Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami Raport 2016

Transkrypt

1 Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami Raport 216 maj 217

2 Spis treści I. List Prezesa... 3 II. Otoczenie rynkowe. Sytuacja gospodarcza Polski... 4 III. Rynek funduszy w Polsce Aktywa netto funduszy inwestycyjnych w 216 r Struktura rynku wg grup funduszy... 7 Struktura rynku wg Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych Rozwój rynku pod względem podmiotowym Rozwój rynku pod względem produktowym Fundusze otwarte i specjalistyczne otwarte Fundusze zamknięte IV. Polski rynek funduszy na tle europejskiego V. Udział funduszy inwestycyjnych w oszczędnościach Polaków VI. Struktura rynku funduszy inwestycyjnych w 216 roku Fundusze akcyjne Fundusze mieszane Fundusze dłużne Fundusze pieniężne i gotówkowe Fundusze absolutnej stopy zwrotu Fundusze surowcowe Fundusze rynku nieruchomości, sekurytyzacyjne oraz aktywów niepublicznych... 2 VII. Składniki lokat funduszy inwestycyjnych VIII. Wyniki funduszy inwestycyjnych Strona: 2

3 I. List Prezesa Szanowni Państwo, Mam przyjemność przedstawić Państwu raport podsumowujący sytuację na rynku funduszy inwestycyjnych w 216 roku. Rok ten był już piątym z kolei, w którym wzrosła wartość aktywów zarządzanych przez fundusze inwestycyjne w Polsce. Na koniec grudnia wyniosła aż 259 mld zł, co oznacza że w ciągu 5 lat wartość oszczędności w nich ulokowanych powiększyła się o +144 mld zł. Rynek rósł mimo wielu zawirowań, które wstrząsały rynkami, wśród których warto wymienić czerwcowe referendum w sprawie członkostwa Wielkiej Brytanii w Unii Europejskiej, wybory prezydenckie w USA czy chociażby grudniową podwyżkę stóp procentowych dokonaną przez amerykańską Rezerwę Federalną. Pod koniec roku pojawiły się również pierwsze oznaki powrotu inflacji w wielu gospodarkach, w tym również w Polsce. Dla klientów lokujących w fundusze najbardziej pozytywny był jednak powrót dobrego sentymentu spowodowany wiarą w możliwość szybkiego wzrostu w światowej gospodarce. W takich warunkach główne indeksy zakończyły rok z dodatnim wynikiem. To właśnie dzięki korzystnej koniunkturze, a co za tym idzie dodatniemu wynikowi zarządzania, możliwy był wzrost wartości aktywów funduszy inwestycyjnych, łącznie o +6,4 mld zł. Saldo wpłat i wypłat było bowiem najniższe w ostatnich kilku latach. Coraz większe znaczenie w strukturze aktywów odgrywają fundusze dedykowane, tworzone na potrzeby konkretnych inwestorów instytucjonalnych (zarówno aktywów niepublicznych, ale i o strategii mieszanej, czy akcyjne), zarządzające portfelami wartymi po kilka mld zł. Największym segmentem wciąż pozostają fundusze aktywów niepublicznych, których aktywa na koniec roku warte były ponad 13 mld zł. Wspomniana wcześniej niepewność na rynkach kapitałowych, mimo że ostatecznie wyniki większości funduszy były bardzo pozytywne, przez większość część roku wstrzymywała klientów do inwestowania w fundusze o charakterze detalicznym operujące na rynkach akcji. Inwestorzy swoje oszczędności lokowali głównie w funduszach o niższym profilu ryzyka. Rok 216 przyniósł dalszy rozwój rynku pod względem liczby TFI i szerokości oferty. Komisja Nadzoru Finansowego wydała zezwolenie na utworzenie i zarządzanie funduszami inwestycyjnymi dwóm instytucjom, a do rejestru funduszy inwestycyjnych zostały wpisane aż 233 (sub)fundusze inwestycyjne, o 29 więcej niż rok wcześniej. Jednocześnie został utrzymany trend rosnącej dominacji funduszy zamkniętych, wśród nowo zarejestrowanych podmiotów było ich aż 163. To właśnie fundusze zamknięte były jednym z głównych tematów 216 roku. W listopadzie pojawił się projekt ustawy dotyczącej ich dodatkowego opodatkowania. Także dzięki zacieśnieniu współpracy pomiędzy towarzystwami funduszy inwestycyjnych, pod skrzydłami, udało się pozytywnie zmienić jej ostateczny kształt. Zwiększona współpraca towarzystw funduszy inwestycyjnych była również ważnym krokiem do większej integracji w ramach Izby. W sposób formalny współpraca ta zmaterializowała się w 217 roku, co jest szczególne istotne w świetle kolejnych wyzwań stojących przed branżą funduszy, do jakich zaliczyć należy chociażby implementację unijnej dyrektywy MIFID 2. Życzę Państwu przyjemnej i interesującej lektury! Prof. dr hab. Marcin Dyl Prezes Zarządu IZFiA Strona: 3

4 II. Otoczenie rynkowe. Sytuacja gospodarcza Polski Produkt krajowy brutto: Według wstępnego szacunku GUS tempo wzrostu PKB w 216 roku wyniosło +2,8%, wobec +3,9% w 215 roku. Choć było wyższe niż w latach , to jednak dużo poniżej oczekiwań z początku roku. Wolniejszy wzrost był przede wszystkim efektem słabnących inwestycji i mniejszego wkładu handlu zagranicznego. Jednocześnie środek ciężkości przesunął się z inwestycji w kierunku konsumpcji prywatnej. Jej Tabela 1. Skala wpływu wybranych kategorii na wzrost realny PKB 6,% 5,% 4,% 3,% 2,% 1,%,% -1,% -2,% Źródło: GUS 5,% 1,6% 1,4% dynamika wzrosła z +3,2% na początku roku do około +4,1% w ostatnim kwartale, podczas gdy inwestycje spadły o -5,5%. Wzrostowi konsumpcji sprzyjało coraz niższe bezrobocie, wzrost płac realnych, wypłaty świadczeń z programu Rodzina 5 plus, które stanowią około 4% przyrostu dochodów gospodarstw domowych, a także dalsza poprawa nastrojów gospodarstw domowych. Z kolei spadek inwestycji wywołany był kilkoma czynnikami. Mieliśmy do czynienia z luką inwestycyjną związaną z zakończeniem wydatkowania środków unijnych z poprzedniego budżetu, z jednoczesnym opóźnieniem w przygotowywaniu nowych przedsięwzięć. Inwestycjom prywatnym nie sprzyjał m.in. wzrost niepewności w obszarze regulacyjnopodatkowym. Rynek pracy: Rok 216 dla rynku pracy był co najmniej tak udany, jak poprzedni. Najlepszym wyznacznikiem tego trendu jest systematycznie spadająca stopa bezrobocia. Na przestrzeni wspomnianych 12 miesięcy wskaźnik ten spadł z poziomu 9,7% (XII 215) do 8,3% (XII 216). W istocie jest to jego najniższa wartość w okresie potransformacyjnym. Z drugiej jednak strony, jak podkreśla część ekspertów, spadek stopy bezrobocia jest również pokłosiem takich zjawisk jak starzenie się społeczeństwa, rosnąca liczba wakatów czy emigracja nie zaś aktywizacji zawodowej Polaków. Dobra sytuacja na rynku pracy w dużej mierze przekłada się na rosnące wynagrodzenia. Zgodnie z danymi GUS przeciętna płaca w 216 roku wyniosła 4 47 zł (+3,7% r/r). Inflacja: Spadki cen w horyzoncie rocznym niezmiennie towarzyszyły nam od 214 roku. Jednak już na koniec grudnia 216 roku inflacja rok do roku wyniosła +,8%. Nominalnie nie jest to duża wartość, ale oznacza zakończenie deflacyjnej epoki nota bene pierwszej w historii Polski po 1989 roku. Zmiana trendu wynika przede wszystkim ze zmiany sytuacji na rynkach paliw, szczególnie ropy naftowej. Jak podkreślali eksperci, w Polsce inflacja ma charakter przede wszystkim importowany (tj. zależy od czynników nie związanych bezpośrednio z polską gospodarką). Jednocześnie wielu makroekonomistów zwraca uwagę na to, że wzrost inflacji nie powinien mieć trwałego, postępującego charakteru. Wskaźnik CPI powinien raczej się ustabilizować na niskim poziomie, w okolicach dolnego ograniczenia celu inflacyjnego NBP (1,5%), co jednocześnie odsuwa w czasie Tabela 2. Inflacja i bezrobocie w latach perspektywę potencjalnych podwyżek stóp procentowych. Zgodnie z projekcją NBP inflacja 4,3% 3,7%,9%,% -,9% -,6% inflacja w 217 roku powinna wynieść ok. stopa bezrobocia 12,5% 13,4% 13,4% 11,4% 9,7% 8,3% +2,%. 3,3% 3,9% 2,8% Źródło: GUS Przyrost rzeczowych aktywów obrotowych Spożycie ogółem Saldo obrotów z zagranicą Nakłady brutto na środki trwałe Produkt krajowy brutto r/r (%) Strona: 4

5 Polityka pieniężna: W kontekście polityki pieniężnej rok 216 okazał się wyjątkowo stabilny w tym obszarze nie zaszły żadne zmiany. Zmianie uległ natomiast skład RPP, Marek Belka został zastąpiony przez Adama Glapińskiego. Jednak co do zasady sytuacja ekonomiczna w Polsce nie przemawiała za tym, aby polityka monetarna uległa zmianie. Część ekspertów z rynku kapitałowego oczekiwała dalszych obniżek stóp procentowych, zgodnie z trendem panującym na innych rynkach, gdzie banki centralne prowadziły ultra luźną politykę. Jednak stanowisko RPP w tym zakresie pozostaje konserwatywne, niezależnie od jej składu. Budżet państwa: Sytuacja budżetowa w 216 roku okazała się mieć mieszany charakter. Wynika to z jednej strony z rekordowych wpływów (w wysokości blisko 3 mld zł), przy jednocześnie rekordowo wysokim deficycie budżetowym 46,3 mld zł. Jednak teoretycznie był on i tak istotnie (o 8 mld zł) niższy od planowanego, na skutek przesunięcia części wydatków. Pomimo pewnych wyzwań w 217 roku takich jak większe wydatki socjalne czy brak jednorazowych, dodatkowych dochodów (jak aukcja częstotliwości LTE w 216 r.) - urzędnicy z Ministerstwa Finansów pozostają umiarkowanymi optymistami. Przede wszystkim zwracają uwagę na to, że zaspokajanie potrzeb pożyczkowych Polski idzie wyjątkowo sprawnie i uodparnia nasz kraj na zawirowania na rynkach kapitałowych. Rynek kapitałowy: Rok 216 obfitował w ważne wydarzenia, które wywołały sporą zmienność na rynkach finansowych. Pierwsze tygodnie przyniosły spadki wywołane pogarszającą się oceną stanu światowej gospodarki, co znalazło odzwierciedlenie w przecenie na rynku surowców. Odwrócenie trendu było możliwe m.in. dzięki poprawie kondycji Chin oraz złagodzeniu retoryki amerykańskiego banku centralnego. Najważniejszymi wydarzeniami w kolejnych miesiącach były zaskakujące wyniki referendum w Wielkiej Brytanii w sprawie Brexit, referendum we Włoszech, w którym odrzucono propozycję premiera Matteo Renziego ograniczenia roli senatu i wzmocnienia pozycji rządu, a także sytuacja tamtejszego sektora bankowego i wreszcie podwyżka stóp procentowych w Stanach Zjednoczonych. Kluczowe dla zachowania rynków pod koniec roku okazały się wybory prezydenckie w USA, które wygrał Donald Trump. Rok 216 przyniósł także pierwsze oznaki powrotu inflacji w wielu gospodarkach oraz wiary w możliwość szybkiego wzrostu w gospodarce światowej. W takich warunkach główne światowe indeksy zakończyły rok z dodatnim wynikiem. Amerykański S&P5 zyskał +9,5%, niemiecki DAX +6,9%, a rosyjski RTS nawet +52,2%. Zyskała także większość surowców, w tym ropa o ponad +5%. Także dla polskiej giełdy, dzięki fali wzrostowej w ostatnich tygodniach, rok 216 był udany. Przez większość miesięcy inwestorzy żyli obawami związanymi ze spowalniającą dynamiką PKB w Polsce, a także z sytuacją polityczną w kraju (m.in. Tabela 3. Zmiany na rynku finansowym w 216 r. dyskusją na temat rozwiązania problemu WIG 11,38% walutowych kredytów hipotecznych, przeglądu WIG2 4,77% systemu emerytalnego i planowana likwidacja OFE, czy niepewnością w zakresie ocen ratingowych Polski). Jednak w ostatnich tygodniach na rynek wrócił optymizm i ostatecznie indeks szerokiego rynku WIG zyskał +11,4%. mwig4 swig8 IROS* IRP_WIBID_1M** 18,18% 7,93%,37% 1,45% Na koniec 216 roku na Rynku Głównym warszawskiej giełdy były notowane 487 spółki, w tym 53 zagraniczne. Kapitalizacja przedsiębiorstw krajowych wyniosła 557,1 mld zł (o +7,8% r/r), USD/PLN 7,13% EUR/PLN 3,81% * indeks rynku obligacji obliczany przez Analizy Online ** indeks rynku pieniężnego Źródło: NBP, GPW, ERSPW, obliczenia Analizy Online Strona: 5

6 sty 16 lut 16 mar 16 kwi 16 maj 16 cze 16 lip 16 sie 16 wrz 16 paź 16 lis 16 gru 16 sty 16 lut 16 mar 16 kwi 16 maj 16 cze 16 lip 16 sie 16 wrz 16 paź 16 lis 16 gru 16 m l d PLN Raport roczny za 216 rok a łączna kapitalizacja spółek krajowych i zagranicznych ,7 mld zł (+3,% r/r). W 216 roku miało miejsce 19 debiutów, wyłącznie spółek krajowych. Na NewConnect w 216 roku zadebiutowało natomiast 16 spółek, a 7 przeniosło notowania na Główny Rynek. Na koniec grudnia 216 roku na rynku alternatywnym było notowanych 46 spółek, w porównaniu do 418 rok wcześniej, a ich łączna kapitalizacja wynosiła 9,8 mld zł. III. Rynek funduszy w Polsce 3.1. Aktywa netto funduszy inwestycyjnych w 216 r. W 216 roku wartość aktywów zarządzanych przez fundusze inwestycyjne z oferty TFI wzrosła do rekordowego poziomu 258,97 mld zł. To o +6,4 mld zł więcej niż rok wcześniej. Dynamika wzrostu wyniosła niemal +3%. Rynek rośnie nieprzerwanie od 211 roku; w ciągu 5 lat wartość oszczędności ulokowanych w funduszach powiększyła się o +144 mld zł. Według danych Izby Zarządzających Wykres 1. Aktywa funduszy w latach (mld PLN) Funduszami i Aktywami, łączny 3 bilans sprzedaży w 216 roku wyniósł -3,5 mld zł. Składały się na 29 niego nabycia w wysokości +88, mld zł i umorzenia o wartości -91, mld zł. Warto przy tym zwrócić uwagę, że w obliczeniach 62 uwzględniono wyłącznie dane pozyskane od tych TFI, które przekazują je Izbie dobrowolnie Źródło: Analizy Online na podstawie danych z TFI Wynika z nich, że w 216 roku 6 miesięcy zakończyło się z dodatnim bilansem sprzedaży oraz 6 (styczeń, luty, kwiecień, czerwiec oraz październik i grudzień) z nadwyżką umorzeń nad wpłatami. Saldo wpłat i wypłat wahało się w przedziale od -7,9 mld zł (w grudniu) do +2, mld zł (w lipcu). Według Analiz Online, które poza danymi dostarczanymi przez TFI, szacują wartość przepływu środków dla pozostałych funduszy (głównie z części rynku niedetalicznego), skala różnic była nieco większa i wahała się od -8,3 mld zł w grudniu do +5,3 mld zł we wrześniu. Wykres 2. Nabycia i odkupienia w 216 roku (mld PLN) 15 wg IZFiA 15 6 wg Analiz Online nabycia odkupienia saldo wpłat i wypłat -1 saldo wpłat i wypłat Źródło: IZFiA (na podstawie danych dla niecałych 6 funduszy) Źródło: Analizy Online (na podst. danych i szacunków dla ok. 9 funduszy) Strona: 6

7 sty 16 lut 16 mar 16 kwi 16 maj 16 cze 16 lip 16 sie 16 wrz 16 paź 16 lis 16 gru 16 Raport roczny za 216 rok Według szacunków Analiz Online przyrost aktywów był możliwy głównie dzięki pozytywnym wynikom zarządzania. Bilans sprzedaży dla całego roku był ostatecznie bliski zeru. Na 12 miesięcy 5 zakończyło się spadkiem Wykres 3. Zmiana miesięczna aktywów w 216 roku (mld PLN) aktywów (styczeń, lipiec, październik, listopad 6 5 i grudzień). Szczególnie w lipcu i grudniu spadek wartości zarządzanych aktywów był znaczny, a przyczynił się do niego istotny odpływ kapitału. Według szacunków Analiz Online, skala lipcowego salda wpłat i wypłat -2 (przekroczyło znacznie -4 mld zł), -4 spowodowana była głównie wycofaniem -4-6 środków z zaledwie 2 funduszy aktywów -6 niepublicznych. Jeszcze wyższy odpływ -8 Źródło: Analizy Online na podstawie danych z TFI kapitału miał miejsce w grudniu, w którym wypłacono netto z funduszy ponad -8 mld zł (wg szacunków Analiz Online). W tym przypadku także o tak dużej skali zadecydował segment funduszy niedetalicznych, a dokładniej fundusz utworzony na potrzeby jednej z grup kapitałowych (z segmentu funduszy mieszanych). Wartość aktywów w lipcu pomniejszyła się o -3,8 mld zł, a w grudniu o -6,2 mld zł. Z największym wzrostem wartości zarządzanych aktywów mieliśmy do czynienia we wrześniu, kiedy powiększyły się one o +4,9 mld zł, głównie dzięki wniesieniu znacznych środków do wybranych funduszy aktywów niepublicznych. Wykres 4. Saldo wpłat i wypłat wg segmentów w 216 roku (mln PLN) aktywów niepublicznych absolutnej stopy zwrotu gotówkowe i pieniężne dłużne sekurytyzacyjne surowcowe nieruchomości akcyjne mieszane Źródło: szacunki Analiz Online na podstawie danych z TFI Struktura rynku wg grup funduszy Według danych i szacunków Analiz Online, w 216 r. najwięcej nowych środków pozyskały fundusze aktywów niepublicznych (+4 mld zł). Na drugim miejscu znalazły się fundusze absolutnej stopy zwrotu z bilansem sprzedaży na poziomie +2,2 mld zł. Saldo wpłat i wypłat przekraczające +1 mld zł osiągnęły też fundusze gotówkowe i pieniężne oraz dłużne. W przypadku funduszy mieszanych oraz akcyjnych bilans sprzedaży był ujemny. Zdecydowanie największym segmentem na krajowym rynku TFI są fundusze aktywów niepublicznych. Choć w 216 r. wartość środków w nich zgromadzonych zwiększyła się tylko o +5,3 mld zł (+5,4%), podczas gdy rok wcześniej było to prawie ośmiokrotnie więcej, to i tak jest to zdecydowanie najwyższy pod względem wartościowym wzrost aktywów spośród dziewięciu wyodrębnionych segmentów. Na koniec 216 roku w funduszach aktywów niepublicznych zgromadzone było ponad 1 mld zł, co odpowiadało ok. 4% całego rynku TFI w Polsce. Jest to bardzo niejednorodny segment pod względem wielkości poszczególnych funduszy. Dość powiedzieć, że tylko w czterech funduszach aktywów niepublicznych zgromadzonych jest ok. 5 mld zł, czyli połowa wszystkich środków w ramach całego segmentu. Strona: 7

8 Tabela 4. Aktywa netto segmentów i ich udział w rynku (mln PLN) wartość (mln PLN) dynamika udział gru 15 gru 16 gru 15 gru 16 absolutnej stopy zwrotu 12 34, , 21,5% 4,9% 5,8% akcji 29 68, , -4,6% 11,7% 1,9% aktywów niepublicznych , , 5,4% 38,9% 4,% dłużne 41 7, ,3 6,1% 16,2% 16,8% gotówkowe i pieniężne 29 64, ,1 8,7% 11,7% 12,4% mieszane , ,7-2,3% 13,5% 1,5% nieruchomości 2 17, ,1 7,4%,8%,9% rynku surowców 527,9 1 81,6 14,9%,2%,4% sekurytyzacyjne 5 19, ,2 17,3% 2,% 2,3% SUMA , ,9 2,5% 1,% 1,% Źródło: Analizy Online na podstawie raportów TFI oraz danych IZFiA wypracowanych przez większość tych rozwiązań. Fundusze absolutnej stopy zwroty to kolejna grupa, która w 216 roku odnotowała istotny wzrost wartości zarządzanych środków. Podobnie jak w 215 roku, możliwość zarabiania w każdych warunkach rynkowych, nawet kosztem wyższego ryzyka, skusiła inwestorów, szukających tzw. złotego środka. Wartość aktywów netto w funduszach absolutnej stopy zwrotu wzrosła w 216 roku o +2,7 mld zł (+21,5%), co było zasługą zarówno wysokiego bilansu sprzedaży (+2,2 mld zł) jak i solidnych wyników Dynamiczny wzrost wartości aktywów zanotował również segment funduszy dłużnych w sumie o prawie +2,5 mld zł (+6,1%). W ramach tej kategorii dysproporcja w poszczególnych grupach była jednak znacząca. Klienci znacznie bardziej interesowali się rozwiązaniami inwestującymi w obligacje korporacyjne niż funduszami polskich papierów skarbowych. Nie jest to zaskoczenie, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, jak ciężki był to rok dla instrumentów dłużnych emitowanych przez Skarb Państwa. Średni wynik zarządzania wyniósł -,2%, podczas gdy rozwiązania z ekspozycją na polski dług korporacyjny dały zarobić średnio +2,5%, a na globalny +6,7%. Pod względem wartościowym na koniec 216 roku fundusze dłużne zajmowały drugie miejsce na rynku z 43,5 mld zł aktywów. Następnym z segmentów, w przypadku którego doszło do wzrostu aktywów na przestrzeni roku są fundusze gotówkowe i pieniężne. Rozwiązania te cieszyły się dużym zainteresowaniem i to pomimo niskich stóp zwrotu (w 216 r. średnio +1,2%). Wysoki bilans sprzedaży tych funduszy, zwłaszcza w pierwszych miesiącach w czasie największych zawirowań na globalnych rynkach sprawił, że w ciągu roku wartość środków w nich zgromadzonych wzrosła o +2,6 mld zł (+8,7%) do 32,2 mld zł. Bardzo dobry rok pod względem dynamiki aktywów ma sobą segment funduszy surowcowych. Dwukrotnie powiększył swoje rozmiary i obecnie jest w nim zgromadzone ponad 1, mld zł. Wciąż jest to jednak najmniejszy segment na krajowym rynku. Niewiele więcej (2,3 mld zł) zgromadzone było na koniec 216 r. w funduszach nieruchomości (wzrost o +,1 mld zł, czyli +7,4%) w czym zasługa przede wszystkim napływów netto do funduszy. W przypadku segmentu funduszy sekurytyzacyjnych, który wzrósł o +,9 mld zł (+17,3%), można mówić o solidarnym wkładzie wysokiego bilansu sprzedaży (+,5 mld zł) oraz dodatniego wyniku zarządzania. W przypadku dwóch dużych segmentów obserwowano wyraźny spadek wartości aktywów. Pierwszy z nich to fundusze akcyjne. Na koniec 216 r. było w nich zgromadzone o -1,4 mld zł mniej niż rok wcześniej (dynamika wyniosła -4,6%). Zmniejszyły się głównie aktywa funduszy akcji zagranicznych, z których ubyło prawie -2,1 mld zł. Dodatnia dynamika aktywów po stronie ich polskich odpowiedników (+,6 mld zł) wygląda znacznie słabiej, gdy weźmie się pod uwagę, że sam bilans sprzedaży wyniósł ok. -1,3 mld zł i tylko dzięki dobrej końcówce roku i hossie na małych i średnich spółkach finalnie wartość aktywów wzrosła. Ze znacznie większą skalą spadków mieliśmy do czynienia w przypadku funduszy mieszanych. Zdecydowanie najbardziej skurczyła się grupa rozwiązań polskich stabilnego wzrostu, z których ubyło ponad Strona: 8

9 -7,1 mld zł aktywów (to zasługa wypłaty tylko z jednego funduszu prawie -6,3 mld zł). Solidarnie traciły również inne grupy. Wyróżniły się natomiast fundusze ochrony kapitału, gdzie dzięki wysokim napływom do jednego z funduszy wartość aktywów wzrosła w sumie o przeszło +,6 mld zł (+38,6%). Struktura rynku wg Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych Większość z działających na polskim rynku towarzystw funduszy inwestycyjnych zakończyła 216 rok wzrostem wartości zarządzanych środków. Wartość aktywów funduszy skierowanych do szerokiego grona odbiorców wzrosła w 216 r. ze 123 mld do 131 mld zł, czyli o +7%. Natomiast fundusze przeznaczone dla kwalifikowanych inwestorów i osób prawnych odnotowały ujemną dynamikę wzrostu. Środki w nich zgromadzone spadły z 13 mld zł do 126 mld zł na koniec 216 roku. W efekcie fundusze detaliczne odbudowały zeszłoroczny spadek - ich udział w całym rynku wzrósł powyżej 5%. W 216 roku największy przyrost zgromadzonych środków w ujęciu wartościowym odnotował Skarbiec TFI, którego aktywa wzrosły o +4,8 mld zł. Przyrost dotyczył w głównej mierze funduszy aktywów niepublicznych. Dzięki temu wzrósł udział Skarbiec TFI w rynku z 5,7% do 7,4%. Istotny wzrost zarządzanych środków odnotował także Altus TFI, których wartość powiększyła się o ponad +2,3 mld zł do blisko 1 mld zł. W niewiele mniejszym stopniu wzrost wartości aktywów odnotowała Ipopema TFI, która utrzymała pozycję lidera rynku. Na koniec 216 roku zarządzała środkami wartymi ponad 5 mld zł, o +2,2 mld zł większymi niż rok wcześniej, i to mimo przekazania zarządzania subfunduszami funduszu parasolowego BGŻ SFIO do TFI BGŻ BNP Paribas. Blisko połowa przyrostu dotyczyła produktów absolutnej stopy zwrotu oferowanych zarówno w formie funduszy otwartych, w tym także specjalistycznych, jak i zamkniętych. W 216 roku pierwsza piątka TFI o największych aktywach pozostała niezmieniona, choć zmieniła się ich kolejność. Swą pozycję umocnił Skarbiec TFI, który przesunął się na czwarte miejsce. Drugie miejsce utrzymało TFI PZU, i to mimo największego spadku wartości zarządzanych środków (-6, mld zł). Trzecie miejsce utrzymało PKO TFI, którego aktywa zwiększyły swą wartość o +1,3 mld zł (7,6% udział w rynku). Pierwszą piątkę zamyka najdłużej działające TFI na rynku - Pioneer Pekao TFI z udziałem 6,5%. Wykres 5. Struktura rynku według TFI w latach Rok 215 Rok 216 Ipopema TFI 26,5% 19,% TFI PZU PKO TFI 28,% 19,4% 11,2% Skarbiec TFI Pioneer Pekao TFI BZ WBK TFI 8,6% 5,5% 3,% 5,3% 5,% 5,% 5,7% 6,6% 7,3% Aviva Investors Poland TFI 3,5% NN Investment Partners TFI 3,8% Altus TFI 5,% Forum TFI 5,1% pozostałe 5,2% 6,5% 7,6% 7,4% Źródło: TFI Strona: 9

10 Tabela 5. Dynamika zmian aktywów netto poszczególnych TFI (mln PLN) wartość (mln PLN) dynamika udział gru 15 gru 16 gru 15 gru 16 AgioFunds TFI 5 382,3 7 13,5 32,% 2,1% 2,7% Altus TFI 7 495, , 31,9% 3,% 3,8% Amundi Polska TFI 668,1 733,9 9,9%,3%,3% Aviva Investors Poland TFI , ,8 3,8% 5,% 5,1% AXA TFI 1 79, ,4 1,7%,7%,7% BEST TFI 896, ,4 55,8%,4%,5% BPH TFI 2 9, 2 65,5-1,2% 1,1% 1,% BPS TFI 291,8 25, -29,8%,1%,1% BZ WBK TFI , ,9 6,9% 5,% 5,2% Caspar TFI 13,9 18,8 4,7%,%,% Copernicus Capital TFI 8 38, ,7 -,3% 3,3% 3,2% Corum TFI - 35,7 - -,% Eques Investment TFI 878,7 1 22,4 36,8%,3%,5% Forum TFI ,6 9 15,7-34,4% 5,5% 3,5% Insignis TFI - 28,4 - -,1% Intrum Justitia TFI 315, 293,1-7,%,1%,1% Investors TFI 3 699, ,5 33,2% 1,5% 1,9% Ipopema TFI , ,2 4,5% 19,% 19,4% KBC TFI 3 714, , -6,4% 1,5% 1,3% Legg Mason TFI 2 799, ,1 2,3% 1,1% 1,1% MCI Capital TFI 2 67, ,2 9,4%,8%,9% MetLife TFI 1 381,6 1 38,1-5,3%,5%,5% Millennium TFI 3 95, ,1 2,% 1,5% 1,5% Money Makers TFI 65,3 43,3-33,7%,%,% NN Investment Partners TFI , 13 25,9-2,6% 5,3% 5,% Noble Funds TFI 3 84,6 3 61,4 -,8% 1,2% 1,2% Open Finance TFI 4 54, ,8 8,4% 1,6% 1,7% OPERA TFI 1 936, ,8-2,%,8%,6% OPOKA TFI 11,3 276,9 173,5%,%,1% Pioneer Pekao TFI 16 72, ,9,5% 6,6% 6,5% PKO TFI , ,2 6,8% 7,3% 7,6% Provide TFI 4,4 2,2 356,5%,%,% QUERCUS TFI 3 56, ,7 22,5% 1,4% 1,7% Skarbiec TFI 14 37, ,7 33,7% 5,7% 7,4% SUPERFUND TFI 465,6 268,2-42,4%,2%,1% TFI Allianz Polska 2 626, ,6 4,8% 1,% 1,1% TFI BGŻ BNP Paribas 127,8 833,6 552,5%,1%,3% TFI Capital Partners 164,3 214,8 3,7%,1%,1% TFI PZU 28 33, , -21,5% 11,2% 8,6% Trigon TFI 1 987, 3 51,9 53,6%,8% 1,2% Union Investment TFI 9 746, ,6-9,3% 3,9% 3,4% suma , ,9 2,5% Źródło: A nalizy Online na podstawie raportów TFI oraz danych IZFiA W celu uzyskania precyzyjnego obrazu rynku warto sprawdzić jak prezentuje się rozkład sił pod względem oferty detalicznej. Pozycję największego gracza na tym rynku utrzymało PKO TFI, które zgromadziło w funduszach detalicznych blisko 19,5 mld zł. Na drugim miejscu ponownie znalazło się najstarsze polskie towarzystwo Pioneer Pekao TFI, którego aktywa wzrosły o +73 mln zł do blisko 16,8 mld zł na koniec 216 roku. Pierwszą trójkę kolejny rok z rzędu zamknęło BZ WBK TFI, które w funduszach detalicznych Strona: 1

11 Ipopema TFI Altus TFI AgioFunds TFI Trigon TFI Investors TFI PKO TFI QUERCUS TFI TFI BGŻ BNP Paribas BZ WBK TFI Skarbiec TFI Open Finance TFI OPOKA TFI Eques Investment TFI Insignis TFI MCI Capital TFI BEST TFI Amundi Polska TFI TFI Allianz Polska TFI Capital Partners Corum TFI Provide TFI Intrum Justitia TFI Caspar TFI AXA TFI Millennium TFI Copernicus Capital TFI Noble Funds TFI Money Makers TFI Legg Mason TFI BPS TFI MetLife TFI SUPERFUND TFI Aviva Investors Poland BPH TFI KBC TFI OPERA TFI Pioneer Pekao TFI NN Investment Union Investment TFI TFI PZU Raport roczny za 216 rok zgromadziło przeszło 13,3 mld zł. W dalszej kolejności plasują się odpowiednio TFI PZU (9,2 mld zł), którego pozycja w zestawieniu poprawiła się o dwa miejsca, Union Investment TFI (8,6 mld zł) oraz NN Investment Partners TFI (8,5 mld zł). Według danych Analiz Online większość z działających na rynku instytucji odnotowało w 216 roku dodatnie saldo wpłat i wypłat. Najwięcej nowych środków pozyskała Ipopema TFI, dzięki rozbudowanej ofercie funduszy niepublicznych. W pierwszej trójce TFI z najwyższym bilansem sprzedaży znalazły się także Altus TFI oraz AgioFunds TFI. Wykres 6. Saldo wpłat i wypłat poszczególnych TFI w 216 roku (mln PLN) Źródło: szacunki Analiz Online 3.2. Rozwój rynku pod względem podmiotowym W 216 r. na polskim rynku funduszy pojawiło się kilka nowych TFI. Komisja Nadzoru Finansowego wydała zezwolenie na utworzenie i zarządzanie funduszami inwestycyjnymi dwóm instytucjom: Insignis TFI oraz Skanska TFI. W kwietniu Komisja Nadzoru Finansowego udzieliła zezwolenia Insignis TFI SA na wykonywanie działalności jako towarzystwo funduszy inwestycyjnych w zakresie tworzenia i zarządzania funduszami inwestycyjnymi, a także zezwolenia na wykonywanie działalności zarządzania portfelami według regulacji prawnych obejmujących towarzystwa funduszy inwestycyjnych. W październiku nadzór dał licencję do utworzenia Skanska TFI. Towarzystwo nie zamierza prowadzić działalności w zakresie zarządzania portfelami. Skanska TFI docelowo będzie zarządzać zamkniętym funduszem inwestycyjnym, lokującym swoje aktywa bezpośrednio w nieruchomości. Wyłącznymi uczestnikami funduszu będą podmioty z Grupy Skanska. W maju 216 r. KNF odmówiła wydania zezwolenia na utworzenie i zarządzanie funduszami inwestycyjnymi spółce Everest TFI. Strona: 11

12 Tabela 6. Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych zarejestrowane w Polsce Towarzystwa zarejestrowane przed 216 rokiem 1. AgioFunds TFI 22. Investors TFI 43. Pioneer Pekao TFI 2. Altus TFI 23. Ipopema TFI 44. PKO TFI 3. Amathus TFI 24. KBC TFI 45. Provide TFI 4. Amundi Polska TFI 25. KGHM TFI 46. QUERCUS TFI 5. Aviva Investors Poland TFI 26. KRUK TFI 47. SATURN TFI 6. AXA TFI 27. Legg Mason TFI 48. Skarbiec TFI 7. BEST TFI 28. MCI Capital TFI 49. SUPERFUND TFI 8. BPH TFI 29. Mebis TFI BPS TFI 3. MetLife TFI 1. BZ WBK TFI 31. Millennium TFI 11. Caspar TFI 32. MM Prime TFI 51. TFI AGRO 12. Copernicus Capital TFI 33. Money Makers S.A. 52. TFI Allianz Polska 13. Corum TFI 34. MS TFI 53. TFI BDM 14. Eques Investment TFI 35. NN Investment Partners TFI 54. TFI BGK 15. FINCREA TFI 36. Noble Funds TFI 55. TFI BGŻ BNP Paribas 16. Forum TFI 37. Open Finance TFI 56. TFI Capital Partners 17. Fundusze Inwestycji Polskich TFI 38. OPERA TFI 57. TFI PZU 18. GO TFI 39. OPOKA TFI 58. TFI SKOK 19. Harenda TFI 4. OPTI TFI 59. Trigon TFI 2. IB TFI 41. Ostoja TFI 6. Union Investment TFI 21. Intrum Justitia TFI 42. Penton TFI 61. Warsaw Equity TFI Towarzystwa zarejestrowane w 216 r. 62. Insignis TFI 63. Skanska TFI Źródło: KNF Templeton Asset Management (Poland) TFI W 216 roku doszło również do zmian w akcjonariatach TFI. W największym stopniu zmienił się akcjonariat dwóch towarzystw - BPH TFI oraz Legg Mason TFI. W sierpniu KNF wydał zgodę na nabycie akcji BPH TFI przez Alior Bank SA w liczbie zapewniającej przekroczenie 5% liczby głosów na walnym zgromadzeniu. Było to związane z transakcją przejęcia banku BPH przez Alior Bank. W dalszym etapie transakcji, akcje TFI od Alior Banku przejęła amerykańska spółka General Electric Company, która otrzymała zgodę KNF na realizację transakcji we wrześniu 216 r. Jeśli chodzi o drugie z towarzystw, zmiana akcjonariatu miała miejsce w ramach tzw. wykupu menedżerskiego. W grudniu 216 r. zarząd i pracownicy Legg Mason TFI oraz polscy inwestorzy finansowi odkupili 3% akcji spółki od amerykańskiego właściciela. KNF wyraziła zgodę na zmiany w akcjonariacie także w przypadku innych TFI. W marcu Komisja wyraziła zgodę na nabycie akcji AgioFunds TFI przez Adama Dakowicza, w liczbie zapewniającej przekroczenie 1% liczby głosów na walnym zgromadzeniu. W sierpniu taką samą decyzję podjęto w odniesieniu do Marcina Chadaja. Obaj panowie są związani z towarzystwem od kilku lat, zasiadając w zarządzie spółki. Zmiany zaszły także w akcjonariacie Trigon TFI. W sierpniu Komisja zezwoliła na nabycie akcji przez Marka Jurasia oraz Pawła Burzyńskiego, w liczbie zapewniającej przekroczenie 2% głosów na walnym zgromadzeniu. Także w sierpniu Open Finance SA poinformowało o uzgodnieniu i podpisaniu planu połączenia Open Finance TFI z Noble Funds TFI. Spółką przejmowaną jest Open Finance TFI, a przejmującą Noble Funds TFI. Połączenie ma nastąpić poprzez przeniesienie całego majątku przejmowanego towarzystwa na Noble Funds TFI, z równoczesnym podwyższeniem jego kapitału zakładowego poprzez nową emisję akcji. Według planów transakcja powinna zostać sfinalizowana w pierwszym półroczu 217 r. Strona: 12

13 3.3. Rozwój rynku pod względem produktowym W 216 roku do rejestru funduszy inwestycyjnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Warszawie zostały wpisane 233 (sub)fundusze inwestycyjne, o 29 więcej niż rok wcześniej. Jednocześnie w 216 roku z rejestru zostało wykreślonych 57 (sub)funduszy. Wśród nowo zarejestrowanych podmiotów dominowały fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ), było ich aż 163. Blisko połowa z nich ma charakter niepubliczny. Certyfikaty inwestycyjne dwóch funduszy zamkniętych zostały wprowadzone do obrotu na rynku regulowanym (GPW w Warszawie). Ponadto, zarejestrowano jeden fundusz otwarty działający w formie parasola. W ciągu całego roku faktyczną działalność rozpoczęło 244 nowych funduszy i subfunduszy (kilka powstało z przekształcenia). Najwięcej nowości uruchomiły TFI Allianz Polska (24), AgioFunds TFI (22), Ipopema TFI (18) oraz Copernicus Capital TFI (17). Jednocześnie w tym okresie zostało zlikwidowanych blisko 8 różnych rozwiązań. Na koniec 216 roku w ofercie krajowych TFI funkcjonowało łącznie 1 44 funduszy i subfunduszy. Fundusze otwarte i specjalistyczne otwarte W 216 roku działalność rozpoczęło 66 nowych (sub)funduszy otwartych i funduszy specjalistycznych otwartych, oraz kolejnych 6 nowości powstałych z przekształcenia. Najwięcej nowości utworzyło TFI Allianz Polska (2). Po części wynika to z zacieśnienia współpracy z globalnym liderem strategii dłużnych - Pacific Investment Management Company LLC (PIMCO), które wchodzi w skład tej samej grupy kapitałowej. W 216 r. w ofercie polskiego TFI znalazło się aż siedem nowych rozwiązań realizowanych we współpracy z globalną instytucją. Produkty te działają w formule master feeder. Fundusze tego typu do oferty wprowadził również Skarbiec TFI, którego klienci od 216 r. mogą lokować kapitał w cztery nowe rozwiązania oparte o fundusze zarządzane przez JPMorgan. Również inne towarzystwa poszerzały ofertę swoich funduszy parasolowych. TFI PZU uruchomiło trzy nowe subfundusze PZU FIO Parasolowy wśród nich znalazły się dwa produkty dłużne oraz jeden akcyjny skupiający się na rynku technologii, mediach i telekomunikacji. BPH TFI dodało dwa subfundusze BPH FIO Parasolowy dające ekspozycję na spółki dywidendowe oraz akcje rynków wschodzących. Klienci PKO TFI lokujący kapitał w fundusz Parasolowy FIO od października 216 roku mają szansę inwestować w spółki z sektora medycznego, dzięki inwestycji w PKO Medycyny i Demografii Globalny (Parasolowy FIO). Wśród nowych funduszy otwartych adresowanych do szerokiego grona inwestorów dominowały rozwiązania, które od wielu lat są powszechnie dostępne na polskim rynku (akcyjne, mieszane, dłużne, gotówkowe i pieniężne). W największym stopniu wzrosła oferta zagranicznych funduszy dłużnych, która w 216 roku powiększyła się aż o 22 rozwiązania. Na drugim miejscu znalazły się produkty lokujące kapitał przede wszystkim w akcje spółek zagranicznych w 216 r. utworzono 17 nowych projektów tego typu. Istotny wzrost odnotowała również grupa produktów mieszanych - liczba rozwiązań skupiających się na rynku zagranicznym zwiększyła się o 11 produktów, a ta dotycząca rynku polskiego wzrosła o 7 nowych funduszy. Równocześnie w 216 roku zaprzestały działalności 22 (sub)fundusze otwarte i specjalistyczne otwarte, w tym część została przejęta przez inne fundusze z tego samego TFI. Na koniec grudnia 216 roku działało w sumie 539 funduszy i subfunduszy otwartych. Strona: 13

14 Fundusze zamknięte W 216 roku działalność rozpoczęły 172 nowe fundusze zamknięte. Jednocześnie działalność zakończyło 57 FIZ-ów. Zdecydowana większość nowości to fundusze aktywów niepublicznych, wśród których dominowały podmioty oferowane głównie zamożnym klientom indywidualnym i instytucjonalnym. Wśród nowości znajdziemy także sporą grupę produktów sekurytyzacyjnych, a także produktów dających ekspozycję na rynek nieruchomości. Nie zabrakło również funduszy o bardziej klasycznych strategiach, których aktywa lokowane są na rynku kapitałowym. Kolejny rok z rzędu istotnie wzrosła liczba funduszy realizujących strategię absolutnej stopy zwrotu. Na koniec 216 r. grupa ta liczyła 13 rozwiązania. Sporą grupę tworzą także fundusze mieszane, których liczba wzrosła o 1 rozwiązań. Grupa produktów akcyjnych zwiększyła się o osiem nowych funduszy, dłużnych o trzy, a runku surowców o jeden fundusz. W 216 roku do obrotu giełdowego na GPW trafiły certyfikaty dwóch funduszy (PKO Absolutnej Stopy Zwrotu Europa Wschód-Zachód FIZ oraz PKO Globalnego Dochodu FIZ). Jednocześnie z obrotu giełdowego zostały wycofane certyfikaty jednego funduszu UniSystem FIZ subfundusz UniSystem 1. W rezultacie na koniec 216 r. na GPW w Warszawie notowanych było 27 funduszy. Najszerszą ofertą tego rodzaju instrumentów dysponują BPH TFI (9) oraz Investors TFI i PKO TFI (oba po 5). Ponadto, na warszawskiej giełdzie w końcu ubiegłego roku były notowane certyfikaty inwestycyjne 2 funduszy zamkniętych zarządzanych przez Trigon TFI, a także po jednym z oferty: BZ WBK TFI, KBC TFI, Legg Mason TFI, Opera TFI, TFI PZU oraz Quercus TFI. Ogółem na koniec 216 roku na rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce działało 539 funduszy i subfunduszy otwartych (FIO lub SFIO) oraz 865 funduszy zamkniętych (FIZ). IV. Polski rynek funduszy na tle europejskiego Zgodnie z danymi EFAMA wartość aktywów zgromadzonych w polskich funduszach inwestycyjnych w 216 roku spadła z poziomu 59,1 mld euro do 58,7 mld euro (tj. o -,4 mld euro). Oznacza to spadek o -,7% r/r. Ogólnie 216 rok był udany dla rynku europejskiego jako całości. Zgromadzone w europejskich funduszach inwestycyjnych aktywa przekroczyły poziom 14,1 bln euro, co oznacza wzrost o +6,1% w stosunku do poprzedniego roku. Oprócz naszego kraju ujemną zmianę aktywów odnotowały również Belgia (-,3%), Wielka Brytania (-1,3%), Turcja (-2,8%), Malta (-3,3%) i Portugalia (-6,6%). Najwyższą roczną dynamiką wzrostu aktywów mogą pochwalić się Bułgaria oraz Chorwacja (odpowiednio +29,8% i+23,4%). Oba wymienione rynki są jednak znacznie mniejsze niż krajowy, co oznacza, że nominalnie przyrost był niewysoki. Strona: 14

15 Tabela 7. Aktywa europejskiego rynku funduszy (w mld EUR) Tabela 8. WAN na głowę mieszkańca (tys. EUR) zm iana wartość udział wartość udział Kraj WAN na głowę mieszkańca Luksemburg 3 56,2 3,9% 3 71,1 27,8% 5,6% Luksemburg 6 422,7 Irlandia 1 898,8 16,7% 2 84,7 15,6% 9,8% Lichtenstein 1 172,27 Niemcy 1 729,2 15,2% 1 885,9 14,1% 9,1% Irlandia 441,24 Francja 1 682,8 14,8% 1 783,8 13,4% 6,% Szwajcaria 64,58 Wielka Brytania 1 484,5 13,1% 1 465,7 11,% -1,3% Dania 48,35 Holandia 734,7 6,5% 81,9 6,% 9,1% Holandia 47,23 Szwajcaria 51,5 4,4% 537,8 4,% 7,2% Szwecja 3,85 Szwecja 285,6 2,5% 33,9 2,3% 6,4% Francja 26,72 Włochy 291,1 2,6% 297,7 2,2% 2,3% Niemcy 22,95 Dania 258,5 2,3% 276, 2,1% 6,7% Malta 22,58 Hiszpania 254,4 2,2% 268,5 2,% 5,6% Wielka Brytania 22,42 Austria 168,2 1,5% 173,8 1,3% 3,3% Norwegia 2,73 Belgia 127,3 1,1% 126,9 1,% -,3% Austria 2, Norwegia 94,2,8% 18,,8% 14,7% Finlandia 19,39 Finlandia 97,4,9% 16,4,8% 9,2% Belgia 11,22 Polska 59,1,5% 58,7,4% -,7% Hiszpania 5,78 Lichtenstein 42,3,4% 44,1,3% 4,2% Włochy 4,91 Turcja 28,1,2% 27,3,2% -2,8% Portugalia 2,9 Portugalia 23,1,2% 21,6,2% -6,6% Węgry 1,91 Węgry 18,1,2% 18,7,1% 3,5% Słowenia 1,87 Malta 1,1,1% 9,8,1% -3,3% Polska 1,55 Czechy 7,8,1% 9,2,1% 17,8% Słowacja 1,8 Rumunia 9,,1% 9,,1%,1% Czechy,87 Grecja 7,1,1% 7,1,1%,2% Chorwacja,67 Słowacja 5,7,1% 5,9,% 3,3% Grecja,66 Chorwacja 2,3,% 2,8,% 23,4% Rumunia,46 Słowenia 2,3,% 2,5,% 6,7% Turcja,35 Bułgaria,4,%,5,% 29,8% Bułgaria,7 Łącznie 13 33,2 1% ,34 1% 6% Źródło: EFAMA Quarterly Statistical Release, Eurostat UCITS 8 25,87 62% 8 658,42 61% 6% AIFs 5 126,52 38% 5 483,1 39% 7% Źródło: EFAMA Quarterly Statistical Release Udział rynku polskiego w europejskim zmniejszył się z,5% w 215 roku do,4% na koniec 216 roku. Udało się jednak utrzymać 16. pozycję. W zestawieniu brak było znaczących zmian. W porównaniu z zeszłym rokiem zaszły jedynie drobne przetasowania. W gronie dziesięciu państw z największym udziałem w rynku pozycjami zamieniły się Włochy i Szwecja. Pierwsze z nich spadło z dziewiątej pozycji na ósmą. Podobne zmiany dotknęły również Finlandię i Norwegię oraz Czechy i Rumunię. W pierwszej grupie Finlandia awansowała na 14 miejsce zajmując pozycję Norwegii, a w drugiej Rumunia zajęła miejsce Czech na 22 pozycji. W Polsce w latach wartość aktywów pod zarządzaniem na jednego mieszkańca systematycznie rosła. Na początku okresu oscylowała w granicach 1, tys. euro. Tymczasem na koniec 215 roku przekroczyła 1,5 tys. euro. W stosunku do roku ubiegłego odnotowano spadek w wysokości -,1 tys. euro. Mimo, iż pod względem wielkości zarządzanych aktywów Polska jest na 16. pozycji, to już pod względem aktywów przypadających na 1 mieszkańca jest dopiero na dalekim 21. miejscu. Strona: 15

16 V. Udział funduszy inwestycyjnych w oszczędnościach Polaków W 216 roku oszczędności Polaków wzrosły do rekordowego poziomu blisko 1,3 bln zł na koniec grudnia. Gospodarstwa domowe zgromadziły w różnego rodzaju lokatach o ponad +1 mld zł, czyli o +9,7% więcej niż w 215 roku. Po wyłączeniu OFE, w których zgromadzone aktywa nie mogą być wykorzystane w natychmiastowy sposób, wartość oszczędności wyniosła na koniec 216 roku przeszło 1,1 bln zł. Od lat największy udział w oszczędnościach gospodarstw domowych mają depozyty złotowe i walutowe (57%), które w 216 roku zwiększyły się o +9,4%, co w skali całego roku przyniosło największą wartościową zmianę (+62 mld zł) ze wszystkich form oszczędzania. O kolejne blisko +25 mld zł powiększyła się wartość gotówki w obiegu poza kasami banków, co sprawia że był to największy procentowy wzrost spośród wszystkich segmentów. Dzięki temu ta forma oszczędności ugruntowała swoją pozycję na drugim miejscu w zestawieniu udziałów poszczególnych segmentów oszczędności polskich gospodarstw domowych. Od marca 215 roku stopa referencyjna pozostaje na niezmienionym, i historycznie najniższym, poziomie 1,5%. Oznacza to, że od blisko dwóch lat oprocentowanie depozytów jest rekordowo niskie. Z tego powodu część klientów nie widzi zasadności w utrzymywaniu swoich środków na depozytach, trzymając je w gotówce, bądź na rachunkach bieżących. Tabela 9. Struktura oszczędności gospodarstw domowych (mld PLN) dynamika mld zł udział mld zł udział r/r depozyty złotowe i walutowe ,7% ,6% 9,4% gotówka w obiegu poza kasami banków 15 12,8% ,6% 16,5% otwarte fundusze emerytalne 14 12,% ,% 9,2% akcje spółek publicznych * 41 3,5% 46 3,6% 12,% ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe 55 4,7% 57 4,4% 2,% fundusze zagraniczne 6,5% 6,4% -6,9% obligacje i bony 11,9% 12 1,% 1,8% krajowe fundusze inwestycyjne ** 12 8,7% 18 8,4% 6,1% suma ,% ,% 9,7% * dane dotyczące zdematerializowanych akcji przechowywanych na rachunkach w biurach maklerskich ** dostępne dla osób fizycznych, skorygowane o wartość inwestycji ubezpieczycieli Źródło: Analizy Online, na podstawie danych NBP, MF, GUS, TFI, PTE TUNŻ Wartość środków ulokowanych w detalicznych funduszach inwestycyjnych, które znajdują się w posiadaniu gospodarstw domowych (dedykowanych osobom fizycznym, po wykluczeniu wartości inwestycji ubezpieczycieli), zwiększyła się w 216 roku o +6,2 mld zł (+6,1%). W analizowanym roku rosły również aktywa zgromadzone w ubezpieczeniowych funduszach kapitałowych będących w ofercie firm ubezpieczeniowych (+2%). Trzeci co wielkości udział w oszczędnościach gospodarstw domowych przypadł kolejny rok z rzędu otwartym funduszom emerytalnym. W ubiegłym roku ich wartość wzrosła o blisko +13 mld zł (+9,2%) i tym samym przekroczyła poziom 15 mld zł. Jest to tym ważniejsze, że w ramach zmian w funkcjonowaniu OFE, co roku muszą przekazywać ZUS znaczne środki w ramach tzw. suwaka. Warto zwrócić uwagę na spory procentowy wzrost akcji spółek publicznych oraz obligacji i bonów. W obu tych segmentach wartość aktywów wzrosła o odpowiednio +4,9 mld zł i +1,2 mld zł. Strona: 16

17 mld zł Raport roczny za 216 rok W ubiegłym roku spadły natomiast aktywa funduszy zagranicznych - ich wartość zmniejszyła się o -,4 mld zł (-6,9%). Jest to niezmiennie najmniej popularna forma oszczędności polskich gospodarstw domowych. VI. Struktura rynku funduszy inwestycyjnych w 216 roku W 216 roku wartość środków zgromadzonych w funduszach inwestycyjnych wzrosła o +6,4 mld zł, czyli o +2,5%. Tak niską dynamikę ostatni raz obserwowano w 211 r. Niewielki przyrost to efekt w głównej mierze wysokiego ujemnego bilansu sprzedaży w segmencie funduszy akcji oraz mieszanych. W sumie we wszystkich funduszach z oferty krajowych TFI na koniec 216 r. zgromadzone było 258,97 mld zł. Wykres 7. Struktura aktywów netto w latach (mln zł) sekurytyzacyjne rynku surowców nieruchomości mieszane gotówkowe i pieniężne dłużne aktywów niepublicznych akcji absolutnej stopy zwrotu gru gru 2 gru 4 gru 6 gru 8 gru 1 gru 12 gru 14 gru 16 Źródło: obliczenia Analizy Online na podstawie danych TFI i IZFiA W wyniku zawirowań na giełdach, z jakimi trzeba się było zmierzyć w 216 roku, dużym zainteresowaniem klientów cieszyły się strategie alternatywne oferowane w ramach funduszy aktywów niepublicznych i absolutnej stopy zwrotu. W przypadku pierwszej z nich wartość środków w nich zgromadzonych wzrosła w 216 roku o +5,3 mld zł, a drugich o +2,7 mld zł. Z drugiej strony nawet w obliczu historycznie niskich stóp procentowych, uznaniem cieszyły się rozwiązania o niższym profilu ryzyka dłużne oraz gotówkowe i pieniężne. Wartość środków w obydwu segmentach zwiększyła się o ponad +5 mld zł. Z drugiej strony, ujemny wpływ na dynamikę aktywów miały zdarzenia incydentalne, związane z wyciągnięciem środków z wybranych funduszy dostępnych wyłącznie w ramach grupy kapitałowej. Z jednego takiego rozwiązania, zaliczanego do segmentu funduszy mieszanych, wypłacono prawie -6,3 mld zł Fundusze akcyjne Wartość środków zgromadzonych w funduszach akcyjnych zmniejszyła się w 216 roku o -1,4 mld zł (-4,6%). Przy czym warto spojrzeć jak zachowywały się poszczególne segmenty. Na przestrzeni roku z funduszy akcji zagranicznych ubyło blisko -2, mld zł, podczas gdy aktywa netto funduszy akcji polskich wzrosły o +,6 mld zł. Te liczby nie oddają jednak dobrze nastrojów, jakie panowały wśród inwestorów. Ryzyko polityczne, obniżka oceny wiarygodności kredytowej Polski przez kolejne agencje ratingowe oraz zawirowania na Strona: 17

18 mln PLN mln PLN Raport roczny za 216 rok globalnych rynkach skutecznie zniechęcały inwestorów do ryzykownych aktywów. Bilans sprzedaży funduszy akcji polskich wyniósł ok. -1,3 mld zł i tylko dzięki dobrej końcówce roku oraz hossie na małych i średnich spółkach wynik zarządzania przyczynił się do nieznacznego wzrostu wartości aktywów na koniec roku. Z jeszcze większymi odpływami netto mieliśmy do czynienia w przypadku funduszy akcji zagranicznych. W przeciwieństwie do poprzedniego roku, klienci nie zdecydowali się więc wyjść za granicę, co było pochodną wspomnianych już zawirowań rynkowych. O wyniku zdecydowały dwa pierwsze miesiące, w ciągu których odpłynęło netto -,85 mld zł. To właśnie wtedy w obliczu spadających cen ropy naftowej i Wykres 8. Struktura aktywów netto funduszy akcji 3 słabości rynków wschodzących obserwowano duże 25 33,1% 27,7% spadki na głównych parkietach świata. W ujęciu procentowym wartość środków w funduszach akcji 2 15 zagranicznych zmalała o jedną piątą i obecnie zgromadzone jest w nich 7,8 mld zł. Do największych rozwiązań detalicznych w tym segmencie zaliczał się PKO Technologii i Innowacji Globalny (,85 mld zł) oraz NN (L) Globalny Spółek Dywidendowych (,76 mld zł) ,9% ,3% Fundusze mieszane akcji polskich akcji zagranicznych Źródło: Analizy Online na podstawie danych TFI oraz IZFiA Wykres 9. Struktura aktywów netto funduszy mieszanych ,4% 13,1% 89,6% 86,9% mieszane polskie mieszane zagraniczne Źródło: Analizy Online na podstawie danych TFI oraz IZFiA Wykres 1. Struktura aktywów funduszy mieszanych 9% 5% stabilnego wzrostu zrównoważone 2% aktywnej alokacji 55% ochrony kapitału Źródło: Analizy Online na podstawie danych TFI oraz IZFiA W segmencie funduszy mieszanych mieliśmy do czynienia z największą skalą spadku wartości aktywów netto. Na przestrzeni roku wartość zarządzanych środków zmniejszyła się o -6,9 mld zł, do nieco ponad 27 mld zł. W ujęciu procentowym oznacza to zmianę o przeszło -2%. Przyczyn należy szukać po stronie odpływów. Z jednej strony bilans sprzedaży funduszy mieszanych w każdym miesiącu ubiegłego roku był ujemny (poza niewielkimi napływami netto w marcu). Z drugiej tak duża skala spadku to efekt wypłaty w grudniu prawie -6,3 mld zł tylko z jednego funduszu zaliczanego do grupy stabilnego wzrostu stworzonego wyłącznie na potrzeby grupy kapitałowej PZU. W ramach segmentu funduszy mieszanych zmiany w poszczególnych grupach istotnie się różniły. Nawet po wyłączeniu wpływu wspomnianej grudniowej wypłaty z jednego z funduszy i tak najwięcej środków ubyło z grupy mieszanych polskich stabilnego wzrostu (ponad -1 mld zł). Ujemna dynamika aktywów nie ominęła również rozwiązań polskich jak i zagranicznych o strategii zrównoważonej i aktywnej alokacji. Wyróżniła się Strona: 18

19 mln PLN Raport roczny za 216 rok natomiast grupa funduszy polskich ochrony kapitału 1, która powiększyła swoje rozmiary o +,6 mld zł (+38,6%), co było w przeważającej mierze zasługą wzrostu wartości zgromadzonych środków tylko w jednym funduszu QUERCUS Ochrony Kapitału. Wśród największych rozwiązań detalicznych zaliczanych do segmentu mieszanego nie doszło do większych przetasowań. Na czele wciąż znajdują się PZU Stabilnego Wzrostu Mazurek (2,7 mld zł), PKO Stabilnego Wzrostu (1,2 mld zł) oraz wspomniany QUERCUS Ochrony Kapitału (2, mld zł) Fundusze dłużne W obliczu dużej zmienności na rynkach akcji klienci chętnie inwestowali środki w fundusze dłużne. Aktywa w nich zgromadzone zwiększyły swą wartość z 41 mld zł na koniec 215 roku do 43,5 mld zł na koniec 216 roku. Choć trzeba podkreślić, że i na rynku obligacji nie brakowało emocji. Wystarczy wspomnieć o wzroście rentowności polskich papierów skarbowych (spadku cen) najpierw w wyniku pierwszej w historii Polski obniżki długo- i krótkoterminowego ratingu przez agencję S&P, a później w wyniku wyboru Donalda Trumpa na prezydenta USA. Pomimo zawirowań, wartość środków zgromadzonych w funduszach dłużnych wzrosła o +2,5 mld zł (+6,1%), przy czym wzrosły aktywa Wykres 11. Struktura aktywów netto funduszy dłużnych zarówno w funduszach z ekspozycją głównie na polski 45 dług (+1, mld zł), jak i zagraniczny (+1,5 mld zł). Warto 4 15,1% jednak rozróżnić, które grupy w ramach całego 12,3% 35 segmentu urosły w największym stopniu. To przede 3 wszystkim fundusze obligacji korporacyjnych zarówno 25 2 polskich, jak i globalnych. W sumie wartość środków w 87,7% 84,9% 15 nich zgromadzonych wzrosła o +1,7 mld zł i była to 1 zarówno zasługa wysokiego bilansu sprzedaży (ok. +1,1 5 mld zł), jak i solidnych wyników. Daleko w tyle zostały za to rozwiązania z grupy polskich Źródło: Analizy Online na podstawie danych TFI oraz IZFiA papierów skarbowych, z których w sumie ubyło prawie -,5 mld zł (-4,2%), co było efektem wycofywania środków z tych funduszy. Była to jedna z nielicznych grup w segmencie dłużnym, w któryej wartość środków na koniec grudnia była mniejsza niż rok wcześniej. Największe detaliczne fundusze dłużne na koniec 216 roku to Arka Prestiż Obligacji Korporacyjnych (3, mld zł), Arka BZ WBK Obligacji Korporacyjnych (2,1 mld zł) oraz PKO Papierów Dłużnych Plus (2, mld zł) Fundusze pieniężne i gotówkowe dłużne polskie dłużne zagraniczne Dużą popularnością w 216 roku cieszyły się fundusze gotówkowe i pieniężne, i to pomimo niewysokich wyników. Wartość środków w nich zgromadzonych wzrosła w ciągu roku o +2,6 mld zł (+8,7%) i na koniec roku wynosiła prawie 32,2 mld zł. W związku z niskim wynikiem zarządzania wzrost aktywów netto to w głównej mierze zasługa wysokiego bilansu sprzedaży (+2,1 mld zł), zwłaszcza na początku roku. W styczniu, podczas największych spadków na giełdach całego świata, do tych rozwiązań wpłacono netto 1 W grudniu 216 r. fundusze ochrony kapitału zostały przez Analizy Online przeklasyfikowane z odrębnego segmentu do funduszy mieszanych Strona: 19

20 prawie +,9 mld zł. Wysokie saldo wpłat i wypłat odnotowano również w miesiącach sierpień-październik (razem prawie +1,5 mld zł). Największym detalicznym funduszem gotówkowym i pieniężnym pozostaje PKO Skarbowy (4,6 mld zł). Jest to również rozwiązanie o najwyższych aktywach spośród całej oferty krajowych TFI skierowanej do szerokiej dystrybucji. Za nim znajduje się UniKorona Pieniężny (3,2 mld zł) oraz PKO Rynku Pieniężnego (2,9 mld zł) Fundusze absolutnej stopy zwrotu Niewątpliwie jednym z najbardziej popularnych segmentów w 216 roku był ten skupiający fundusze absolutnej stopy zwrotu. To kolejny rok, w którym klienci poszukując alternatywy dla rynku akcji i obligacji wybierali koncepty, których założeniem jest zarabianie w każdych warunkach rynkowych. Na przestrzeni 216 r. wartość środków zgromadzonych w funduszach absolutnej stopy zwrotu wzrosła o +2,7 mld zł (+21,5%) do prawie 15, mld zł. To najwyższa dynamika spośród wszystkich wydzielonych przez Analizy Online segmentów (poza bardzo małym surowcowym). Wzrost aktywów był zasługą niegasnącego zainteresowania klientów (+2,2 mld zł), jak i solidnych wyników wypracowanych przez większość tych rozwiązań Fundusze surowcowe W przypadku najmniejszego segmentu funduszy w Polsce można powiedzieć rok 216 był przełomowy. Nie tylko dwójka jego reprezentantów była najbardziej zyskownymi funduszami detalicznymi spośród całej oferty krajowych TFI, ale również segment ten przekroczył, po raz pierwszy w swojej ponad dziesięcioletniej historii, barierę miliarda złotych aktywów, co oznacza dwukrotny wzrost w porównaniu z końcem 215 r. Na tle reszty to wciąż jednak niewiele. Środki w rozwiązaniach surowcowych odpowiadają za zaledwie,4% aktywów we wszystkich funduszach z oferty krajowych TFI Fundusze rynku nieruchomości, sekurytyzacyjne oraz aktywów niepublicznych Fundusze aktywów niepublicznych utrzymały swą pozycję największego segmentu rynku, z 4% udziałem. W 216 r. wartość środków w nich zgromadzonych wzrosła o +5,3 mld zł (+5,4%) przekraczając barierę 1 mld zł (na koniec roku 13,6 mld zł). Trzeba mieć jednak na uwadze jak niejednorodny pod względem wielkości aktywów jest ten segment. W tylko czterech funduszach aktywów niepublicznych zgromadzonych jest 5% wszystkich środków, przy czym największy zarządza blisko 3 mld zł. Aktywa funduszy nieruchomości z oferty TFI odnotowały niewielki wzrost o +156 mln zł (+7,4%), co było głównie efektem wpłat do kilku funduszy. Wynik byłby wyższy, gdyby nie likwidacja jednego z rozwiązań. W przypadku funduszy sekurytyzacyjnych wartość środków w nich zgromadzonych wzrosła o +,9 mld zł, do czego solidarnie przyczyniły się bilans sprzedaży (+,6 mld zł) jak i wynik zarządzania (+,3 mld zł). Strona: 2

21 gru gru 1 gru 2 gru 3 gru 4 gru 5 gru 6 gru 7 gru 8 gru 9 gru 1 gru 11 gru 12 gru 13 gru 14 gru 15 gru 16 mld zł gru gru 1 gru 2 gru 3 gru 4 gru 5 gru 6 gru 7 gru 8 gru 9 gru 1 gru 11 gru 12 gru 13 gru 14 gru 15 gru 16 mld zł Raport roczny za 216 rok VII. Składniki lokat funduszy inwestycyjnych Z opublikowanych sprawozdań finansowych funduszy inwestycyjnych wynika, że na koniec 216 r. ponad 2/3 zgromadzonych przez nie środków było ulokowanych w instrumentach dłużnych (łącznie ze środkami pieniężnymi). Ich udział w aktywach funduszy wyniósł 68,6%, o +,5 pkt proc. więcej niż rok wcześniej. Instrumenty dłużne największy udział w aktywach miały w szczycie hossy na rynku polskich obligacji, czyli w połowie 23 roku, kiedy przekraczała 9% wartości aktywów. Wraz z poprawą koniunktury na rynkach akcji, udział instrumentów dłużnych systematycznie spadał by osiągnąć minimum na koniec grudnia 27 roku 44,1%. Dopiero w 28 roku, wraz ze spadkami na rynkach akcji, ich znaczenie ponownie zaczęło rosnąć. Od 29 roku tendencje uległy odwróceniu, w wyniku czego poziom udziału obu kategorii lokat prawie się wyrównał. Od 211 ponownie instrumenty dłużne zaczęły dominować w portfelach i od tego czasu ich udział w aktywach nie spada poniżej 6%. Pod względem struktury walutowej w portfelach funduszy przeważają inwestycje w instrumenty wyceniane w polskiej walucie, przy czym ich udział w ostatnich latach nieco spadł. Od 214 roku udział inwestycji wycenianych w walutach obcych przekracza 2%. Wykres 12. Instrumenty dłużne i udziałowe w aktywach funduszy Źródło: Analizy Online na podstawie sprawozdań funduszy Wykres 13. Wartość inwestycji funduszy według waluty Źródło: Analizy Online na podstawie sprawozdań funduszy Strona: 21