Szkolny Program Profilaktyki Szkoła Podstawowa nr 13 z Oddziałami Integracyjnymi im. Henryka Sienkiewicza Mysłowice 2012-2015
SPIS TREŚCI Wprowadzenie. s.3 Podstawy prawne działań profilaktycznych na rzecz dziecka...s.3 Diagnoza środowiska wychowawczego s.4 Cele działań profilaktycznych...........s.5 Profilaktyka w szkole....s.6 Podstawowe treści programowe.s.7 Formy realizacji treści programowych......s.7 Metody realizacji treści programowych s.8 Przewidywane efekty działań profilaktycznych.s.8 Sposoby ewaluacji......s.9 Wprowadzenie 2
Zadaniem szkolnej profilaktyki jest wspomaganie dzieci i młodzieży w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi ich prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, ograniczanie i likwidowanie czynników blokujących prawidłowy rozwój i zaburzających zdrowy styl życia oraz podejmowanie działań interwencyjnych w sytuacjach pojawiania się zagrożeń. Szkolny program profilaktyki odnosi się do koncepcji człowieka określonej w programie wychowawczym szkoły jako model absolwenta i uwzględnia działania skorelowane z działaniami wychowawczymi. Program opracowany został na podstawie diagnozy obszarów problemowych szkoły. Podstawy prawne działań profilaktycznych na rzecz dziecka Konwencja o prawach dziecka Art. 33. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej Art. 72. Kodeks postępowania karnego Art. 304. Kodeks postępowania cywilnego Art. 572. Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z p. zm.). Tekst ustawy o systemie oświaty ze zmianami wynikającymi z ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 56, poz. 458) Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z p. zm.). Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485; z p. zm.). Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109; z p. zm.). Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995 r. (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55; z p. zm.). Ostatnia nowelizacja z dnia 8 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami palenia tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2010 r. Nr 81, poz. 529). Ustawa o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 23 lipca 2008 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 180 poz. 1108). Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. (Dz. U. Nr 111, poz. 535; z p. zm.). Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 180, poz. 1493). Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem (Dz. U. z 2003r. Nr 26, poz. 226). Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 228. poz. 1488). Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487) 3
Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1490). Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1489). Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17). Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2001r. Nr 61, poz. 624 z p. zm.). Programy narodowe i krajowe: - Narodowy Program Zdrowia (2007-2015), - Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (2011-2016), -Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii (2011-2016), -Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (2006-2016), -Narodowy Program Ochrony zdrowia Psychicznego (2009-2013), -Program Ograniczania Niebezpiecznych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce (2010-2013), - Rządowy program Bezpieczna i Przyjazna Szkoła (2008-2013) Diagnoza środowiska wychowawczego. Na podstawie bieżącej obserwacji, rozmów z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami dostrzec można, że na przestrzeni ostatnich lat obniżył się stopień wzajemnego zaufania w relacjach pomiędzy nauczycielami oraz rodzicami i nauczycielami. Zjawisko to utrudnia porozumie i realizację wspólnych celów. Pojawiły się też problemy, które wpłynęły na obniżenie obiektywnego i subiektywnego poczucia bezpieczeństwa zarówno wśród uczniów, ich rodziców, jak i nauczycieli. Podnoszeniu poczucia bezpieczeństwa na terenie szkoły służą natomiast: monitoring wizyjny, wzmacnianie dyżurów nauczycielskich podczas przerw, częstsze kontrolowanie pewnych miejsc, dyżury pracowników obsługi podczas trwania lekcji, zamykanie budynku i rejestrowanie wejść osób trzecich na teren szkoły. Analiza dokumentacji szkolnej i obserwacja wskazują na występowanie wśród uczniów następujących problemów: konflikty rówieśnicze, zachowania agresywne wobec rówieśników i nauczycieli (agresja werbalna i fizyczna), pojedyncze przypadki autoagresji, elementy przemocy rówieśniczej (głównie dokuczanie, wyśmiewanie, przezywanie, zastraszanie, popychanie, nie przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, wulgarne słownictwo ), brak motywacji do nauki i tzw. luźny stosunek do obowiązków szkolnych, brak poszanowania własności prywatnej i szkolnej, kradzieże, pojedyncze wagary. Ilość i jakość wymienionych problemów 4
jest porównywalna z latami ubiegłymi. Najwięcej trudności w obszarze zachowań zakłócających i zagrażających bezpieczeństwu odnotowano w przypadku dwóch uczniów. Znacznie utrudniona jest też współpraca z rodzicami tych uczniów. Pedagog szkolny zarejestrował ilościowy i jakościowy wzrost problemów w obszarze życia rodzinnego naszych uczniów. Stanowią one istotny czynnika ryzyka występowania zachowań zagrażających prawidłowemu rozwojowi dziecka czyli negatywnych konsekwencji dla jego zdrowia fizycznego, psychicznego oraz społecznego Są to najczęściej: zaburzenia więzi rodzinnych, wysoki poziom konfliktów w rodzinach, niekonsekwencja w wychowaniu, nadmierna tolerancja, modelowanie nieprawidłowych zachowań i postaw. Utrzymaniu dyscypliny wśród uczniów nie sprzyja również niespójny front wychowawczy rodziny i szkoły oraz niewielkie zainteresowanie rodziców sprawami szkolnymi dziecka. Odczuwalny jest także brak wymiernego wsparcia pracy szkoły przez instytucje, które w ramach swojej statutowej działalności winne ją wspomagać. Z przeprowadzonych analiz wynika, że wśród uczniów naszej szkoły nie ma problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych, a większość uczniów wie jak bezpiecznie korzystać z komputera i Internetu. Cel nadrzędny Nadrzędnym celem działań profilaktycznych szkoły jest wspomaganie wszechstronnego rozwoju ucznia czyli eliminowanie lub redukowanie czynników ryzyka, oraz wzmacnianie czynników chroniących głównie poprzez kształtowanie i trenowanie ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych. Cele szczegółowe Budowanie klimatu sprzyjającego porozumieniu, wzajemnemu zaufaniu i współpracy między członkami społeczności szkolnej. Organizowanie bezpiecznego środowiska wychowawczego. Uczenie odróżniania zachowań noszących znamiona agresji oraz przewidywania ich skutków. Wzmacnianie realnego poczucia własnej wartości. Kształcenie właściwych reakcji na niepożądane zachowania innych. Wyposażanie uczniów w umiejętności konstruktywnego radzenia sobie w sytuacjach trudnych Przekazanie wiedzy gdzie i do kogo mogą zwrócić się o pomoc. 5
Rozwijanie umiejętności zgodnego współdziałania w grupie rówieśniczej. Uświadamianie zgubnych skutków sięgania po środki psychoaktywne. Wskazywanie pozytywnych aspektów zdrowego stylu życia. Profilaktyka w szkole Szkolny program profilaktyki adresowany jest do całej społeczności szkolnej. W działania włączani są więc uczniowie, nauczyciele oraz rodzice i opiekunowie prawni uczniów. Jest on spójny ze statutem szkoły, szkolnym programem wychowawczym oraz szkolnym systemem reagowania w sytuacjach kryzysowych. Działania profilaktyczne prowadzone są na dwóch poziomach: - profilaktyka pierwszorzędowa skierowana do wszystkich uczniów i ich rodziców. Jej głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa uczniom i pracownikom, promowanie zachowań pozbawionych agresji i promowanie zdrowego stylu życia. Działaniami prewencyjnymi objęci zostaną uczniowie z grupy niskiego ryzyka, a realizatorami będą wszyscy nauczyciele wspierani przez specjalistów. - profilaktyka drugorzędowa skierowana do uczniów z grup podwyższonego ryzyka. Jej głównym celem jest umożliwienie uczniom wycofania się z zachowań ryzykownych oraz wspieranie ich w radzeniu sobie z trudnościami. Pomoc ta będzie organizowana przy udziale pracowników Poradni Psychologiczno Pedagogicznej Mysłowicach, funkcjonariuszy Komendy Miejskiej Policji, kuratorów sądowych oraz innych specjalistów, w zależności od potrzeb. W ramach realizacji programu podejmowane będą działania: - diagnostyczne, - informacyjne, - edukacyjne, - interwencyjne, - rozwijające kompetencje i umiejętności, - integracyjne - wspomagające i wspierające Profilaktyka jest niezbędnym elementem składowym wychowania, dlatego szkolny program profilaktyki jest uzupełnieniem programu wychowawczego szkoły. Wiąże się też z problematyka poruszaną w ramach poszczególnych przedmiotów, godzin z wychowawcą, zajęć pozalekcyjnych. Obejmuje realizację programów profilaktycznych, 6
organizowanie różnych form zajęć ze specjalistami, udział w programach, akcjach i projektach szkolnych, regionalnych i ogólnopolskich. Realizatorami działań profilaktycznych w szkole są: - dyrektor szkoły, który wyznacza osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych działań, monitoruje pracę wychowawców, dba o doskonalenie kompetencji nauczycieli w zakresie działań profilaktycznych i wychowawczych oraz z w miarę możliwości zabezpiecza podejmowanie tych działań od strony finansowej, - nauczyciele, którzy dbają o poczucie bezpieczeństwa i akceptację ucznia w klasie we współpracy z pedagogiem szkolnym i rodzicami (opiekunami prawnymi), zdobywają i doskonalą kompetencje w zakresie działań profilaktycznych i sami są wzorem konstruktywnych zachowań, - rodzice (opiekunowie prawni) uczniów, którzy biorą udział w tworzeniu i ewaluacji programu, korzystają z pomocy i wsparcia nauczycieli, dyrektora szkoły i specjalistów. W zakresie realizacji działań profilaktycznych szkoła na bieżąco współpracuje z: - Poradnia Psychologiczno Pedagogiczną w Mysłowicach, - Komendą Miejską Policji w Mysłowicach, - Strażą Miejską, - Ośrodkiem Pomocy Społecznej, - Wydziałem Rodzinnym i Nieletnich Sądu Rejonowego w Mysłowicach, - Zespołem Służby Kuratorskiej Podstawowe treści programowe Troska o bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne uczniów Profilaktyka zachowań ryzykownych Rozwijanie umiejętności prospołecznych Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów związanych z agresją i przemocą wśród uczniów Bezpieczne korzystanie z technologii informacyjno- komunikacyjnych Formy realizacji treści programowych Wśród form realizacji treści programowych uwzględniono: - zajęcia lekcyjne z różnych przedmiotów, - godziny z wychowawcą, 7
- zajęcia warsztatowe i spotkania z pedagogiem szkolnym, funkcjonariuszami policji i straży miejskiej, - zajęcia pozalekcyjne, - wycieczki klasowe, - imprezy szkolne i pozaszkolne, - grupy wsparcia dla nauczycieli i rodziców Metody realizacji treści programowych Do realizacji treści programowych posłużą następujące metody: - wykład, pogadanka, - elementy dramy, - burza mózgów, - dyskusja, - warsztaty dla uczniów, nauczycieli, - konkursy, - gry i zabawy terapeutyczne, - zajęcia terapeutyczne, modelowanie zachowań, - metody wpływu osobistego Przewidywane efekty oddziaływań profilaktycznych W odniesieniu do ucznia: - nie stanowi zagrożenia dla siebie i innych, - ma realne poczucie własnej wartości, - potrafi zgodnie współdziałać w grupie, - potrafi przeciwstawić się presji środowiska, - identyfikuje się ze środowiskiem szkolnym, - dostrzega korzyści płynące z prowadzenia zdrowego stylu życia, - wie, gdzie może się zwrócić o pomoc w razie trudności i uzyskuje ją W odniesieniu do nauczycieli: - posiadają wiedzę umiejętności z zakresu profilaktyki wychowawczej, - dbają o właściwe relacje z wychowankami, - reprezentują pozytywne wzorce W odniesieniu do rodziców: - uczestniczą w życiu szkoły i wspierają nauczycieli, - korzystają z proponowanych form pomocy 8
Sposoby ewaluacji - obserwacja zachowań i relacji, - rozmowy z uczniami, nauczycielami, rodzicami, niepedagogicznymi pracownikami szkoły, - przegląd dokumentacji: pedagoga szkolnego, wychowawców, zeszytów zagrażających zachowań uczniów, dzienników zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych 9