Współpraca organizacji ekologicznych i administracji publicznej na rzecz aktywizacji społeczeństwa dla ZR i ochrony różnorodności biologicznej Anna Batorczak Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym a.batorczak@uw.edu.pl Zadanie realizowane w ramach projektu: Dofinansowanie instytucjonalne pozarządowych organizacji ekologicznych na lata 2010/2012 finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Konwencja o różnorodności biologicznej Artykuł 13: Podnoszenie poziomu wiedzy i świadomości społecznej Umawiające się strony będą: a) Propagowały ważnośd i potrzebę podjęcia działao niezbędnych do ochrony różnorodności biologicznej oraz do podniesienia świadomości społecznej za pomocą środków masowego przekazu, a także umieszczania tych zagadnieo w programach edukacyjnych b) Współdziałały, w miarę potrzeby, z innymi paostwami oraz organizacjami międzynarodowymi w rozwijaniu programów edukacyjnych oraz kształtowaniu świadomości społecznej służących ochronie biologicznej różnorodności i umiarkowanemu użytkowaniu jej elementów.
Comunication Education and Public Awarness Podczas COP6 przyjęto Globalną Inicjatywę na rzecz Komunikacji, Edukacji i Świadomości Społecznej (CEPA)
Obecnośd treści związanych z szeroko pojętymi zagadnieniami różnorodności biologicznej w programach i praktyce edukacji szkolnej na wszystkich poziomach jest jednym ze zobowiązao wynikających z Artykułu 13 Konwencji.
Podstawa programowa jest w polskim systemie oświaty kluczowym dokumentem określającym cele i treści nauczania, umiejętności uczniów oraz zadania wychowawcze szkoły, które są uwzględniane odpowiednio w programach wychowania przedszkolnego, programach nauczania oraz umożliwiają ustalenie kryteriów ocen szkolnych i egzaminacyjnych.
Zalecane warunki i sposób realizacji - I etap kształcenia Wiedza przyrodnicza nie może byd kształtowana wyłącznie na podstawie pakietów edukacyjnych, informacji z Internetu oraz innych tego typu źródeł. Edukacja przyrodnicza powinna byd realizowana także w naturalnym środowisku poza szkołą. W sali lekcyjnej powinny byd kąciki przyrody. Jeżeli w szkole nie ma warunków do prowadzenia hodowli roślin i zwierząt, trzeba organizowad dzieciom zajęcia w ogrodzie botanicznym, gospodarstwie rolnym itp.
Zalecane Warunki i sposób realizacji - II etap kształcenia Przyroda: Szkoła powinna zapewnid warunki do bezpiecznego prowadzenia zajęd badawczych i terenowych, obserwacji i doświadczeo. Częśd obserwacji powinna mied charakter ciągły lub okresowy w powiązaniu np. ze zmianami pór roku lub stanów przyrody.
Zalecane warunki i sposób realizacji - III i IV etap kształcenia W ramach przedmiotu biologia realizowanego w zakresie rozszerzonym, w ciągu całego cyklu kształcenia, powinny się odbyd: 1. co najmniej dwie wycieczki (zajęcia terenowe) umożliwiające poglądową realizację takich działów, jak ekologia i różnorodnośd organizmów; 2. wycieczki do muzeum przyrodniczego, ogrodu botanicznego lub ogrodu zoologicznego wspomagające realizację materiału z botaniki i zoologii
W jakim stopniu nauczyciele wykorzystują zajęcia terenowe w swoich planach nauczania na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum oraz jakie są przeszkody i potrzeby w realizacji tego typu zajęd? Wyniki badania ankietowego wykonanego na potrzeby realizacji projektu BEAGLE (dotyczącego edukacji dla różnorodności biologicznej) finansowanego z programu Komisji Europejskiej Lifelong Learning Programme Comenius
W ankiecie wzięło udział 501 nauczycieli z sześciu krajów: Niemcy 46 Węgry 45 Norwegia 188 Polska 32 Słowacja 105 Wielka Brytania 85
50 % z ankietowanych nauczycieli ma doświadczenia w prowadzeniu zajęć terenowych, ale aż 38 % nie ma takich doświadczeń (choć chciało by mieć). :
brak dośw. mam dośw. Niemcy 19% 78 % Węgry 67% 26 % Norwegia 27% 70 % Polska 58% 47% Słowacja 41 % 34 % Wielka Brytania 19 % 42 %
Pytanie: Jak często organizowałeś (-aś) zajęcia terenowe w ostatnim roku? Kraj 2 do 3 razy 4 do 5 razy Niemcy 50.0% 17.4% Węgry 24.4 % 37.8% Norwegia 42.0% 24.5% Polska 43.0% 18.00% Słowacja 30.5% 41.9% Wielka Brytania 35.7% 36.9% Średnio 33.6% 29.4%
Pytanie: wymieo przeszkody w prowadzeniu zajęd terenowych. Kraj Finansowa sytuacja szkoły Brak czasu z powodu przeciążonego programu Brak materiałów Niemcy 50.0% 19.4% 78.6% Węgry 53.4% 49.0% 31.0% Norwegia 65.9% 52.1% 53.7% Polska 10.8% 91.5% 50.4% Słowacja 58.2% 66.0% 60.4% Wielka Brytania 50.6% 74.7% 34.2% Średnio 48.1% 68.5% 42.0%
Czas trwania zajęć Problemy ze znalezieniem w mieście odpowiednich terenów do prowadzenia obserwacji terenowych Problemy z dyscypliną Niebezpieczeństwo wypadków Potrzeba dodatkowej opieki Kompetencje nauczyciela Uzależnienie od warunków pogodowych
Zagrożenia dla różnorodności biologicznej Rozwój miast 80 % Zanieczyszczanie środowiska (powietrza/wody/gleby) 78% Zmiany klimatu. Emisja CO2 70 58 % Wycinanie lasów 50% Rozwój intensywnego rolnictwa 47 % Nieprawidłowa gospodarka odpadami 46% Wzrost populacji ludzi 45 % Brak odpowiedniej świadomości i wiedzy 40 % Wzrost konsumeryzmu 30% Uprawianie sportów/ łowiectwo 20 %
Czym zajmuje się projekt BEAGLE? Projekt BEAGLE jest powszechnie dostępnym w internecie projektem dotyczącym różnorodności biologicznej, otwartym dla wszystkich szkół w Europie. Nazwa BEAGLE powstała z pierwszych liter angielskich słów Biodiversity Education and Awareness to Grow a Living Environment, które w tłumaczeniu na język polski oznaczają edukację i podnoszenie świadomości dot. różnorodności biologicznej i jej związków ze zrównoważonym rozwojem.
W ramach projektu BEAGLE nauczyciele i uczniowie są zachęcani są do prowadzania obserwacji fenologicznych sześciu gatunków drzew powszechnie występujących w Europie 1. Dąb (Quercus sp.) 2. Buk (Fagus sylvatica) 3. Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum) 4. Brzoza (Betula sp.) 5. Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) 6. Lipa (Tilia sp.)
Fenologia jest nauką, która bada związki pomiędzy zmianami warunków klimatycznych i pór roku a zachodzeniem cyklicznych, pojawiających się w każdym roku, naturalnych faz w rozwoju roślin, takich jak pojawianie się i rozwój liści (listnienie), kwitnienie, owocowanie, zrzucanie liści.
Po co powstał projekt BEAGLE? Aby dad nauczycielom i uczniom możliwośd: - pogłębienia wiedzy na temat różnorodności biologicznej i jej wzajemnych związków ze zrównoważonym rozwojem, - uczestniczenia w europejskim projekcie edukacyjnym promującym prowadzenie obserwacji przyrodniczych w trenie, - opracowywania i porównywania wyników swoich obserwacji z obserwacjami prowadzonymi przez innych uczniów z różnych szkół w Europie, - doskonalenia umiejętności tworzenia i korzystania z zasobów internetu,
cd. - analizowania wpływu działalności człowieka na środowisko naturalne, - dostępu do materiałów edukacyjnych opracowany przez międzynarodowy zespól specjalistów w dziedzinie edukacji przyrodniczej i ekologicznej: m.in. - klucza do oznaczania faz fenologicznych sześciu gatunków drzew w formie folderu oraz Przewodnika dla nauczycieli zawierającego m.in., wprowadzenie do fenologii drzew, scenariusze zajęd, zasady bezpieczeostwa prowadzenia zajęd terenowych - spełnienia wymagao stawianych w nowej podstawie programowej w odniesieniu do nauczania przyrody, biologii, geografii oraz informatyki.
Projekt BEAGLE to konsorcjum partnerów z sześciu krajów: Polska, Uniwersyteckie Centrum Badao nad Środowiskiem Przyrodniczym Węgry, Centrum Edukacji Ekologicznej Niemcy, Centrum Badao nad Środowiskiem - Helmholtz Centre Norwegia, Uniwersytet w Bergen, Pracownia Dydaktyki i Metodyki Biologii i Przedmiotów Przyrodniczych, Słowacja, Narodowa Agencja Środowiska Wielka Brytania, Field Studies Council
Realizacja projektu BEAGLE w Polsce objęta jest patronatem portalu Zielona Lekcja