Dynmk wymny loklne Autor: Wocech Czrneck Teksty publkowne ko workng ppers wyrżą poglądy ch Autorów ne są ofclnym stnowskem Instytutu Mses Złożoność lczb relc występuących mędzy podmotm uczestnczącym w wymne zmusły ekonomstów do operown gregtm, których relce n rynku krowym w wymne z zgrncą są przedmotem ch nlz To powodue brk logcznego prześc od tzw mkroekonom do mkroekonom, tym smym soldnych podstw dl zleżnośc przymownych w mkroekonom z oczywste Wyde sę, że edyną efektywną metodą prowdzącą do wypełnen te luk est rozpoczęce bdn możlwych relc mędzy podmotm w ukłdze zolownym 1 w nstępuących po sobe przedzłch czsowych Ne potrfmy przesądzć, ke dzłne podeme dn osob, le eśl m być to dzłne optymlne prowdzące do ustlonego celu po nnższych możlwych kosztch, to potrfmy e wyznczyć, przymuąc pewne złożen co do okolcznośc, ke mogą wystąpć W poprzednm rtykule opsłem wymnę medzy dwom uczestnkm Zuwżmy, że ops wnosk tm zwrte są prwdzwe równeż w skl mkro np: w wymne mędzy pństwm To pozwl nm sądzć, że brdze rozbudowne relce ddzą sę przenosć z pozomu wymny medzy ednostkm n pozom mkro Przenlzumy terz możlwe relce mędzy trzem uczestnkm rynku Do kch wnosków pownen dość komunstyczny decydent, nlzuąc kżdy dostępny wrnt dl poedynczych ednostek? Złoży n początku, że wszyscy wybrńcy ru będą zgłszć n początku nowego mesąc swoe potrzeby konsumpcyne (wersze mcerzy) wyberć produkcę ednego z dóbr (kolumn mcerzy), n które stnee popyt W śwetle ustleń z poprzednego rtykułu, wybór przez producent produkc wyrobu poleg n poszukwnu mksymlnego zysku z lterntywy potenclnych śceżek produkc, keruąc sę cenm w ktulnym okrese: Mx{ 1w1 koszty1, 2w2 koszty2,, w koszty } Decydent po zebrnu tych dnych pownen wylczyć cenę wszystkch dóbr orz welkośc produkc przypdące n poszczególnych uczestnków ru ( 1) Ponewż lczb relc wymny zborze różnych dóbr wynos 1 2 dzęk przechodnośc te relc np: R1b br2c cr3d R4c R5d br6d R1 R2 R4 R1 R2R3 R5 R1R 6 R5, 1 Mses uzne konstrukce myślowe z edną z podstwowych metod bdn relc występuących w wymne rynkowe (Ludzke dzłne, str204)
możn ą zmneszyć do (-1) relc do ednego z dóbr (w tym przypdku do ), które wtedy stne sę penądzem towrowym Ale penądz towrowy dl centrlnego plnsty est nebezpeczny, bo stwrz pokusę dokonywn wymny bez udzłu włdzy (szr stref) Decydent mus zpewnć sobe kontrolę nd wymną, dltego skorzyst z fktu, ż rynek dopuszcz wymnę towru z zobowązne wydn dowolnego nnego produktu o te sme wrtośc Będze węc dokonywł zkupu wyprodukownych dóbr, wystwąc zobowązne (k to łdne kedyś nzywno: blet nrodowego bnku ) gwrntuące nbyce przez producent zkontrktowne lośc dóbr O le ne wystąpą krygodne przypdk zmny w loścch zkupywnych dóbr w stosunku do lośc zkontrktownych, pod konec mesąc ppery wydne pownny w cłośc wrócć do decydent A że tk ne byw, mus on tworzyć zpsy n konec kżdego mesąc korygowć odpowedno ceny Ponewż środk produkc też nleżą do decydent, to n podstwe dokonywnych blnsów mus rozstrzygć, które nedobory nleży zmneszć, dokonuąc nwestyc Utwórzmy równn blnsuące podż popyt dl trzech producentów dokonuących wymny w wybrnym przedzle czsowym: Twerdzene1 Równn wymny, w których wrtośc wymenne wszystkch dóbr wyrżone są z pomocą fducrnego środk płtnczego, ne mą ednozncznego rozwązn (sł nbywcz tkego penądz zleży od decyz emtent) w 1 w 2 w 3 (b 11+b 21+b 31)w 1 =b 11w 1 +b 12w 2 +b 13w 3 b 11 b 12 b 13 b 21 b 22 b 23 b 31 b 32 b 33 (b 12 +b 22 +b 32 )w 2 =b 21 w 1 +b 22 w 2 +b 23 w 3 (b 13 +b 23 +b 33 )w 3 =b 31 w 1 +b 32 w 2 +b 33 w 3 Przyęlśmy, że perwszy producent wytwrz dobro perwsze w cene w 1, drug dobro druge w cene w 2, trzec trzece w cene w 3, ndto, że wrtość sprzedne produkc równ sę sume wrtośc zkuponych przez dnego producent dóbr Wykzno 2, że tk ukłd równń est lnowo zleżny węc ne m ednozncznego rozwązn Wobec powyższego nleży ustlć wrtość edne z cen np: w 1 =s To ozncz, że w 1 ste sę penądzem towrowym wyznczącym wrtość relną pperowe ednostk orz pozostłe ceny Rozwązuąc powyższe równn równowg, otrzymmy: b21( b13 + b23 ) + b23b31 b31( b12 + b32 ) + b32b21 w2 = s ( b + b )( b + b ) b b orz w3 = s ( b + b )( b + b ) b b 12 32 13 23 32 23 12 32 13 23 32 23 Rząd może zmusć producentów do wydwn wszystkch otrzymnych penędzy, zwększąc okresowo ch lość n rynku, co wpłyne n ceny (zmn s) to wzmocn preferencę czsową wszystkch uczestnków o stopę nflc Anlogczne, deflc będze zwększć skłonność do oszczędzn Jeśl 2 Mrk Blug, Teor ekonom, str580
płtnośc dl np: trzecego uczestnk byłyby przesunęte o eden cykl rozlczenowy, to zmn lośc penądz podwż w ogóle złożen przyęte w równnch A węc by rchunk były poprwne, wszystke występuące w równnch zmenne muszą być ustlone w rmch ednego okresu rozlczenowego (ne może wystąpć płtność odroczon) Wbrew głoszonym poglądom rząd sm sę ne wyżyw, węc pow sę ko konsument W tym modelu opodtkowne wymny ne est potrzebne, decydent dopsue sę do rynku wylcz ceny orz welkość produkc z uwzględnenem włsnych potrzeb Producenc ne są w stne stwerdzć, czy są wykorzystywn Jedyne porównne pozomu konsumpc w oścennych krch z włsną de, pośredno, podstwę do poderzeń Nske przychody z prcy brk bezpośrednego ndzoru włśccel środków produkc, prowokuą powene sę szre strefy t zwsk deklrown zwększonego zpotrzebown n środk, które służyły produkownu wyrobów (chronczne nedobory w soclstycznych mgzynch orz stły wzrost norm zużyc surowców komponentów) przezncznych do wymny w szre strefe Updek relnego soclzmu spowodowły tk nprwdę nrstące błędy nwestycyne psywn postw prcuących n wszystkch pozomch produkc lczyło sę tylko wykonne plnu produkc Z defnc konsumpc est lokln, z welkośc globlnego zpotrzebown ne wynk, w kch loścch produkt nleży dostrczyć do poszczególnych mescowośc, węc zgłszne nedobory mogą być pozorne Zkończę n tym przytczne długe lsty problemów, które wążą sę z tk zproektownym rynkem Fktem est, że obecne domnue wrnt, w którym rząd wpływ edyne n welkość s, ntomst rynek ustl ceny w 2, w 3 Decydent pozbyw sę ryzyk netrfonych nwestyc obowązku utrzymywn potencłu produkcynego n pozome gwrntuącym pokryce zgłsznego popytu Ntomst sytuc producentów dmetrlne sę zmen To on wyznczą terz ceny n podstwe klkulc, mmo to ne mą gwrnc zspokoen beżących potrzeb, bo popyt n ch wytwory może być newystrczący Ale to stwrz okzę, by decydent pod hsłem soldryzmu społecznego zwększł podtk po to, by dokonć trnsferu dóbr od brdze wydnych przedsęborców do tych mne wydnych Nech ozncz potenclną wydność uczestnk wymny w produkc dobr W poprzednm rtykule w tw5 podlśmy wrunek n stnene podży produktu przy cene rynkowe w : c [ w > ( + pozostle _ koszty)] Defnc c c w est ceną monopolową: m[ w > ( + poz koszty)] m[ w ( + poz koszty)] Negcą te formuły będze: w ne est ceną monopolową: c c { m[ w > ( + poz koszty)] m[ w ( + poz koszty)]}, m m
po przeksztłcenu otrzymmy: c c w ne est ceną monopolową: m[ w > ( + poz koszty)] m[ w > ( + poz koszty)] m Jest oczywste, że cenę monopolową może wyznczyć tylko producent m, bo tylko on ze swoą wydnoścą est w stne uzyskć dodtną mrże n te produkc W rzeczywstośc, w kżde ktegor wyrobów wdzmy różnych producentów oferuących wyroby o różnych cench Berze sę to stąd, że wyroby są nośnkm klku włścwośc ocennych przez kupuącego łączne, le według ndywdulne skl wrtośc Co węce, welkość tego koszyk włścwośc mlee ze wzrostem preferenc czsowe (ntensywność potrzeby skrc czs wyboru koncentrue uwgę n włścwośc nszybce usuwące dyskomfort) Dl brdzo głodnego, wybór zredukowny est do: dlnenedlne, u nsyconego pową sę dodtkowe skłdowe wyboru np: smczne-nesmczne, łdne-wstrętne, znne-neznne Poęce substytutu ne est cechą rzeczy, lecz est subektywną oceną równowżnośc zboru cech dne rzeczy w dne chwl (odbyw sę w rmch wrtoścown: lepsze, gorsze, równe) ze względu n ch zdolność do redukc odczuwnego dyskomfortu Z tego włśne powodu stop substytuc dl dóbr konsumpcynych m sensu edyne sttystyczny Przedstwne substytuc ko zmenne uwkłne w funkconlnych zleżnoścch berze sę stąd, że stnee substytuc technczn określąc równowżność w zstosownch t: powoduąc tke sme pożądne skutk mterlne Znowu mmy do czynen z dulnym sensem ekonomcznego termnu podobne do poęc wrtośc zysku 3 rz będze to relc oprt n fzycznych zleżnoścch drugm rzem będze to subektywn ocen przydtnośc rzeczy do zspokne ktulne potrzeby Ponewż ne potrfmy rozstrzygć, co dl dne osoby est substytutem (np: w czse głodówk ludze wypą węce płynów nż zwykle ne wemy, czy dltego, że substytuuą w ten sposób edzene czy też dltego, że w stne głodu rośne prgnene), wprowdzmy podzł włścwośc rzeczy n ktegore wążące e z potrzebm wrunkownym bologczne (nstynkt), kulturowo (wychowne), ktulną modą, chwlowym mpulsem Ktegore możn zmenć (uzupełnć), chodz m główne o to, że nbywne dobr konsumpcyne odberne są ko wązk cech o określone herrch koszt dobr zwykle odnosmy do domnuące 3 Mses wykzł, że człowek dąży do zysku psychcznego Ale defnuąc w Ludzkm dzłnu (str82) wymnę, popełn mom zdnem błąd (być może to błąd w tłumczenu), bo choć prób poprwy sytuc est dzłnem, to ne mus być wymną (m to sens, gdy szukmy nlog mędzy skłdowym dzłń subektywnych relnym-prlelzm dwóch dzedzn) Koszt lterntywny est subektywnym kosztem wyboru osttecznego celu dzłn ne nleży go mylć z kosztm ponoszonym w dążen do uż wybrnego celu, które d sę obektywne zmerzyć wycenć Koszt lterntywny sę ne zmen, gdy zstosuemy nne środk do osągnęc tego smego celu, ntomst koszty relne będą różne Gdy nudząc sę korzystm z zproszen, to ne stnee koszt lterntywny, bo z nczego ne musłem zrezygnowć (brk możlwośc wyboru), le stnee relny koszt utrconego czsu, który według postronnego obserwtor możn było lepe spożytkowć Gdy zstosowne środk są specyfczne, to co będze lterntywą dl ch zstosown? Dltego mówąc o koszce lterntywnym ne potrfmy nwet wykzć, że lterntyw byłby osągln, podczs gdy koszty relne są polczlne, bo ktulne znne Równeż użyte tm przez Mses poęce ceny m nny sens nż n str281: rz est włścwoścą będącą cenem wrtośc lterntywy (relcą mędzy subektywnym wrtoścm), drugm rzem est relcą loścową ksztłtowną przez wele zrówno relnych k subektywnych czynnków
skłdowe, któr est zwsze subektywn ktuln w chwl wyboru To, co odróżn wytwory delne od relnych to rzdkość Progrm rz npsny może być bez końc powelny, ntomst kżdy egzemplrz rzeczy o określone włścwośc mus być od now tworzony (fktem est, że w obu wypdkch mmy dmetrlne różne tworzyw) Rzdkość est wyłączne cechą mter, le z druge strony est zewnętrzną przyczyną sprwącą, że nektórym włścwoścom rzeczy ndemy wrtość (użyteczność est relcą łączącą potrzebę z rzeczą o określone włścwośc, dltego rzeczy użyteczne ne muszą być wrtoścowe) Choć wrtoścowne m swoe źródło w nslenu dyskomfortu, to nslene dyskomfortu est wrunkowne rzdkoścą Rzdkość est łącznkem, przez który włścwośc mter nwązuą kontkt ze sferą emoconlną pospolte pękno blkne, ego obecność kwtown est krótkm: to nebrzydke Możemy węc spokone przyąć, że tm, gdze wyroby pozorne różną sę tylko ceną, w rzeczywstośc dl nektórych nbywców będą to różne wyroby Zgodne z prwem użytecznośc krńcowe, domnuąc potrzeb A est tk długo zspokn, ż e ntężene stne sę mnesze nż ntężene potrzeby B Zspokne potrzeby B mus w końcu obnżyć e ntężene ponże pozomu, n którym ztrzymł sę potrzeb A cykl sę powtrz ż do osągnęc stnu nsycen 4 (uprszczm, bo fktyczne cykle obemą wszystke potrzeby, których ktulne ntężene est domnuące) Jeśl dobr te są podzelne, to ntuc podpowd nm, że lośc A B wyznczone przez cykle będą do sebe w stłe proporc, gdy wybory odbywć sę będą mędzy potrzebm bologcznym Im brdze dyskomfort est oddlony od potrzeb bologcznych (gdy zostły uż zspokoone), tym sposób dopsown popytu do zredukowne podży ste sę mne przewdywlny w zncznym stopnu zndywdulzowny (np: pożądne włdzy, bogctw może rosnąć w mrę zspokn) N obecnym etpe przymemy proporconlną redukcę zgłoszonego popytu (uproszczony model prw użytecznośc krńcowe), gdy przychody okżą sę nedostteczne Tk nprwdę sposób redukc ne est tu stotny, bo celem nsze nlzy est uchwycene k różne oddzływn (ogrnczen) wpływą n pozom łączne konsumpc uczestnków wymny Jeśl uż komunstyczny r okzł sę neosąglny, to może wrunk stłego wzrostu dobrobyt potrfmy ustlć przy nnych złożench Model rynku I Rynek wymny dzł przy nstępuących złożench: (0,1) est przedzłem czsu, w którym blnsuemy trnskce; ednostką może być mesąc, kwrtł, rok, przedmotem wymny są dobr konsumpcyne wytwrzne przez rzemeślnków orz usług, 4 W rzeczywstośc stn nsycen występue rzdko, węc pownno być: do stnu, gdy ch użytecznośc krńcowe zrówną sę z krńcową przykroścą prcy
brk w wymne środków produkc surowców (wytwrzą e we włsnym zkrese), kżdy z uczestnków rynku zn swó potencł produkcyny wynkącą z wydnośc cenę, n początku wszyscy uczestncy rynku deklruą ceny swych wytworów, które mogą zmenć dopero w nstępnym okrese rozlczenowym, znąc ceny, kżdy z uczestnków zgłsz zpotrzebowne n wyroby nnych, podsumowne zpotrzebowń (kolumny) służy kżdemu producentow do korekty włsnego popytu (wersze) tk, by ego wrtość zrównł sę z wrtoścą dochodu Jeśl wydzemy od powyższych złożeń, to ne otrzymmy równośc opsne w tw1, lecz nerównośc, które wymuszą dostosowne poprzez zmneszene lośc nbywnych dóbr lub zwększene ceny n włsny produkt, co prowdz do nowych blnsów kolenych zmn dostosowwczych zgdnene to będę omwł szczegółowo dle N podstwe szeregu symulc numerycznych możn stwerdzć, ze popyt zrównue sę z podżą po klku tercch Okzue sę, że w tym modelu penądz est zbędny, bo mogę przyąć z wydny towr weksel_i potwerdzący zobowązne do prcy w lośc równe wrtośc przekznego towru, wyrżone w ednostkch czsu lub zobowązne do wydn określone lośc wyrobów kontrhent Gdy z kole chcę kupć u nnego kontrhent zmówone dobro, to gdy: wrtość_zkupu > wrtośc_weksl_i, to wydm (weksel_i + weksel_ii) b wrtość_zkupu<wrtośc_weksl_i, to wydm weksel_i otrzymm od nowego kontrhent weksel_iii Przymuemy, że posdcze weksl wykorzystą e do kolenych trnskc W tkm rze eśl równn mą być spełnone po zkończenu wymny, to wszystke weksle pownny wrócć do wystwców Ponewż wykluczylśmy wymnę odroczoną, wżność zobowązn nezmenność zgłoszonych relc wymny upływ z końcem okresu rozlczenowego Weksel, który ne może być przez włśccel wykupony, śwdczy o ego nerzetelnośc (wydł go, ne mąc pokryc w wytworzonych produktch) Będze węc zmuszony do prcy n rzecz posdcz weksl (co est dl nego nekorzystne z złożen brk mrży zysku 5 ) Jeśl ne powstne mechnzm sprwnego egzekwown (nstytuc fzycznego przymusu) skłdnych gwrnc, to tk rynek zredukue wymnę do wymny brterowe Przypuszczlne perwotną funkcą węzen było zmuszene do odprcown nespłconych długów (do XIX weku kr służył zdośćuczynenu ofrom przestępstw doznnych krzywd) Mmo wprowdzonych ogrnczeń, model komplkue sę nm dle Wchodząc n rynek, wem, co będę produkowł z ką cenę Ne znm popytu 5 Twerdzene 1 w rtykule Determnnty wymny
rynkowego to on wyznczy, co będę mógł nbyć, węc dochodzene do równń tw1 będze nstępowło różnym drogm: 1 Dl = m = n > bn może okzć sę, że przychód z produkc n ne wystrcz n zkup przez m pożądnych wyrobów t: = m = nwn bm w, wtedy producent m : zmneszy konsumpcę b m tk, by wn bn = ( zmn) bm w orz czs prcy dostosue do popytu rynkowego t m = b n = m, = n, gdze ( zmn ) ozncz współczynnk zmneszący b zlec reklmę, by zwększyć popyt, bo wzrost ceny spowodue spdek przychodu c będze bdł, czy obnżk ceny zwększy popyt n tyle, że wzrośne przychód (uzsdnene dl ewentulne nwestyc z kredytu), d rozwży zmnę produktu, tk by stł sę brdze trkcyny 2 Dl b w b w = m = n > n m n n m > producent m : zmneszy czs prcy do welkośc popytu t m = b n = m, = n b eśl dle mmy = m = nwntm > bm w, to n początku nstępnego przedzłu podnese cenę w n tk, by poprzez zmneszony popyt n swoe wyroby zredukowć czs prcy t x = b' n = m, = n, do welkośc, dl które zchodz: = m = nw' n tx = bm w, konkurent ne est groźny, eżel zchow przewgę w wydnośc, c eśl dle mmy = m = nwntm < bm w, to n początku nstępnego przedzłu obnży cenę w n tk, by popyt rynkowy n ego wyroby zwększył czs prcy t x do welkośc, dl które zchodz: w t b w m n ' n x m = 3 Dl m n b, w < b w popyt przy zgłoszone cene okzł sę < n m n n m wększy od zdolnośc produkcyne co gorsze przychód ne wystrcz n zkup potrzebnych dóbr : zmneszy konsumpcę w ( zmn) b w m n n m =,
b zwększy n początku nstępnego przedzłu cenę do mmo, że pow sę groźb utrty pozyc monopolstyczne, w 1 = b w x m = m = n c eśl po zmne ceny dle zchodz = m = n < b ', n, to zwększy ą ponowne zmneszy czs prcy (przedze do sytuc 2), d eśl po zmne mmy = m = n > b', to nleży skorygowć cenę w, n x tk, by popyt m n b'', = w ( zmn) b w m n x m =, n zmneszyć konsumpcę do e w dłuższe perspektywe zwększy wydność, dokonuąc odpowednch nwestyc 4 Dl m n b, w > b w mmy nkorzystneszą sytucę < n m n n m z wymenonych, umożlw nwestyce z włsnych oszczędnośc, dzęk którym skróc czs prcy: zwększone dochody przeznczy n oszczędnośc, b zmneszy czs prcy k w pkt2 zwększy w nstępnym przedzle cenę k w pkt3, c zwększy produkcę, gdy n rynku pową sę nowe użyteczne dl nego produkty Uwg: dzłn dostosowwcze doprowdzły ns do równowg tylko dltego, że złożylśmy brk wymny odroczone Podzelm zstrzeżen Mses 6, że zmny popytu w rekc n zmny cen ne ddzą sę uąć w stłe zleżnośc, dltego zznczyłem edyne fkt zmny z pomocą (zmneszene) lub postrofu np: b włścw postć funkc produkc to = m = nwntm, le ponewż mksymln lość czsu, km dysponue m (wyrżon ko część przedzłu, n którą lczon est wydność), wynos 1, węc mksymlny produkt wytworzony osobśce będze wynosł: = m = nwn wymn z złożen est dzłnem necągłym, węc powyższe zleżnośc ne reprezentuą funkc, lecz hpotetyczny wynk lczbowy dokonnych operc n konec rozptrywnego przedzłu z złożen, krńcow przykrość prcy odczuwn przez m pownn być mnesz lub równ krńcowe użytecznoścą dóbr b m, które m przyął z cel wymny Tylko przy tkm złożenu, dl ednkowego przedzłu czsu możemy przyąć powyższe nerównośc z punkt wyśc nlzy To, le będze prcowł zleży od ego wydnośc ceny rynkowe n 6 Ludwg von Mses, Ludzke dzłne, str300
produkowne wyroby, le konsumpc ne będze lnowo rosł ze wzrostem wydnośc, bo mleąc preferenc będze rosnący przychód przeznczć w wększe częśc n oszczędnośc ne uwzględnono preferenc czsowe, któr rozdzel dochód n konsumpcę w przedzle oszczędnośc n przyszłość (możn przyąć, że est brdzo duż) eśl mmy zchowć pełną synchronzcę 7 mędzy konsumpcą produkcą, to dobr trwłe użytkowe (np: ubrn, wyposżene) musmy podzelć n częśc odpowdące ch zużycu w rozwżnym okrese (mortyzc est poęcem komplementrnym do poęc wydnośc) brdzo wysok preferenc czsow powodue, że wybermy dobr trwłe o nkrótszym możlwym czse użytkown, bo wrtośc mortyzownych w kolenych okresch częśc szybko mlee Zmst klsyczne równośc popytu z podżą mmy relcę produktu prcy X do popytu zgłsznego przez nnych n wyroby X orz do popytu X n produkty nnych Relce te wpływą n wybory dokonywne przez kżdego z uczestnków wymny nezleżne, z uwzględnenem zmn dokonnych przez nnych Popyty podlegą prwu użytecznośc krńcowe ntomst produkc ne tzn: użyteczność kolenych ednostek mlee ntomst wrtość wymenn kżde ednostk est ednkow Z nerc dzłn 8 wynk, że producenc tworzą zps wyrobów n zwększony popyt reguą, uruchmąc rezerwy produkcyne, węc zwykle wystąpą sytuce 1 2 Trwły wzrost cen nstąp lbo w wynku spdku sły nbywcze penądz (ego podż będze wększ od popytu) lbo gdy pow sę monopol surowcowy lub prwny 9, bo zwększon w wynku wzrostu ceny stop zwrotu przycągne kptł nwestycyny zmus producent do obnżen ceny W tk zrysownym modelu możemy uż rozwżć stopeń swobody występuących zmennych Kżd decyz podmotu pocąg z sobą koszty Koszty mogą być ponoszone tk długo, k długo stnee zysk psychczny (np: wolontrt), le gdy strteg n przeczekne sę ne sprwdz zysk psychczny ne kompensue ponoszone strty, to dzłne skerowne n wybrny cel będze znechne Ponewż konsumpc est lokln (by ześć bnn ne edzemy do Afryk) produkc w wynku postępuącego procesu speclzc (monopolzc) ste sę globln, muszą stneć co nmne dw odrębne rynk wymny: loklny z usługm centrm hndlowym orz globlny z gełdm towrowym Pośrednkm medzy tym rynkm są hndlowcy 7 czym est synchronzc opsuę w rtykule Dlczego ekonomśc głównego nurtu mogą gnorowć czs? 8 szczegółow nlz zndue sę w rtykule Inerc dzłne 9 Isrel Krzner, Konkurenc przedsęborczość, str 99
rynk konsumentów rynek producentów Wedz o fktch ekonomcznych est wedzą konkretnego uczestnk rynku dotycząc zwykle nblższego otoczen, w którym stle przebyw orz zdrzeń, w których sm uczestnczył Dodtkowe nformce są mu dostępne z druge ręk, o le potrf e efektywne wyszukć Ponewż przyęlśmy (chwlowo) brk trnskc odroczonych, możemy tę część produkc producent loklnego, któr wykrcz poz rynek loklny, gnorowć, bo sldo pod konec okresu blnsowego wszystkch wymn z rynkem zewnętrznym będze zerowe Wymn tego producent n rynku globlnym, będze mł wpływ n rynek loklny dopero po wprowdzenu wymny odroczone Przez wek domnowły rynk loklne, medzy którym łączność zpewnl kupcy Współcześne domnuą rynk globlne reprezentowne przez sec hndlowe, zś n rynkch loklnych pozostły wyłączne usług Nc ne sto n przeszkodze by równeż model ewoluowł od zmknętego rynku loklnego do rynku śwtowego Twerdzene 2 Wolny rynek dopuszcz z złożen wyłączne penądz towrowy orz menne zobowązn Jeszcze do połowy XX weku nektóre wluty były zobowąznem emtent do wydn n żądne pewne lośc złot lub srebr Obecne penądzem są zpsy ksęgowe n kontch bnku, bez kchkolwek gwrnc Jeśl mmy powżne trktowć termn woln wymn, to mus sę on odnosć równeż do penądz to ozncz brk mesc dl penądz fducrnego Skłdową wymny może być pożądne dobro lub menne zobowązne kontrhent do ego dostrczene w określone lośc czse Gdy penądz ne m zdefnownego odnesen do relnego dobr (neokreślone s), to tk penądz nczego ne gwrntue utrzym sę n rynku edyne pod przymusem Ne ozncz to, że penądz towrowy przenos werne wrtość w czse, le zkceptowny przez społeczność, est zwykle towrem trwłym, którego podż est względne ogrnczon lość podleg loklne newelkm whnom (sól, edwb nturlny, kruszce, pór ptse 10 ) Co może zoferowć bedk? z defnc, wyłączne włsną prcę Trudno sę węc dzwć, że od zrn ludzkośc zobowązne do wykonn prcy n rzecz werzycel było zwsze chętne przymownym pperem wrtoścowym Równeż trudno sę dzwć, że cągle newolnctwo est w cene, bo wrtość prcy stle rośne co ozncz, że koszty utrzymn newolnk mleą Istnee spór co do wpływu podtków n gospodrkę Ich zwolenncy twerdzą, że wymuszą one wydłużene czsu prcy węc zwększą lość dóbr 10 Mlton Rose Fredmn, Wolny wybór, str240
będących do dyspozyc społeczeństw Spoglądąc n opsne sytuce 1-4, stwerdzmy że podtek CIT dopsze sę do produkc (zmneszy efekt wydnośc) VAT do konsumpc (równocześne zwększy popyt podż, ne zmenąc produktywnośc) CIT pogorszy sytucę w przypdku 3 4, ntomst VAT w sytuc 1 3 Ztem edyne w przypdku 2 podtk gdy ne będą zbyt wysoke mogą zmusć producent do dłuższe prcy zwększen podży (w modelu z oszczędnoścm dodą eszcze nne, negtywne efekty) Wykzlśmy 11, że wzrost cen w stosunku do płc wstrzymue nwestyce zmneszące udzł prcy w produkc, w wększośc przypdków podtk wymuszą dostosowne poprzez wzrost cen, węc stą sę czynnkem hmuącym rozwó gospodrczy nwet zerow stop oprocentown kredytów ne wpłyne tu n poprwę konunktury Będze to wdoczne szczególne tm, gdze obcążen podtkowe rosną szybce nż przyrost wydnośc Powyższe rozwżn doprowdzły ns do konkluz, że edynym modelem o nske podtnośc n mnpulcę est model, w którym relce wymny zostną sprowdzone do ednego rzdkego trwłego dobr o stłe wrtośc tzn: s=1 dobro b 1 będze penądzem towrowym W nstępnych rtykułch spróbuę przedstwć modele, w których zsobem podlegącym wymne est równeż czs prcy Mm śwdomość, że to, co opsuę w kolenych rtykułch est zledwe szkeletem, domgącym sę pełneszego opsu pogłębone nlzy Jednkże wyberąc sposób przedstwen tych brdzo skomplkownych obszernych zgdneń, uznłem z prorytet zwęzłe opsne logk sme konstrukc, pozostwąc nnym, podzelącym zprezentowną optykę wdzen sprw ekonom, przyemność wydobywn z cen pomnętych, ne mne stotnych, mechnzmów wsperących ludzke dzłne 11 Artykuł Determnnty wymny