11/26/2015 JAKOŚCIOWE BADANIA TERENOWE BADANIA INDUKCYJNE METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH WYKŁAD 7: JAKOŚCIOWE BADANIA TERENOWE

Transkrypt

1 METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH WYKŁAD 7: JAKOŚCIOWE BADANIA TERENOWE dr Agnieszka Kacprzak JAKOŚCIOWE BADANIA TERENOWE BADANIA INDUKCYJNE Brak wcześniejszych hipotez, ale formułujemy problem badawczy PRZYKŁADY: Dlaczego robotnicy pracują tak dobrze jak pracują? (Burawoy 1979) Jak polscy kierownicy tworzą swoją rzeczywistość społeczną w okresie transformacji systemowej? (Kostera 1996) Jak ludzie radzą sobie na co dzień w przedsiębiorstwie z silną kulturą organizacyjną? (Kunda 1992) Na czym polega w codziennej praktyce organizacyjnej odpowiedzialność? (Johansson 1998) 1

2 OBSERWACJA Obserwacja uczestnicząca badacz jest uczestnikiem badanej organizacji i z tej pozycji przeprowadza badania Obserwacja nieuczestnicząca wszyscy jednoznacznie wiedzą, że badacz jest osobą z zewnątrz OBSERWACJA NIEUCZESTNICZĄCA badacz powinien unikać kategoryzowania i oceny tego co widzi, powinien być nastawiony na czysty odbiór OPIS INTERPRETACJA OCENA Obserwacja bezpośrednia oprócz opisu badacz może też interpretować materiał. Zbieramy nie tylko obserwacje z terenu, ale także ich określenie przez uczestników OPIS INTERPRETACJA OCENA BYCIE CIENIEM (SHADOWING) stałe towarzyszenie wybranej osobie w pełnieniu przez nią roli organizacyjnej, podążanie za nią wszędzie i obserwowanie tego czym się zajmuje Pozwala często lepiej zrozumieć pewne kwestie niż wywiad, bo wiele tego co ludzie robią nie jest przekładalne na język werbalny wyraża się raczej w języku ciała niż formułowaniu wypowiedzi. 2

3 OBSERWACJA UCZESTNICZĄCA uczestnicy często nie są skłonni do wyjawiania wielu interesujących informacji osobie z zewnątrz, będąc uczestnikiem mamy dostęp do tego typu informacji, a także znamy sens działań podejmowanych przez ludzi, który może być często trudny do rozszyfrowania dla osoby z zewnątrz. UWAGA: Nie powinno się badać organizacji w której samemu się uczestniczy. Obserwacja uczestnicząca powinna być ściśle zaplanowanym przedsięwzięciem: podejmujemy uczestnictwo w celu badania i kończymy je z jego zakończeniem. Informacje: NOTATKI Z TERENU data, czas i miejsce badania szczegółowe fakty, liczby, opis wydarzeń wrażenia zmysłowe (widoki, dźwięki, zapachy itp.) Reakcja ludzi na obecność badacza słowa, wyrażenia, podsumowania rozmów, specyficzny język terenu pytania i wątpliwości do zbadania w przyszłości numery stron w celu łatwiejszego znalezienia potrzebnych informacji ważne żeby oddzielać obserwacje od własnych przemyśleń i opinii (kolorem, inną rubryką itp.) WYWIAD jest to kierowana rozmowa, gdzie kierowanie jest uznane i akceptowane przez obie strony Standaryzacja te same pytania są zadawane respondentom w tej samej kolejności Strukturalizacja takie językowe sprecyzowanie pytań, aby respondent odpowiadał na nie w konkretnej formie ( Ile godzin ogląda pani telewizję? 3 godziny Jak często ogląda pani telewizję? możliwy różny format odpowiedzi) 3

4 WYWIAD ANTROPOLOGICZNY niestrukturalizowany i niestandaryzowany najważniejszy jest kontakt z rozmówcą i podążanie za nim Może być wcześniej ogólny plan wywiadu, ale z nastawieniem że pozwalamy na odstępstwa od niego, bo najciekawsze wątki pojawiają się zazwyczaj poza planem Optymalna długość: 1,5 2 h na wywiad Dyktafon i transkrypcja wywiadów JAK KONTROLOWAĆ ROZMOWĘ? Należy być zainteresowanym, używać zwrotów: jak to jest?, w jaki sposób?, co masz na myśli?, co mogłoby być tego przykładem? Ćwiczyć wyczekujące patrzenie i słuchanie to osoba z która prowadzimy wywiad ma wypełniać ciszę Subtelnie ukierunkowywać przebieg rozmowy (nie poprzez zatrzymywanie potoku wypowiedzi, ale prośbę o rozwinięcie jej w interesującym nas kierunku) PRZYKŁAD W czym się specjalizujesz? W rachunkowości Acha. Jak to się stało, że wybrałeś rachunkowość? Mam ciocię, która ma firmę księgową. O to wspaniale! No. To całkiem duża firma, zatrudnia 30 pracowników i obsługuje duże instytucje. Ostatnio pisali nawet o niej w gazecie Acha. Czy rozmawiałeś z ciocią o tym, że też chcesz być księgowym? No.. Powiedziała, że ona została księgową przez przypadek. Pracowała jako sekretarka w pewnej firmie i ich księgowa nie radziła sobie z ilością zadań, cały czas prosząc ją o pomoc. Tak zainteresowała się tym i zdecydowała skończyć studia w tym kierunku Czy interesujesz się tylko księgowością, jak twoja ciocia czy też innymi aspektami rachunkowości? Właściwie to bardziej interesuje mnie bardziej sprawozdawczość. Ostatnio zacząłem. 4

5 PROWADZENIE WYWIADU Podobne jest do normalnej rozmowy, dlatego trzeba sobie przypominać o swojej roli badacza W normalnej rozmowie staramy się wywrzeć na rozmówcy dobre wrażenie i większość czasu nie słuchamy go tylko obmyślamy własne wypowiedzi Podczas wywiadu należy skupić się na roli słuchacza, ucznia, ignoranta, który nie rozumie sytuacji i trzeba go nauczyć WYWIADY FOKUSOWE Częściowo strukturalizowany wywiad grupowy, który pozwala badaczowi na przepytanie w sposób planowy i jednoczesny od kilku do kilkunastu osób Uczestników dobiera się na podstawie związku z przedmiotem badania Cele są eksploracyjne Dynamika grupy pozwala ujawnić tematy, których badacz nie przewidział, albo które nie pojawiłyby się w wywiadach z jednostkami Konieczność prowadzenia przez wyszkolonego moderatora ZALETY WADY I ZALETY WYWIADÓW FOKUSOWYCH 1. Zbieramy dane z realnego życia w środowisku społecznym WADY 1. Słabsza kontrola ze strony badacza niż w przypadku wywiadów indywidualnych 2. Elastyczność 2. Trudna analiza danych 3. Wysoka trafność fasadowa 3. Moderator musi mieć specjalne umiejętności 4.Szybkie wyniki 4. Różnice między grupami mogą sprawiać kłopot 5. Niskie koszty 5. Zebranie grupy jest trudne 5

6 ZALETY BADAŃ TERENOWYCH Szczególnie efektywne do badania subtelnych niuansów w postawach i zachowaniach oraz badaniach procesów społecznych w czasie Umożliwiają bardzo głębokie zrozumienie problemu Elastyczność: ich projekt można na bieżąco modyfikować, łącznie z problemem badawczym Są stosunkowo tanie Wysoka trafność, umożliwiają poznanie głębi znaczeń badanych pojęć i zobrazowanie ich szczegółowymi przykładami WADY BADAŃ TERENOWYCH Metoda jakościowa brak reprezentatywności i możliwości uogólniania Problemy z rzetelnością: obserwacja jest kwestią bardzo subiektywną, wszelkie opisy powinny być podawane w odniesieniu do czegoś Dylematy etyczne: Czy etyczne jest rozmawianie z ludźmi, którzy nie widzą, że będziesz rejestrował ich słowa? Czy etyczne jest dostrzeganie pilnej potrzeby pomocy i niereagowanie na to? Czy etyczne jest przyjmowanie wobec innych ludzi wyrachowanej postawy, odgrywanie przed nimi roli? Czy etyczne jest płacenie ludziom za dostęp do ich życia i umysłów? 6