Katedra Onkologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotnej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Transkrypt

1 Michalik Joaa, Grzelak Iwoa, Wolski Dariusz, Staisławek Adrzej, Węgorowski Paweł. Aalysis of patiet kowledge o iterdiscipliary care ad self-care i veous leg ulcers. Joural of Educatio, Health ad Sport. 2017;7(8): eissn DOI The joural has had 7 poits i Miistry of Sciece ad Higher Educatio parametric evaluatio. Part B item 1223 ( ) Joural of Educatio, Health ad Sport eissn The Authors 2017; This article is published with ope access at Licesee Ope Joural Systems of Kazimierz Wielki Uiversity i Bydgoszcz, Polad Ope Access. This article is distributed uder the terms of the Creative Commos Attributio Nocommercial Licese which permits ay ocommercial use, distributio, ad reproductio i ay medium, provided the origial author(s) ad source are credited. This is a ope access article licesed uder the terms of the Creative Commos Attributio No Commercial Licese ( which permits urestricted, o commercial use, distributio ad reproductio i ay medium, provided the work is properly cited. This is a ope access article licesed uder the terms of the Creative Commos Attributio No Commercial Licese ( which permits urestricted, o commercial use, distributio ad reproductio i ay medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is o coflict of iterests regardig the publicatio of this paper. Received: Revised: Accepted: Aaliza poziomu wiedzy pacjetów a temat opieki iterdyscypliarej i samoopieki w owrzodzeiach żylych podudzi. Aalysis of patiet kowledge o iterdiscipliary care ad selfcare i veous leg ulcers. Joaa Michalik¹, Iwoa Grzelak 2, Dariusz Wolski 3, Adrzej Staisławek 1, Paweł Węgorowski 1 1 Katedra Okologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uiwersytet Medyczy w Lubliie 2 Niepubliczy Zakład Opieki Zdrowotej SANUS Lubli 3 Katedra Aatomii i Histologii Zwierząt, Wydział Medycyy Weteryaryjej, Uiwersytet Przyrodiczy w Lubliie Autor do korespodecji: Joaa Michalik JoaaMichalik21@wp.pl 355

2 Wstęp Owrzodzeie żyle podudzi jest chorobą przewlekłą i traktowae jest jako wieloaspektowy problem. Schorzeie to wymaga opieki obejmuje aspekty społecze, ekoomicze, leczicze, pielęgacyje Pacjeci z owrzodzeiem odczuwają odrzuceie w środowisku, brak akceptacji ze względu a zapach i wydzielię z owrzodzeia. Objawy te doprowadzają do częściowej lub całkowitej izolacji i wycofaia się z życia w społeczeństwie. Schorzeie to wymaga opieki iterdyscypliarej, zaś leczeie wymaga od pacjetów wiele umiejętości, pracy i wyrzeczeń. Cel pracy Celem pracy była ocea wiedzy, zajomość opieki iterdyscypliarej oraz samoopieki, w życiu każdego pacjeta z owrzodzeiem żylym podudzi. Materiał i metody Badaie zostało przeprowadzoe wśród 60 osób. Materiał badawczy zgromadzoo w Międzyleskim Szpitalu w Warszawie a oddziale Dermatologii w 2015 roku. Wybraą metodą badawczą był kwestioariusz akiety własego autorstwa. Wyiki Przeprowadzoe badaie wykazało, że zjawisko opieki iterdyscypliarej, jest tylko w 8 pojęciem zaym, większą wiedzę mają osoby samote zamieszkujące duże miasta. Samoopieka ie kojarzy się z utrzymaiem dobrostau i zdrowia. Respodeci mają wiedzę, kto ależy do zespołu iterdyscypliarego, ale ie umieją określić jakie ma o zadaia. Większość respodetów potwierdza, ze jest mała dostępość do specjalistów, diagostyki, oraz że koszty leczeia czasem są poad możliwości fiasowe chorych. Choroba zacząco wpływa a zmiaę stylu życia i wyzwala u ich egatywe odczucia, pomimo to respodeci ie potrafią wprowadzić zasad samoopieki w życie codziee. Dyskusja Zasade jest, zatem stwierdzeie, że leczeie owrzodzeń powio być kompleksowe i zorgaizowae, zgode z zasadami owoczesej medycyy, opierać powio się a procedurach i stadardach. Słowa kluczowe: opieka pielęgiarska, owrzodzeia żyle kończy dolych Admissio Veous leg ulcer is a chroic disease ad is cosidered a multi-faceted problem. This coditio requires care icludig social, ecoomic, therapeutic, ursig care. Patiets with ulceratio feel rejectio i the eviromet, lack of acceptace due to odor ad secretio from the ulcer. These symptoms lead to partial or complete isolatio ad withdrawal from life i society. This coditio requires iterdiscipliary care, ad treatmet requires a lot of skill, work ad sacrifice from the patiets. 356

3 Objective The aim of the study was to assess kowledge, kowledge of iterdiscipliary care ad selfcare, i the life of each patiet with veous leg ulcers. Material ad methods The study was coducted amog 60 people. The research material was collected at the Międzyleski Hospital i Warsaw i the Departmet of Dermatology i Selected research method was questioaire survey of its ow author. Results The survey showed that the pheomeo of iterdiscipliary care, is oly i the 8 kow cocept, more kowledgeable are loely people livig i large cities. Self-care does ot associate with maitaiig wellbeig ad health. Respodets have kowledge of who is part of the iterdiscipliary team, but they ca ot determie what the task is. Most respodets cofirm that there is little availability for specialists, diagostics, ad that the cost of treatmet sometimes exceeds the fiacial capacity of the sick. Disease sigificatly iflueces lifestyle chage ad triggers egative feeligs i them, yet respodets are uable to itroduce self-care i everyday life. Discussio It is therefore reasoable to say that the treatmet of ulcers should be comprehesive ad orgaized, cosistet with the priciples of moder medicie, ad should be based o procedures ad stadards. Key words: ursig care, veous leg ulcers Wprowadzeie: Jedo z ajstarszych schorzeń ludzkości zapisae a całym świecie, to owrzodzeie żyle podudzi. Pierwsze zapiski dotyczące tej choroby pochodzą z 1550 r.p..e. i apisae były w Egipcie. Schorzeie to dostarcza ludziom wielu cierpień, a persoel medyczy ma często trudość ze zdiagozowaiem, pielęgacją i leczeiem [1, 9]. Takie choroby jak owrzodzeie podudzi; żyle lub tęticze ie są może chorobami śmiertelymi jedak przyczyiają się do obiżeia samoocey stau zdrowia,, przyczyiają się do egatywych relacji emocjoalych i wtórie do zaburzeń fukcjoowaia społeczego chorych [1]. Niestety poad 1 ludzi choruje a owrzodzeia, aż u 80 jest to owrzodzeie a tle iewydolości żylej kończy.[2] W Europie jak i w Ameryce Półocej stwierdza się u 10populacji iewydolość zastawek żylych, które u 0,2 dają owrzodzeia[3]. Około połowa pacjetów zgłasza, że choruje już poad 10 lat, pojawiają się wygojeia i poowe wzowy ra. Wiek też ma zaczeie, gdyż, czym człowiek starszy tym więcej odotowuje się owrzodzeń (3-5 populacji). Duże zaczeie pogarszające rokowaia mają: cukrzyca, owotwory, zakażeia [4]. Owrzodzeie żyle jest to ubytek tkaki, który może powstać w skutek różych procesów biochemiczych i tkakowych. Owrzodzeie lokalizuje się ajczęściej 1-3 odległości w dolej, przyśrodkowej części golei. Mogą oe mieć oczywiście i ią lokalizacje, to zaczy a stopie i po boczej stroie kończyy, ale są to już przypadki 357

4 sporadycze. Częściej to schorzeie dotyka kobiet, iż mężczyz, jedak z wiekiem chorego ta graica się zaciera. [10] Owrzodzeie żyle ma owaly kształt, o ierówych brzegach, a die możemy zaobserwować wydzielię ropą, mętą, ziarię, do jest zazwyczaj płytkie. Często przed powstaiem owrzodzeia dochodzi do ciastowatego obrzęku, astępie dochodzi do stwardieia tzw. tłuszczowego[3]. Owrzodzeiu zazwyczaj towarzyszy przebarwieie, maceracja askórka, często spotyka się kurcz łydek, złą tolerację pozycji stojącej, chory często opuszcza kończyy, bo taka pozycja jest dla iego bardziej komfortowa. Czas, w jakim owrzodzeie może być obece a kończyie i ie leczyć się do końca, waha się od kilku miesięcy awet do kilkuastu lat. [11] Wyleczeie tego schorzeie jak każdego iego zależy od wielu czyików: chorób współistiejących, wieku pacjeta, pozycji ekoomiczej, sposobów leczeia, od tego jak pomoca i dostępa jest pomoc specjalistycza. Poprawe działaie obwodowego układu żylego uwarukowae jest odpowiedim współdziałaiem wobec siebie mechaizmów, które mają za zadaie jedokierukowy przepływ krwi w kieruku serca. Siłą, która pobudza przepływ krwi jest ucisk kurczących się podczas ruchu mięśi a żyły kończy dolych (powierzchowe)[5]. Przewlekła iewydolość żyla, wpływa bardzo zacząco a powstaie owrzodzeń podudzi. W trakcje choroby dochodzi do iepoprawej hemodyamiki, złego przepływu krwi, a co za tym idzie dochodzi do refluksu, zastoju, a także do utrzymującego się wysokiego ciśieia hydrostatyczego krwi. Utrzymywaie się tak wysokiego ciśieia w kończyach doprowadza do staów zapalych, złego odżywieia tkaek, wręcz iedotleieia. Fukcje ochroe stają się osłabioe, dochodzi do iewydolości zastawek. Wysokie ciśieie hydrostatycze przechodzi do aczyń kapilarych, ich ciekie ściay zaczyają przeciekać, przeosząc osocze, elemety morfotycze. Doprowadza to do zmia w mikrokrążeiu: redukcji kapilarów, wzrostu przepuszczalości aczyń [6]. W dalszym etapie dochodzi do zapaleń, zwłókień, zmia skórych, utrzymywaie się tych zmia lub powtarzaie doprowadza do owrzodzeń. Często przed powstaiem zmiay dochodzi do obrzęku kończy, przesięku, zaczerwieieia, ociepleia kończyy. Przyczyą owrzodzeia może być iekiedy przerwaie ciągłości żyły, uszkodzeie żylaka kończyy. Ucieczka leukocytów z aczyń i zatrzymywaie się ich w mikrokrążeiu prowadzi do martwicy[5]. Gdy tkaki są ieukrwioe dostateczie dochodzi do spowolieia gojeia, oraz do pogłębiaia się zmia. Do czyików, które sprzyjają w powstawaiu owrzodzeń ależą: przegrzaie, masaż podudzi, praca stojąca, zła kompresjoterapia, zła pielęgacja skóry, aświetlaie UVB, paleie tytoiu, a awet adużywaie środków miejscowych przeciwzakrzepowych typu heparya[7]. Bezpośredimi czyikami ryzyka są: zakrzepica żył, żylaki, otyłość, przewlekła iewydolość żyla, złamaie kości w wywiadzie, przetoka tęticzo-żyla. Pośredimi przyczyami ryzyka są: rodzie występowaie żylaków, czyiki ryzyka prowadzące do wystąpieia zakrzepicy żył: brak białka c, atytrombiy, białka s, urazy przed wystąpieiem zmiay[3]. Moża czyiki ryzyka podzielić jeszcze a: Wewątrzpochode: choroby układu krążeia, odwodieie, iedożywieie, czyiki geetycze, starzeie się skóry, zaburzeia czucia bólu, leki p: sterydy. Zewątrzpochode: czyiki zawodowe, działaie wilgoci, czyiki klimatycze, czyiki socjale lub społecze[8]. 358

5 Ze względu, że arażeń a powstaie owrzodzeia jest tak wiele, pacjet musi być bardzo świadomy i mieć dużą wiedzę, czego się wystrzegać. Cel pracy: Celem pracy jest aaliza poziomu wiedzy a temat samoopieki i opieki iterdyscypliarej w leczeiu owrzodzeń podudzi wśród pacjetów oddziału dermatologiczego chorych a owrzodzeia jak rówież określeie wiedzy pacjetów a temat owrzodzeń w zależości od płci, wykształceia oraz miejsca zamieszkaia. Poad to aalizie poddaa będzie wiedza respodetów a temat samoopieki, opieki iterdyscypliarej w leczeiu owrzodzeń żylych podudzi oraz w jakim stopiu owrzodzeie wpłyęło a sferę psychiczą chorych. Materiał i metody Badaie zostało przeprowadzoe wśród 60 pacjetów Międzyleskiego Szpitala Specjalistyczego w Warszawie, a oddziale dermatologii dla dorosłych, a przełomie wrześia i paździerika 2015 roku. Respodeci to pacjeci w trakcje kuracji i diagostyki owrzodzeń podudzi. Dobór chorych był losowy. Przewagę badaych staowiły kobiety, ajwięcej osób zamieszkiwało terey wiejskie, utrzymując się z rety, emerytury. Główym kryterium doboru grupy była hospitalizacja tych osób, w daym czasie a oddziale dermatologiczym. Metodą badawczą jest metoda sodażu diagostyczego, do badań użyto autorskiego kwestioariusza akiety. Narzędziem jest kwestioariusz akiety. Respodeci odpowiadali a pytaia rzetelie sami lub z pomocą( ze względu a zły wzrok, lub trudość z pisaiem). Pytaia akiety były zamkięte i półotwarte, dotyczące wiedzy pacjetów a temat swojej choroby jak i samoopieki. Wyiki Badaiu akietowemu poddaych zostało 60 osób. 58 akietowaych staowiły kobiety, atomiast 42 mężczyźi. W grupie badaych osób przeważali badai po 40 roku życia, zamieszkujący róże terey od wsi aż po duże miasta. Wśród akietowaych 33 posiadało wykształceie średie, 30 wykształceie zawodowe, 20 wykształceie wyższe i 17 wykształceie podstawowe. 48 akietowaych staowiły osoby pozostające w związku małżeńskim, 25 respodetów określiło swój sta cywily jako wdowiec/wdowa, 15 kawaler/paa oraz 12 to osoby po rozwodzie. Akietowai zostali poproszei o określeie swego wieku, wagi i wzrostu. Z uzyskaych daych wyciągiętą wartość średia. Średi wiek respodetek wyiósł 57 lat, waga 85 kg atomiast wzrost 169 cm. Średi wiek respodetów wyiósł 59 lat, waga 86 kg, zaś wzrost 175 cm. Respodeci w większości (56) odpowiedzieli, że posiadają wiedzę a temat swojej choroby. Dodatkowo aż 37 badaych posiada iewielką wiedzę odośie swojej choroby i tylko 7 akietowaych ic o iej ie wie. Akietowai w pytaiu o choroby współistiejące mogli udzielić więcej iż jedej odpowiedzi. Z przeprowadzoych badań wyika, że wraz z owrzodzeiem żylym występuje u ich cukrzyca (35) oraz choroby sercowo aczyiowe (35). U zaczej liczby respodetów ie występują ie choroby (18), zaś u 12 badaych występuje dodatkowo zwyrodieie stawów. Aaliza wykazała, że kobiety zaczie częściej miały dwie lub więcej 359

6 chorób współistiejących (28,52) w porówaiu z mężczyzami (16). Różice były istote statystyczie (p=0,05). Płeć Choroby współistiejące Razem Brak/jeda Dwie lub więcej Kobiety ,48 28,52 Mężczyźi Razem ,66 23,34 Aaliza statystycza: Chi 2 =1,288; p=0,05 (0,2564) Tabela 1. Choroby współistiejące według płci Z badań wyika, że akietowai z wykształceiem podstawowym mieli istotie częściej dwie lub więcej chorób współistiejących (40) iż osoby z wykształceiem zawodowym (16,67), średim (15) czy wyższym (25). Stwierdzoe różice były istote statystyczie (p=0,05). 360

7 Wykształceie Choroby współistiejące Razem Brak/jeda Dwie lub więcej Podstawowe Zawodowe ,33 16,67 Średie Wyższe Razem ,33 23,34 Aaliza statystycza: Chi 2 =2,255; p=0,05 (0,5211) Tabela 2. Choroby współistiejące według wykształceia Najczęściej w badaiu brały udział osoby z odpowiedim okresem trwaia choroby: 3 lata (20, 1 rok (18), 5 lat (18), 2 lata (15), 10 lat (13), 4 lata (5), 8 lat (5), 15 lat (4) oraz 12 lat (1). U wszystkich akietowaych podjęte zostało leczeie miejscowe (). U 33 respodetów stosowao stałe opatruki, atomiast u 28 akietowaych atybiotyki. Wśród kobiet ajczęstszymi sposobami leczeia owrzodzeń było leczeie miejscowe z jedoczesym stosowaiem atybiotyków (31), astępie było to leczeie miejscowe połączoe z kuracją atybiotykami oraz stosowaie opatruków (29), u zaczej ilości akietowaych stosowao rówież leczeie miejscowe (23) oraz leczeie miejscowe oraz opatruki (17). Wśród mężczyz ajczęstszą metodą leczeia było połączeie leczeia miejscowego, atybiotyków oraz opatruków (40). Często stosowae było rówież leczeie miejscowe połączoe z terapią atybiotykową (24) oraz leczeie miejscowe (20). Leczeiu za pomocą środków miejscowych oraz opatruków poddało się 16 akietowaych mężczyz. Aż 65 badaych osób ie za pojęcia opieki iterdyscypliarej. Dla 27 akietowaych jest to pojęcie częściowo zae i tylko 8 osób biorących udział w badaiu rozumie to pojęcie. Z badań wyika, że spośród akietowaych osób to mężczyźi częściej zają całkowicie (12) lub częściowo (28) pojęcie opieki iterdyscypliarej. Zdecydowaa większość kobiet (71,42) ie wie, co ozacza to pojęcie. Stwierdzoe różice ie były istote statystyczie (p=0,05). 361

8 Płeć Opieka iterdyscypliara Razem Tak Nie Częściowo Kobiety 2 5, , ,86 Mężczyźi Razem ,33 66,67 25 Aaliza statystycza: Chi 2 =1,131; p=0,05 (0,5680) Tabela 3 Opieka iterdyscypliara według płci W przeprowadzoym badaiu w podziale według stau cywilego moża zauważyć, że akietowai kawaler/paa istotie częściej zają pojęcie opieki iterdyscypliarej (11,11). Częściowo pojęcie to ajczęściej zają osoby rozwiedzioe(28,57). Stwierdzoe różice były istote statystyczie (p=0,05). 362

9 Sta cywily Opieka iterdyscypliara Razem Tak Nie Częściowo Żoaty / mężatka 3 Wdowiec / wdowa 1 Rozwiedzioy / rozwiedzioa 10,34 6,66 0 Kawaler / Paa 1 Razem ,11 8, , , , , ,67 Aaliza statystycza: Chi 2 =1,964; p=0,05 (0,9229) 8 27, , , , Tabela 4 Opieka iterdyscypliara według stau cywilego W przeprowadzoym badaiu w podziale według miejsca zamieszkaia moża zauważyć, że akietowai z dużego miasta częściej zają pojęcie opieki iterdyscypliarej (29,41). Częściowo pojęcie to ajczęściej zają osoby z małego miasta (50,00). Stwierdzoe różice ie były istote statystyczie. Akietowai ajczęściej korzystają z opieki lekarza rodziego (93). Rówie często korzystają z opieki pielęgiarki (70). 61 badaych korzysta z opieki dermatologiczej. 55 respodetów korzysta z opieki chirurgiczej, atomiast tyko 12 korzystało bądź korzysta z opieki psychologa. 57 respodetów uzała, że choroba skłoiła ich do zmiay trybu życia oraz zwiększeia dbałości o siebie. 28 respodetów stwierdziło, że robi to czasami i tylko 15 respodetów ie zmieiło swoich awyków. Swą wiedzę odośie leczeia i walki z chorobą respodeci ajczęściej posiadali z rozmów prowadzoych z lekarzem, z broszur odoszących się do tej tematyki, ze stro iteretowych poświęcoych chorobom wrzodowym, z literatury fachowej oraz z iych dostępych źródeł. Aż 40 respodetów ie korzysta ze źródeł fiasowaia kosztów leczeia, 37 badaych ie wie gdzie mogłoby zgłosić się z tym problemem. Tylko 23 akietowaych korzysta z takiej formy pomocy. Samoopieka jest podstawową metodą opieki zdrowotej. Wiąże się oa z dbaiem przez chorego o własy sta psychofizyczy. W badaiu akietowai poproszei zostali o określeie tego, czym według ich jest zjawisko samoopieki. 58 akietowaych 363

10 odpowiedziało, że jest to dbaie o swój byt, 38, że jest to samodziele zajmowaie się leczeiem swojej choroby, atomiast pozostałę 9 respodetów uzało, że jest to aktywość jaką podejmuje człowiek w celu utrzymaia zdrowia i dobrostau. W jedym z pytań respodeci proszei byli o określeie tego, czy stosują się do zaleceń lekarskich. Z aalizy otrzymaych wyików okazało się, że aż 45 respodetów ie zawsze stosuje się do zaleceń prozdrowotych. 40 robi to regularie, atomiast 15 ie stosuje się do takich zaleceń. Z przeprowadzoych badań wyika, że 68 akietowaych uważa, że wzbogacaie wiedzy a temat leczeia ra jest koiecze. 25 respodetów ie ma zdaia w tym temacie i tylko 7 badaych uważa takie działaia za zbęde. 62 badaych potrafi oczyścić, a astępie zaopatrzyć raę. Aż 38 respodetów ie potrafiłoby tego zrobić. Owrzodzeie często wiąże się ie tylko z różorodym leczeiem ra, ale często też wpływa a sta psychiczy pacjetów. Większość akietowaych (53) igdy ie korzystała z poradi psychologiczych. 20 akietowaych przyzało, że uczęszczało bądź uczęszcza do takiej poradi. Dla 17 akietowaych skorzystaie z poradi psychologiczej wiąże się z uczuciem wstydu i zażeowaia, atomiast 10 respodetów ie wiedziało bądź ie wie gdzie może odaleźć taką poradię. Z przeprowadzoego badaia wyika, że 62 respodetów dowiedziała się sama jak waża jest dieta w owrzodzeiach. Tylko 12 akietowaych zostało o tym poiformowaych, atomiast 26 respodetów ie miało o tym pojęcia. Kompresjo terapia jest stosowaiem ucisku a miejsca dotkięte owrzodzeiem w celu lecziczym. 80 spośród akietowaych ie za tego pojęcia. Tylko 6 badaych wie co oo zaczy. Częściowo o tym pojęciu słyszało 14 akietowaych z takich źródeł jak: Iteret, broszury, pielęgiarka oraz ie. Dyskusja. Owrzodzeie żyle podudzi jest chorobą wymagającą bardzo długiego leczeia, czasem chorobą ieuleczalą, bardzo oporą a leczeie. Z badań własych jak i z literatury wyika, że jest to schorzeie gdzie pacjeci chorują od roku awet do 15 lat. Największy odsetek respodetów 20 choruje już 3 lata. Na podstawie literatury ajwięcej, owrzodzeń, bo rówież 20 występuje poad 2 lata[12]. Zbyt mała frekwecja zdiagozowaych chorych u specjalistów wiąże się z małą ilością badań diagostyczych. Według A. Jawieia w Polsce tylko ielicze przypadki owrzodzeń są poddawae USG Dopler, ( około 28) oraz sporadyczie pacjeci korzystają z leczeia szpitalego[13]. Opieka iterdyscypliara to podstawowy,, łańcuch leczeia owrzodzeń. Z otrzymaych wyików moża stwierdzić, że tylko respodeci z wykształceiem wyższym rozumieli opiekę holistyczą, z wykształceiem średim tylko 34 badaych częściowo rozumie to pojęcie. Z aalizy statystyczej wyika, że potwierdza się zasadość braku zajomości wiedzy a temat opieki iterdyscypliarej. Częściej wiedzę rozumieli mężczyźi, iż kobiety. Ogólie moża powiedzieć, że aż 65 respodetów ie ma wiedzy a temat opieki iterdyscypliarej, 27 za ją częściowo, a tylko 8 rozumie ją w całości. Większość respodetów ie orietują się jaka jest dostępość lekarzy specjalistów, tylko 8 twierdzi, że jest ich wystarczająca ilość, atomiast 25 twierdzi, że jest tych specjalistów za mało w ich środowisku. Według Szewczyka dostępość i skuteczość leczeia i specjalistyki wg iych krajów Europy jest opóźioa awet kilkaaście lat[14]. Z badań własych jak i z literatury wyika, że u aszych badaych bardzo często występują choroby współistiejące, które przyczyiają się do zmiejszeia wyleczalości. Do tych chorób ależą głowie: w 35 cukrzyca, oraz choroby krążeiowo- aczyiowe. Tylko w 364

11 18 ie występują żade dodatkowe choroby. Według A. Jawieia współpraca z chorymi, oraz elimiacja dodatkowych chorób to aż 67 sukcesu wyleczeia[10]. W badaiach przeprowadzoych w 2007 roku przez Jawieia stwierdzoo, że u respodetów zauważoo sily stres, obiżeie astroju, arastaie drażliwości. Wszystkie te objawy mogły być spowodowae dużym dyskomfortem, który mógł powstawać z powodu uczucia bólu, wycieku z ray [15]. Z badań własych wyika, ze tylko u 10 respodetów ie występują uciążliwe waruki związae z leczeiem, typu ból, wysięk depresja. Aż u 50 badaych zaobserwowao wysięk i przykry zapach z ray, co iesie za sobą izolację z otoczeiem. W przeprowadzoych badaiach aż 43 respodetów pochodzi z tereów wiejskich, co ie sprzyja leczeiu sfery psychiczej. Bardzo dużą rolę zajmuje samoopieka i edukacja pacjetów. Wiedza pacjetów a temat owrzodzeń i ich prewecji jest bardzo iewielka. Bardzo rzadko respodeci stosują się do zaleceń zdrowotych, tylko 12 stosuję się do zaleceń dietetyczych. Zarówo w badaiach własych jak i literaturze respodecji chcą podosić wiedzę a temat owrzodzeń i ich leczeia[16]. Pacjeci ie maja wiedzy, że ruch, aktywość fizycza jest bardzo wskazaa. Z badań własych wyika, że 62 respodetów potrafi oczyścić raę, jedak z badań w literaturze dowiadujemy się, że tylko 24 badaych rozumie, co ozacza pojęcie oczyszczaia ray jak je stosować w życiu codzieym[17]. Tylko 6 potrafi odpowiedzieć a czym polega ucisk w kompresji. Natomiast Kózka w swych badaiach zauważa, ze około 45 stosuje kompresję [18]. Opierając się źródłach medyczych oraz badaiach własych, ależy stwierdzić, że owrzodzeie żyle podudzi to choroba bardzo truda do leczeia, przyosząca chorym wiele iemiłych dozań; bólowych, psychologiczych. Choroba ta powoduję ciągłą walkę z problemem fiasowym, izolacją. Bardzo zasade wydaje się edukowaie i wdrażaie samoopieki wśród pacjetów oraz ich rodzi. Refereces: 1. Grey J., Tardi K.: Leczeie ra w praktyce. PZWL Warszawa 2010, s Sheile C.: Propedeutyka pielęgiarstwa. PZWL Warszawa1989, s Jawień A.(red): Iforaek, Kwartalik, 2009, 3 (6), s Ślusarska B., Zarzycka D.: Podstawy pielęgiarstwa. tom 2, Czelej Lubli 2004 s Walewska E.: Podstawy pielęgiarstwa chirurgiczego. PZWL Warszawa 2006,s Bowszyca J.(red): Postępy dermatologii i alergologii. Dwumiesięczik, Sily Media Pozań, 2007,4, s Błaszczyk- Kostrzewa A.: Dermatologia w praktyce. PZWL Warszawa 2005, s Jawień A. (red): Iforaek, Kwartalik, 2010, 1 (7), s

12 9. Noszczyk W.: Rys historyczy leczeia chorób aczyń. PZWL Warszawa 1998, s Jawień A.: Kliicze i pielęgacyje aspekty opieki ad chorym z owrzodzeiem żylym. Termedia Warszawa 2008, s Szewczyk M., Cwajda J., Jawień A.: Problemy kliicze i pielęgacyje leczeia ra przewlekłych. Valetudiaria Warszawa 2004, s Ślusarska B., Zarzycka D.: Podstawy pielęgiarstwa. tom 2, Czelej Lubli 2004 s Daysz A.: Farmakologia. PZWL Warszawa 1989, s Maśliński S., Dyżewski J..: Patofizjologia. PZWL Warszawa 2002, s Sopota M., ŁuszczakJ.: Profilaktyka i leczeie zachowawcze odleży. Zakażeia, Czelej Lubli 2003, s Giddes A.: Socjologia. PWN Warszawa 2005, s Jawień A.(red): Iforaek, Kwartalik, 2011,4(14), s Jawień A.(red): Iforaek, Kwartalik, 2009, 3 (6), s