PROGRAM PROFILAKTYKI Gimnazjum nr 2 im. Kazimierza Przerwy-Tetmajera w Ludźmierzu na lata 2014/2015, 2015/2016, 2016/2017 Cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i patrz końca Owidiusz Podjęto uchwałą Rady Rodziców nr 1/2014/15 z dnia 24 września 2014 r. w sprawie przyjęcia programu profilaktyki Zatwierdzony do realizacji uchwałą Rady Pedagogicznej nr 7/2014/2015 z dnia 6 października 2014 r. 1
I. Wstęp Podczas tworzenia szkolnego programu profilaktyki przyjęto następujące założenia: 1. Profilaktyka jest chronieniem człowieka przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. To eliminacja lub redukcja czynników ryzyka oraz wzmacnianie czynników chroniących. 2. Program szkolnej profilaktyki to ogół działań chroniących młodzież przed zakłóceniami w rozwoju i interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń. 3. Szkoła jest miejscem realizacji przede wszystkim profilaktyki pierwszorzędowej. 4. Profilaktyka pierwszorzędowa polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganie zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymogami życia. 5. Program profilaktyki pierwszorzędowej jest powiązany z programem wychowawczym szkoły oraz ze szkolnym programem nauczania. 6. Program jest wynikiem diagnozy, w której uwzględniono potrzeby wynikające ze specyfiki szkoły. 2
II. Podstawa prawna 1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia 1997 r. Konwencja o Prawach Dziecka (Dz. U. z 1991 r. nr 120, poz.526 ). 2. Program Polityki Prorodzinnej Państwa przygotowany przez Międzyresortowy Zespół ds. Opracowania Polityki Prorodzinnej Państwa powołany przez Prezesa Rady Ministrów i przyjęty w dniu 17 listopada 1998 r. przez Komitet Społeczny Rady Ministrów. 3. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, zwana Ustawą o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. nr 67, poz.329 z późn. zm.). 4. Ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej, zwana Ustawą. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. nr 64, poz.414 z późn. zm.). 5. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, zwana Ustawą o wychowaniu w trzeźwości (Dz. U. z 1982 r. nr 35, poz.230 z późn. zm.). 6. Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, zwana Ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 1997 r. nr147, poz.1231 z późn. zm.). 7. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, zwana Ustawą o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994 r. nr 111, poz.535 z późn. zm.). 8. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, zwana Ustawą o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu (Dz. U. z 1996 r. nr 10, poz.55 z późn. zm.). 9. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowywania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2002 r. nr 51, poz. 458). 10. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. nr 51, poz. 458 z 2012 r.). 3
III. Założenia szkolnego programu profilaktyki 1. Szkolny Program Profilaktyki został opracowany na potrzeby Gimnazjum nr 2 im. Kazimierza Przerwy-Tetmajera w Ludźmierzu po zdiagnozowaniu środowiska szkolnego. 2. Analiza ankiet opracowanych i przeprowadzonych wśród uczniów i rodziców wskazała, że SPP powinien obejmować w szczególności działania i środki stosowane w celu poprawy bezpieczeństwa, zapobiegania agresji, przemocy i uzależnieniom: narkomanii, alkoholizmu, nikotynizmu (i innych środków psychoaktywnych i odurzających), a także umiejętności przyjmowania przez uczniów właściwych postaw psychospołecznych oraz panowania nad własnymi emocjami. 3. W SPP przedstawiono także działania mające na celu zapobieganie takim zachowaniom problemowym jak: brak kultury osobistej, wagary, brak zainteresowania nauką i znieczulica społeczna. 4. Działania realizowane w ramach SPP dotyczą także osób odpowiedzialnych za młodzież tj. rodziców, opiekunów i nauczycieli. 5. Poszczególne elementy programu (np.: proponowany przez autorów sposób realizacji) mogą ulegać modyfikacji. 4
IV. Cele programu: W wyniku realizacji profilaktyki w ciągu całego pobytu w Gimnazjum uczeń powinien: 1. Zdobyć wiadomości dotyczące: środków uzależniających (w tym papierosów, alkoholu i narkotyków) i ich negatywnego wpływu na zdrowie i życie człowieka; promocji zdrowego stylu życia (z uwzględnieniem problemu anoreksji i bulimii); radzenia sobie w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia swojego lub innych; zagrożeń cyberprzemocą, a także uzależnieniem od Internetu i gier komputerowych; 2. Opanować umiejętności dotyczące: świadomości własnych emocji i panowania nad nimi; budzenia właściwych aspiracji i ambicji; radzenia sobie w kontaktach interpersonalnych; odmawiania i podejmowania właściwej decyzji; budowania konstruktywnej samooceny; organizacji wolnego czasu. Ponadto program umożliwi nauczycielom oraz rodzicom wczesne wykrywanie zachowań aspołecznych i wzmacnianie pożądanych postaw. Jego realizacja wzbogaci wiedzę dorosłych w zakresie umiejętności wychowawczych. 5
PRZEMOC, AGRESJA, STRES SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Nacisk kolegów. Uległość wobec grupy. Niskie poczucie własnej wartości. Zwiększenie świadomości, że uczeń może skutecznie poradzić sobie z sytuacjami nacisku przemocy, agresji. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z własną i cudzą agresją. Zwiększenie poczucia własnej wartości i poszanowanie tożsamości własnej i rówieśników. Zwiększenie umiejętność radzenia sobie z emocjami, stresem i zagrożeniem ze strony innych (np. namawianie do brania narkotyków, palenia papierosów, itp.). Uwrażliwienie na przejawy agresji i przemocy. Nauczyć jak rozpoznać naciski ze strony kolegów. Rozwijać umiejętności radzenia sobie w sytuacji przemocy. Dostarczyć uczniom wiedzę na temat sposobów radzenia sobie z emocjami, stresem i zagrożeniem (nakłanianiem do rzeczy niebezpiecznych). Integrować zespoły klasowe. Zwiększyć samoocenę u uczniów. Reagować na przejawy agresji i przemocy. Organizować zespoły wychowawcze dla uczniów sprawiających problemy wychowawcze i ich rodziców. Zajęcia wychowawcze na temat radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Zajęcia wychowawcze integrujące zespoły klasowe. Wykorzystanie elementów motywacji w systemie oceniania. Nagradzanie uczniów za rzeczywiste osiągnięcia i umiejętności. Wyciąganie konsekwencji za postępowanie niezgodne z zapisami zawartymi w WSO zachowania. Pedagogizacja rodziców. wychowawcy n-le przedm. pedagog szkol. 6
NIKOTYNIZM, NARKOMANIA, ALKOHOL, DOPALACZE CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Moda na narkotyki, palenie i picie alkoholu, używania dopalaczy. Brak umiejętności zachowań asertywnych. Łatwość dostępu do środków psychoaktywnych. Ryzykowne zachowania powodujące zagrożenia wirusem HIV. Wczesna inicjacja seksualna. Zapobieganie uzależnieniom. Eliminowanie picia alkoholu, palenia papierosów, zażywania narkotyków, używania dopalaczy. Zapobieganie ryzykownym zachowaniom. Opóźnienie inicjacji seksualnej. Dostarczyć uczniom i rodzicom wiedzę na temat konsekwencji zażywania narkotyków, picia alkoholu, palenia, stosowania środków psychoaktywnych i dopalaczy. Wzmacniać w uczniach umiejętność odmawiania (postawa asertywna) Poinformować dziewczęta o zagrożeniu pigułka gwałtu na dyskotekach. Dostarczyć wiedzę o HIV i AIDS. Podnieść poziom uświadomienia. Gromadzenie i udostępnianie materiałów nt. profilaktyki uzależnień. Lekcje wych. nt. uzależnień i asertywności Gazetki informacyjne w klasach. Gazetki informacyjne w holu szkoły. Spektakle teatralne oraz spotkania z uzależnionymi. Obserwacja uczniów podczas przerw, lekcji, zajęć pozalekcyjnych, dyskotek szkolnych. Niedopuszczanie do przebywania na terenie szkoły osób obcych. pedagog, bibliotekarz wychowawcy pielęgniarka pełnomocnik ds. Rozwiąz. Pr. Alkohol. wszyscy n-le pracownicy obsługowi, n-le dyżurni n-l wych. do życia w rodz. Happeningi dotyczące uzależnień. Pogadanki, zajęcia warsztatowe, konkursy. Lekcje wych. do życia w rodzinie. 7
SŁABE WYNIKI W NAUCE CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Lenistwo. Niska samoocena uczniów. Poziom absencji. Problemy rozwoju. Brak celów życiowych. Wagary. Nieciekawe lekcje. Niedostateczny nadzór ze strony rodziców, prawnych opiekunów. Osiąganie lepszych wyników nauce. Zwiększenie motywacji do nauki. Zwiększenie zdolności i motywacji do osiągania i stanowienia celu. Uatrakcyjnianie lekcji poprzez stosowanie aktywnych metod nauczania. Uświadomienie rodzicom i opiekunom znaczącej roli w procesie dydaktycznowychowawczym i opiekuńczym. Stosować aktywizujące metody nauczania. Aktywizować uczniów. Prowadzić koła zainteresowań, umożliwić zdobycie nowych umiejętności wg potrzeb młodzieży. Prezentować osiągnięcia uczniów. Ograniczyć rozmiary absencji. Rozpoznać problemy rozwojowe uczniów. Uświadamiać rodziców pedagogizacja. Zorganizować formę doskonalenia zawodowego nt. metod aktywizujących w nauczaniu. Stosowanie metod aktywizujących. Informacja na stronie internetowej szkoły o zajęciach pozalekcyjnych,. Nagradzanie uczniów za rzeczywiste osiągnięcia i umiejętności. Elementy motywacji w systemie oceniania. Konkursy przedmiotowe, czytelnicze i sportowe. Przegląd Dorobku Artystycznegowystawa prac, występy uczniów, prezentacja dyplomów i pucharów. dyrektor n-le przedm. wychowawcy pedagog Prezentacja pucharów-witryna w holu szkoły. Nagrody na koniec roku szkolnego. Monitorowanie absencji uczniów. Rejestr uczniów z opinią PPP i monitorowanie realizacji zaleceń. Spotkania z rodzicami, rozmowy, wywiadówki profilaktyczne. 8
NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Brak umiejętności radzenia sobie z trudami życia. Brak celów życiowych. Znieczulica społeczna. Wyjazdy rodziców za granicę w celach zarobkowych. Ukazanie alternatywnych sposobów organizowania życia. Właściwa orientacja zawodowa, możliwości kształcenia. Postrzeganie ubóstwa, zwiększenie wrażliwości na biedę. Uwrażliwienie na drugiego człowieka. Uświadomienie rodzicom, opiekunom znaczącej roli w procesie wychowania, troski i zapewnienia opieki rodzicielskiej. Dostarczyć wiedzę na temat alternatywnych sposobów organizowania życia. Dostarczyć wiedzę o możliwościach kształcenia ponadgimnazjalnego. Dostarczyć wiedzę o możliwościach lokalnego rynku pracy. Dostarczyć wiedzę o własnych zdolnościach, zainteresowaniach i ograniczeniach zdrowotnych przy wyborze dalszego kierunku kształcenia. Kształtować umiejętności prezentowania własnej osoby. Nauczyć aktywności w pomaganiu ubogim i starszym. Informacja o kołach zainteresowań. Lekcje WOS. Udział w dniach otwartych szkół ponadgimnazjalnych. Gazetki informacyjne. Informator dla kandydatów do szkół. Zajęcia warsztatowe z udziałem doradcy zawodowego. Kwesty i akcje charytatywne. Działalność Wolontariatu Pola Nadziei. Rozmowy z rodzicami przebywającymi za granicą, pisemne oświadczenia o sposobie kontaktu: szkoła-rodzice; rodziceszkoła. dyrektor wychowawca n-l WOS SU bibliotekarz pedagog doradca zawod. Wypracowanie sposobów utrzymania kontaktów rodziców ze szkołą w chwili pobytu za granicą. 9
ŚRODOWISKO SPOŁECZNE CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Negatywne wzorce w mediach, w środowisku rodzinnym i rówieśniczym. Niski poziom kultury osobistej. Nieprzestrzeganie norm społecznych w domu, w szkole, w czasie wolnym. Brak prawidłowej komunikacji. Uczenie krytycznego stosunku do mediów. Podniesienie kultury osobistej uczniów. Wskazywanie norm poprawnego zachowania. Uświadomienie rodzicom wpływu negatywnych wzorców na osobowość młodego człowieka. Kształtowanie umiejętności komunikowania się z otoczeniem. Wskazać zagrożenia i pozytywną rolę środków masowego przekazu. Respektować normy poprawnego zachowania. Zwiększyć częstotliwość kontaktu z domem ucznia sprawiającego kłopoty wychowawcze. Wypracować różne formy komunikacji interpersonalnej. Przypomnienie norm poprawnego zachowania. Wewnątrzszkolny system oceniania egzekwowanie ustalonych norm zachowania. Spotkania z psychologiem. Pedagogizacja rodziców: rozmowy, wywiadówki, spotkania indywidualne. Godziny do dyspozycji wychowawcy klasowego warsztaty. dyrektor n-le przedm. wychowawcy wszyscy n-le pedagog, Zapobieganie zaburzeniom w zachowaniu wywołanych brakiem poczucia bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego w domu rodzinnym. 10
ZDROWIE FIZYCZNE CZYNNIKI RYZYKA CELE ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOW. Negatywne wzorce zachowań, promujące niezdrowy tryb życia, w tym tzw. jedzenie śmieciowe. Zagrożenie bulimią i anoreksją, szczególnie wśród dziewcząt. Prowadzenie siedzącego trybu życia, brak ruchu. Zagrożenie chorobami cywilizacyjnymi wśród młodzieży, w tym cukrzycy. Znajomość składników pokarmowych i ich funkcji w organizmie. Uświadomienie, czym jest odchudzanie, jakie reguły nim rządzą, jakie mogą być skutki negatywne. Uczeń wie, jak wysiłek fizyczny wpływa na jego zdrowie i życie. Uczeń będzie rozumiał pojęcie choroby cywilizacyjnej znał jej przyczyny i skutki, a przede wszystkim umiał unikać czynników ryzyka. Uczeń nie będzie unikał wysiłku fizycznego, aktywnie spędzał wolny czas. Promowanie zdrowej żywności. Prelekcja dla rodziców nt. zdrowego odżywiania młodzieży. Przekazanie wiadomości nt. wpływu wysiłku fizycznego na organizm człowieka. Zapoznanie z przyczynami i skutkami chorób cywilizacyjnych m.in. cukrzycy. Wytworzenie w uczniu postaw powodujących samodzielne podejmowanie aktywności fizycznej. Organizowanie pokazów zdrowych dań w formie np. Master Chefa, konkursów klasowych, itp. Przygotowanie przykładowego jadłospisu na cały tydzień zawieszenie gazetki na korytarzu na ten temat. Lekcje na temat diet, pokazanie negatywnych historii anoreksji i bulimii. Lekcje, w-fu, zawody sportowe, dni sportu zimowego i l letniego. Lekcje wychowawcze, biologii omawiające zagadnienie chorób cywilizacyjnych. n-le wych. fizycznego, pedagog, wychowawcy, dyrektor, wszyscy n-le Zagrożenie wadami postawy. 11
V. Wskaźniki skuteczności profilaktyki szkolnej (według Zbigniewa B. Gasia) Lista I Zmiany w postawach, wiedzy i zachowaniu uczniów: pozytywne zmiany w zakresie samooceny, umiejętność zdrowego odżywiania, znajomość przyczyn bulimii i anoreksji, nabycie umiejętności przeciwstawianie się presji do używania środków odurzających, zachowywanie abstynencji od poszczególnych lub wszystkich środków odurzających, nabycie umiejętności dbania o własne bezpieczeństwo, nawiązywanie przyjaźni z rówieśnikami zachowującymi wolność od środków odurzających, nabycie rzetelnej wiedzy o szkodliwości alkoholu i innych środków odurzających, zrozumienie istoty presji rówieśników, nabycie prawidłowych postaw wobec używania środków odurzających, zmiana postaw wobec odurzających się rówieśników, Lista II Pozytywne zmiany w funkcjonowaniu szkolnym uczniów: wzrost osiągnięć szkolnych, wartościowe plany edukacyjne, uczestnictwo w zajęciach sportowych i innych obowiązkowych działaniach pozalekcyjnych, wysoka frekwencja szkolna, pełnienie funkcji opiekuńczych wobec młodszych kolegów. 12
VI. Procedura interwencyjna w przypadku: Znalezienia narkotyku (pod ławką, w szatni, toalecie, na boisku): 1. Poinformować dyrektora szkoły, pedagoga, rodziców; 2. Zabezpieczyć narkotyk 3. Wezwać policję w celu zabezpieczenia środka i spisania protokołu; Zauważenia u ucznia środka odurzającego: 1. Natychmiast wezwać rodziców. 2. Poinformować dyrektora szkoły, pedagoga, wychowawcę. 3. Wezwać policję. 4. Zabezpieczyć środek przy świadkach (nie wolno przeszukiwać teczki, rzeczy osobistych ucznia). 5. Poinformować rzeczowo rodziców o zaistniałej sytuacji, skłonić ich do wykonania badań ucznia i przedstawienia ich wyników w szkole. Stwierdzenia u ucznia objawów odurzenia: 1. Nie pozostawiać ucznia samego w trosce o jego bezpieczeństwo. 2. Poinformować dyrektora szkoły, pedagoga, wychowawcę. 3. Natychmiast wezwać rodziców, skłonić ich do wykonania badań ucznia i przedstawienia ich wyników w szkole oraz podjęcia działań celem udzielenia pomocy dziecku. 4. W przypadku zagrożenia zdrowia i życia zapewnić opiekę pielęgniarki szkolnej, wezwać pogotowie (tel.. 999 112 z komórki). Stwierdzenia u ucznia utraty przytomności lub zapaści po środkach odurzających: 1. Wezwać pielęgniarkę (jak będzie), dyrektora szkoły, pedagoga (przez osoby trzecie, nigdy nie zostawiamy ucznia samego). 2. Wezwać pogotowie (999 112 z komórki) przez osoby trzecie. 3. Udzielić pierwszej pomocy zgodnie z jej zasadami. Podejrzenia, że uczeń bierze narkotyki: 1. Poinformować pedagoga szkolnego lub wychowawcę o spostrzeżeniach. 2. Poprosić rodziców o natychmiastowy kontakt ze szkołą. 3. Umówić spotkanie: rodzic + wychowawca + pedagog oraz dyrektor szkoły (zasugerować wykonanie badań). 4. Nie być pobłażliwym, ale zachować dyskrecję. 13
Bibliografia Gaś Z.B.: Profilaktyka uzależnień. Warszawa 1993 Hawkins J.D.: Podręczniki ewaluacji programów profilaktycznych. Warszawa-Olsztyn 1994 Ewaluacja w edukacji. Red. Korporowicz L. Warszawa 1998 Kosińska E.: Mądrze i skutecznie. Zasady konstruowania szkolnego programu profilaktycznowychowawczego. Kraków 2002 Paziowie B. i G. : Szkoła, która ochrania. Szkolny program profilaktyki. Kraków 2002 Simm M., Węgrzyn-Jonek M. :Budowanie szkolnego programu profilaktyki. Kraków 2002 Szymańska J., Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Warszawa 2000 Szymańska J., Szkoła jako miejsce realizacji działań profilaktycznych, [W:] Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa 2002 Wojcieszek K.: Wygrać życie. Szkolny program profilaktyki. Kraków 2002 14
DZIAŁANIA REALIZOWANE W SZKOLE W RAMACH RÓŻNEGO TYPU PROFILAKTYKI I ELIMINACJI CZYNNIKÓW RYZYKA ZGODNIE Z PLANEM PROFILAKTYKI rok szkolny 2014/2015 LP. DATA TEMAT / OPIS DZIAŁANIA PRZEZ KOGO? UCZESTNICY UWAGI 15
DZIAŁANIA REALIZOWANE W SZKOLE W RAMACH RÓŻNEGO TYPU PROFILAKTYKI I ELIMINACJI CZYNNIKÓW RYZYKA ZGODNIE Z PLANEM PROFILAKTYKI rok szkolny 2014/2015 LP. DATA TEMAT / OPIS DZIAŁANIA PRZEZ KOGO? UCZESTNICY UWAGI 16
17
DZIAŁANIA REALIZOWANE W SZKOLE W RAMACH RÓŻNEGO TYPU PROFILAKTYKI I ELIMINACJI CZYNNIKÓW RYZYKA ZGODNIE Z PLANEM PROFILAKTYKI rok szkolny 2015/2016 LP. DATA TEMAT / OPIS DZIAŁANIA PRZEZ KOGO? UCZESTNICY UWAGI 18
DZIAŁANIA REALIZOWANE W SZKOLE W RAMACH RÓŻNEGO TYPU PROFILAKTYKI I ELIMINACJI CZYNNIKÓW RYZYKA ZGODNIE Z PLANEM PROFILAKTYKI rok szkolny 2015/2016 LP. DATA TEMAT / OPIS DZIAŁANIA PRZEZ KOGO? UCZESTNICY UWAGI 19
20
DZIAŁANIA REALIZOWANE W SZKOLE W RAMACH RÓŻNEGO TYPU PROFILAKTYKI I ELIMINACJI CZYNNIKÓW RYZYKA ZGODNIE Z PLANEM PROFILAKTYKI rok szkolny 2016/2017 LP. DATA TEMAT / OPIS DZIAŁANIA PRZEZ KOGO? UCZESTNICY UWAGI 21
DZIAŁANIA REALIZOWANE W SZKOLE W RAMACH RÓŻNEGO TYPU PROFILAKTYKI I ELIMINACJI CZYNNIKÓW RYZYKA ZGODNIE Z PLANEM PROFILAKTYKI rok szkolny 2016/2017 LP. DATA TEMAT / OPIS DZIAŁANIA PRZEZ KOGO? UCZESTNICY UWAGI 22
23