METODY WSPIERANIA ROZWOJU TRANSPORTU INTERMODALNEGO W WYBRANYCH KRAJACH EUROPY W LATACH

Podobne dokumenty
Tendencje w rozwoju systemów intermodalnych w Europie

Analiza rynku transportu kolejowego oraz drogowego w Polsce

Wstęp do polityki UE dot. infrastruktury transportowej i jej rewizji

Potrzeby polskich przedsiębiorstw - Program Sektorowy INNOLOG. dr inż. Stanisław Krzyżaniak

Maciej Mindur Politechnika Lubelska Rozwój transportu kombinowanego (intermodalnego) w Polsce w latach

Finansowanie transportu towarowego poprzez fundusze unijne

Urząd Transportu Kolejowego. Perspektywy rozwoju transportu intermodalnego

Możliwości finansowania Inteligentnych Systemów Transportowych w ramach CEF - doświadczenia Polski i wyzwania na przyszłość

Wspólne Polityki wykład 13, semestr 2 Polityki JRE. Dr Katarzyna Śledziewska. Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego

14.MODEL ZINTEGROWANEGO SYSTEMU PRZEWOZÓW MULTIMODALNYCH ŁADUNKÓW ZJEDNOSTKOWANYCH

Rysunek 1. Miejsce SRT w systemie zintegrowanych strategii rozwoju kraju

Transport jako jeden z priorytetów polityki spójności

Przegląd i ocena regulacji dotyczących wspierania transportu kombinowanego/intermodalnego w Polsce 2

Transport intermodalny na rynku przewozów towarowych w Polsce w latach

Redukcja emisji dwutlenku węgla a zwiększenie udziału kolei w rynku transportowym

Warunki rozwoju przewozów kolejowych

MARCO POLO II Programme

Program HORYZONT 2020 w dziedzinie transportu

Porty morskie wybrzeża wschodniego CELE INWESTYCJE - KONKURENCYJNOŚĆ

FINANSOWANIE PRZEDSIĘWZIĘĆ ITS W RAMACH POIIS W PERSPEKTYWIE FINANSOWEJ ORAZ ŚRODKÓW ŁĄCZĄC EUROPĘ - CEF

Strategia i priorytety inwestycyjne w transporcie kolejowym

Rozwój transportu kombinowanego/intermodalnego w Europie w latach

Obsługa przewozów kontenerów z Chin przez PKP Cargo Connect

Miejsce polskiego rynku cargo w Europie

PROMOWANIE ROZWOJU TRANSPORTU INTERMODALNEGO W WYBRANYCH KRAJACH ZACHODNICH WNIOSKI DLA POLSKI

Akademia Morska w Szczecinie

SZANSĄ DLA KUJAWSKO-POMORSKIEGO

Wyzwania sektora kolejowego na tle Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju. Warszawa, 10 października 2016 r.

Stan obecny śródlądowego transportu wodnego oraz plany jego rozwoju w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju

prof. zw. dr hab. Leszek Mindur Promowanie rozwoju transportu intermodalnego w wybranych krajach Europy

Jaki jest stan polskiej logistyki? Grzegorz Szyszka Gdynia, 11 grudzień, 2014 r.

Główne problemy. Wysokie koszty importu ropy: 1 mld dziennie w 2011 Deficyt w bilansie handlowym: ~ 2.5 % of PKB 7% wydatków gospodarstw domowych

ITS w unijnej polityce

Perspektywa finansowa Najnowsze komunikaty i projekty rozporządzeń KE Zespół ds. funduszy UE

ROZWÓJ RYNKU KOLEJOWYCH PRZEWOZÓW INTERMODALNYCH W POLSCE

FUNDUSZE STRUKTURALNE ĆWICZENIA SEMESTR ZIMOWY 2014/2015

TRANSPORT DROGOWY TOWARÓW

SIECI TRANSEUROPEJSKIE WYTYCZNE

DROGOWEGO W POLSCE W LATACH

Słowo wstępne - prof. zw. dr hab. inŝ. Władysław Włosiński Przedmowa - prof. zw. dr hab. Bogusław Liberadzki, prof. zw. dr hab.

4.2. Transport samochodowy

Pytania egzaminacyjne dla Kierunku Transport. studia II stopnia stacjonarne i niestacjonarne

, Łódź. Szkolenie z zakresu krajowych Programów Operacyjnych na lata

Konferencja Rozwój multimodalnych transportów w regionie Łaby/Odry - Odrzańska Droga Wodna - Jerzy Materna Sekretarz Stanu

logistycznego Polski 3.5. Porty morskie ujścia Wisły i ich rola w systemie logistycznym Polski Porty ujścia Wisły w europejskich korytarzach tr

Ankieta dla organizacji reprezentujących korzystających z kolejowego transportu towarów

WSPÓLNA POLITYKA TRANSPORTOWA UE. Dr Agnieszka Nitszke IE, ćwiczenia 2016/17 (14)

Uchwała Nr 36/2017 Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata z dnia 23 sierpnia 2017 r.

Ministerstwo Infrastruktury Warszawa, r..

TRANSPORT INTERMODALNY W POLSCE W LATACH ORAZ CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE JEGO ROZWÓJ W PERSPEKTYWIE 1

Grażyna Rosa Rozwój centrów logistycznych w Polsce : źródła finansowania. Ekonomiczne Problemy Usług nr 60,

Stanowisko polskich ekologicznych organizacji pozarządowych w debacie nt. przyszłości polityki TEN-T w Europie. Wojciech Szymalski

STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU DO 2020 (z perspektywą do 2030 roku) Warszawa, dnia 14 kwietnia 2011 r.

Transport intermodalny/kombinowany w polityce transportowej Polski

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0409/11. Poprawka. Angelo Ciocca w imieniu grupy ENF

12. Zakres wsparcia Projekt dotyczy typów inwestycji określonych w stosownym programie pomocowym dla transportu intermodalnego.

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 1 czerwca 2017 r. (OR. en) Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej

Wpływ rozwoju infrastruktury terminalowej na kształtowanie się potoków ładunków intermodalnych

WSTĘP 1. ZAGADNIENIA OGÓLNE Z ZAKRESU PRODUKCJI I TECHNOLOGII Proces produkcyjny i jego elementy Pojęcia technologii oraz procesu

PKP CARGO to wiodący gracz na rynku przewozów w UE, Polsce i Republice Czeskiej

Wyzwania Energetyki 2012 CEF

POLITYKA TRANSPORTOWA W KSZTAŁTOWANIU SYSTEMÓW TRANSPORTOWYCH

FRACHT 2019 VII FORUM TRANSPORTU INTERMODALNEGO GDAŃSK, 2-3 KWIETNIA 2019 / Projekt programu /

Konferencja zamykająca realizacje projektów:

Tendencje związane z rozwojem sektora energetyki w Polsce wspieranego z funduszy UE rok 2015 i co dalej?

Wojciech Rzepka. Sopot

1.4. Uwarunkowania komodalności transportu Bibliografia... 43

INTERMODALNEGO W POLSCE

konferencja Rzeki dla zrównoważonego rozwoju dr Jakub Majewski Żegluga śródlądowa a kolej - co wozić po rzekach Warszawa,

Port Gdańsk wykorzystywanie szansy

Dolna Odra na styku morza i rzeki

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO

Polityka spójności UE na lata

Wsparcie transportu intermodalnego w Polsce

Fundusze unijne dla odnawialnych źródeł energii w nowej perspektywie finansowej. Warszawa, 3 kwietnia 2013 r.

Raport ITF: Wydatki na infrastrukturę transportową cz. II

I FORUM INNOWACJI TRANSPORTOWYCH - dobre praktyki na rzecz zrównoważonego rozwoju

PKP LHS NA NOWYCH SZLAKACH

Priorytety i działania transportowe w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko na lata MINISTERSTWO TRANSPORTU

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0021/4. Poprawka. Jakop Dalunde w imieniu grupy Verts/ALE

Rozwój transportu towarów w Polsce - potrzeby, wymagania rynku i możliwości ich zaspokojenia w zgodzie ze zrównoważonym rozwojem

Zwiększenie roli kolei w równoważeniu transportu towarów w Polsce

Funkcjonowanie systemu infrastruktury transportowej

Korytarze TEN-T w Polsce

Regionalny system transportowy w województwie pomorskim

Możliwości pozyskania dofinansowania innowacji ze źródeł międzynarodowych

Transport wodny śródlądowy w obsłudze portów morskich

Nowe ogniwo w Supply Chain Transport Intermodalny

Wojciech Grządzielski, Adam Jaśkowski, Grzegorz Wielgus

BCT Bałtycki Terminal Kontenerowy na rynku przewozów kontenerowych w Polsce i w Europie

CARS 2020 Plan działania na rzecz konkurencyjnego i zrównoważonego przemysłu motoryzacyjnego w Europie

Kryterium punktowe przyznanie 0 punktów nie dyskwalifikuje z możliwości uzyskania dofinansowania. 2. Poziom wkładu własnego

BEZPIECZEŃSTWO RUCHU DROGOWEGO w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko

Czy ochrona środowiska i odnawialne źródła energii są efektywne finansowo?

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

Organizacja transportu publicznego

Projekt z dnia

Dokument z posiedzenia PROJEKT REZOLUCJI. w sprawie NAIADES II programu działań na rzecz żeglugi śródlądowej (2018/2882(RSP))

Uchwała nr 35/2016. Zarządu Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego w Katowicach z dnia 17 maja 2016 roku

Joanna Kopczyńska Departament Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

Transkrypt:

PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 120 Transport 2018 Leszek Mindur Międzynarodowa Wyższa Szkoła Logistyki i Transportu we Wrocławiu METODY WSPIERANIA ROZWOJU TRANSPORTU INTERMODALNEGO W WYBRANYCH KRAJACH EUROPY W LATACH 1990 2016 Rękopis dostarczono: marzec 2018 Streszczenie: Artykuł stanowi próbę wskazania kierunków wspierania w Europie i Polsce alternatywnych gałęzi transportu w celu ograniczenia dynamicznego wzrostu przewozów drogowych. Omówiono rekomendacje Komisji Europejskiej w stosunku do rozwoju transportu intermodalnego. Przedstawiono strukturę i wielkość przewozów intermodalnych w Europie. Dokonano próby określenia prognozy przewozów intermodalnych w Polsce Wskazano podstawowe przedsięwzięcia warunkujące rozwój transportu intermodalnego w Polsce. Na podstawie doświadczeń wybranych państw Europy Zachodniej sformułowano generalne wnioski dotyczące rozwoju transportu intermodalnego w naszym kraju. Słowa kluczowe: transport intermodalny UE, polityka UE, przewozy intermodalne w Polce 1. WSTĘP Polityka Unii Europejskiej zmierza do zrównoważenia poszczególnych gałęzi transportu i zwiększenia roli kolei w przewozach towarowych poprzez stworzenie do 2030 r. w pełni funkcjonującej intermodalnej sieci transportowej [10]. Dużym utrudnieniem w realizacji tej polityki jest brak w krajach unijnych jednej, scentralizowanej struktury, która pełniłaby rolę organizatora i zarządzającego operacjami transportu intermodalnego, co jest oczywiste z uwagi na konieczność przestrzegania zasad wolnej i uczciwej konkurencji. Efektywny rozwój transportu intermodalnego upatrywany jest w skoordynowanych działaniach państw członkowskich, polegających na rzeczywistym promowaniu przyjaznych dla środowiska gałęzi i technologii transportu, w tym przede wszystkim kolei, transportu intermodalnego i wodnego. Unia Europejska podejmuje szereg działań zarówno o charakterze legislacyjnym, jak i przedsięwzięć inicjujących (łącznie z finansowaniem), mających na celu wspieranie rozwoju transportu intermodalnego w Europie, mając świadomość, że niesie on za sobą bezsporne korzyści ekologiczne, zwiększenie bezpieczeństwa ruchu oraz odciążenie dróg z części ruchu ciężarowego. Celem przeprowadzonych przez autora badań jest wskazanie

288 Leszek Mindur potrzeby wspierania przez państwo transportu intermodalnego w Polsce, tak jak to się dzieje w krajach europejskich o wysokim rozwoju tego rodzaju przewozów. Przeniesienie zagranicznych doświadczeń na grunt polski, gdzie mimo systematycznego wzrostu znaczenia transportu intermodalnego jego udział w przewozach ładunków wciąż jest bardzo niski, przyczyni się do eliminowania istniejących barier oraz rozwoju istniejącego w Polsce popytu na usługi realizowane w intermodalnej technologii transportu. 2. METODY WSPIERANIA TRANSPORTU INTERMODALNEGO PRZEZ UE Według Komisji Europejskiej osiągnięcie znaczących zmian strukturalnych na rynku przewozów towarowych zgodnie z rekomendowaną zasadą zrównoważonego rozwoju transportu będzie możliwe poprzez wdrażanie m.in. następujących środków: powszechne wdrożenie technologii teleinformatycznych w logistyce transportu towarowego: e-freight (elektronicznego systemu transportowego) czy ITS (inteligentnych systemów transportowych), które umożliwią usprawnienie systemu identyfikacji i śledzenia przepływu ładunków na całej trasie przewozu różnymi środkami transportu oraz poprawią komunikację firm przewozowych z administracją publiczną; zapewnienie interoperacyjności kolei w układzie międzynarodowym poprzez eliminowanie wąskich gardeł o charakterze technicznym, eksploatacyjnym i organizacyjnym w towarowych przewozach kolejowych; uproszczenie procedur administracyjnych poprzez zintegrowanie technologii informatycznych urzędów (np. w sprawie ceł czy stworzenie jednolitego dokumentu przewozowego) oraz utworzenie tzw. jednego okienka; ustandaryzowanie norm dotyczących obciążenia i wymiarów pojazdów oraz normy dotyczącej europejskiej zintegrowanej jednostki ładunkowej we wszystkich rodzajach transportu naziemnego poprzez odpowiednie zmiany przepisów unijnych; utworzenie zielonych korytarzy z wykorzystaniem żeglugi morskiej bliskiego zasięgu, transportu kolejowego, wodnego śródlądowego oraz drogowego, na których byłyby zlokalizowane węzły przeładunkowe zaopatrzone w przyszłości w rozwiązania przyjazne środowisku [6]. Mimo wsparcia Unii Europejskiej, koleje bez jakiejkolwiek pomocy zewnętrznej nie będą konkurencyjne dla transportu drogowego. Eksperci unijni podkreślają, że koleje nie staną się nowoczesną gałęzią transportu, jeśli nie stworzy się im warunków do pełnej i rzeczywistej liberalizacji, jak również jeśli transport kolejowy, a w konsekwencji i kombinowany, nie otrzyma niezbędnej pomocy. Polityka Komisji Europejskiej w latach 2003 2016 skupiła się na zmniejszaniu natężenia ruchu drogowego oraz zwiększaniu transportu intermodalnego. Działanie w tym okresie programu Marco Polo sprawiło, że nastąpiła poprawa efektów funkcjonowania systemu transportowego w środowisku (w tym głównie zmniejszenie kosztów zewnętrznych transportu). Na lata 2014 2020 uruchomiono nowy plan finansowania usług transportu

Metody wspierania rozwoju transportu intermodalnego w wybranych krajach Europy 289 towarowego. Uwzględnia on nowe osiągnięcia technologiczne, doświadczenia zdobyte podczas realizacji programu Marco Polo oraz nowe ramy polityki transportowej ustalone między innymi w zmienionych wytycznych dotyczących transeuropejskich sieci transportowych. Parlament Europejski przyjął w 2011 r. instrument finansowy Łącząc Europę [2], którego celem jest zwiększenie wzrostu gospodarczego, a tym samym podniesienie skuteczności działań Unii Europejskiej poprzez uzyskanie równowagi między politykami prowadzonymi w krajach członkowskich UE w dziedzinie transportu, energetyki i telekomunikacji. Nowy plan finansowania pozwala na przyspieszenie długoterminowych inwestycji obejmujących budowę dróg, połączeń kolejowych, sieci energetycznych, rurociągów i szybkich połączeń telekomunikacyjnych. Wspiera on również bardziej ekologiczne rodzaje transportu oraz wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych zgodnie z unijną strategią na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia Europa 2020. Środki przewidziane na finansowanie projektów realizowanych z tego programu wynoszą 29,3 mld EUR (w tym dla Polski zaplanowano wsparcie na rozwój transportu intermodalnego w wysokości 72,5 mln zł) i są zarządzane bezpośrednio przez Komisję Europejską. W zakresie transportu środki pochodzą z Funduszu Spójności. Mają być przede wszystkim przeznaczone na realizację sieci bazowej transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T, a więc priorytetowych w skali całej Unii Europejskiej osi transportowych, w tym drogowych. Należy wspomnieć, że sieć transportu intermodalnego jest częścią sieci TEN-T. Obejmuje ona infrastrukturę liniową oraz punktową umożliwiającą przewóz i przeładunek intermodalnych jednostek transportowych. Infrastrukturę punktową tworzą przede wszystkim lądowe i morskie terminale intermodalne (głównie kontenerowe) i centra logistyczne. Poniżej przedstawiono rodzaje udzielanej pomocy finansowej dla transportu intermodalnego ze środków UE i krajowych w wybranych państwach Europy Zachodniej. 2.1. METODY WSPIERANIA TRANSPORTU INTERMODALNEGO W NIEMCZECH Rząd niemiecki wspiera intermodalny system transportowy od 1998 r. w formie zachęt finansowych na przenoszenie towarów na transport kolejowy i wodny [1]. W styczniu 2012 r. federalne ministerstwo transportu zmieniło przepisy dotyczące promowania transportu intermodalnego, tak aby procedury przyznawania licencji i pomocy finansowej były bardziej przejrzyste i przyczyniły się do zmniejszenia biurokracji. Mając na uwadze lepsze planowanie inwestycji przez firmy ubiegające się o wsparcie oraz zwiększenie ich bezpieczeństwa na rynku, okres finansowania został zaplanowany na cztery lata (poprzedni wynosił 3 lata). Dotacje są przyznawane, tak jak dotychczas, na budowę nowych oraz rozbudowę powierzchniową istniejących obiektów przeładunkowych znajdujących się na terenach prywatnych terminali transportu kombinowanego. Finansowanie zostało rozszerzone o układ szyna szyna na obiektach przeładunkowych w portach żeglugi śródlądowej, które w przyszłości mają przyczynić się do lepszej organizacji przeładunku towarów w łańcuchu

290 Leszek Mindur transportu intermodalnego. Nieznacznie obniżony został (o 5%) dotychczasowy poziom finansowania na wspieranie nowych technologii dla transportu intermodalnego. Federalne ministerstwo transportu opracowało ponadto koncepcję rozwoju transportu intermodalnego w Niemczech do 2025 roku. Raport ten ma być pomocny dla władz przyznających licencje (w zakresie transportu kolejowego, dróg wodnych śródlądowych i morskich) w podejmowaniu decyzji o udzielaniu pomocy finansowej na inwestycje, które spowodują przesunięcie istniejącego potencjału przewozowego na ekologiczne formy transportu. Prognozy regionalnych konkurencyjnych obszarów transportu intermodalnego w Niemczech powstały w oparciu o istniejącą sieć terminali oraz wielkość potoków ruchu [1]. 2.2. METODY WSPIERANIA TRANSPORTU INTERMODALNEGO WE FRANCJI Polityka państwa zakłada na lata 2014 2020 dalsze wspieranie projektów dotyczących rozwoju portów rzecznych, z tym że pierwszeństwo mają inwestycje multimodalne. Równolegle założono promowanie transport intermodalnego, stanowiącego alternatywę dla transportu drogowego na duże odległości. Tym samym wzmocniona zostanie komplementarność form transportu wodnego śródlądowego, kabotażu morskiego, transportu kombinowanego, kolejowego itp.). Podejmowane działania są częścią polityki redukcji emisji gazów cieplarnianych. Zaplanowano również wdrożenie od 2014 r. podatku środowiskowego od ciężkich pojazdów drogowych. Środki finansowe na rozwój transportu intermodalnego są podzielone w zależności od tego, czy dotyczą przewozów z wykorzystaniem linii kolejowych (wsparcie dla kontroli, monitoringu i bezpieczeństwa przewozów), czy sektora rzecznego i morskiego. Na kredyty z udziałem kolejowego transportu intermodalnego państwo przeznaczyło środki w wysokości 16,5 mln EUR, natomiast na wsparcie dla transportu intermodalnego morskiego i wodnego śródlądowego przewidziano 7,6 mln EUR. Warunki przyznawania pomocy finansowej są takie same dla wszystkich operatorów [8]. Ze środków publicznych wspierane będą przedsięwzięcia inwestycyjno-modernizacyjne i rozwojowe. Pomoc finansowa będzie przeznaczona m.in. na: kontynuację modernizacji i odbudowy systemu rzecznego; dalszy rozwój atlantyckiej autostrady kolejowej i przygotowanie nowych autostrad morskich; dalsze wsparcie dla krajowej sieci kolejowej GSM-R (GSM for Railways Kolejowa Sieć GSM system łączności cyfrowej oparty na standardzie GSM, zaprojektowany na potrzeby zapewnienia komunikacji (głos i dane) pomiędzy pracownikami firm zajmujących się transportem kolejowym)., a także finansowanie programów zapewniających bezpieczeństwo ruchu w tunelach drogowych i kolejowych.

Metody wspierania rozwoju transportu intermodalnego w wybranych krajach Europy 291 3. PRZEWOZY INTERMODALNE W EUROPIE Podstawą powodzenia działalności operatorów transportu intermodalnego jest właściwa współpraca transportu kolejowego i drogowego. Wiodącą rolę w organizowaniu przewozów intermodalnych pełnią Narodowe Towarzystwa Transportu Intermodalnego będące jednocześnie członkami UIRR (Międzynarodowego Związku Towarzystw Transportu Intermodalnego Kolej Droga). Wszystkie działania UIRR są ukierunkowane na ułatwienie swoim członkom dostępu do rynku intermodalnego w całej Europie. Ponadto organizacja ta jest koordynatorem w zakresie projektów badawczych i innowacyjnych opracowywanych w ramach programów wsparcia UE. Na podstawie raportów UIRR za lata 1990 2015 w tablicach 1 2 oraz na rysunku 1 podano wybrane wielkości przewozów transportu intermodalnego, wykonanych przez 18 operatorów narodowych (stan na koniec 2016 r.) zrzeszonych w UIRR. Należy zaznaczyć, że w celu uniknięcia podwójnego liczenia w statystykach UIRR podawana jest tylko liczba przesyłek nadanych w ruchu krajowym i międzynarodowym przez operatorów zrzeszonych w UIRR. Tablica 1 Wielkość przewozów europejskich operatorów transportu intermodalnego zrzeszonych w UIRR (liczba nadanych przesyłek i praca przewozowa) [11], [12] Lata Przewozy ogółem Ruch międzynarodowy Ruch krajowy liczba przesyłek mln tkm liczba mln tkm liczba mln tkm przesyłek przesyłek 1990 1 183 361 18 677 543 610 11 708 639 751 6969 1995 1 615 364 24 970 968 910 17 720 646 454 7250 2000 1 964 439 32 486 1 287 922 24 330 676 517 8156 2002 1 982 906 33 074 1 302 253 25 027 680 653 8047 2004 2 343 254 34 511 1 426 693 26 173 916 561 8338 2005 2 457 579 36 957 1 551 380 28 871 906 199 8086 2006 2 717 751 45 394 1 794 434 35 558 923 317 9836 2007 2 937 542 46 069 1 916 808 36 273 1 020 734 9796 2008 2 994 625 45 971 1 897 358 35 722 1 097 267 10 249 2009 2 818 349 38 898 1 614 935 30 455 1 203 414 8443 2010 3 030 865 42 366 1 759 815 33 238 1 271 050 9128 2011 3 214 167 44 710 1 932 821 36 080 1 281 346 8630 2012 2 724 795 40 801 1 707 302 32 500 1 017 493 8301 2013 2 645 950 40 740 1 721 656 32 200 924 294 8542 2014 2 617 886 52 170 1 720 722 37 275 897 165 8450 2015 2 840 760 54 980 1 902 330 45 800 938 430 9105 2016 2 895 567 56 650 1 949 981 47 950 945 586 8700

292 Leszek Mindur 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 0 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ogółem międzynarodowe krajowe Rys. 1. Wielkość przewozów intermodalnych firm UIRR, wg liczby przesyłek [11], [12] Lata Struktura przewozów według jednostek intermodalnych [11], [12] Kontenery i nadwozia Ro-La Naczepy wymienne liczba jednostek w udział liczba jednostek udział w liczba jednostek tys. w % w tys. % w tys. Tablica 2 udział w % 1990 727 62 214 18 242 20 1995 1079 67 312 19 224 2000 1333 68 460 23 172 14 2005 1978 80 316 13 164 9 2007 2341 79 389 13 220 7 2008 2319 78 429 14 247 8 2009 2183 78 416 14 220 8 2010 2282 75 448 15 301 10 2011 2463 77 426 13 324 10 2012 2243 78 398 14 245 8 2013 2134 81 375 14 136 5 2014 2101 80 362 14 154 6 2015 2312 81 382 13 145 5 2016 2301 81 460 20 135 7

Metody wspierania rozwoju transportu intermodalnego w wybranych krajach Europy 293 4. PROGNOZY PRZEWOZÓW INTERMODALNYCH W POLSCE Z prognoz przewozów kontenerów na świecie wynika, że w najbliższym czasie będą one rosnąć w tempie do 10% w skali roku, do poziomu około 150 mln w 2020 roku. Gdyby prognozy te sprawdziły się, stanowiłyby dobrą perspektywę rozwoju przewozów intermodalnych w Europie i Polsce, zwłaszcza z wykorzystaniem transportu kolejowego i obsługi transportu do i z portów morskich. Szacuje się, że kolejowy transport intermodalny w Polsce będzie w najbliższych latach wzrastał w tempie kilkudziesięciu procent w skali roku [12], przy czym tempo wzrostu będzie uzależnione od wielu czynników (między innymi od sytuacji gospodarczej oraz działań prorozwojowych). Polskie przewozy intermodalne opierają się w głównej mierze na wykorzystaniu transportu lądowego, który stanowił blisko 70,1% (wg wykonanej pracy przewozowej). Udział przewozów przez porty morskie jest w dalszym ciągu niewielki w 2015 r. wyniósł około 29,9% [7]. Szacuje się, że do 2020 roku praca przewozowa wykonana przez przewozy intermodalne może przekroczyć poziom 10% rynku przewozowego, a pod względem masy 6%. Jest to jednak uwarunkowane finansowym wsparciem rozwoju przewozów kontenerowych. Jeśli nie zostaną szybko podjęte działania wsparcia transportu kolejowego na różnych płaszczyznach, jego udział w polskim rynku przewozowym może w dalszym ciągu spadać i w 2020 roku zmniejszyć się do poziomu 10% [7]. 5. PRZEDSIĘWZIĘCIA WARUNKUJĄCE ROZWÓJ PRZEWOZÓW INTERMODALNYCH W POLSCE Rozwojowi transportu intermodalnego w Polsce sprzyjają m.in. tranzytowe położenie kraju i stosunkowo wysoka gęstość kolejowej infrastruktury liniowej (6,6 km/100 km 2 ). Jednak udział przewozów intermodalnych w polskim rynku kolejowym wciąż jest bardzo niski. Przeszkodą dla rozwoju transportu intermodalnego w Polsce są niekorzystne warunki ekonomiczne (wysokie koszty czy ceny za usługi transportowe). Najbardziej nieopłacalne są przewozy na nieduże odległości. Jeśli chodzi o udział przewozów intermodalnych w rynku kolejowym (mierzony pracą przewozową), Polska znajduje się na jednym z ostatnich miejsc wśród krajów europejskich. W większości krajów udział ten przekracza 10% (a w niektórych krajach nawet 35%), podczas gdy średni unijny udział wynosił w 2015 r. 16,6% (rysunek 3).

294 Leszek Mindur Rys. 3. Udział intermodalnych jednostek transportowych w rynku kolejowym w 2015 roku wg pracy przewozowej [3] Jednak dynamika przewozów intermodalnych w Polsce należy do najwyższych w krajach Unii Europejskiej. W latach 2004 2008 wzrost przewozów mierzony wykonaną pracą wyniósł prawie 130%, a w latach 2009 2010 około 30%, przy średniej dynamice w krajach europejskich na poziomie 10,8% [5]. W 2012 r. intermodalnym transportem kolejowym przewieziono o 32,5% kontenerów (z ładunkami i pustych) więcej niż w 2011 r., przy czym ponad 73% tych przewozów realizowanych było w komunikacji międzynarodowej. Natomiast liczba przewiezionych nadwozi samochodowych swap body była o 13,0% mniejsza niż w 2011 roku [12]. W 2015 r. udział przewozów intermodalnych w rynku przewozów kolejowych mierzony masą ładunków osiągnął poziom 4,6% i był wyższy o 0,4 punktu procentowego niż w 2014 r. W wykonanej pracy przewozy intermodalne stanowiły 7,4% wzrost udziału w porównaniu z 2014 r. o 0,6 punktu procentowego [7]. Natomiast w 2016 r. udział przewozów intermodalnych w rynku przewozów kolejowych mierzony masą przewiezionych ładunków osiągnął poziom 5,8% i był wyższy o blisko 1,2 punktu procentowego niż w 2015 r. Przy czym liczba przetransportowanych przewozów intermodalnych jednostek wzrosła w porównaniu do 2015 r. o ponad 27% a liczba TEU prawie o 25%. Masa ładunków w transporcie intermodalnym wzrosła w porównaniu z 2015 r. o 2,4 mln ton, z 10,4 mln ton do 12,8 mln ton [9]. Rozwój transportu intermodalnego w Polsce wymaga podjęcia przez operatorów intermodalnych i przewoźników kolejowych następujących działań [12]: zapewnienie rozkładowych czasów przejazdu pociągów intermodalnych; monitorowanie połączeń i zapewnienie bieżącej informacji o przesyłkach dla klientów; wdrażanie kompleksowych systemów informacyjnych w lądowych i lądowo-morskich łańcuchach transportu intermodalnego;

Metody wspierania rozwoju transportu intermodalnego w wybranych krajach Europy 295 wdrażanie innowacyjnych technologii przeładunkowych w terminalach intermodalnych; elastyczna polityka cenowa i rabatowa operatorów intermodalnych i przewoźników kolejowych; prowadzenie bardziej efektywnego marketingu i promocja usług transportu intermodalnego; współpraca z władzami lokalnymi i regionalnymi w zakresie kształtowania infrastruktury terminalowej. 6. WNIOSKI Warunkiem rozwoju transportu intermodalnego/kombinowanego w Polsce jest stworzenie korzystnych wymagań technicznych, organizacyjno-prawnych i ekonomicznofinansowych. Doświadczenia państw Europy Zachodniej wskazują, że aby wyrównać obecny dystans między przewozami intermodalnymi w Polsce a średnim unijnym poziomem, potrzebne są m.in. [12]: opracowanie i realizacja perspektywicznego Programu Rozwoju Transportu Intermodalnego do 2020 roku; opracowanie projektu ustawy o transporcie intermodalnym, która regulowałby w sposób kompleksowy podstawowe zagadnienia dotyczące tego systemu transportu w Polsce i która dawałby delegacje ustawowe dla ministra ds. transportu i ministra ds. finansów do wydawania stosownych przepisów wykonawczych; opracowanie aktu prawnego o udzielaniu pomocy finansowej dla transportu intermodalnego, które powinno zawierać szczegółowe warunki, kryteria i zasady udzielania pomocy finansowej państwa oraz wielkość i strukturę pomocy i jej alokację; stworzenie Funduszu Transportu Intermodalnego dla wspierania rozwoju tego systemu transportu; wsparcie finansowe ze środków publicznych inwestycji w terminalach intermodalnych i centrach logistycznych, a także wprowadzenie ulg podatkowych dla inwestorów oraz ułatwienia w jak najszerszym wykorzystania pomocy unijnej w tym zakresie; wsparcie inwestycji majątkowych w specjalistyczny tabor i jednostki intermodalne, m.in. poprzez zagwarantowanie nisko procentowanych pożyczek dla przedsiębiorców na tego typu inwestycje. zwolnienie przewoźników drogowych wykonujących przewozy intermodalnych jednostek transportowych w łańcuchach transportu intermodalnego ze stałych opłat drogowych oraz z podatku od środków transportowych; stworzenie podstaw prawnych do korzystania ze środków funduszy ochrony środowiska na promowanie rozwoju systemu transportu intermodalnego. wprowadzenie zakazu ruchu na drogach, na obszarze całego kraju, pojazdów i zespołów pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 12 ton we wszystkie dni weekendowe i zwolnienie z tego zakazu pojazdów wykonujących przewozy do/z terminali intermodalnych oraz utrzymanie dotychczasowych zakazów ruchu;

296 Leszek Mindur zaostrzenie kontroli pojazdów drogowych na wschodniej granicy Polski, przede wszystkim w zakresie wagi pojazdów i standardów emisji spalin. poprawa wizerunku transportu intermodalnego poprzez prowadzenie szerokiej kampanii informacyjnej i promowaniu jego rozwoju, ze szczególnym eksponowaniem korzyści społecznych (aspekt ochrony środowiska oraz zdrowia i życia człowieka) tego systemu transportowego jako alternatywy dla transportu drogowego. Bibliografia 1. Bundesministerium für Verkehr und digitale Infrastruktur - www.bmvi.de/de/verkehr UndMobilitaet/ Verkehrspolitik/GueterverkehrUndLogistik/KombinierterVerkehr/kombinierterverkehr_node.html&usg=ALkJrhhfZQSY0Kw1dMnwAE3Yo2oSo8vsSg. 2. Connecting Europe Facility (CEF) rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego KOM (2011) 665. 3. Eurostat; http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/freight_transported_ in_containers_-_statistics_on_unitisation 4. Funkcjonowanie rynku transportu kolejowego w Polsce w 2010 roku. Urząd Transportu Kolejowego. Warszawa, sierpień 2011; Analiza rynku kolejowych przewozów intermodalnych. Urząd Transportu Kolejowego. Warszawa, maj 2012. 5. Komunikat Komisji KOM(2007) 607 z 18.10.2007 r. Plan działań na rzecz logistyki transportu towarowegohttp://www.mir.gov.pl/transport/zrownowazony_transport/ Transport_intermodalny_i_logistyka/Documents/lkomunikat_komisji_plan_dzialan.pdf. 6. Ministére de L Ėcologie, du Développement Durable et de L Ėnergie http://www.performancepublique.budget.gouv.fr/farandole/2016/pap/pdf/dbgpgmpgm203.pdf. 7. Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. Urząd Transportu Kolejowego, Warszawa 2016. 8. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu, Biała Księga Komisji Europejskiej, KOM(2011) 144 wersja ostateczna, Bruksela 28.3.2011. 9. Sprawozdanie z funkcjonowania rynku transportu kolejowego w 2016 r. Urząd Transportu Kolejowego, Warszawa 2017. 10. Transport wyniki działalności w 2016 r. GUS, Warszawa 2017, str. 48. 11. UIRR Report European Road-Rail Combined Transport 2016-17 12. Wronka J., Tendencje rozwoju transportu kombinowanego/intermodalnego w krajach Europy Zachodniej, str. 344 346 (w:) Technologie transportowe (pod red. L. Mindura), ITeE-PIB, Warszawa Radom, 2014. METHODS SUPPORTING INTERMODAL TRANSPORT DEVELOPMENT IN SELECTED EUROPEAN COUNTRIES IN 1990-2016 Summary: The article is an attempt to indicate directions to promote alternative modes of transport in Europe and Poland in order to reduce a dynamic growth of road transport. The European Commission s recommendations regarding intermodal transport development have been described. The structure and volume of intermodal services have been presented. The basic measures affecting the development of intermodal transport in Poland have been indicated. Basing on experiences of selected West European countries, general conclusions have been drawn relating to the intermodal transport development in Poland. Keywords: EU intermodal transport, EU Policy, intermodal transport in Poland