Obserwacja uczestnicząca

Transkrypt

1 Obserwacja uczestnicząca Wyróżnia się dwa podstawowe typy obserwacji: 1. Obserwacja uczestnicząca, która ma miejsce wówczas, gdy badacz jest uczestnikiem społeczności/ organizacji i z tej pozycji przeprowadza badania; 2. Obserwacja nieuczestnicząca, gdzie rola badacza w sposób dla wszystkich jednoznaczny określona jest jako nie uczestniczącego w sytuacji społecznej, która jest badana.

2 Obserwacja uczestnicząca Badacz-insider: ma lepszy dostęp do danych zna sens działań zna ludzi ma wyczucie sytuacji i całości organizacji może uczyć się przez doświadczenie Milcząca wiedza (tacit knowledge) ten rodzaj wiedzy odpowiada wiedzy ucieleśnionej, wyrażającej się w działaniu, jest, w odróżnieniu od wiedzy teoretycznej, wiedzą dotyczącą tego, jak coś zrobić (knowing-how), typową np. dla fachowca, potrafiącego wykonać pracę, lecz nie zastanawiającego się nad tym, jakie kierują nią zasady; Polanyi (1958/1974).

3 Problemy: zaangażowanie badacza uczestniczącego w sytuacji społecznej akulturacja i brak dystansu ograniczenia natury politycznej wielka czasochłonność metody problemy z nakładaniem się ról: organziacyjnej i badacza. Typy obserwacji uczestniczącej: Jawna, gdy badani znają tożsamość badacza Ukryta, gdy badani sądzą, że badacz jest zwykłym uczestnikiem organizacji Półjawna, gdy część badanych zna tożsamość badacza

4 Przykłady: Michael Burawoy, Manufacturing consent (1979/1982) badania w roli operatora maszyn przeprowadzone w dużej amerykańskiej korporacji przez okres dziecięciu miesięcy; William Foote Whyte, Street corner society (1943/1993) badania biednej włoskiej dzielnicy w wielkim amerykańskim mieście, jej struktury formalnej i nieformalnej Robin Leidner, Fast food fast talk (1993) badania firmy McDonald s oraz Combined Insurance, studium rutynizacji pracy; Krzysztof Konecki, W japońskiej fabryce (1992) badania w roli robotnika w trzech japońskich przedsiębiorstwach; studium japońskiej kultury pracy.

5 Obserwacja nieuczestnicząca i bezpośrednia Obserwacja nieuczestnicząca polega na świadomej próbie widzenia w oderwaniu od kulturowych znaczeń. Zasady obserwacji nieuczestniczącej: badanie z pozycji outsidera, nie branie na siebie żadnej roli organizacyjnej przez badacza. unikać kategoryzacji, a szczególnie oceny obserwowanych zjawisk nastawienie na czystą percepcję, sporządzanie notatek na bieżąco, zainteresowanie wszystkimi obserwowanymi detalami, nawet tymi które są oczywiste i nieciekawe, koncentracja na teraźniejszości, rezygnacja z typizacji. Harold Garfinkel (1967) obserwacja bez zwykłej kulturowej interakcji (garfinklowanie). Przybysz z innej planty.

6 Przykłady: Michel de Certeau (1974/1988), refleksje na temat przestrzeni, spacery po mieście i obserwacja codzienności; Richard Rottenburga (2000), obserwacja w barze mieszczącym się w miejscowości pogranicznej między Polską a Niemcami; zachowania i sylwetki ludzi; Roch Sulima, Antropologia codzienności (2000) codzienne miejsca i scenki z życia Polaków, zmienność i ciągłość świata ludzi.

7 Obserwacja bezpośrednia umożliwia zachowanie dystansu przez badacza, przy jednoczesnym zbliżeniu do terenu. Badacz pełni rolę gościa w terenie. Zasady obserwacji bezpośredniej: opis, lecz także interpretacja materiału, do interpretacji używać kategorii pochodzących z terenu, nie brać na siebie ról z terenu, własny harmonogram zaangażowania w teren, notatki na bieżąco. Przykłady: Gideon Kunda, Engineering culture (1992) studium przedsiębiorstwa znanego ze swej silnej kultury firmy ; jak rozwijana przez zarząd kultura przedsiębiorstwa wpływa na codzienną pracę i tożsamość pracowników.

8 Co obserwować? Rytuały akty symboliczne, systematycznie wykonywane i połączone ze specyficznymi sytuacjami skrypty, szczególnie nasycone znaczeniami. Rzadko posiadają strukturę formalną, na ogół ich zawartość jest definiowana przez tradycję. Odnoszą się zawsze do ról społecznych. Instytucjonalizują elementy kultury. Rytuały są: nasycone znaczeniami wykonywane przed publicznością powiązane z istotnymi społecznymi konsekwencjami

9 Typy rytuałów: 1) rytuały przejścia rites de passage przyjęcia (np. podstawowe szkolenie przed zatrudnieniem pracownika) degradacji (np. zwolnienia) odnowy (np. reedukacja) elewacji (np. awans) 2) rytuały celebrowania = ceremonie szczególnie istione dla kultury, przeładowane symbolami i znaczeniami, uroczyste, nadają tożsamość grupie, symbolicznie odrywają i dramatyzują role społeczne 3) rytuały integracji (łączą role) społeczne (np. przyjęcia firmowe), redukcji konfliktów (np. negocjacje) 4) ewentualnie rytuały dezintegracji (symbolicznie definiują rozpad ról). Rytuały przejścia determinują tożsamość społeczną jednostki, przyjęcie jej do pewnej grupy społecznej, nadają nową rolę społeczną. Fazy rytuału przejścia: separacja (tworzenie dystansu wobec poprzedniej roli społecznej człowieka) przejście między okresami, rolami faza liminana inkorporacja, potwierdzenie nowej roli i tożsamości

10 Wywiad Wywiad kierowana rozmowa, gdzie kierowanie jest uznane i zaakceptowane przez obie strony (Czarniawska, 2002, s. 735). Rodzje wywiadu: 1. standaryzowany lub niestandaryzowany sandaryzacja polega na tym, że te same pytania zadawane są respondentom w tej samej kolejności. 2. strukturalizowany bądź niestrukturalizowany srukturalizacja polega na językowym sprecyzowaniu pytań,tj. zadawaniu ich w taki sposób, by respondent odpowiadał w konkretnej językowej formie.

11 Zastosowania: 1. Celem wywiadu standaryzowanego i ustrukturalizowanego (kwestionariusz) jest przeprowadzenie badań ilościowych dla potwierdzenia hipotezy. 2. Wywiad standaryzowany nieustrukturalizowany pilotaż lub zbieranie definicji wykonawczych. 3. Wywiad nieustrukturalizowany i niestandaryzowany wywiad antropologiczny (otwarty). Zbieranie definicji wykonawczych wywiad standaryzowany i nieustrukturyzowany, lista pytań dla wszystkich respondentów celem orientacji w znaczeniach w terenie, np. pytanie o znaczenie jakiegoś pojęcia, lub prośba o charakterystykę własnego stanowiska pracy.

12 Wywiad antropologiczny (otwarty): brak planu, podążanie za sformułowaniami rozmówcy, długotrwały, jak najmniej pytań, język terenu, słuchanie, kontakt wzrokowy, zaufanie rozmówcy, anomimowość, miejsce i czas wywiadu, z kim wywiad snowball effect, rozmówcy polecają kolejnych rozmówców, otwartość na nowe, nieznane treści, zachęta do opowieści o konkretnych wydarzeniach, dyktafon, notatki, transkrypcja Wywiad antropologiczny jest komunikacją dwustronną.

13 Przykłady: Ruth Behar, Translated woman (1993) zapis życia ubogiej kobiety, wywiad w pełni otwarty. William Thomas i Florian Znaniecki (1918/1996) etnografia losów polskich emigrantów w Stanach Zjednoczonych, koncentracja na opowieściach ludzi, ich perspektywie. Wywiad: Jeden rozmówca Wywiad grupowy (np. grupy zogniskowane, focus groups)

14 Analiza konwersacji (conversation analysis, CA) jest metodologią wyrosłą na gruncie tradycji etnometodologicznej, koncentruje się ona na rrzeczywistych rozmowach (nie-kierowanych), prowadzonych przez aktorów społecznych w ich różnych rolach: zawodowych i prywatnych. Zasady: Identyfikacja sekwencje w mowie W jaki sposób mówiący biorą na siebie role przez mowę (np. klient profesjonalista)? Konkretne efekty mowy (np. prośba o wyjaśnienie, poprawki, śmiech) i pracuj do tyłu od tych efektów, by znaleźć ich trajektorię, czyli skąd się wzięły Jak uniknąć typowych błędów: Nie należy tłumaczyć kolejek mowy przez odwołania do intencji mówiącego Nie należy tłumaczyć kolejek mowy przez odwołania do roli czy statusu mówiącego (np. lekarz, osoba starsza) Nie należy próbować wyłowić sensu pojedynczej wypowiedzi w izolacji od reszty rozmowy

15 Akty mowy: Commissives mają na celu nakłonienie mówiącego do działania: Obietnica Oferta Przysięga Gwarancja Dyrektywy mają na celu nakłonienie rozmówcy do działania: Prośba Rozkaz Nakaz Sugestia Pozwolenie Pytanie Asertywy wyrażają przekonanie mówiącego: Stwierdzenie Opis Przepowiednia Spekulacja Raport Ogłoszenie Ekspresywy wyrażają stan psychologiczny mówiącego: Komplement Przeprosiny Zaproszenie Podziękowanie Powitanie Deklaracje Zwolnienie Przyjęcie (do pracy, de zespołu) Wyrok