Gawlk L., Kasztelewcz Z., 2005 Zależość kosztów produkcj węgla w kopal węgla bruatego Ko od pozomu jego sprzedaży. Prace aukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej r 2. Wyd. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej, Wrocław, s. 23-242. ISSN 0324 9670. Prace aukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej r 2 Wyd. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej, Wrocław 2005, s. 23-242. ISSN 0324 9670. Lda GAWLIK, Zbgew KASZTELEWICZ 2 Zależość kosztów produkcj węgla w kopal węgla bruatego Ko od pozomu jego sprzedaży W artykule przedstawoo metodykę wyzaczaa kosztów stałych kosztów zmeych produkcj węgla w kopal węgla bruatego w Koe. Na baze daych statystyczych wyzaczoo strukturę poszczególych rodzajów kosztów w kopal. Określoo omówoo zależość zma kosztów pozyskaa węgla od zma welkośc jego produkcj.. WSTĘP Specyfka fukcjoowaa Kopal Węgla Bruatego Ko polega a pełej jej zależośc od jej główego odborcy węgla, jakm jest Zespół Elektrow Pątów Adamów Ko SA. Sprzedaż węgla do PAK S.A. staow główe źródło przychodów ze sprzedaży. Sprzedaż węgla do PAK S.A. staow około 98,5% sprzedaży ogółem, a przychody ze sprzedaży węgla do PAK SA staową około 98% przychodów ze sprzedaży węgla ogółem. Dlatego sytuacja ekoomcza kopal zależy z jedej stroy od pozomu kosztów produkcj węgla, z drugej zaś od lośc węgla, która zostae zakupoa przez elektrowę oraz od jego cey. Kosztam zarządza kopala, od lat prowadząc dzałaa zmerzające do ch optymalzacj, podczas gdy możlwośc kopal w zarządzau stroą przychodową są w zasadze zkome. Tymczasem wahaa w zakupach węgla przez PAK SA sęgają rocze awet 0%, a cey od klku lat e rosą. Dlatego ezwykle stotym elemetem właścwego zarządzaa kopalą staje sę w tych okolczoścach zajomość reakcj wyku fasowego kopal a zmeające sę waruk fukcjoowaa, w tym w szczególośc a zmaę lośc sprzedawaego węgla. Istytut GSME PAN Kraków 2 KWB Ko w Kleczewe SA
Gawlk L., Kasztelewcz Z., 2005 Zależość kosztów produkcj węgla w kopal węgla bruatego Ko od pozomu jego sprzedaży. Prace aukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej r 2. Wyd. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej, Wrocław, s. 23-242. ISSN 0324 9670. 2. METODYKA WYZNACZANIA KOSZTÓW STAŁYCH I ZMIENNYCH Produkcja węgla bruatego w kopal Ko, podobe zresztą jak to dzeje sę we wszystkch podmotach gospodarczych zwązaych z wydobycem surowców meralych, charakteryzuje sę dużą zmeoścą wykającą zarówo z przyczy rykowych (okresowe zmay zapotrzebowaa a węgel) jak róweż z przyczy losowych, zwązaych ze specyfką waruków produkcj. Koszty produkcj węgla zależą od jej skal. Aalza kosztów w tym przekroju prowadz do podzału kosztów a stałe zmee. Koszty stałe to koszty, których pozom e zależy od welkośc produkcj. Kosztam zmeym zaś azywa sę koszty, które zmeają sę wraz ze zmaą pozomu produkcj. Przedstawoy podzał e jest jedozaczy zależy od welu czyków, z których ajważejszym jest horyzot czasowy wyzaczaa tych kosztów. W szczególośc, w długm przedzale czasu waruk produkcj mogą sę zmeać w sposób zaczący, e pozwalając a wyzaczee częśc stałej kosztów. Pozom tych kosztów zależy bowem od takch czyków jak westycje w owe zdolośc produkcyje, w zmay techolog, zaczące zmay waruków geologczo górczych, zmaa dostępośc zasobów tp. Dlatego o podzale a koszty stałe zmee moża mówć wyłącze w odeseu do okresu krótkego, w którym waruk produkcj (zarówo w sese stosowaej techolog jak róweż dostępośc sposobu wykorzystaa zasobów) oraz waruk zewętrze (a przykład waruk zbytu produkowaych dóbr) e ulegają zasadczym zmaom. Ustalee struktury podzału kosztów produkcj węgla a koszty stałe zmee w daej kopal pozwala a określea optymalego pozomu jej produkcj. Tradycyje uważa sę, że górctwo węgla, w tym węgla bruatego, charakteryzuje sę wysokm udzałem kosztów stałych w całkowtym koszce produkcj. Dlatego ewelke awet obżee welkośc wydobyca powoduje zaczące obżee retowośc produkcj. Isteje klka metod określea struktury kosztów produkcj. Lteratura [, 2, 5] podaje metodę ksęgową opartą a subektywej ocee zmeośc daego kosztu jako reakcj a zmaę welkośc produkcj, metodę kosztów krańcowych, gdze ocey zmeośc daego kosztu dokouje sę aalzując wysokość kosztów dla ajwyższego ajższego pozomu produkcj w aalzowaym okrese, oraz metodę aalzy statystyczej, a w szczególośc metodę aalzy regresj, zwaą róweż metodą ajmejszych kwadratów. Metoda aalzy statystyczej, wykorzystująca założee o prostolowej zależośc kosztów od welkośc produkcj, staow ajczęścej spotykaą zdecydowae ajbardzej warygodą metodę określea struktury całkowtych kosztów produkcj w podzale a koszty stałe zmee. Podstawą określea struktury kosztów produkcj jest założee, że całkowte koszty produkcj są sumą kosztów stałych zmeych: Kc Ks + = Kz () gdze: Kc całkowty koszt produkcj [zł], Ks koszt stały produkcj [zł], Kz koszt zmey produkcj [zł]. Zakłada sę jedocześe, że koszty zmee są fukcja welkośc produkcj: Kz = kjz W (2) gdze: kjz jedostkowy koszt zmey [zł/t], W welkość wydobyca [t]. Rozwązae zadaa sprowadza sę zatem do wyzaczea rówaa w postac: Kc = Ks + kjz W (3) Jest to rówae lowe o współczyku kerukowym prostej wyoszącym kjz wyraze wolym Ks. 2
Gawlk L., Kasztelewcz Z., 2005 Zależość kosztów produkcj węgla w kopal węgla bruatego Ko od pozomu jego sprzedaży. Prace aukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej r 2. Wyd. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej, Wrocław, s. 23-242. ISSN 0324 9670. Dla ser daych statystyczych o postac (W, Kc ) (gdze jest wystąpeem ser daych) moża dobrać ajkorzystejszą lę regresj kształtowaa sę kosztów opsaą rówaem (3). Wtedy [9]: zaś: gdze: kjz = = ( W = W )( Kc ( W W ) Kc) 2 Ks = Kc W kjz (5) W = W = - średa welkość wydobyca dla wystąpeń ser daych, Kc = Kc = - śred koszt całkowty dla wystąpeń ser daych. Ocea jakośc dopasowaa rówaa lowego do ser daych polega a określeu współczyka korelacj R z par (W, Kc ) staowących serę daych według wzoru [9]: R = = ( W W )( Kc 2 ( W W ) = = Kc) ( Kc Kc) Wartość współczyka korelacj R może przyberać wartośc z przedzału: R (7) Im wartość bezwzględa współczyka korelacj jest wyższa (blższa ), tym korelacja pomędzy aalzowaym daym z ser jest wyższa, a przedstawoa rówaem (3) fukcja jest stotejsza (bardzej pewa). 3. ANALIZA KOSZTÓW RODZAJOWYCH KOPALNI KONIN Dla określea podzału kosztów produkcj kopal Ko a koszty stałe (ezależe od welkośc produkcj) oraz koszty zmee (zależe od welkośc produkcj) aalze poddao mesęcze koszty produkcj węgla Kopal w układze rodzajowym w latach 2000 2003. Z daych o welkośc poszczególych rodzajów kosztów w układze arastającym (od początku roku do końca beżącego mesąca) wyzaczoo mesęcze welkośc poszczególych kosztów rodzajowych oraz mesęcze welkośc wydobyca. Uzyskao serę = 48 mesęczych daych (W, Kc ) dla całkowtych kosztów kopal oraz k ser po = 48 mesęczych daych (W, K k ), przy czym: m Kc k = k = Kc gdze: m loścą kosztów rodzajowych, z których składają sę koszty całkowte kopal. W kopal Ko koszty rodzajowe podzeloe są a 0 podstawowych rodzajów kosztów, przy czym dla 8 z tych rodzajów kosztów wyodręboo od klku do klkuastu kosztów składowych. Aalze poddao 7 kosztów elemetarych, które e były już dzeloe a koszty składowe. A węc w aszym przypadku m = 7. 2 (4) (6) (8) 3
Gawlk L., Kasztelewcz Z., 2005 Zależość kosztów produkcj węgla w kopal węgla bruatego Ko od pozomu jego sprzedaży. Prace aukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej r 2. Wyd. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej, Wrocław, s. 23-242. ISSN 0324 9670. Mesęcze dae kosztowe ksęgowae były w ceach beżących. Sprowadzoo je do pozomu ce z gruda 2003 r. poprzez ch odpowede wymożee przez welkość flacj, jaka astąpła w okrese pomędzy daym mesącem a grudem 2003 r., dzęk czemu wyelmowao wpływ flacj a pozom kosztów mesęczych. Tak przygotowae dae aalzowao poszukując rówaa regresj lowej pomędzy welkoścą produkcj a welkoścą poszczególych kosztów. Poszukwae sprowadzało sę do wyzaczea rówaa w postac przedstawoej wzorem (3). Aby stała fzycza terpretacja współczyków tego rówaa, muszą być spełoe astępujące waruk [5, 6]: Oszacowaa wartość całkowtego kosztu stałego powa być dodata: Ks 0 oraz całkowte koszty powy meć emalejącą tedecję tj. powy rosąć wraz ze wzrostem welkośc produkcj, co sprowadza sę do zależośc: kjz 0. Aalza statystycza ksęgowych daych ekoomczych wymaga krytyczego podejśca do uzyskaych wyków. Należy zadawać sobe sprawę, że zaksęgowae lub e daego kosztu w kokretym mesącu obarczoe jest szeregem uwarukowań, wykających zarówo z charakteru tego kosztu, termów płatośc jak róweż kokretych decyzj. Należy róweż zdawać sobe sprawę z charakteru ektórych daych ch przyczyowego zwązku z welkoścą produkcj. Dodatkowa trudość polega a tym, że koszty, które uzajemy za stałe e są kosztam o tej samej wysokośc, lecz kosztam, które e są zależe od welkośc produkcj, a ch pozom wyzaczają czyk zewętrze. Mając a uwadze powyższe uwag, przeprowadzoo aalzę statystyczą 7 elemetarych rodzajów kosztów, a które składają sę koszty rodzajowe węgla KWB Ko. Dla daych, dla których uzyskao fzyczą terpretację rówaa regresj dokoao ustalea średego pozomu kosztów stałych w aalzowaym okrese poprzez uśredee wykających z rówaa regresj udzałów kosztów stałych (Ks) w całkowtym koszce opsaym tym rówaem. Ksk Ks k (%) = 00% (9) ( kjz W + Ks ) = k gdze: Ks k (% ) procetowy udzał kosztów stałych w całkowtym koszce rodzajowym k, k Struktura kosztów rodzajowych produkcj węgla w roku 2003 w podzale a koszty stałe zmee Structure of kds of cost of coal producto 2003 dvded to fxed ad varable costs Tabela Table Struktura kosztu Rodzaj kosztów stały, % zmey, % Amortyzacja 00,0 0,0 Zużyce materałów 3,79 68,2 Eerga 37,54 62,46 Usług obce 62,0 37,90 Podatk opłaty 77,48 22,52 Śwadczea a rzecz pracowków 00,0 0,0 Wyagrodzea 9,75 8,25 Narzuty a wyagrodzea 9,75 8,25 Podróże służbowe 8,48 8,52 Pozostałe koszty 93,44 6,56 Ogółem koszty w układze rodzajowym 73,23 26,77 4
Gawlk L., Kasztelewcz Z., 2005 Zależość kosztów produkcj węgla w kopal węgla bruatego Ko od pozomu jego sprzedaży. Prace aukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej r 2. Wyd. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej, Wrocław, s. 23-242. ISSN 0324 9670. Dla tych rodzajów kosztów, dla których e uzyskao fzyczej terpretacj rówaa regresj lub korelacja wyrażoa współczykem R była ska, przyjęto, że welkośc te są ezależe od welkośc produkcj, a węc Ks k (%) = 00. Uzyskae rówaa regresj wykający z ch pozom kosztów stałych został podday krytyczej ocee. W klku przypadkach, pommo uzyskaa rówań regresj w postac umożlwającej ch fzyczą terpretację, uzao, że zależość tego kosztu od welkośc produkcj jest zależoścą przypadkową, wykającą z podobych tredów, a e zależoścą przyczyowo skutkową. W klku przypadkach, pommo euzyskaa fzyczej terpretacj rówaa, uzao, że z atury tego kosztu steje jego zależość od welkośc produkcj, a egatywy rezultat aalzy może być wykem rozbeżośc pomędzy termem faktyczego powstaa kosztu a termem jego zalczea w koszty. Tabela przedstawa oszacowae struktury kosztów rodzajowych węgla w roku 2003 wykoae w oparcu o przyjęte procetowe udzały kosztów stałych poszczególych rodzajów kosztów elemetarych. W roku 2003 koszty stałe staowły 73,23% wszystkch kosztów Kopal, zaś koszty zmee 26,77% kosztów. Uzyskaa struktura całkowtego kosztu produkcj potwerdza wysok udzał kosztów stałych w całkowtym koszce produkcj. 4. WRAŻLIWOŚĆ KOSZTU POZYSKANIA WĘGLA NA WIELKOŚĆ PRODUKCJI Jeśl założy sę (co jest drobym tylko uproszczeem), że cały wyprodukoway przez kopalę węgel jest sprzedaway że kopala produkuje tyle węgla le go może sprzedać, różca pomędzy uzyskaą ceą a jedostkowym kosztem produkcj węgla staow o zysku lub strace kopal. Należy węc wedzeć, przy jakm pozome sprzedaży (produkcj) przychody ze sprzedaży węgla są rówe (lub wększe) od kosztów poesoych a wyprodukowae tego węgla. Te pozom produkcj azyway jest progem retowośc kopal. Jeśl produkcja (sprzedaż) będze ższa ż próg retowośc to kopala poese stratę. Ozaczmy: gdze: I przychody ze sprzedaży węgla, zł, P próg retowośc = pozom sprzedaży, t, C średa cea sprzedaży węgla, zł/t. Poszukujemy lośc sprzedaży dla której: I = P C (0) I = Kc () co moża przekształcć ( wykorzystując wzory (3) (9)) do postac: P C = Ks + kjz P (2) czyl próg retowośc kopal wyos: Ks P = (3) ( C kjz) Jeśl założymy, że kopala w cągu roku produkuje,5 ml to węgla sprzedaje go po 50 zł/t, zaś a wyprodukowae tej lośc węgla poos koszty w wysokośc 550 tys. zł (dae zblżoe do wykoaa KWK Ko w 2003 r.), to możemy określć kodycję kopal w sposób astępujący: Koszty staowące 73,23% całkowtych kosztów, czyl 402 765 tys. zł to koszty stałe kopal (Ks), zaś koszty zmee wyoszą 47 245 tys. zł (Kz). Jedostkowy koszt zmey uzyskamy dzeląc koszty zmee przez welkość produkcj. Jedostkowy koszt zmey wyos 2,80 zł/t. Wykorzystując rówae (3) wyzaczamy próg retowośc kopal. Wyos o: Ks 402 765 P = = = 0 827 802 ( C kjz) (50,0 2,8) t 5
Gawlk L., Kasztelewcz Z., 2005 Zależość kosztów produkcj węgla w kopal węgla bruatego Ko od pozomu jego sprzedaży. Prace aukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej r 2. Wyd. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej, Wrocław, s. 23-242. ISSN 0324 9670. Rys. obrazuje kształtowae sę różcy mędzy przychodam ze sprzedaży węgla a kosztam jego produkcj. Dla wydobyca wyższego ż próg retowośc kopala realzuje zysk, zaś dla mejszego od progu retowośc stratę. Ozacza to, że w kokretych warukach, przy określoym pozome zdolośc produkcyjych, kopala pracuje tym efektywej m ższy jest próg retowośc. Próg retowośc kopal jest tym ższy m ższe są koszty stałe sprzedaego węgla m wększa jest różca pomędzy uzyskaą ceą a jedostkowym kosztem zmeym. Przychody, koszty, ml zł 600,0 590,0 580,0 570,0 560,0 550,0 540,0 530,0 520,0 50,0 500,0 Próg retowośc 0,0 0,5,0,5 2,0 Produkcja, ml t Przychody ze sprzedaży węgla Koszty produkcj węgla Rys.. Kształtowae sę przychodów kosztów kopal w fukcj welkośc wydobyca Fg. Reveues ad costs of coal me as a fucto of the producto level Ozacza to, że dla poprawy wyku kopala powa dążyć do obżea kosztów (zarówo stałych jak zmeych). Wyk będze tym lepszy m cea sprzedaży jest wyższa. Dwa powyższe stwerdzea są bardzo oczywste, ale mej oczywstym wydaje sę być stwerdzee, że próg retowośc zależy od struktury podzału kosztów a stałe zmee. Zjawsko to zlustrowao a rys. 2. 25,0 Próg retowośc, ml t 20,0 5,0 0,0 5,0 0,0 0 20 40 60 80 00 Udzał kosztów stałych w kosztach produkcj ogółem, % Koszty 300 ml Koszty 450 ml Koszty 550 ml Koszty 575 ml Koszty 600 ml Koszty 700 ml Rys. 2. Zależość pozomu progu retowośc kopal od udzału kosztów stałych w kosztach produkcj ogółem wydobyce,5 ml to Fg. 2. Depedece of the share of fxed cost the total cost of producto o the proftablty threshold producto level,5 Mt 6
Gawlk L., Kasztelewcz Z., 2005 Zależość kosztów produkcj węgla w kopal węgla bruatego Ko od pozomu jego sprzedaży. Prace aukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej r 2. Wyd. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej, Wrocław, s. 23-242. ISSN 0324 9670. Na rysuku przedstawoo kształtowae sę progu retowośc dla różego pozomu kosztów całkowtych produkcj oraz dla różego udzału kosztów stałych w tych kosztach. Zależośc te określoo przy wydobycu wyoszącym,5 ml t/rok oraz cee sprzedaży 50 zł/t. Przy całkowtych kosztach ższych ż 575 ml zł, bez względu a strukturę kosztów, kopala realzuje zysk wydobywa węcej ż wyos próg retowośc. Zysk jest tym wększy m koszty są ższe, przy czym próg retowośc rośe w marę wzrostu udzału kosztów stałych w kosztach produkcj ogółem. Przy kosztach wyższych ż 575 ml zł kopala jest eretowa wydobywa mej ż wyos jej próg retowośc. Należy węc sprawdzć o le trzeba zwększyć wydobyce, by kopala przestała tę stratę poosć. Odległość pomędzy aktualym wydobycem a progem retowośc jest tym mejsza m wększy jest udzał kosztów stałych. Jeśl koszty są wysoke udzał kosztów zmeych wysok to wyprodukowae każdej dodatkowej toy węgla kosztuje węcej ż gdyby udzał te ( co za tym dze róweż koszt jedostkowy) był sk. Zjawska te przeaalzowao a przykładze, przedstawoym w tabelach 2 3. W tabel 2 przedstawoo jak zmea sę wyk ze sprzedaży węgla, gdy wydobyce węgla obży sę o 0%. Założoo, że waruk początkowe są astępujące: kopala o strukturze, gdze 73,23% kosztów całkowtych to koszty stałe pracuje a swym progu retowośc przy cee sprzedaży węgla wyoszącej 50 zł/t. Próg te wyos 0 827 902 t. Po obżeu wydobyca o 0% (do pozomu 9 745 2 t ml t) kopala poos stratę w wysokośc około 40,3 ml zł tj. 4,3 zł/t (koluma 4). Tabela 2 Aalza skutków obżea welkośc wydobyca kopal o 0% - rzeczywsta struktura kosztów rodzajowych KWB Ko Table 2 Aalyss of the effect of decrease the producto level by 0% - the real structure of Ko coal me costs Wyszczególee Jedostka Waruk Zmaa Sposób rekompesaty skutków obżea wydobyca poprzez: początkowe wydobyca skutk Wzrost cey sprzedaży Obżee kosztów produkcj 2 3 4 5 6 Wydobyce t 0 827 902 9 745 2 9 745 2 9 745 2 Koszt sprzedaego zł 54 395 00 527 532 090 527 532 090 487 255 590 węgla zł/t 50,00 54,3 54,3 50,00 Koszty stałe % 73,23 73,23 73,23 73,23 Koszty zmee % 26,77 26,77 26,77 26,77 Koszty zł 402 765 000 402 765 000 402 765 000 356 87 269 Stałe zł/t 37,20 4,33 4,33 36,62 Koszty zł 38 630 00 24 767 090 24 767 090 30 438 32 Zmee zł/t 2,80 2,80 2,80 3,39 Cea sprzedaży zł/t 50,00 50,00 54,3 50,00 Przychody ze sprzedaży węgla zł 54 395 00 487 255 590 527 532 090 487 255 590 Wyk ze zł 0-40 276 500 0 0 sprzedaży węgla zł/t 0,00-4,3 0,00 0,00 W kolejych dwóch kolumach przedstawoo w jak sposób moża zrekompesować skutk obżea wydobyca węgla uzyskać tak sam wyk ze sprzedaży węgla (w zł) jak w warukach początkowych. Są a to dwa sposoby: moża podwyższyć ceę sprzedaży węgla (koluma 5), lub obżyć koszty produkcj węgla (koluma 6). Jeśl koszty wydobyca e ulegają zmae to ależy podeść pozom przychodów ze sprzedaży węgla do pozomu pooszoych kosztów a wydobyce tego węgla. Nezbędy jest węc wzrost cey z 50 zł/t do 54,3 zł/t (o 8,3%). Jeśl rekompesata ma astąpć poprzez obżae kosztów wydobyca, to koszty sprzedaego węgla muszą sę obżyć do pozomu przychodów ze sprzedaży węgla tj. o 7,6% (koluma 6). Podsumowując ależy stwerdzć, że w warukach kopal Ko 0% spadek wydobyca moża zrekompesować 8,3% wzrostem cey węgla wtedy skutkam obżea wydobyca obcążay jest odborca węgla, lub 7,6% obżeem kosztów produkcj węgla co skutkam obżea wydobyca 7
Gawlk L., Kasztelewcz Z., 2005 Zależość kosztów produkcj węgla w kopal węgla bruatego Ko od pozomu jego sprzedaży. Prace aukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej r 2. Wyd. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej, Wrocław, s. 23-242. ISSN 0324 9670. obcąża produceta węgla. W praktyce rozsądym rozwązaem, w raze koeczośc obżea wydobyca węgla z powodu braku możlwośc zbytu eerg elektryczej produkowaej z ego, jest poszukwae kompromsu podzelee obcążeń. Należy wówczas wedzeć, że właścwą proporcją jest podzelee straty wykającej z obżea wydobyca a pół rekompesata połowy poprzez wzrost cey a drugej połowy poprzez pozostawee jej po stroe produceta, który będze musał obżyć koszty lub obżyć zysk. W tabel 3 przedstawoo aalogcze oszacowae przy założeu, że udzał kosztów stałych w koszce sprzedaego węgla jest ższy o 0 puktów procetowych wyos 63,23%. Wtedy przy 0% obżeu welkośc produkcj koszty poesoe a wyprodukowae węgla byłyby ższe ż te z tabel 2. Strata ze sprzedaży węgla byłaby ższa (3,5 zł/t) ż w przypadku wyższego o 0 puktów procetowych udzału kosztów stałych. Dla uzyskaa aalogczego wyku jak w warukach początkowych ależałoby podeść ceę węgla o 3,5 zł/t (7,0%) lub obżyć koszty o 6,6%. Aalogcze oszacowae wykoao przy założeu, że udzał kosztów stałych w koszce sprzedaego węgla jest o 0 puktów procetowych wyższy ż rzeczywsty ( wyos 83,23%). Obżee wydobyca o 0% wąże sę w tym przypadku ze stratą wyoszącą 4,62 zł/t. Dla zrekompesowaa obżea welkośc wydobyca o 0% ależy podeść ceę sprzedaży węgla do 54,62 zł/t (tj. o 9,3%) lub obżyć koszty wydobyca o 8,5%. W omawaym przykładze założoo zaczące zmay udzału kosztów stałych w całkowtym koszce wydobyca o 0 puktów procetowych w górę w dół od struktury rzeczywstej, Mało to a celu wyraźe przedstawee skutków wykających ze zma udzału kosztów stałych w całkowtym koszce produkcj węgla. W praktyce zmaa tego udzału e jest łatwa. Kopala dąży do uzyskaa jak ajwyższego udzału kosztów zmeych poprzez racjoale wązae pooszoych akładów z welkoścą wydobyca, jedakże jak wdać z tabel uzyskae wększej zależośc kosztów od wydobyca wymagałoby wększej elastyczośc główe w wydatkowau środków a wyagrodzea arzuty, co jest trude. Należy jedak podkreślć, że każdy wysłek w tym zakrese przyos pozytywy rezultat, gdyż jeśl tylko kopala pracuje w okolcach swych zdolośc produkcyjych, które są wyższe od progu retowośc, to każde obżee udzału kosztów zmeych powoduje wzrost odporośc tej kopal a obżee welkośc wydobyca. Tabela 3 Aalza skutków obżea welkośc wydobyca kopal o 0% -ższy o 0% udzał kosztów stałych ż w rzeczywstej strukturze kosztów rodzajowych KWB Ko Table 3 Aalyss of the effect of decrease the producto level by 0% - share of the fxed costs lover by 0% tha the real structure of Ko coal me costs Wyszczególee Jedostka Waruk Zmaa Sposób rekompesaty skutków obżea wydobyca poprzez: początkowe wydobyca skutk Wzrost cey sprzedaży Obżee kosztów produkcj 2 3 4 5 6 Wydobyce T 0 827 902 9 745 2 9 745 2 9 745 2 Koszt sprzedaego Zł 54 395 00 52 488 002 52 488 002 487 255 590 węgla zł/t 50,00 53,5 53,5 50,00 Koszty stałe % 63,23 63,23 63,23 63,23 Koszty zmee % 36,77 36,77 36,77 36,77 Koszty Zł 342 324 22 342 324 22 342 324 22 308 09 70 Stałe zł/t 3,62 35,3 35,3 3,62 Koszty Zł 99 070 978 79 63 880 79 63 880 79 63 880 Zmee zł/t 8,39 8,39 8,39 8,39 Cea sprzedaży zł/t 50,00 50,00 53,5 50,00 Przychody ze sprzedaży węgla Zł 54 395 00 487 255 590 52 488 002 487 255 590 Wyk ze Zł 0-34 232 42 0 0 sprzedaży węgla zł/t 0,00-3,5 0,00 0,00 8
Gawlk L., Kasztelewcz Z., 2005 Zależość kosztów produkcj węgla w kopal węgla bruatego Ko od pozomu jego sprzedaży. Prace aukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej r 2. Wyd. Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej, Wrocław, s. 23-242. ISSN 0324 9670. 5. WNIOSKI. Koszty produkcj węgla w KWB Ko charakteryzują sę bardzo wysokm udzałem kosztów stałych. Koszty te w 2003 r. staowły aż 73,22% całkowtych kosztów produkcj węgla. 2. W 2003 roku produkcja Kopal była o około 700 tys. to wyższa od jej progu retowośc. Produkcja węgla jego sprzedaż do eergetyk przyosła zysk. 3. Obżee przez PAK S.A. lośc zakupów węgla o 0% spowodowałoby, że wydobyce Kopal byłoby ższe od jej progu retowośc kopala poosłaby stratę. 4. Aby zrekompesować skutk obżea wydobyca o 0% ezbęde jest albo wyegocjowae cey wyższej o 8,3% albo obżee kosztów wydobyca węgla o 7,6%. 5. Soldare obcążee skutkam koeczośc obżea wydobyca wykającego z obżea lośc kupowaego węgla przez PAK S.A. wymagałoby aby proporcja pomędzy wzrostem cey a obżeem kosztów była jak 8,3:7,6. 6. Kopala powa dążyć do tego by w strukturze całkowtych kosztów produkcj jak ajwększa ch część była kosztam zmeym. Wzrost udzału kosztów zmeych w całkowtych kosztach produkcj ogracza egatywe skutk obżea wydobyca, podczas gdy ch wzrost pogarsza wyk kopal po obżeu wydobyca. LITERATURA [] CZOPEK K., Sposób wyzaczaa wykorzystaa kosztów stałych w kopalach węgla bruatego. Prace Naukowe Istytutu Górctwa Poltechk Wrocławskej Nr 98, Sera Koferecje Nr 34 Materały III Mędzyarodowego Kogresu Górctwa Węgla Bruatego, Bełchatów 22-24 kweta, 2002, s -8. [2] CZOPEK K., Koszty stałe zmee. Teora Praktyka. cz. Fukcja prostolowa. Kraków, 2003. [3] GAWLIK L., Koszty beżącej produkcj węgla w rozumeu rozporządzeń U Europejskej ch aplkacja w warukach polskch. Przegląd Górczy r 0 (984). Wyd. ZG SITG Katowce, s. 8-3 [4] GAWLIK L., Koszty beżącej produkcj węgla według rozporządzeń U Europejskej a koszty włase sprzedaego węgla według dotychczasowych statystyk górctwa. Poltyka Eergetycza tom 7, z. specjaly. Wyd. Istytutu GSME PAN, Kraków, s. 409-420 [5] JAWIEŃ M., JABŁOŃSKA-FIREK B., DUDA J. T., Sterowae makroekoomcze górctwa węgla kameego w Polsce, Warszawa-Kraków, PWN, 996 [6] ŁUCZAK I., UTRATA A., Określee wpływu pozomu kosztów stałych a retowość braż zakładów górczych. Materały Szkoły Ekoomk Zarządzaa w Górctwe 95: Ekoomka, orgazacja marketg w przemyśle wydobywczym, Kraków 22-23 lstopada 995 t.. [7] KASZTELEWICZ Z., Aalza bazy zasobowej weloodkrywkowej Kopal Węgla Bruatego Ko, Szkoła Ekoomka Zarządzaa w Górctwe, Kryca, 2004. [8] KASZTELEWICZ Z., Wybrae uwarukowaa determujące rozwój Kopa Węgla Bruatego Ko. Przegląd Górczy r 2/2005. Wyd. ZG SITG Katowce, s. 46-48. [9] ZAJĄC K., Zarys metod statystyczych. Warszawa PWE, 976. [0] DEPENDENCE OF THE COAL SALE LEVEL ON THE COAL PRODUCTION COSTS IN BROWN COAL MINE KONIN The paper presets the methodology of evaluato of fxed ad varable costs of coal producto. O the bass of the statstcal data the structure of costs was evaluated. The depedece of the level of coal producto o chages producto costs s gve ad dscussed. 9