Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu"

Adrian Jastrzębski
8 lat temu
Przeglądów:

2 Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu zdrowia. Polega ono na całkowitym pokryciu zapotrzebowania organizmu na energię i wszystkie niezbędne składniki pokarmowe.

3 Do osób najbardziej narażonych na skutki nieprawidłowego żywienia należą dzieci i młodzież. Nieprawidłowe żywienie w okresie wzrostu i rozwoju organizmu może wpływać nie tylko na samopoczucie i stan zdrowia w dzieciństwie i okresie młodzieńczym, lecz także może prowadzić do wielu poważnych konsekwencji w późniejszych etapach życia. Ponadto zwyczaje i nawyki żywieniowe, które później bardzo trudno zmienić, kształtują się najczęściej w młodym wieku.

zdrowia w dzieciństwie i okresie młodzieńczym, lecz także może prowadzić do wielu poważnych konsekwencji w

5 ZBYT DUŻE SPOŻYCIE ŻYWNOŚCI Zjawisko to objawia się przede wszystkim przekraczaniem wydatku energetycznego przez kaloryczność diety czego konsekwencją jest nadwaga i otyłość- zaburzenia, których w ostatnich latach występowanie znacząco wzrosło wśród dzieci i młodzieży w naszym kraju.

konsekwencją jest nadwaga i otyłość- zaburzenia, których w ostatnich

6 ZBYT DUŻE SPOŻYCIE TŁUSZCZU Nadmiar tłuszczu w diecie obserwuje się już u dzieci w wieku przedszkolnym i wzrasta ono wraz z wiekiem, a szczególnie jest wyraźny u nastolatków. W ogólnej ilości spożywanego tłuszczu duży udział mają kwasy tłuszczowe nasycone (występujące w tłuszczu pochodzenia zwierzęcego), mały zaś kwasy wielonienasycone (występujące w olejach roślinnych i rybach). Nieprawidłowa struktura spożycia tłuszczu obserwowana jest praktycznie we wszystkich grupach wiekowych chłopców i dziewcząt.

W ogólnej ilości spożywanego tłuszczu duży udział mają kwasy tłuszczowe nasycone (występujące w tłuszczu pochodzenia

7 Dzieci i młodzież chętnie jedzą produkty i potrawy zawierające znaczne ilości tłuszczu. Frytki i inne dania typu fast food należą do ich ulubionych potraw. Często też w jadłospisach osób młodych znajdują się chrupki i chipsy oraz słodycze, które dostarczają tłuszczu.

Frytki i inne dania typu fast food należą do ich ulubionych potraw.

8 ZBYT MAŁE SPOŻYCIE ŻYWNOŚCI Spożycie energii charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem. W przypadku niektórych osób jest ono mniejsze od zapotrzebowania, co może prowadzić do niedoboru masy ciała, wskazującego na ryzyko niedożywienia energetyczno-białkowego. Niedobór energii w diecie często wiąże się z niedoborem innych składników.

W przypadku niektórych osób jest ono mniejsze od zapotrzebowania, co może

9 Małą wartość energetyczną diety najczęściej stwierdza się u dziewcząt ze starszych grup wiekowych, które często celowo ograniczają ilość spożywanego pożywienia, gdyż przesadnie dbają o zachowanie szczupłej sylwetki. Zbyt mało energii mogą spożywać również dzieci żyjące w złych warunkach społecznoekonomicznych

pożywienia, gdyż przesadnie dbają o zachowanie szczupłej sylwetki.

10 ZBYT NISKI POZIOM BŁONNIKA Źródłem błonnika są głównie produkty zbożowe i warzywa strączkowe. Zbyt małe spożycie błonnika dotyczy zwłaszcza dzieci młodszych oraz dziewcząt, gdyż starsi chłopcy, spożywający większe ilości pożywienia, pokrywają zwykle zapotrzebowanie organizmu na ten składnik. Zbyt mała zawartość błonnika w diecie wynika przede wszystkim z nieprawidłowego doboru produktów spożywczych.

spożywający większe ilości pożywienia, pokrywają zwykle zapotrzebowanie organizmu na ten składnik.

11 Niektóre osoby spożywają tylko jasne pieczywo, a nie jadają ciemnego, nie zastępują również ziemniaków gruboziarnistymi kaszami, zaś ryż brązowy i makaron pełnoziarnisty należą do produktów niezmiernie rzadko goszczących na polskich stołach. Jak już wspomniano, dzieci czasem bardziej wolą wypić sok owocowy niż zjeść owoc w całości, a przy wyciskaniu znaczna część błonnika pozostaje w wytłokach.

niezmiernie rzadko goszczących na polskich stołach.

12 ZBYT NIKSKI POZIOM SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W TYM WAPNIA Mimo dużej często wartości energetycznej całodziennego pożywienia młodych Polaków, ich racje pokarmowe charakteryzują się małą zawartością niektórych składników mineralnych i witamin.

pożywienia młodych Polaków, ich racje pokarmowe

13 Składnikiem niedoborowym w diecie najczęściej jest wapń, którego spożycie w każdej grupie wiekowej jest o wiele mniejsze od zaleceń. Szczególnie mało zawierają go diety chłopców i dziewcząt po 10. roku życia, kiedy zapotrzebowanie na ten składnik znacząco wzrasta. Mała zawartość wapnia w diecie wiąże się przede wszystkim z niewielkim spożyciem mleka i jego przetworów.

Szczególnie mało zawierają go diety chłopców i dziewcząt po 10.

14 Analizując wyniki badań dotyczących żywienia dzieci i młodzieży w odniesieniu do opracowanych w ostatnim czasie norm żywienia, należy zaznaczyć, że spożycie takich składników mineralnych, jak żelazo, magnez, cynk czy miedź w większości przypadków jest zgodne z najnowszymi zaleceniami. Jednak spożycie tych składników przez poszczególne osoby jest dosyć zróżnicowane i w niektórych przypadkach może być niewystarczające w stosunku do zapotrzebowania.

większości przypadków jest zgodne z najnowszymi zaleceniami.

15 Na niedobory żelaza mogą być narażone dziewczęta, u których już wystąpiła menstruacja. Dziewczętom trudno jest bowiem spożywać większe ilości mięsa czerwonego, będącego głównym źródłem żelaza. Małe spożycie pełnoziarnistych produktów zbożowych, nasion roślin strączkowych i warzyw liściastych również może wpływać, chociaż w mniejszym stopniu, na niewystarczającą zawartość żelaza w diecie.

16 Ważne źródła magnezu i cynku, którymi są pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak ciemne pieczywo czy kasza gryczana, nie należą do produktów chętnie spożywanych przez dzieci, dlatego też u niektórych osób spożycie tych pierwiastków może być zbyt małe. Niedoborom magnezu może sprzyjać ponadto mały udział w jadłospisach nasion roślin strączkowych i zielonych warzyw. Z kolei niewystarczająca zawartość cynku w diecie wiąże się, chociaż w mniejszym stopniu niż w przypadku pełnoziarnistych produktów zbożowych, z niewielkim spożyciem produktów mlecznych i warzyw, które również zawierają pewne ilości tego składnika.

Niedoborom magnezu może sprzyjać ponadto mały udział w jadłospisach nasion roślin strączkowych i zielonych warzyw.

17 Część dzieci i młodzieży może być narażona na wystąpienie niedoboru witaminy C i kwasu foliowego. Spożycie tych witamin cechuje się dużą zmiennością zarówno pomiędzy poszczególnymi osobami, jak i w różnych okresach u jednej osoby. Witamina C znajduje się przede wszystkim w warzywach i owocach, ale produkty te są również ważnym źródłem kwasu foliowego.

Spożycie tych witamin cechuje się dużą zmiennością zarówno pomiędzy poszczególnymi

18 Witamina i kwas foliowy są bardzo wrażliwe na działanie m.in. temperatury i światła, dlatego też niektóre sposoby przygotowywania potraw powodują duże straty tych witamin. Ryzyko niedoboru witaminy C i kwasu foliowego stwarza nie tylko dieta uboga w warzywa i owoce, lecz także taka, w której produkty te, zwłaszcza warzywa, występują najczęściej po ugotowaniu, duszeniu, bądź smażeniu.

temperatury i światła, dlatego też niektóre sposoby przygotowywania potraw powodują duże straty

19 ZBYT DUŻY POZIOM SODU I FOSFORU Poważnym problemem jest nadmiar sodu w pożywieniu młodych Polaków. W każdej grupie wiekowej jego spożycie przekracza nie tylko normę, lecz także górny tolerowany poziom spożycia. Tak wysokie spożycie sodu jest wynikiem dodatku soli kuchennej do większości potraw oraz jej stosowania w wielu procesach przetwarzania żywności.

W każdej grupie wiekowej jego spożycie przekracza nie tylko normę, lecz także górny

20 Do kanapek dodawana jest głównie wędlina zamiast mięsa pieczonego lub duszonego, zawierającego znacznie mniej soli, chętniej spożywa się słone sery podpuszczkowe niż twaróg. Ryby są rzadko spożywane, ale jeśli już, to (poza rybą smażoną) są to najczęściej śledzie solone, konserwy rybne, lub ryby wędzone. Dzieci i młodzież coraz częściej sięgają po dania typu instant, dania gotowe oraz różne przekąski, które również zawierają znaczne ilości soli.

Ryby są rzadko spożywane, ale jeśli już, to (poza rybą smażoną) są to najczęściej śledzie solone, konserwy

21 W przypadku fosforu ważna jest nie tylko jego ogólna zawartość, lecz także stosunek pomiędzy wapniem a fosforem, zwłaszcza w okresie intensywnego wzrostu i budowy tkanki kostnej. Tymczasem w dietach dzieci i młodzieży zawartość fosforu znacznie przewyższa zawartość wapnia, u dzieci starszych i młodzieży nawet dwukrotnie.

22 Fosfor występuje w wielu produktach spożywczych, jego źródłem mogą być też fosforany dodawane w czasie procesów przetwarzania żywności (np. do serów topionych, niektórych wędlin, napojów typu cola itp.). Nadmierne spożycie fosforu, zwłaszcza przez dzieci ze starszych grup wiekowych, może wynikać z ich preferencji: wolą sery podpuszczkowe, czy topione niż twaróg, kanapki najczęściej jedzą z wędliną, chętnie też piją napoje typu cola.

23 NIEREGULARNE SPOŻYWANIE POSIŁKÓW Wady w żywieniu dzieci i młodzieży wynikają również z nieregularnego spożywania posiłków. Dotyczy to zwłaszcza osób uczęszczających do szkoły. Około 10-20% uczniów deklaruje, że nie spożywa pierwszego śniadania przed wyjściem do szkoły, a niektórzy również nie zabierają ze sobą drugiego śniadania.

24 Szkoły natomiast rzadko organizują wspólne śniadania, uczniowie zaś niechętnie korzystają z takiej możliwości. Niekorzystna jest też sytuacja dotycząca obiadów szkolnych. W szkołach podstawowych z pełnych obiadów korzysta tylko ponad 9% uczniów, w gimnazjach ponad 5%. Część uczniów posiłki szkolne ocenia jako niesmaczne, nieestetycznie podane, a asortyment oferowanych potraw jako zbyt ubogi.

25 Wiele dzieci, które nie zabierają ze sobą II śniadania i nie korzystają z obiadów lub innych posiłków wydawanych w stołówce szkolnej, nie zjada nic w czasie pobytu w szkole. Inne korzystają z oferowanych w sklepikach szkolnych produktów, które nie zapewniają pokrycia zapotrzebowania na składniki pokarmowe.

26 Również po powrocie ze szkoły dzieci i młodzież nie spożywają posiłków regularnie. Część z nich nie jada kolacji, z posiłku tego rezygnują zwłaszcza dziewczęta. Ponadto pełnowartościowy posiłek często zastępowany jest słodyczami i przekąskami, jak chipsy i chrupki, oraz słodkimi napojami gazowanymi.

27 Wady występujące w żywieniu dzieci i młodzieży stwarzają, z jednej strony, ryzyko występowania niedoborów żywieniowych, z drugiej mogą sprzyjać rozwojowi nadwagi i otyłości, a w późniejszym okresie życia również innych przewlekłych chorób niezakaźnych, jak: choroby układu krążenia, cukrzyca typu 2, nowotwory złośliwe, osteoporoza.

28 Istnieje zatem w tej populacji konieczność zmiany zwyczajów żywieniowych, polegającej przede wszystkim na zwiększeniu spożycia warzyw i owoców, produktów zbożowych z pełnego przemiału, mleka i produktów mlecznych oraz ryb, przy równoczesnym ograniczeniu spożycia tłuszczu, zwłaszcza zwierzęcego, cukru i słodyczy oraz soli kuchennej i słonych przekąsek. Ważna jest także poprawa regularności spożywania pełnowartościowych posiłków oraz większe ich urozmaicenie.

29 Czesława Lis

Podobne dokumenty

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także