PROGRAM 1000 pierwszych dni dla zdrowia dziecka

Transkrypt

1 PROGRAM 1000 pierwszych dni dla zdrowia dziecka Sprawdź jak prawidłowo żywić swoje dziecko w wieku: 0-6 miesięcy 7-12 miesięcy miesięcy miesięcy KARMIENIE PIERSIĄ, ZALETY DLA MATKI I DZIECKA To, czym karmisz swojego maluszka, wpływa nie tylko na jego prawidłowy wzrost i zwiększanie masy ciała. Rodzaj pokarmu determinuje również jego przyszłe zdrowie nawet w dorosłym życiu! Mleko matki jest najbardziej właściwym pokarmem dla noworodka, zawierającym składniki odżywcze potrzebne do prawidłowego rozwoju dziecka. Mleko kobiece

2 chroni niemowlę przed chorobami i infekcjami. Jest ono idealnie dostosowane do możliwości niedojrzałego układu pokarmowego dziecka lekkostrawne i łatwo przyswajalne. Nie istnieje żaden inny pokarm, który dorównywałby mleku matki i cechował się wszystkimi jego właściwościami, kluczowymi w początkowych miesiącach życia dziecka. Wyłączne karmienie piersią do szóstego miesiąca życia dziecka włącznie jest zalecane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) i lekarzy. Zalety karmienia piersią dla dziecka Pełnowartościowy, zdrowy pokarm Mleko kobiece jest źródłem kluczowych dla rozwoju malucha przeciwciał, które wspomagają niedojrzały układ odpornościowy niemowlęcia. W początkowych miesiącach życia całkowicie zaspokaja potrzeby energetyczne i odżywcze organizmu dziecka. Mleko matki zawiera również najważniejsze składniki odżywcze, niezbędne do prawidłowego wzrostu dziecka. Jedyny wyjątek stanowią witaminy D i K ich zawartość w mleku matki jest mniejsza, niż potrzebuje tego organizm dziecka. Dzieci karmione wyłącznie piersią powinny dodatkowo otrzymywać suplementy tych witamin. Istotne jest, by podawać dziecku suplementy witaminowe dopiero po skonsultowaniu się z lekarzem pediatrą. Rozwój układu nerwowego Liczne badania naukowe potwierdzają, że mleko matki odgrywa kluczową rolę w rozwoju układu nerwowego niemowlęcia. Karmienie piersią rozwija umiejętności poznawcze malucha, a zawarte w mleku składniki wspomagają rozwój jego mózgu i narządu wzroku. Mniejsze ryzyko nadwagi i otyłości Karmienie piersią w okresie niemowlęcym zmniejsza ryzyko nadwagi i otyłości dziecka w późniejszym wieku szkolnym aż o 35% w porównaniu z dziećmi, które nigdy nie były karmione piersią. Mleko prawidłowo odżywiającej się mamy zawiera właściwą kompozycję składników odżywczych, gwarantującą prawidłowy przyrost masy ciała i wzrostu malucha. Lekarz na każdej wizycie powinien określać, na którym centylu znajduje się dziecko. Wyniki każdorazowo należy umieszczać na siatkach centylowych. To pozwoli w łatwy i szybki sposób kontrolować, czy niemowlę rozwija się prawidłowo.

3 Budowanie odporności i zapobieganie chorobom Podawanie maluchowi mleka matki od pierwszych dni jego życia pobudza jego układ immunologiczny i zmniejsza ryzyko wystąpienia w przyszłości wielu przewlekłych chorób. Karmienie piersią działa ochronnie. U dzieci karmionych mlekiem mamy obserwuje się rzadsze występowanie biegunki, infekcji dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego czy rzadsze ryzyko chorób alergicznych. Zalety karmienia piersią dla mamy Wygoda Masz dostęp do pokarmu dla dziecka wszędzie i o każdej porze, bez konieczności podgrzewania pokarmu lub sterylizowania butelki. Jeśli dzieckiem opiekuje się jego tata, wystarczy, abyś wcześniej odciągnęła mleko do specjalnego pojemnika i odpowiednio je przechowywała pełnowartościowy, odżywczy pokarm będzie już czekał, gdy maluszek zgłodnieje. Zapobieganie chorobom Badania wykazały, że u kobiet, które karmiły piersią, ryzyko zachorowania na raka sutka jest znacznie niższe niż u kobiet, które nie karmiły naturalnie. Istotny jest również łączny czas karmienia im dłużej po urodzeniu dziecko karmione jest piersią, tym mniejsze istnieje ryzyko rozwoju raka piersi u kobiety. Karmienie naturalne uważane jest również za czynnik ochronny przed wystąpieniem raka jajnika. Dla obojga Bliskość! Bliski kontakt z ciałem mamy zapewnia maluchowi poczucie bezpieczeństwa i buduje relację emocjonalną. Dotyk i intymność związane z karmieniem piersią tworzą wyjątkową więź pomiędzy mamą i dzieckiem. ROZSZERZANIE DIETY W 1. ROKU ŻYCIA DZIECKA W zależności od tego, czy karmisz swoje dziecko piersią, czy mlekiem modyfikowanym, przychodzi taki czas, kiedy samo mleko nie zaspokaja już wszystkich potrzeb niemowlęcia. Wówczas między 17. a 26. tygodniem życia dziecka należy rozpocząć wprowadzanie posiłków uzupełniających.

4 Konsystencję posiłków dostosowuj do wieku i umiejętności dziecka Na początku rozszerzania diety dziecka przez pierwsze 3-4 dni zupka jarzynowa powinna być niewiele gęstsza od mleka, najlepiej, aby delikatnie spływała z łyżeczki. Między 5. a 7. miesiącem życia dziecka posiłki z owoców, warzyw czy mięsa powinny być miksowane aż do osiągnięcia gładkiej, kremowej konsystencji potrawy, na początku rzadszej, potem gęstszej. Około 8. miesiąca życia nie musisz już dokładnie przecierać zupki dziecka mogą się w niej znajdować niewielkie, ale wyczuwalne grudki. Z kolei około 9. miesiąca życia konsystencja podawanych dziecku potraw powinna zachęcać do gryzienia i żucia. Nie przejmuj się, jeśli Twój maluch nie ma jeszcze ząbków jego dziąsła są na tyle twarde, że bez trudu poradzą sobie z pogryzieniem miękkich grudek jedzenia. Zmiana konsystencji posiłków jest bardzo ważna w rozwoju aparatu mowy dziecka, dlatego dbaj, by w ciągu pierwszych miesięcy wprowadzania nowych dań do diety konsystencja posiłków zmieniała się od prawie płynnych do wymagających pogryzienia. Jak podawać nowe pokarmy? Kilka prostych zasad pomoże Ci odpowiednio rozpocząć, a następnie kontynuować rozszerzanie diety:

5 Nowe produkty należy wprowadzać pojedynczo. Zachowaj odstęp około 1-2 dni. Dzięki temu łatwiej zaobserwujesz, czy dziecko nie ma żadnych dolegliwości po konkretnym produkcie. Na początku wybieraj jednoskładnikowe dania, najlepiej warzywne, np. marchewkę, dynię, zielony groszek, ziemniaki i wiele innych. Dodatkowo zaleca się, by nowy posiłek podawać dziecku po zakończonym karmieniu mlekiem. Podawaj niewielką ilość produktu na odpowiedniej łyżeczce (Zobacz artykuł: Pierwsza łyżeczka do karmienia). Przed ukończeniem 8. miesiąca życia dziecko powinno już przyzwyczaić się do spożywania posiłków z łyżeczki. Około 9. miesiąca życia maluch może zacząć próbować jeść samodzielnie. Początkowo będzie to robił, używając rączek, które stają się coraz sprawniejsze. W kolejnych miesiącach możesz podać mu jego własną łyżeczkę. Zadbaj o różnorodność diety Warto wprowadzać do diety dziecka różnorodne smaki. Dzięki temu maluch łatwiej oswoi się z nowymi produktami i chętniej będzie zjadał przygotowywane przez rodziców dania. Urozmaicanie menu to też korzyść na przyszłość dostarczanie organizmowi dziecka ważnych składników odżywczych z szerszej gamy produktów. Pamiętaj, by nie dosalać i nie dosładzać posiłków dziecka. W ten sposób nie rozwiniesz u dziecka preferencji do smaków słodkich lub słonych w przyszłości. Gdy dziecko nie chce jeść nowych produktów Nie zniechęcaj się, jeśli wszystkie podawane dziecku nowe potrawy zamiast w jego brzuszku lądują na podłodze. Maluch potrzebuje czasu, by oswoić się z nowymi smakami, konsystencją potraw i niezwykle trudną sztuką jedzenia z łyżeczki. Eksperci podkreślają, że czasami należy podawać nowy produkt nawet 15 razy, zanim dziecko zaakceptuje jego smak. A więc zachowaj cierpliwość! PRODUKTY SPOŻYWCZE, KTÓRE NALEŻY WYKORZYSTYWAĆ W ŻYWIENIU DZIECKA Aby zapewnić dziecku prawidłowy rozwój, zadbaj o zróżnicowanie jego diety, tak by była zbilansowana pod względem energii oraz by zawierała wszystkie niezbędne składniki pokarmowe. Dlatego podczas przygotowywania posiłków wykorzystuj różnorodne produkty, starając się, aby każdego dnia jadłospis dziecka zawierał pokarm ze wszystkich grup spożywczych, w odpowiednich dla jego wieku i wzrostu ilościach. Grupy spożywcze, które są niezbędnymi elementami codziennej diety, to:

6 owoce, warzywa, produkty mleczne, mięso, drób, ryby i jaja, produkty zbożowe oraz woda. Owoce Są naturalnym źródłem witamin, głównie witaminy C i A oraz cukrów: glukozy, fruktozy i sacharozy. Składniki mineralne zawarte w owocach, takie jak potas, magnez, wapń, żelazo, cynk, wchodzą w skład m.in. zębów, kości, płynów ustrojowych czy enzymów. Błonnik i pektyna ułatwiają przemianę materii i pomagają usuwać z organizmu dziecka szkodliwe substancje. Soki z owoców są źródłem wielu składników odżywczych, ale pamiętaj, żeby zachować umiar - nie podawaj ich więcej niż pół szklanki dziennie. Zbyt duża ilość cukrów prostych, które znajdują się w sokach, może powodować otyłość, próchnicę i zahamowanie apetytu, a także wpływać negatywnie na wchłanianie niektórych minerałów, np. cennego żelaza. Warzywa Niedobór warzyw w diecie dziecka to poważny błąd żywieniowy. Warzywa są bowiem ważnym źródłem składników odżywczych: witamin, składników mineralnych czy błonnika pokarmowego. Warto podawać warzywa

7 zielone (groszek, szpinak, zielona fasolka), które są przede wszystkim źródłem kwasu foliowego i witamin B6 i B2 oraz ciemnozielone warzywa liściaste (np. brokuły), zawierające witaminy rozpuszczalne w tłuszczach E i K. Rośliny strączkowe są bogate w białko roślinne, a dobrym źródłem witaminy C jest pietruszka, kapusta, pomidory, papryka. Pamiętaj, żeby korzystać z sezonu letniego i kupować świeże warzywa i zioła. Mrożonki i inne warzywne przetwory warto wykorzystywać w sezonie zimowo-wiosennym. Mleko i produkty mleczne Udział mleka i produktów mlecznych w diecie dziecka jest istotny przede wszystkim ze względu na zawartość wapnia i białka oraz witamin z grupy B. Mleko (w tym mleko modyfikowane) oraz produkty mleczne, takie jak jogurty, kefiry, sery twarogowe czy sery żółte, zawierają znaczne ilości wapnia, który ma szczególne znaczenie w procesie wzrostu kości i zębów. Najlepiej tolerowanym produktem mlecznym przez dzieci są kefiry i jogurty, gdyż mają obniżoną zawartość laktozy. W żywieniu polecane są produkty mleczne naturalne, ewentualnie z dodatkiem miodu lub świeżych owoców. Mięso, drób i jaja Główną zaletą w uwzględnieniu mięsa w jadłospisie dziecka jest uzyskanie łatwo przyswajalnego źródła żelaza i białka, a także obecność witamin B1, B12 i witaminy PP. Wybieraj mięso chude, np. drobiowe, które jest lekkostrawne, a 1-2 x w tygodniu

8 mięso z ryb, które zawiera dużo nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Podawaj dziecku tylko wysokiej jakości mięso gotowane i pieczone o znanym Ci pochodzeniu i recepturach. Jaja w diecie dziecka dostarczają dużej ilości minerałów (żelaza, potasu, magnezu) i wielu witamin (A, E, D, PP, kwas foliowy). Bogate są także w nienasycone kwasy tłuszczowe, wspomagające rozwój układu nerwowego. Zalecane są 3-4 jaja tygodniowo. Produkty zbożowe Są źródłem skrobi, która powinna być podstawowym węglowodanem w diecie dzieci. Dostarczają także witamin z grupy B i wielu składników mineralnych (m.in. fosforu, wapnia, magnezu). Istotną funkcję pełni w organizmie błonnik, który nie ulega trawieniu, ale wspomaga pracę jelit i ułatwia wypróżnianie. W diecie dzieci poleca się urozmaicone produkty zbożowe. Wymiennie podawaj pieczywo pełnoziarniste, jasne i ciemne, różnego rodzaju kasze grube i drobne, a także makarony i płatki śniadaniowe bez dodatku cukru. Tłuszcze Rola tłuszczów w prawidłowym funkcjonowaniu jest ogromna. Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe są niezbędne do rozwoju mózgu i siatkówki oka. Tłuszcz w diecie dzieci powyżej 1. roku życia powinien zajmować 30-35% zapotrzebowania na energię (czyli więcej niż w diecie dorosłego), dlatego nie należy go rygorystycznie ograniczać. Podawaj dziecku przede wszystkim tłuszcze

9 pochodzenia roślinnego, które są źródłem nienasyconych i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, takie jak oliwa z oliwek czy olej rzepakowy. Możemy je stosować na surowo do surówek, sałatek, ale także do smażenia, ponieważ są odporne na wysoką temperaturę. Źródłem tłuszczów są także produkty mleczne, drób, ryby i żółtko jaj. Woda Pamiętaj, jak wielkie znaczenie w żywieniu dziecka ma woda. Jej niedobór może spowodować zmęczenie, senność, obniżenie koncentracji, a nawet pogorszenie pracy narządów wewnętrznych. Dostarczasz jej swojemu dziecku na różne sposoby: w mleku modyfikowanym, w jedzeniu, np. w zupkach. Gdy dziecku chce się pić, zaproponuj mu wodę, która najlepiej ugasi jego pragnienie. Unikaj wód smakowych, które często są dosładzane. Wybieraj wody niskozmineralizowane z atestem. Aby ułatwić sobie układanie jadłospisu dla Twojego dziecka, korzystaj z przygotowanego przez nas modelowego talerzyka żywieniowego. Obrazuje on zapotrzebowanie na dane produkty wyrażone w ilości porcji. NEOFOBIA, CZYLI KIEDY DZIECKO NIE CHCE JEŚĆ Niechęć i niepewność próbowania i spożywania nowych pokarmów, zwana neofobią, jest bardzo częstym zjawiskiem u dzieci. Najsilniej jest to wyrażone między 2. a 5. rokiem życia, kiedy przybywa nowych produktów w jadłospisie malucha. Dziecko nie okazuje zainteresowania posiłkom, których nie zna, i denerwuje się, kiedy próbujesz go nimi karmić. Najczęściej odmawia jedzenia warzyw, mięsa i owoców. Wiedz, że dzięki Twojej pomocy dziecko nauczy się w końcu jeść zróżnicowane posiłki. Pamiętaj, że odmowa jedzenia nie jest trwała, dlatego nie należy zniechęcać się po kilku próbach. Cierpliwe podawanie niechcianego pokarmu (nawet do 10-15

10 razy!) może zaowocować sukcesem. Zaufanie dziecka do podawanego posiłku wzrasta, kiedy widzi, że zjadają go również osoby dorosłe (np. rodzice). Dziecko, które jest zbyt głodne albo zmęczone, często grymasi przy jedzeniu. Dlatego warto regularnie podawać mu posiłki (co 3-4 godziny) i zadbać o higienę snu. Pamiętaj, że jego apetyt na zdrowe jedzenie zależy również od tego, co jada między głównymi posiłkami. Nie podawaj dziecku napojów gazowanych czy też chipsów, które chwilowo zaspokajają apetyt, ale są ubogie w składniki odżywcze. Do picia między posiłkami podawaj wyłącznie niskozmineralizowaną wodę, która najlepiej ugasi pragnienie dziecka. Chwal dziecko, kiedy zaczyna próbować produktów, które wcześniej odrzucało. Pamiętaj o utrzymaniu spokojnej atmosfery przy jedzeniu, pozwól dziecku się pobrudzić. Postaraj się stosować 5 złotych zasad zdrowego odżywiania, które pozwolą dziecku wyrobić prawidłowe nawyki żywieniowe. 5 ZŁOTYCH ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA NA 1000 PIERWSZYCH DNI Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych elementów umożliwiających optymalny wzrost i rozwój dziecka w pierwszych latach jego życia. Pod pojęciem zdrowej diety kryje się urozmaicony, polecany w żywieniu dzieci asortyment żywności, właściwa liczba posiłków o odpowiedniej wartości energetycznej i odżywczej oraz regularność ich podawania. Poznaj 5 złotych zasad zdrowego odżywiania dzieci w kluczowym momencie ich rozwoju. W układaniu optymalnej diety pomocny będzie modelowy talerz żywieniowy.

11 1. WYŁĄCZNE KARMIENIE PIERSIĄ DO 6. MIESIĄCA ŻYCIA DZIECKA Mleko matki jest najlepszym pokarmem dla niemowlęcia. Zawiera wszystkie składniki odżywcze, potrzebne do prawidłowego rozwoju. A przy tym chroni niemowlę przed chorobami i infekcjami. Jest ono idealnie dostosowane do możliwości niedojrzałego układu pokarmowego dziecka jest lekkostrawne i łatwo przyswajalne. Nie istnieje żaden inny pokarm, który dorównywałby mleku matki i cechował się wszystkimi jego właściwościami, kluczowymi w początkowym okresie życia dziecka. Wyłączne karmienie piersią do szóstego miesiąca życia włącznie, a następnie wprowadzanie posiłków uzupełniających oraz kontynuacja karmienia mlekiem kobiecym do dwóch lat lub dłużej jest zalecane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). 2. ZBILANSOWANA DIETA DZIECKA Posiłki podawane maluchom powinny być regularne, różnorodne i pełnowartościowe. A także prawidłowo zbilansowane pod względem energii i ważnych składników pokarmowych, takich jak białka, tłuszcz, witaminy oraz składniki mineralne, szczególnie żelazo i wapń. Do przygotowywania potraw dla dzieci należy wykorzystywać najwyższej jakości produkty spożywcze, takie jak mleko i produkty mleczne, pieczywo, kasze, mięso, drób, ryby, owoce i warzywa. Przy układaniu diety dziecka pomocny będzie modelowy talerz żywieniowy, który obrazuje udział poszczególnych grup produktów, wyrażony w ilościach porcji w jadłospisie dziecka.

12 3. ODPOWIEDNIA ILOŚĆ WITAMINY D PRZEZ CAŁY ROK Witamina D jest niezbędna do prawidłowego rozwoju każdego dziecka, a jej niedobór może być przyczyną występowania wad postawy u dziecka, kruchości kości, złego funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego, osłabienia organizmu i zmniejszenia odporności. Dobrym, naturalnym źródłem witaminy D są niektóre ryby (np. łosoś, halibut) oraz tran. Niestety, przeciętna dieta z reguły nie dostarcza dziecku odpowiedniej ilości tego składnika. Specjaliści zalecają zatem, by stosować suplementację wit. D przez cały rok lub uzupełniać potrzebną dawkę podając produkty spożywcze wzbogacone (np. mleko modyfikowane, kaszki zbożowe). Jeżeli chcesz zweryfikować, czy ilość witaminy D z diety Twojego dziecka jest wystarczająca, porozmawiaj z lekarzem pediatrą lub lekarzem rodzinnym. 4. OGRANICZENIE SOLI I CUKRU W DIECIE Z badań wynika, że około 90% dzieci do trzeciego roku życia spożywa zbyt dużo soli, a 80% zbyt dużo cukru. Rodzice często doprawiają potrawy podawane dziecku, ponieważ wydają im się one zbyt mało wyraziste w smaku. Tymczasem sól i cukier nadmiernie obciążają rozwijający się dopiero układ pokarmowy i utrudniają jego prawidłowe działanie. Soki i słodzone napoje, słodycze oraz inne dosładzane sacharozą produkty przyczyniają się do rozwoju próchnicy zębów, nadmiaru masy ciała, zaburzeń łaknienia i zaparć. Nauczenie dziecka, że pyszną i pożywną przekąskę stanowi owoc, a nie słodki herbatnik oraz wpajanie pozytywnych nawyków żywieniowych, to najlepszy start w zdrową przyszłość, jaki mogą zapewnić maluchowi rodzice.

13 5. PIĘĆ REGULARNYCH POSIŁKÓW DZIENNIE W prawidłowym żywieniu dziecka bardzo ważna jest regularność spożywania posiłków i ich odpowiednia liczba. Dziecko powinno otrzymać 5 posiłków w ciągu dnia. Na zbilansowaną całodzienną dietę dziecka składają się 3 posiłki podstawowe, czyli śniadanie, obiad i kolacja oraz 2 posiłki uzupełniające - drugie śniadanie i podwieczorek. Zalecana jest przerwa pomiędzy posiłkami, wynosząca ok 3-4 godzin. Ze względu na małą pojemność żołądka dziecko powinno otrzymywać takie ilości potraw, które są zgodne z indywidualnymi potrzebami, ale dostarczają właściwej ilości energii. Nie przekarmiaj dziecka - szanuj jego apetyt. Pamiętaj, Ty decydujesz o tym, co dziecko je, a dziecko decyduje o tym, ile zje. ZASADY KARMIENIA Dbaj o prawidłowe granice. To rodzice powinni podejmować decyzję kiedy i co będzie jadło dziecko. Pozwól natomiast dziecku zdecydować, jaką ilość produktu spożyje. Pilnuj czasu karmienia. Maluch powinien zacząć jeść w ciągu 15 minut od podania mu posiłku. Nie należy pospieszać dziecka, ale karmienie nie powinno trwać dłużej niż 30 minut.

14 Dbaj o warunki, w jakich karmisz dziecko. Nie rozpraszaj malucha podawaj mu posiłek w cichym pomieszczeniu, wyłącz telewizor, przycisz radio. Podczas posiłku korzystaj z wysokiego krzesełka przeznaczonego dla niemowląt ograniczy to maluchowi możliwość przemieszczania się. Ustaw krzesło dziecka przy rodzinnym stole i zachęcaj, by siedziało w tym miejscu przez cały czas trwania posiłku. Możesz dać dziecku zabawkę, by zachęcić je do rozpoczęcia posiłku później jednak należy ją schować, by nie odwracała uwagi od jedzenia. Pobudzaj apetyt. Zachowuj regularne, 3-4 godzinne przerwy między posiłkami dziecka. Staraj się, by pory karmienia dziecka odpowiadały porom posiłków dorosłych, tak byście mogli wspólnie w nich uczestniczyć. Unikaj podawania przekąsek i napojów (soków, mleka) pomiędzy posiłkami tłumią one apetyt na większy posiłek. Jeśli maluch jest spragniony, pozwól mu napić się niegazowanej wody. Podawaj jedzenie odpowiednie do wieku. Porcje podawane dziecku powinny być nieduże, a ich konsystencja i skład dostosowane do wieku dziecka. Pomocne w planowaniu posiłków młodszych dzieci są schematy żywienia, a starszych modelowy talerzyk żywieniowy i piramida żywienia. Regularnie wprowadzaj nowe pokarmy. Szanuj niechęć dziecka do nowych produktów proponuj mu nowości, ale nie zmuszaj do spożywania. Pamiętaj, by

15 chwalić dziecko, gdy zje nowy rodzaj pokarmu. Nowe posiłki podawaj nawet razy, zanim zupełnie z nich zrezygnujesz czasem potrzeba aż tyle czasu, by maluch przyzwyczaił się do nowego smaku. Dbaj o różnorodność produktów żywieniowych. Pozwól dziecku jeść samodzielnie. Zaoferuj maluchowi własną łyżeczkę, odpowiednią dla jego wieku. Akceptuj nieporządek. Podając dziecku posiłek używaj śliniaka z rynienką, w której zbiera się spadające jedzenie, lub podłóż pod krzesło prześcieradło albo ręcznik. Pozwól dziecku się ubrudzić nie przeszkadzaj mu w trakcie posiłku i wytrzyj mu buzię dopiero po jego zakończeniu. Pilnuj swojej postawy dbaj o pozytywne nastawienie. Bardzo ważne we wprowadzaniu nowych produktów żywieniowych jest również odpowiednie nastawienie rodziców. Nie złość się więc, gdy dziecko nie chce jeść lub przedłuża posiłek. Nie udawaj też, że jedzenie jest zabawą, np. tworząc animacje. Nigdy nie traktuj jedzenia jako nagrody za dobre zachowanie. RYBY W DIECIE DZIECKA Ryby są źródłem pełnowartościowego i łatwo przyswajalnego białka oraz dobrych kawasów tłuszczowych, które są niezbędne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju Twojego dziecka. Dlatego też są one bardzo istotnym elementem diety w ciągu pierwszych trzech lat życia - gdy dziecko rośnie tak intensywnie. Zaleca się spożywanie ryb co najmniej raz, a najlepiej dwa razy w tygodniu. Jednak nie wszystkie ryby nadają się do spożycia przez małe dzieci. Istotny jest również ich sposób przyrządzania. Jakie ryby podawać dziecku? Ryby różnią się między sobą zawartością składników odżywczych. Ważne jest, aby podawać dziecku ryby morskie - zarówno tłuste, jak i chude, a także ryby słodkowodne. Do szczególnie zalecanych dla dzieci ryb tłustych należą: łosoś, makrela atlantycka. Ryby chude, które powinny być spożywane przez dziecko to: dorsz, morszczuk, mintaj, sola. Z ryb słodkowodnych najlepsze będą: karp, pstrąg oraz węgorz. Niezalecane dla dzieci są ryby drapieżne, takie jak okoń, makrela królewska, miecznik oraz rekin. Kumulują one więcej szkodliwych substancji i metali ciężkich.

16 Jak przyrządzać ryby dla dziecka? Najlepiej gotować ryby w wodzie i na parze oraz piec w folii. Nie zaleca się natomiast podawania dziecku ryb smażonych na głębokim tłuszczu. Jeśli zdecydujesz się na gotowanie - pamiętaj, by wrzucić rybę do gotującej się wody. W ten sposób zachowa ona wiele cennych składników. Zanim podasz dziecku rybę, dokładnie obierz ją z ości. Mogą one znajdować się nawet w filetach rybnych. Najbezpieczniej jest podawać dzieciom ryby w postaci zmielonej. O czym jeszcze należy pamiętać? Unikaj ryb wędzonych. W trakcie wędzenia wytwarzają się szkodliwe związki, a dodatkowo produkty te zawierają znaczne ilości soli. Zrezygnuj też z konserw rybnych i ryb w zalewach - ich skład często nie jest odpowiedni dla małego dziecka. Kupując rybę, wybieraj świeże, jędrne mięso o delikatnym zapachu. Intensywny rybi zapach może oznaczać, że produktu nie jest świeży.

17 Staraj się wybierać mniejsze okazy. Większe ryby są zazwyczaj starsze, mogą więc zawierać więcej szkodliwych substancji, które skumulowały się w trakcie ich życia. Wybierając rybę mrożoną, zwróć uwagę na jej glazurę. Powinna być przejrzysta i jednakowej grubości. Zbyt gruba warstwa lodu może świadczyć o nieodpowiednim przechowywaniu. Ryby można podawać już w 7. miesiącu życia dziecka. Jednak w sytuacji, gdy u dziecka stwierdzono alergię pokarmową, należy poczekać nieco dłużej z wprowadzaniem ich do diety. Zdrowe jak ryby Ryby zawierają dobre nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i w mniejszych ilościach omega-6. Są one szczególnie ważne dla prawidłowego rozwoju dzieci, ponieważ odgrywają istotną rolę w rozwoju funkcji poznawczych oraz prawidłowym przebiegu procesu widzenia. Substancje te wspomagają też odporność młodego organizmu. Mięso ryb morskich dostarcza także jodu mikroelementu, który wpływa na odpowiedni rozwój mózgu. Zawiera też cenną witaminę D. Dlatego tak ważne jest, by w diecie Twojego dziecka co najmniej raz w tygodniu były obecne odpowiednie gatunki ryb, przygotowywane we właściwy sposób. JAKICH RYB NIE NALEŻY PODAWAĆ MAŁYM DZIECIOM? to pamiętać, iż nie wszystkie ryby nadają się do spożycia przez małe dzieci. War

18 Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku ryb drapieżnych, takich jak okoń, makrela królewska, miecznik oraz rekin. Ryby te kumulują największą ilość szkodliwych substancji i metali ciężkich, takich jak rtęć i metylortęć. Nie należy podawać ich dzieciom. Również kobiety w ciąży i planujące ciążę oraz karmiące piersią powinny ich unikać. Małe dzieci nie powinny jeść ryb wędzonych, konserw rybnych i ryb w zalewach. W trakcie wędzenia wytwarzają się szkodliwe związki. Produkty wędzone zawierają też znaczne ilości soli, która obciąża nerki dziecka i przyczynia się do kształtowania nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Skład konserw rybnych i ryb w zalewie nie jest odpowiedni dla małego dziecka, dlatego też nie zaleca się podawania ich maluchom. Małe dzieci oraz kobiety w ciąży i planujące ciążę nie powinny spożywać surowych ryb i owoców morza, gdyż mogą one być źródłem groźnych bakterii chorobotwórczych i pasożytów. Nie zaleca się podawania dziecku ryb smażonych na głębokim tłuszczu. Najlepsze dla malucha są ryby gotowane w wodzie i na parze oraz pieczone w folii. ŻYWIENIE DZIECI POWYŻEJ 3. ROKU ŻYCIA. Trzyletnie dziecko rozwija się bardzo intensywnie pod względem fizycznym i intelektualnym. Podstawą jego żywienia są produkty zbożowe, które dzięki zawartości węglowodanów dostarczają energię, są bogate w witaminy i składniki mineralne. Ich walory odżywcze zależą jednak od sposobu przetworzenia i rodzaju ziarna. Najwięcej wartości mają oczywiście produkty niskoprzemiałowe, pełnoziarniste. Prawidłowe żywienie dziecka w tym wieku wymaga podawania co najmniej trzech posiłków dziennie z produktami pełnoprzemiałowymi, z dbałością o ich różnorodność, dwa posiłki natomiast mogą zawierać produkty wysokoprzemiałowe.

19 Kolejną grupą produktów w piramidzie zdrowego żywienia są warzywa i owoce. Minimalnie przetworzone warzywa powinny znajdować się na talerzu dziecka podczas każdego posiłku. Owoce także powinny stanowić codzienny element jadłospisu. Przede wszystkim należy używać świeżych warzyw i owoców sezonowych, w okresie jesieni i zimy można zaś wykorzystywać mrożonki. Następne w kolejności są produkty mleczne. Najważniejszym składnikiem odżywczym mleka i jego przetworów jest wapń, który odpowiada przede wszystkim za prawidłowy rozwój układu kostnego. Produkty mleczne zawierają również potas, cynk, magnez, fosfor, a także witaminy z grupy B. Najlepszymi produktami z tej grupy są mleko, jogurty i kefiry (najlepiej naturalne), sery twarogowe, które można podawać codziennie. Ograniczyć należy natomiast spożycie serów podpuszczkowych (np. sera żółtego), ponieważ zawierają dużą ilość niekorzystnych dla zdrowia tłuszczów nasyconych i soli. Dzienne zapotrzebowanie na wapń u dziecka powyżej 3. roku życia wynosi mg. Taką ilość wapnia zaspokajają np. 2-3 szklanki mleka (z czego część może być zastępowana np. jogurtem naturalnym). Na następnym piętrze piramidy żywienia dziecka w wieku przedszkolnym są produkty białkowe. Zalicza się do nich mięso, drób, ryby, jaja i rośliny strączkowe. Dzieci w wieku 4-6 lat powinny otrzymywać około 120 g żywności dostarczającej białko. Tłuszcz pokarmowy pełni szereg ważnych funkcji jako źródło energii dla młodego, rozwijącego się organizmu dziecka. Dostarcza on kwasów tłuszczowych, w tym

20 niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, tzw. NNKT, których organizm człowieka sam nie wytwarza i które muszą być dostarczane z żywnością. Ponadto pomaga we wchłanianiu rozpuszczalnych w tłuszczach witamin A, D, E i K, których niedobór może prowadzić do zaburzenia wzrostu i rozwoju Twojego dziecka. Dlatego też nie należy ograniczać spożycia tłuszczu przez niemowlęta i małe dzieci do 3. roku życia. Z kolei w diecie dzieci powyżej 4. roku tłuszcz powinien dostarczać od 25% do 35% energii z całodziennej diety. Gotowe produkty cukiernicze, produkty typu fast food, słone i słodkie przekąski w diecie dzieci przedszkolnych powinny pojawiać się sporadycznie. Oznacza to, że organizm dziecka nie potrzebuje ich do prawidłowego rozwoju, a także, że należy jak najbardziej ograniczać ich ilość w diecie malucha. Nadmierne spożycie cukru to bardzo częsty błąd żywieniowy. Dzieci, które spożywają dużo słodyczy, niechętnie jedzą owoce i warzywa. Często też obserwuje się u nich próchnicę, gdyż cukier jest bardzo dobrą pożywką dla bakterii. W skład słodyczy takich jak ciastka wchodzą niekorzystne dla zdrowia tłuszcze nasycone. Nie zawierają one natomiast żadnych składników odżywczych są to puste kalorie, które mogą prowadzić do nadwagi bądź otyłości. JAK ZACHĘCIĆ DZIECKO DO PICIA WODY? Woda stanie się dla Twojego dziecka bardziej atrakcyjna, jeżeli wzbogacisz ją smakowo odrobiną soku z cytryny, pomarańczy lub kiedy dodasz do niej trochę mięty albo kawałek zielonego ogórka.

21 Urozmaicaj również naczynia, w których podajesz wodę; niech pije ją przez fantazyjnie wykonaną słomkę, z kolorowego kubeczka lub bidonu. Pamiętaj, aby woda była zawsze pod ręką i w zasięgu wzroku Twojego dziecka. Dzięki temu w każdej chwili będzie mogło dać Ci znać, że chce pić. Chwal je, kiedy pije wodę lub gdy samo o nią poprosi. Jej spożycie zwiększaj małymi kroczkami. Wykorzystuj wspólne zabawy do przekazania dziecku wiedzy o znaczeniu wody. Ciekawym eksperymentem dla malucha może być na przykład przemiana lodu w wodę przy okazji możesz zwrócić mu uwagę na jej doskonałe właściwości. Dzieci naśladują swoich rodziców i przejmują ich nawyki żywieniowe. Dawaj dobry przykład, gasząc pragnienie wodą. MODELOWY TALERZ ŻYWIENIOWY Modelowy talerz żywieniowy obrazuje orientacyjną liczbę i wielkość porcji różnych produktów spożywczych, które są zalecane w ciągu dnia dla dziecka w wieku 1-3 lata. PRODUKTY ZBOŻOWE - 5 PORCJI DZIENNIE Powinny zaspokajać 55-60% całości zapotrzebowania na energię. Najlepsze produkty zbożowe to te z pełnego przemiału, w niewielkim stopniu przetworzone. 1 porcja produktów zbożowych to np. ½ szklanki płatków zbożowych albo 2-3 łyżki kaszy gryczanej, ryżu lub makaronu. WARZYWA - 5 PORCJI DZIENNIE

22 Korzystaj z sezonu letniego podając dziecku posiłki ze świeżymi warzywami. W zimie korzystaj z szerokiej gamy warzywnych mrożonek. 1 porcja warzyw to np. 5 fasolek szparagowych, 2 łyżki kukurydzy albo 1 średni ziemniak czy ½ szklanki kiszonej kapusty. OWOCE - 4 PORCJE DZIENNIE Świeże owoce to dla Twojego dziecka wspaniały zdrowy deser lub przekąska. Jeśli podajesz je w formie soku, najlepszy będzie sok wyciskany samodzielnie w domu. 1porcja owoców znajduje się np. w: ½ szklanki soku ze świeżo wyciśniętych owoców lub w ½ szklanki malin. MLEKO I PRZETWORY MLECZNE - 3 PORCJE DZIENNIE

23 Na pewno już wiesz, jak ważny jest wapń dla rozwijającego się organizmu dziecka. Zadbaj, aby dostawało odpowiednią ilość porcji produktów mlecznych. 1 porcja zawiera się w ½ szklanki jogurtu lub kefiru (wybieraj zawsze te naturalne), w 2 łyżeczkach twarożku, w szklance mleka płynnego spożywczego o zawartości 2% lub 3,2% tłuszczu lub mleka modyfikowanego typu Junior. MIĘSO, DRÓB, RYBY, JAJA PORCJE DZIENNIE Są ważnym źródłem białka, witamin z gr. B czy żelaza, bardzo dobrze przyswajalnego przez organizm. Najlepsze będzie odpowiednio przygotowane (pieczone, duszone)chude mięso o wysokiej jakości np. drobiowe lub ryby. Unikaj smażenia! 1 porcja to np.: ½ piersi z kurczaka,½ jajka, 1 plasterek wędliny lub cienki plaster pieczonej ryby. TŁUSZCZE PORCJE DZIENNIE Dieta zawierająca niewielką ilość tłuszczu nie jest zdrowa dla Twojego dziecka. Tłuszcze powinny zaspokajać 30-35%całości zapotrzebowania na energię (czyli więcej niż w diecie osób dorosłych), która jest niezbędna w okresie intensywnego

24 wzrostu. 1 porcja tłuszczu to np. 1 łyżeczka oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego czy 1 łyżeczka masła. WODA Między 1. a 3. rokiem życia dziecka ilość podawanych płynów powinna wynosić około 1300 ml (około 5 szklanek) na dobę. Najlepsza dla dziecka jest woda niskozmineralizowana, bez dodatku substancji smakowych i cukru. Woda najlepiej zaspokaja pragnienie, dlatego dzieci powinny mieć zawsze dostęp do picia. Najlepiej, by woda była stale w zasięgu wzroku dziecka, tak by mogło zasygnalizować, że chce mu się pić. JAK ZWIĘKSZAĆ AKCEPTACJĘ WARZYW U DZIECKA? Świadomość pozytywnego wpływu warzyw na zdrowie dziecka to jeszcze nie wszystko. Wiele dzieci wypluwa papkę marchewkową i krzywi się na widok kalafiora. Widząc taką reakcję, rodzice często rezygnują z dalszych prób. Jednak ani rezygnacja, ani też karmienie pod przymusem nie są dobrym rozwiązaniem. To drugie w dłuższej perspektywie może przynieść trwałą niechęć do danego produktu lub grupy produktów. Co zatem robić? Przede wszystkim nie poddawać się za wcześnie! Eksperci zalecają rozpoczęcie ekspozycji na nowe smaki właśnie od warzyw. Dziecko rodzi się bowiem z preferencją do smaku słodkiego i chętniej akceptuje pierwsze owoce w swojej diecie, niż warzywa. Dlatego zaleca się, by najpierw oswoić dziecko z delikatnym smakiem warzyw, zanim spróbuje bardziej wyrazistego, słodkiego smaku owoców. Dzieci, które zaznajomiły się ze smakiem warzyw w pierwszych miesiącach życia, jako kilkulatki jedzą ich więcej. A przyzwyczajenie do warzyw nabyte w dzieciństwie, zmniejsza ryzyko otyłości i chorób sercowo-naczyniowych w dorosłym życiu.

25 Jak zatem pogodzić początkową niechęć do warzyw występującą u wielu dzieci, z zaleceniem, by to właśnie od warzyw rozpocząć podróż z dzieckiem w świat nowych smaków i aromatów? Kilka sposobów na zwiększenie akceptacji warzyw u dziecka: Wprowadzając warzywa do diety dziecka warto skorzystać z przedstawionych poniżej strategii. Znalazły one potwierdzenie w licznych badaniach i są rekomendowane przez specjalistów ds. żywienia. Spożywaj warzywa w ciąży i podczas karmienia piersią Sposób odżywiania mamy przed planowaną ciążą, w jej trakcie oraz w czasie karmienia piersią wpływa na preferencje smakowe dzieci w późniejszym okresie. Zdrowa i różnorodna dieta bogata w warzywa, które mama lubi i zjada ze smakiem, to pierwszy krok na drodze do sukcesu. Rozpocznij oswajanie ze smakiem warzyw jak najwcześniej Najlepszym momentem jest okres pomiędzy 5. a 6. miesiącem życia. Wówczas maluch jest najbardziej otwarty na nowe doznania smakowe. Do tego efekty nauki utrzymują się najdłużej. W tym czasie mleko mamy lub mleko modyfikowane zaspokaja potrzeby żywieniowe niemowlęcia, zatem podawanie przecieru

26 z pojedynczego warzywa służy jedynie oswajaniu dziecka z nowym smakiem. Dlatego wystarczy, że maluch spróbuje jedną łyżeczkę. Podawaj dziecku nowe warzywo nawet kilkanaście razy Wytrwałość to najlepszy sprzymierzeniec w często niełatwej próbie oswajania dziecka z nowymi smakami warzyw. Badania dowiodły, że kilkukrotne, konsekwentne oferowanie maluchowi niewielkiej porcji danego warzywa, często kończy się sukcesem. Dlatego w żadnym wypadku nie należy się zniechęcać ani poddawać po pierwszej próbie. Do pełnej akceptacji nowego smaku dziecko potrzebuje nieco czasu i kliku, a nawet kilkunastu degustacji. W tym czasie za cel można przyjąć podanie niewielkiej ilości przecieru - wystarczy, że będzie to 1-2 łyżeczki. Zalecane jest podawanie jednego pojedynczego warzywa na dzień (mogą to być brokuły, kalafior, ziemniaczki, groszek, marchewka, dynia i in.). Eksperci zalecają, aby po około 2-3 tygodniach, od pierwszego podania warzywa, rozpocząć wprowadzanie smaków owocowych, np. przecieru z jabłuszka. Dodawaj do nowych warzyw odrobinę mleka Gdy odmowa przyjęcia nowego smaku powtarza się, można zastosować pewien trick i dodać do warzywnej papki kilka kropel mleka mamy lub mleka modyfikowanego. Obecność pokarmu z którym maluch jest oswojony, może zwiększyć akceptację dla nowego smaku. Dawaj przykład Ważne jest również Twoje podejście do produktu, który podajesz dziecku. Jeśli nie lubisz danego warzywa, Twoja niechęć będzie widoczna w sposobie karmienia. Zacznij zatem od tych produktów, które lubisz. Dbaj również o to, by w Twojej diecie nie brakowało warzyw w ich różnorodności i bogactwie smaków oraz kolorów. Jedną z metod kształtowania zdrowych nawyków żywieniowych jest bycie dla dziecka przykładem do naśladowania. Traktuj wprowadzanie warzyw jako podróż do świata smaków Przed Twoim dzieckiem otwiera się nieznana kraina. Wszystko jest tu nowe i dziwne. Ale na końcu tej drogi czeka zdrowie oraz bogaty i fascynujący świat smaków, zapachów oraz przyjemności związanej z jedzeniem. Pokazuj dziecku warzywa i owoce, pozwalaj dotykać, opowiadaj o nich. Twoje życzliwe, przyjazne i cierpliwe towarzystwo będzie bardzo potrzebne w tej ważnej dla dziecka podróży. Program realizowany przez Fundację NUTRICIA