Metodologia badań psychologicznych. Metody podstawowe (3) Rozmowa

Transkrypt

1 Metodologia badań psychologicznych Lucyna Golińska SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK Metody podstawowe (3) Rozmowa

2 Rozmowa psychologiczna w introspekcji.badacz-psycholog wypytuje innych ludzi o ich przeżycia psychiczne czyli zbiera od nich zeznania introspekcyjne, które następnie naukowo opracowuje (Kreutz) W behawioryzmie- wypowiedz jest formą zachowania

3 Poprawność pytań Pytania dobierane do rozmowy muszą spełniać kilka warunków: dotyczyć bodźców emitowanych przez otoczenie człowieka i jego reakcji na te bodźce koncentrować się na doświadczeniach; być konkretne, aby umożliwiały uzyskanie konkretnej reakcji odpowiedzi musi ich być wiele, aby objąć jak największy zakres zachowań człowieka WYWIAD: Gdy pytania będą DOTYCZYŁY INNEJ OSOBY z otoczenia osoby badanej

4 Warunki przeprowadzania rozmowy. Rozmowa powinna odbywać się: bez udziału osób trzecich bez pośpiechu w odpowiednio przygotowanym miejscu P Pierwsza faza rozmowy to nawiązanie kontaktu z osobą badaną w atmosferze wzajemnego zaufania i wzbudzenie motywacji do podjęcia dialogu.

5 Zasady prowadzenia rozmowy 1. Przygotowanie budowanie relacji 2. Cel 3. Zapewnienie dyskrecji 4. Jasność i jednoznaczności pytań Odpowiedzi o.b. mogą pełnić różne funkcje: Reprezentatywna ( podanie faktów informacyjną) Ekspresywna ( ustosunkowanie się do faktów Impresywna ( robienie określonego wrażenia na psychologu). Nasilenie tej funkcji może prowadzić do znacznych zniekształceń dwóch pozostałych

6 Ad. 1 Przebieg rozmowy (wywiadu) Rozmowa wstępna przedstawienie siebie, instytucji, którą się reprezentuje, celu, budowanie atmosfery poufności i życzliwości, obniżenie stresu, zapewnienie dyskrecji, anonimowości, motywacja do szczerych odpowiedzi, pytanie o ewentualne wątpliwości ze strony badanego. Część zasadnicza zadawanie pytań o zasadnicze treści związane z problemem, zgodnie z przyjętymi ogólnie regułami. Zakończenie rozładowanie emocji, pytania respondenta, podziękowania.

7 Warunki poprawnej rozmowy 1. wstępna znajomość respondenta, jego środowiska oraz pewna wiedza teoretyczna dotycząca badanych zagadnień. Zagwarantowania spokoju i dyskrecji, wykluczenia sytuacji zakłócających, braku osób trzecich oraz doboru odpowiedniego miejsca i pory. Prezentacja celu i charakteru badań, wytworzenie życzliwej atmosfery, zaufania, poczucia bezpieczeństwa, proste i zrozumiałe formułowanie pytań, odpowiednie kierowanie rozmową, pobudzanie do wypowiedzi, utrzymywanie kierunku rozmowy, niesugerowanie wypowiedzi, nieujawnianie własnego stosunku emocjonalnego, opinii, postaw wobec badanych zagadnień oraz wobec respondenta, brak formułowania myśli i wypowiedzi za respondenta własnymi słowami.

8 Zakazy i nakazy 1. Nie przerywaj 2. Nie naruszać przestrzeni osobistej 3. Mieć świadomość własnej mowy ciała 4. Dokładnie wiedzieć o co i po co chcesz pytać 5. Mieć uważność na poziom i źródła motywacji

9 Typy informacji uzyskiwane w trakcie rozmowy a w wywiadzie 1. Opis własnej aktywności Opis środowiskowych wyznaczników aktywności Osobowościowe (podmiotowe) wyznaczniki aktywności Interpretacje Uwaga przypisywanie rozmówcy znajomości w znacznie większym stopniu niż to jest naprawdę Wywiad- informacje o o.b uzyskiwane w rozmowie z inną osobą znająca o.b na jej temat

10 Przeszkody w uzyskiwaniu informacji Język Formy pytań w trakcie rozmowy Emocjonalne zabarwienie pytań (np. pytania wymagające odpowiedzi nie zawsze społecznie akceptowanych

11 Technika prowadzenia wywiadu i rozmowy. pytania sensu stricte (proste), czyli pytania wprost o interesujące diagnostę treści, pytania rozwinięte (złożone), pytania nie wprost czyli wprowadzające, opisujące sytuację lub minimalizujące zagrożenie płynące z treści pytania właściwego (kilka zdań wprowadzających plus pytanie właściwe, np. pytanie o alkoholizm), pytania otwarte swoboda wypowiedzi badanego, pytania zamknięte wybór kilku kategorii odpowiedzi, pytania wprost (dotyczące interesujących badacza treści, które mają charakter niezagrażający i są zrozumiałe dla badanego), pytania nie wprost związane z przeformułowaniem języka teorii na język potoczny bądź gdy pytania zadawane wprost są zagrażające, szokujące, wstydliwe.

12 Sekwencje pytań Sekwencje pytań organizuje się stosując reguły: konstrukcji lejkowej zawężającej, czyli od ogółu do szczegółu, konstrukcji odwróconego lejka od pytań konkretnych, szczegółowych do bardziej ogólnych, progresji najpierw pytamy o sprawy zbliżone do tych, o które naprawdę chcemy zapytać

13 Zachowania sprzyjające budowaniu relacji Parafrazowanie- streszczenie wypowiedzi P z zachowaniem najistotniejszych treści Sondowanie- pytanie otwarte celem uzyskania więcej informacji Odzwierciedlenie komunikowanie P naszego rozumienia jego trudności (wypowiedziane lub sugerowane uczucia) Klaryfikacja-koncentracja na prawidłowym zrozumieniu treści wypowiedzi. Interpretowanie- pomagający uzupełnia wypowiedź P lub stara się mu pomóc w rozumieniu jego ukrytych uczuć Konfrontowanie dostarczenie rzetelnej informacji zwrotnej P o tym co się dzieje Podsumowywanie zachęta do ujawniania uczuć związanych z przebiegiem sesji Minimalne reakcje werbalne

14 Budowanie relacji Werbalne: Sygnały, że pytający słucha, podąża za P, wchodzi w jego świat, przyjmuje jego perspektywę nie ocenia Przyzwolenie na reakcje emocjonalne P widzę, że Panią to porusza, zasmuca, widzę że jest to dla Pani bolesne Pozawerbalne Dostrojenie do P w zakresie Pozycji ciała Tempa wypowiedzi Do tempa poszukiwania przez P odpowiedzi na pytanie

15 Procedura prowadzenia rozmowy Sekwencje tematów w rozmowie nie mogą być przypadkowe, ale dostosowane do potrzeb osoby badanej Zmiana tematu nie może być nagła Zakończenie rozmowy należy stopniowo wychodzić z sytuacji badawczej, stosując pytania ogólne, podsumowania, rekapitulując najważniejsze kwestie, temat neutralny emocjonalnie

16 KATEGORIE REAKCJI STOSOWANYCH W PROCESIE ROZMOWY wg C. ROGERSA 1. REAKCJE OCENIAJĄCE wypowiedzi wskazujące na to, że została dokonana ocena osoby przyjmującej pomoc /w aspekcie jej problemu, myśli, emocji/. Oceny te najczęściej dotyczą stopnia ważności odpowiedniości czy słuszności danej sprawy. osoba pomagająca bezpośrednio lub pośrednio wskazuje co dana osoba powinna zrobić 2. REAKCJE INTERPRETUJĄCE zamiar pomagającego to pokazanie pacjentowi jakie jest prawdziwe znaczenie jego sprawy, co naprawdę czuje itp. Zawierają one w sposób bezpośredni i jawny lub subtelnie ukryty zamiar określenia tego co pacjent może lub powinien myśleć

17 KATEGORIE REAKCJI STOSOWANYCH W PROCESIE ROZMOWY wg C. ROGERSA 3. REAKCJE PODTRZYMUJĄCO - USPAKAJAJĄCE zamiar to uspokojenie, danie wsparcia emocjonalnego lub propozycji działania pomagającego pacjentowi 4. REAKCJE BADAWCZO SONDUJACE Intencją pomagającego jest uzyskanie dalszych informacji i w tym celu zadaje pytania. Zawarta jest w tym sugestia, że kontynuacja rozmowy w sugerowanym kierunku jest korzystna dla sprawy 5. REAKCJE ROZUMIEJACE Stanowią próbę przekazania jak się zrozumiało pacjenta, sprawdzenie czy to zrozumienie jest trafne oraz czy sytuacja i uczucia osoby której się pomaga zostały trafnie zrozumiane

18 Zasady przygotowania psychologa do przeprowadzenia rozmowy Jasne ustalenie problemu lub problemów do rozwiązania Przygotowanie rozmówcy do udziału w badaniach Utrwalenie ( rejestracja) przebiegi rozmowy

19 Funkcje odpowiedzi Odpowiedzi na pytania mogą pełnić 3 funkcje: Reprezentatywną (przekazanie inf o obiektywnych faktach) Ekspresywną ( wyraża stosunek ob. Do tych faktów impresywną próba celowego kreowania własnej osoby przed psychologiem Po zakończeniu rozmowy następuje jej interpretacja służąca do stworzenia opisu ob. i wymagająca teoretycznej wiedzy psychologa

20 Wiarogodność zebranego materiału Zniekształcenia pamięci Niespójność między różnymi fragmentami rozmowy Źródła zniekształceń Obawa o. b. przed sankcjami społecznymi Obawa przed wykazaniem się brakiem informacji na pytanie Wpływ uprzedzeń na wiarogodność przekazywanych treści