gospodarki miasto podjęło działania mające na celu reaktywowanie elbląskiego portu. Zostały uaktualnione granice portu, utworzono morskie przejście graniczne. Rys. 3. Port Elbląg w okresie międzywojennym Źródło: Forum Portu Elbląg 902 Położenie geograficzne Położony nad rzeką Elbląg w odległości 6 km od jej ujścia do Zalewu Wiślanego (54 10'5"N oraz 19 23'S) port Elbląg jest obecnie największym polskim portem Zalewu Wiślanego. Zalew Wiślany łączy się z Logistyka 6/2014 Port Elbląg jest portem regionalnym obsługującym zalewową i bałtycką żeglugę przybrzeżną towarową i pasażersko - turystyczną. Rocznie przewozi się w Elblągu ponad 30 tys. pasażerów. Port zajmuje powierzchnie o około 470 ha portu, a jego długość to 4,5 km. Port Elbląg dysponuje nabrzeżami o łącznej długości 2,5 km z czego 0,3 km to nabrzeża dla żeglugi pasażerskiej. Jest wyposażony w pięć basenów portowych, pięć przystani jachtowych, suwnicę o udźwigu 150 ton,, obrotnicę dla statków o długości 120 m, elewator zbożowy o poj. 14 tys. m 3, stocznię remontową oraz bocznicę kolejową. Port ma połączenia kolejowe i drogowe m.in. z Obwodem Kaliningradzkim, Warszawą, Gdańskiem, Olsztynem, Malborkiem i Braniewem. 1. Główne atuty portu. Korzystne położenie geograficzne w kontekście potencjalnych powiązań gospodarczych i współpracy z Obwodem Kaliningradzkim, republikami nadbałtyckimi i krajami skandynawskimi; Tworzenie warunków do wzrostu wymiany handlowej (przejście graniczne, Giełda Towarowa); Dobry stan infrastruktury technicznej (umocnione nabrzeża, place składowe, bocznice kolejowe, elewator zbożowe); Możliwości remontowe jednostek pływających w Stoczni Remontowej; Funkcjonowanie wszystkich placówek niezbędnych w obsłudze ruchu pasażerskiego i towarowego ( Straż graniczna, Urząd Celny, Kapitanat Portu, Zarząd Portu Morskiego, Placówka Kontroli Fitosanitarnej); Dogodne warunki do uprawiania żeglarstwa i sportów wodnych. 2. Terminal towarowy. a. Podstawowe parametry techniczne terminalu. Powierzchnia ogółem 5,0 ha, w tym powierzchnia składowania 3,1 ha; Nabrzeże: długość nabrzeża wynosi 196 m. W połowie długości znajduje się rampa o szerokości 12 m do obsługi statków RO-RO. Przy nabrzeżu można obsługiwać jednocześnie

dwa statki. Parametry maksymalne statków - barek: długość 85,0 m, szerokość 15,0 m, zanurzenie 2,30 m, ładowność do 1200 ton. Nabrzeże jest wyposażone w uniwersalny punkt poboru energii 430/230V, dwa punkty poboru wody dla cumujących statków oraz punkt poboru wody dla celów przemysłowych; Plac składowy kontenerów (20 i 40 stopowych). Pojemność jednowarstwowa 100 sztuk. Na placu składowym mogą być ponadto składowane i montowane konstrukcje ponadgabarytowe przygotowane do transportu wodnego. Maksymalne obciążenie nawierzchni 5 t/m²; Zasobnia na ładunki sypkie: Wymiary 40,0 x 107,0 m, służy do przechowywania ładunków sypkich (węgiel, materiały budowlane itp.). Zasobnia składa się z trzech sekcji o pojemności: I - 7.600 ton, II - 4.300 ton, III - 4.400 ton; Magazyn. Hala jednonawowa o powierzchni 1440 m 2 przeznaczona do składowania drobnicy w paletach, pakietach lub w sztaplach. Wysokość składowania do 5 m. Pojemność magazynu wynosi 3.300 ton; Wiata jednonawowa o powierzchni użytkowej 1440 m 2 służy do składowania ładunków drobnicowych, sprzętu przeładunkowego, pustych palet itp. Pojemność 3.200 ton. b. Przewidywana struktura ładunków i rocznych możliwości przeładunkowych. Masowe (węgiel, materiały budowlane, piasek, tłuczeń) około 800 tys. ton; Drobnica (w tym skonteneryzowana i spakietyzowana) konwencjonalna (worki, skrzynie itp.) 150 tys. ton; Kontenery 20 i 40 stopowe; Sztuki ciężkie (z możliwością montażu na terminalu). Kierunki transportu wodnego: porty Obwodu Kaliningradzkiego, (Kaliningrad, Bałtijsk, Swietłyj), porty polskie, Litwa, Łotwa, Estonia, Skandynawia i Europa Zachodnia. Terminal posiada całodobowy dozór i monitoring. c. Działalności towarzyszące. Na terenie terminalu może być organizowana działalność pomocnicza i usługowa m. in. składowanie, sortowanie, uszlachetnianie, konfekcjonowanie, formowanie i rozformowywanie kontenerów, magazynowanie oraz mogą być organizowane składy celne, chłodnie, miejsca postoju w tranzycie itp. 3. Terminal pasażersko-promowy z punktem odpraw granicznych. Terminal posiada możliwość pełnej obsługi granicznej pasażerów i jednostek żeglugi międzynarodowej: Promów pasażerskich i pasażersko samochodowych (samochody osobowe i dostawcze); Statków pasażerskich; Jednostek portowych. Jednorazowo może być odprawionych 200 osób oraz 30 samochodów osobowych. Maksymalne parametry jednostek pływających: długość 65 m, szerokość 12 m, zanurzenie 2,5 m. Rzędna krawędzi pochylni (miejsca dobijania promu +0,6 m n.p.m.). Szerokość wjazdu/zjazdu na prom 10 m. Kierunki pasażerskiej żeglugi międzynarodowej: Elbląg Kaliningrad oraz Elbląg Bałtijsk. W żegludze krajowej obsługa rejsów z/do: Portów nad zalewowych (Frombork, Tolkmicko, Krynica Morska, Kąty Rybackie); Portów aglomeracji gdańskiej; Jezior mazurskich (Kanał Elbląski); Na terminalu istnieje możliwość zaopatrzenia się w wodę oraz odbiór ścieków i odpadów komunalnych 2. Tabela 1. Obroty ładunkowe i przewozy pasażerskie w porcie Elbląg w latach 2006 2012 Obroty ładunkowe ogółem (tys. ton) Przewozy pasażerskie ogółem 2006 14,5 41511 2007 3,5 33270 2008 5,7 39909 2009 4,0 32899 2010 64,8 39323 2011 113,5 38221 2012 165,8 33448 Źródło: Zarząd Portu Morskiego Elbląg, Przeładunki. Opracowanie własne Tabela 2. Struktura przeładunków w porcie Elbląg w latach 2006 2013 /w tys. ton/ Grupy ładunków Przeładunki ogółem, w tym: 2010 2011 2012 2013 64,8 113,5 168,5 285,5 węgiel 23,9 34,5 38,3 55,8 piasek 0 0 0 0 konstrukcje stalowe materiały budowlane /drobnica/ 13,9 2 0 2,2 17,8 77 122,2 226,5 zboża/soja 9,2 0 8 1 Źródło: Zarząd Portu Morskiego Elbląg, Przeładunki. 2 Zarząd portu morskiego Elbląg Sp. z o. o. - www.port.elbląg.pl Logistyka 6/2014 903

Drogi śródlądowe Ważnym elementem mającym wpływ na funkcjonowanie portu jest jego połączenie z drogami śródlądowymi. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10. grudnia 2002 r. (poz. 1786) Port Elbląg posiada połączenia z wodnymi drogami śródlądowymi do, których zalicza się Kanał Elbląski od jeziora Drużno do jeziora Jeziorak i jeziora Szeląg Wielki, wraz z tymi jeziorami i jeziorami na trasie kanału, oraz szlak boczny w kierunku miejscowości Zalewo od jeziora Jeziorak do jeziora Ewingi łącznie 151,7 km włącznie. Jedynie odcinek Martwa Wisła od Wisły w miejscowości Przegalina do granicy z morskimi wodami wewnętrznymi ok. 11,5 km posiada klasę Vb i spełnia najwyższe normy dróg wodnych. Szlak wodny łączący Port Elbląg z Morzem Bałtyckim poprzez Zalew Wiślany, Szkarpawę, Wisłę i Martwą Wisłę ze względu na stan urządzeń hydrotechnicznych oraz parametry żeglugowe nie jest przystosowany do transportu towarowego tą trasą. Możliwa jest jedynie żegluga pasażerska. Modernizacja tej drogi żeglugowej jest kosztowna i trudna technicznie ze względu na konieczność przebudowy śluz oraz pogłębienie toru wodnego do głębokości 5 m na odcinku 50 km. Kolejnym problemem jest most na Szkarpawie w miejscowości Drewnica. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07. maja 2002 r. przy rozbudowie śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu regionalnym klasy Ia, Ib i II jako warunki projektowe przyjmuje się wielkości odpowiadające co najmniej maksymalnym wartością parametrów klasyfikacyjnych i warunków eksploatacyjnych dla klasy bezpośrednio wyższej 3. W pobliżu Portu Elbląg znajdują się dwie międzynarodowe drogi wodne przechodzące w układzie wschód-zachód. Jedną z nich jest droga E- 70, która stanowi podstawowe połączenie Europy Zachodniej z systemem wodnych dróg śródlądowych Rosji. Kolejną drogą systemu sieci dróg wodnych jest przybrzeżna droga wodna E-60 biegnąca wzdłuż południowych wybrzeży Morza Północnego i Morza Bałtyckiego. Żegluga towarowa drogą wodną E-70 jest utrudniona na większości jej odcinków ze względu stan techniczny rzek. Droga wodna E-70 nie spełnia wymogów zgodnie z porozumieniem AGN (European Agreement on Main Inland Waterway of Internatioanl Importance). Porozumienie to określa parametry dróg śródlądowych o znaczeniu międzynarodowym. Drogi takie powinny być przystosowane do przejścia statku o ładowności 1500 ton, minimalna głębokość 3 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 maja 2002 r. w sprawie klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych. Dz. U. z dnia 18 czerwca 2002 r. 7.1. 904 Logistyka 6/2014 gwarantowana drogi 2,1 m, szerokość 60 m, śluzy o wymiarach 190 x 12 m, minimalny prześwit pod mostami 5,2 m (Rys. 4). Rys. 4 Międzynarodowe drogi wodne w Polsce. Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Uwarunkowania tworzenia Programu Rozwoju Dróg Wodnych Delty Wisły i Zalewu Wiślanego Pętla Żuław Międzynarodowa Droga Wodna E-70 Droga E-60 jest drogą morsko-rzeczną biegnącą od kanału La Manche przez całe Morze Północne i Bałtyckie wzdłuż wybrzeża polskiego. Stwarza dogodne warunki, które sprzyjają żegludze towarowej. Elbląg jako węzeł logistyczny Współczesna rola portu nabiera coraz większego znaczenia ze względu na zakres funkcji jakie pełni. Port morski jest nie tylko miejscem przeładunku ładunków pomiędzy środkami transportu morskiego i lądowego. Nowoczesny port zakresem swojego działania daleko wykracza poza znane ramy. Funkcje jakie pełni, poza transportową to: przemysłowa, handlowa, dystrybucyjno- logistyczna, ale również miastotwórcza i regionotwórcza. Obecnie Elbląg jest prężnie rozwijającym się miastem. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat dwukrotnie powiększył swoją powierzchnię. Stał się silnym ośrodkiem gospodarczym, a także nowoczesnym ośrodkiem miejskim, który posiada istotne walory transportowe. Elbląg w swoich granicach dysponuje wszystkimi środkami transportu, co stwarza szanse, aby w przyszłości stać się pomostem łączącym Polskę z państwami nadbałtyckimi a w szczególności z obwodem kaliningradzkim. Elbląg jest ważnym węzłem komunikacyjnym. Związane są z tym różnorodne inwestycje: m.in. oddany niedawno do użytku węzeł Elbląg-Wschód, znacznie skracający szlak z Gdańska i Warszawy do Elbląga i obwodu Kaliningradzkiego (tzw. Berlinka, teraz droga ekspresowa S22 Elbląg Grzechotki). Wraz z nowo budowanym przejściem Grzechotki Mamonowo II będzie to najkrótsza droga

z zachodu na wschód Europy. Obecnie trwa przebudowa na odcinku Elbląg-Wschód Jazowa w kierunku Gdańska. Właściwy dobór lokalizacji węzła logistycznego ma bardzo istotne znaczenie. Odpowiednio zaprojektowany obiekt, który jest zintegrowany z systemem kolejowym, śródlądowym, a także morskim w znaczący sposób zwiększa możliwości ilości realizowanych przewozów za pośrednictwem alternatywnych do transportu drogowego gałęzi. Poprzez wprowadzenie takich rozwiązań następuje redukcja znacznej ilości transportu drogowego, który powoduje zatłoczenie miasta przyczyniając się do degradacji infrastruktury drogowej i emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Najważniejszymi kryteriami, które decydują o wyborze lokalizacji dla takiego typu węzła logistycznego są: Dostęp do infrastruktury transportowej; Odległość od rynków zbytu; Koszt powierzchni. Docelowe korzyści jakie można osiągnąć za pomocą dobrze zlokalizowanego i skutecznie funkcjonującego węzła logistycznego to: Zmniejszenie liczby przewozów poprzez konsolidację ładunków do zbliżonych miejsc docelowych; Większe możliwości optymalizacji tras przewozowych; Maksymalizację wykorzystania zdolności przewozowych środków transportu; Tworzenie produktów handlowych w wyniku konfekcjonowania ładunków cząstkowych; Możliwość obsługiwania alternatywnych gałęzi transportu (bocznice kolejowe, terminale przeładunkowe, porty); Redukcja zewnętrznych kosztów transportu (emisja zanieczyszczeń, hałas, drgania); Redukcja kosztów społecznych (kongestia); Zwiększenie bezpieczeństwa transportu (mniejsza ilość przewozów). Przekop Mierzei Wiślanej Alternatywnym połączeniem Portu Elbląg z Morze Bałtyckim byłoby wykonanie przekopu przez Mierzeję Wiślaną. Kanał przez Mierzeje Wiślaną umożliwiałby swobodną żeglugę transportową do Portu Elbląg i portów Zalewu Wiślanego. Budowę takiego kanału uznano za ważne przedsięwzięcie dla rozwoju Portu Elbląg jak również dla całego regionu. Projekt takiego przedsięwzięcia powstał na mocy Uchwały Rady Ministrów z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie Budowy drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską oraz założeń Strategii Rozwoju Portów Morskich do 2015 r. Do podstawowych korzyści, które zostałyby osiągnięte w wyniku budowy Kanału Żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną należałoby zaliczyć: Uzyskanie bezpośredniego połączenia Zalewu Wiślanego z morzem w granicach Polski, Dostępność Portu Morskiego Elbląg dla statków morskich wszystkich bander o zanurzeniu do 4,0 m, długości do 100 m, szerokości do 20 m, Osiągnięcie przez Port Morski Elbląg przeładunków, co najmniej 3,5 mln ton rocznie, to jest o 3 mln ton więcej, Skrócenie drogi morskiej w relacji Elbląg Trójmiasto o 52 Mm (94 km), Elbląg porty Europy Zachodniej o 33 Mm (61 km) i Elbląg porty wschodniego Bałtyku o 8 Mm (15 km), Dostępność Zalewu Wiślanego i przystani nad nim leżących dla jachtów od strony morza, Dostępność morza dla jachtów bazujących w przystaniach Zalewu i żeglujących po Zalewie, Skrócenie czasu rejsów turystycznych z Trójmiasta do Elbląga, Fromborka i Krynicy Morskiej w porównaniu z Martwą Wisłą i Szkarpawą o około 5 godzin (przy zastosowaniu wodolotów). Rys. 5 Cztery warianty lokalizacji kanału żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną Budowy Kanału Żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną, s. 11 Kanał ten, obok Cieśniny Piławskiej, będzie ważnym ogniwem łączącym przybrzeżną morską drogę wodną E 60 z drogami wodnymi śródlądowymi E 70. Według prognoz rozwoju Morskiego Portu w Elblągu oraz pozostałych portów nad Zalewem Wiślanym, przez Kanał Żeglugowy będą przepływały miedzy innymi następujące jednostki: Statki pasażersko turystyczne o zasięgu bałtyckim; Pełnomorskie jednostki turystyczne (jachty, katamarany, itp.); Logistyka 6/2014 905

Logistyka - nauka Statki towarowe o zasięgu bałtyckim, z możliwością przewozu kontenerów oraz towarów wielkogabarytowych; Barki i zestawy pchane o zasięgu bałtyckim. Wyżej wymienione jednostki zawijające do portów nad Zalewem Wiślanym mogą charakteryzować się następującymi maksymalnymi wymiarami: Długość L 100 m; Szerokość B 20 m; Zanurzenie T 4 m. Uwzględniając podane parametry statków przepływających przez projektowany Kanał Żeglugowy, będzie on charakteryzował się następującymi podstawowymi wymiarami: Całkowita długość kanału żeglugowego Lk = 1.100 m; Głębokość kanału w stosunku do średniego poziomu morza Hk = 5,0 m; Długość śluzy wraz z wrotami Lś = 200 m; Szerokość śluzy Bś = 25 m; Szerokość kanału na pozostałej jego części Bk = 60 m (100 m lokalnie tylko na długości 200 m)4. Przyjęcie tych parametrów spełniać będzie również wymogi stawiane krajom Unii Europejskiej dla dróg wodnych tej kategorii. Ma to szczególne znaczenie, uwzględniając fakt, że kanał przez Mierzeję Wiślaną będzie stanowił ważne ogniwo modernizowanej drogi międzynarodowej E-70; od Antwerpii, poprzez Berlin; Bydgoszcz, Elbląg do Kaliningradu oraz drogi wodnej morskiej E-60. Inwestycja - przekop Mierzei Wiślanej posiada alternatywne, cztery warianty lokalizacyjne: Skowronki, Nowy Świat, Przebrno i Piaski, które przedstawiono na rys. nr 5. Rys. 6 Lokalizacji kanału na tle europejskich dróg wodnych Źródło: Urząd Morski w Gdyni, Studium Wykonalności Budowy Kanału Żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną, s. 22 4 Urząd Morski w Gdyni, Studium Wykonalności Budowy Kanału Żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną, s. 2 906 Logistyka 6/2014 Rys. 7 Kanał żeglugowy prze Mierzeję Wiślaną w miejscowości Skowronki. Budowy Kanału Żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną, s. 19 Rys. 8 Kanał żeglugowy przez Mierzeję Wiślan żeglugowy w miejscowości Nowy Świat. Budowy Kanału Żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną s. 85 Rys. 9 Kanał żeglugowy prze Mierzeję Wiślaną w miejscowości Przebrno. Budowy Kanału Żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną, s. 87

Logistyka - nauka szerokość na dnie 100 m; głębokość etapowo 4 i docelowo 5 m. Wnioski Rys. 10 Kanał żeglugowy prze Mierzeję Wiślaną w miejscowości Piaski. Budowy Kanału Żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną, s. 89 Kanał żeglugowy przez Mierzeję Wiślaną wyposażony w śluzę, wrota sztormowe, stanowisko postojowe, 2 mosty zwodzone, alternatywnie most stały (wysokość ok. 17 m) lub tunel (głębokość 13 m) i inne obiekty, o następujących, orientacyjnych parametrach: długość w zależności od wariantu lokalizacji: Skowronki 1150 m, Nowy Świat 1260 m, Przebrno 1650 m i Piaski 750 m; szerokość zasadnicza 60 m, z poszerzeniem do 100 m na odcinku 200 m; głębokość ok. 5 m; kubatura prac ziemnych w zależności od wariantu lokalizacji: Skowronki 1,26 mln m3, Nowy Świat 1,74 mln m3, Przebrno 1,96 mln m3 i Piaski 0,79 mln m3 ; śluza o wymiarach: długość ok. 200 m, szerokość ok. 25 m, głębokość ok. 5 m. Port postojowy przy kanale od strony Zatoki Gdańskiej o głębokości ok. 5,5 m, osłonięty falochronami. Łączna długość falochronów wyniesie około 1000 m. Na obudowanym falochronami akwenie portowym, przy nabrzeżach znajdować będą się miejsca postojowe, istnieje też możliwość zorganizowania np. przystani pasażerskiej lub marinę morską. Tor wodny na Zatoce Gdańskiej prowadzący do portu postojowego od izobaty 5,5 m, o następujących parametrach: długość 480 510 m w zależności od wariantu; szerokość na dnie 60 m; głębokość 5,5 m. Tor wodny na Zalewie Wiślanym od wylotu kanału do pławy 10ELB, dwukierunkowy, z kotwicowiskiem o powierzchni 64 ha, o następujących orientacyjnych parametrach: długość w zależności od wariantu lokalizacji: Skowronki 11,63 km, Nowy Świat 9,68 km, Przebrno 9,66 km i Piaski 26,3 km; Zalew Wiślany dysponuje naturalnymi możliwościami utworzenia sprawnego morskorzecznego systemu transportowego. Drogi wodne, połączone ze sobą wzajemnie, mogą stanowić dobre połączenia żeglugowe, które prowadzą z Morza Bałtyckiego do portu w Elblągu i portów Zalewu Wiślanego. Elbląski port przeżywa rozkwit od 2009 roku, gdy została przywrócona swobodna żegluga po Zalewie Wiślanym. Dla Portu Elbląg rok 2013 był przełomowym, nastąpił wzrost przeładunków o 68%, co pozwoliło mu zająć czwartą pozycję, zaraz za portami, które mają kluczowe znaczenie dla gospodarki kraju. Droga wodna w istotny sposób uzupełniałaby funkcję węzła logistycznego w transporcie multimodalnym, którą pełni już obecnie infrastruktura drogowa, włączona do transeuropejskiej sieci transportowej. Aktywizacja portu wpłynęłaby na odbudowę społeczno-gospodarcza Elbląga, jako regionalnego ośrodka rozwoju miasta. Obecna sytuacja geopolityczna sprzyja budowie kanału. Port Elbląg ze względu na położenie jest szczególnie wrażliwy na napięcia polityczne między Federacją Rosyjską a Unią Europejską. Umowa o żegludze po Zalewie Wiślanym kończy się we wrześniu 2014 roku. Istnieje obawa, że względów politycznych Federacja Rosyjska zablokuje dostęp do transportu przez Cieśninę Piławską. Sytuacja ta mogłaby spowodować duże straty dla portu elbląskiego, dlatego należałoby wykonać jak najszybciej przekop przez Mierzeję Wiślaną. Bezpośredni dostęp do Morza Bałtyckiego i europejskich portów nadbałtyckich pozwoliłby w pełni wykorzystać potencjał portu w Elblągu. Wybudowanie kanału pozwoliłby na wzrost przeładunków do 3 mln ton rocznie. Realizacja przekopu Mierzei Wiślanej umożliwi swobodną żeglugę statkom wszystkich bander drogą wodną, która jest w pełni suwerenna i podlega polskiej jurysdykcji. Streszczenie W artykule przedstawiono możliwe lokalizacje wybudowania kanału żeglugowego poprzez Mierzeję Wiślaną. Wykonanie przekopu Mierzei Wiślanej stwarza ogromną szansę na rozwój i poprawę funkcjonowania Portu Elbląg. Rozwój portu wiązałby się nie tylko ze zwiększeniem eksportu i importu towarów drogą wodną, ale również wzrostem ruchu Logistyka 6/2014 907

pasażerskiego. Wybudowanie kanału przez Mierzeję Wiślaną zapewniłoby suwerenność portu w Elblągu, jak i możliwość bezpośredniego dostępu do morza i nadbałtyckich portów. 7. http://biznes.pl/magazyny/transport/resortinfrastruktury-opracowuje-plan-przekopumie,5638224,magazyn-detal.html Abstract The article depicts possible locations for construction of a shipping channel dug through (across) the Vistula Spit. The channel would create a vast chance for development (incl. economy) and functional improvement of the Elblag harbor. The port s benefits would not limit to growth in export and import of goods (by the waterway). It would also intensify passenger traffic there. The channel through Vistula Spit would also open the port of Elblag to the Baltic Sea and make it independent, with direct access to other ports. Literatura 1. Uchwała Nr292/2007 Rady Ministrów z dnia 13.11.2007 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Portów Morskich do 2015 r., Warszawa, 13.11.2007 r. 2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 maja 2002 r. w sprawie klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych. Dz. U. z dnia 18 czerwca 2002 r. 3. Urząd Morski w Gdyni, Studium Wykonalności Budowy Kanału Żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną, 21 maja 2007 r., Gdynia. 4. Urząd Morski w Gdyni, Prognoza oddziaływania na środowisko. Programu wieloletniego Budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany Z Zatoką Gdańską. Tom III, 16.09.2013r., Gdynia. 5. Główny Urząd Statystyczny. Urząd Statystyczny w Szczecinie. Gospodarka morska w Polsce w 2013 r., Warszawa kwiecień 2014 r. 6. Zarząd portu morskiego Elbląg Sp. z o. o. - www.port.elbląg. Strony internetowe: 1. http://www.portalmorski.pl/porty-i-logistyka/portyterminale-polskie/37180-mir-przekop-przezmierzeje-wislana-realny-przed-2020-roku 2. http://www.portalmorski.pl/porty-i-logistyka/portyterminale-polskie/37752-kanal-niezbedny-dorozwoju 3. http://www.elblag.wortale.net/55-historia- Elblaga.html 4. http://www.rynekinfrastruktury.pl/artykul/66/1/prze kop-przez-mierzeje-wislana-sprawa-ekonomiczna-ipolityczna.html 5. http://www.elblag.net/artykuly/przekop-przezmierzeje-wislana-ruszy-jeszcze-w-tym,10790.htm 6. http://www.bogatyelblag.pl/resort-infrastrukturypodejmie-sie-pracy-nad-nowym-planem-przekopumierzei-wislanej,32937.html 908 Logistyka 6/2014