Normy wyżywienia Racje pokarmowe. Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015

Transkrypt

1 Normy wyżywienia Racje pokarmowe Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz

2 Normy wyżywienia (zalecane racje pokarmowe) (recommended pattern of food use) dzienne zestawy produktów spożywczych, które powinna spożyć osoba z określonej grupy ludności, aby możliwie w pełni pokryć swoje zapotrzebowanie na energię i niezbędne składniki odżywcze.

3 4 ekonomiczne poziomy wyżywienia Norma wyżywienia: A B warunkowo dostateczna, nie stosowana dla dzieci i młodzieży, kobiet w ciąży i karmiących ze względu na mały margines bezpieczeństwa dostateczna o umiarkowanym koszcie C pełnowartościowa o średnio wysokim koszcie D docelowa DzU MZiOS nr 16, poz.69, z dnia , Warszawa

4 Podział produktów na dwie grupy Wszystkie produkty dzieli się na ochronne i energetyczne. Do produktów ochronnych zalicza się takie, które zawierają w większych ilościach deficytowe w naszym pożywieniu składniki odżywcze, tj. białko o wysokiej wartości biologicznej, wapń oraz witaminy, zwłaszcza A, C, B1, B2, PP.

5 Takimi produktami są mleko i sery, mięso i ryby, ciemne pieczywo oraz niektóre warzywa i owoce. Wszystkie inne produkty spożywcze, np. jasne pieczywo i biała mąka, tłuszcz, cukier i słodycze, ziemniaki oraz większość warzyw ubogich w witaminy zalicza się do produktów energetycznych.

6 Opierając się na tym podziale, opracowano normy produktów ochronnych na jedną osobę na jeden dzień: dobór produktów energetycznych pozostawiono upodobaniom konsumenta. O roli tych dwu grup w żywieniu świadczy głoszona zasada: gdy zjadłeś już, co powinieneś, czyli produkty ochronne jedz, co chcesz, czyli produkty energetyczne.

7 Podział produktów na 6 grup Bardziej szczegółowe wskazówki, co do właściwego doboru artykułów żywności dla prawidłowego żywienia daje podział na 6 następujących grup:

8 1. Produkty zbożowe (mieszane, z wysokiego i niskiego przemiału). 2. Mięso, ryby i jaja oraz ich przetwory. 3. Warzywa i owoce (możliwie jak najbardziej różnorodne). 4. Tłuszcze (masło, inne tłuszcze zwierzęce i oleje). 5. Cukier i słodycze. 6. Mleko i sery.

9 Piramida prawidłowego odżywiania (6) Tłuszcze i słodycze - umiarkowanie (4) (5) Mleko i przetwory = 2 3 razy (2) (3) Warzywa = 3 5 razy Mięso, drób, ryby, strączkowe jaja, orzechy = 2 3 razy Owoce 2 4 razy (1) Produkty zbożowe 6 11 porcji 4 5 razy CODZIENNA AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

10 Tabela Schemat podziału produktów na dziewięć grup RODZAJ PRODUKTU Mleko świeże, skondensowane w proszku Sery Mięso, ryby, drób, jaja Suche nasiona roślin strączkowych Zielone i żółte jarzyny i owoce: szpinak, sałata, szczypior, brukselka, jarmuż, zielony groszek i fasolka, marchew, melon, morele Kapusta, pomidory, pieprz zielony, chrzan, porzeczki, agrest, maliny, truskawki, cytryny, pomarańcze Wszystkie pozostałe jarzyny i owoce: ziemniaki, buraki, brukiew, cebula, ogórki, pietruszka, pory, rzodkiewka, selery, rzepa, jabłka, gruszki, śliwki, czereśnie, winogrona ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKOW Białko pełnowartościowe Wapń, wit. B 2, W pełnotłustych produktach wit. A Białko Niektóre witaminy grupy B Żelazo Karoten, z którego powstaje wit. A Witamina C Zawierają: błonnik, składniki mineralne, pewne ilości wit. grupy B i wit. C

11 Tabela ciąg dalszy Schemat podziału produktów na dziewięć grup RODZAJ PRODUKTU Masło, margaryna witaminizowana Produkty zbożowe z całego ziarna lub wysokiego przemiału, jak ciemna mąka i pieczywo, grube kasze itd. Cukier, słodycze, marmolady, soki, miód, biała mąka i jej przetwory Tłuszcze i oleje (poza masłem i margaryną witaminizowaną) ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKOW Tłuszcze, witamina A, nieco wit. D Skrobia, składniki mineralne, witaminy grupy B, błonnik, żelazo Cukier, skrobia tłuszcze

12

13 Podział produktów na 12 grup. Najbardziej zróżnicowany jest podział na 12 grup. W tym układzie z grupy produktów białkowych wyodrębnione zostały jaja i rośliny strączkowe. Ziemniaki również stanowią osobną grupę. Podział ten przedstawia się następująco:

14 Podział produktów na 12 grup 1. Produkty zbożowe 2. Mleko i jego przetwory (głównie sery), 3. Mięso i produkty mięsne oraz ryby, 4. Jaja (wyłączone z wyżej wymienionej grupy), 5. Masło (wydzielone z grupy tłuszczowców), 6. Inne tłuszcze (zwierzęce i roślinne),

15 7. Ziemniaki ( w poprzednim podziale były w grupie warzyw), 8. Warzywa i owoce, będące bogatym źródłem witaminy C, 9. Warzywa i owoce, będące bogatym źródłem karotenu, 10. Warzywa i owoce inne, 11. Nasiona roślin strączkowych (motylkowych), 12. Cukier i słodycze.

16 Jak, widać, do oddzielnej grupy zaliczono jaja, masło, nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, bób). Wyłączono także ziemniaki, a warzywa i owoce podzielono na trzy odrębne grupy.

17 Modelowe, zalecane racje pokarmowe praktyczne odzwierciedlenie norm żywienia, dawniej normy wyżywienia Zalecane modelowe racje pokarmowe są to zestawy produktów z różnych grup wyrażone w gramach w przeliczeniu na 1 osobę na dzień, które pokrywają zalecane normy na energię i składniki odżywcze dla poszczególnych grup ludności, przy uwzględnieniu określonego marginesu bezpieczeństwa. Turlejska i in., 2004

18 Modelowe, zalecane racje pokarmowe powinny: być zgodne z zaleceniami norm żywienia dla poszczególnych grup ludności, być akceptowane przez ludność i uwzględniać jej tradycje i zwyczaje żywieniowe, posiadać prozdrowotny charakter i sprzyjać racjonalizacji żywienia społeczeństwa, być możliwe do realizacji przy istniejącej na rynku dostępności asortymentu produktów spożywczych. Turlejska i in., 2004

19 Proponowane dzienne modelowe racje pokarmowe wyrażone w produktach (1) dla kobiet i mężczyzn lat Grupa produktów Jedn. K Ilość M 1 Produkty zbożowe pieczywo pszenne g mąka, makarony g kasze, ryż, płatki śniadaniowe g Ziemniaki g Turlejska i in., 2004

20 Proponowane dzienne modelowe racje pokarmowe wyrażone w produktach (2) dla kobiet i mężczyzn lat Grupa produktów Jedn. K Ilość M 2 Warzywa i owoce warzywa g nasiona strączkowe i orzechy g owoce g Turlejska i in., 2004

21 Proponowane dzienne modelowe racje pokarmowe wyrażone w produktach (3) dla kobiet i mężczyzn lat Grupa produktów Jedn. K Ilość M 3 Mleko i produkty mleczne mleko i mleczne napoje fermentowane g sery twarogowe g sery podpuszczowe g Turlejska i in., 2004

22 Proponowane dzienne modelowe racje pokarmowe wyrażone w produktach (4) dla kobiet i mężczyzn lat Grupa produktów Jedn. K Ilość M 4 Mięso, wędliny, ryby i jaja mięso, drób (bez kości) g wędliny g ryby (bez ości) g Jaja szt. 1/3 1/3 Turlejska i in., 2004

23 Proponowane dzienne modelowe racje pokarmowe wyrażone w produktach (5) dla kobiet i mężczyzn lat Grupa produktów Jedn. K Ilość M 5 Tłuszcze zwierzęce: masło i śmietana g roślinne: oleje i margaryny g mieszane g Cukier i słodycze g Turlejska i in., 2004

24 Interpretacja wyników badań nad spożyciem w oparciu o normy żywienia na poziomie bezpiecznym Zakres spożycia Interpretacja x > 110% normy? 90% normy x 110% normy 80% normy x 110% normy 2/3 normy < x 90% normy 2/3 normy < x 80% normy x 2/3 normy Brak zagrożenia dla zdrowia u dzieci oraz kobiet w ciąży i karmiących Brak zagrożenia dla zdrowia u dorosłych i osób w wieku podeszłym U dzieci oraz kobiet w ciąży i karmiących wskazuje na istotne zagrożenie stanu zdrowia i rozwoju młodych organizmów U dorosłych i osób w wieku podeszłym wskazuje na zwiększone zagrożenie stanu zdrowia Spożycie nieprawidłowe, duże ryzyko niedożywienia x średnie spożycie w grupie; norma bezpieczny poziom spożycia