Wstęp. Kierunki rozwoju mikroekonomii. W tym rozdziale szukaj odpowiedzi na pytania:

Transkrypt

1 22 Kierunki rozwoju mikroekonomii P R I N C I P L E S O F MICROECONOMICS F O U R T H E D I T I O N N. G R E G O R Y M A N K I W PowerPoint Slides by Ron Cronovich 2007 Thomson South-Western, all rights reserved W tym rozdziale szukaj odpowiedzi na pytania: Jak asymetria informacji wpływa na alokację rynkową? Jak uczestnicy rynku zmniejszają wynikłe z tego powodu problemy? Dlaczego demokratyczny system głosowania niekoniecznie prowadzi do odzwierciedlenia preferencji społecznych? Dlaczego ludzie nie zawsze zachowują się jak racjonalni maksymalizatorzy? 1 Wstęp Mikroekonomia stale ewaluuje. Ten rozdział przedstawia 3 aktywne obszary badań: asymetria informacji ekonomia polityczna ekonomia behawioralna 2 1

2 Asymetria informacji Asymetria informacji: Różnica w dostępie do istotnej wiedzy; konkretna osoba ma znacznie lepsze informacje niż pozostałe strony zaangażowane w sprawę. Dwa rodzaje: Ukryte działania jedna osoba posiada więcej informacji niż druga (np. pracownik wie lepiej niż pracodawca, ile pracy włożył w dane zajęcie). Ukryte właściwości jedna osoba wie więcej o produkcie, który sprzedaje niż druga (np. sprzedawca samochodów). 3 Ukryte działania i pokusa nadużycia Pokusa nadużycia: skłonność osoby, która nie jest odpowiednio kontrolowana, do angażowania się w nieuczciwą lub niepożądaną działalność. Pracownicy czasami zmniejszają zakres swoich obowiązków, ponieważ ich pracodawcy nie są w stanie stale monitorować ich wysiłku i wydajności. Osoba posiadająca ubezpieczenie domu może mniej chronić go przed kradzieżą/ zniszczeniem. Kiedy rodziców nie ma w domu opiekunka może spędzać więcej czasu na oglądaniu telewizji niż opiece nad dziećmi. 4 Problem Pryncypała-Agenta Agent: osoba wykonująca jakąś czynność dla zleceniodawcy (np. pracownik). Pryncypał: osoba zlecająca wykonanie czynności innej osobie (np. pracodawca) Kiedy szef nie może kontrolować pracownika, pojawia się ryzyko, że pracownik zrobi coś niepożądanego ( niemoralnego ). Na przykład: niepilnowany pracownik może grać w gry, albo surfować po internecie, zamiast pracować. 5 2

3 Co mogą zrobić pryncypałowie Lepsza kontrola Rodzice montują ukryte kamery celem odkrycia ewentualnych, niepożądanych zachowań. Wyższe wynagrodzenie Pracodawcy płacą pracownikom płacę efektywnościową (płacę powyżej poziomu równowagi), aby zmniejszyć skłonność pracowników do bumelowania. Odroczone wynagrodzenie Firmy opóźniają wypłatę wynagrodzenia (np. premia roczna), aby zwiększyć kary za nadużycia. 6 Zarządzanie korporacjami Rozdzielenie własności i zarządzania korporacjami powoduje pojawienie się problemu pryncypała-agenta: pryncypałowie: udziałowcy płacą menedżerom za maksymalizację zysków firmy. agenci: managerowie, którzy mogą chcieć realizować własne cele. Udziałowcy zatrudniają radę nadzorczą w celu kontroli menedżerów, tworząc zachęty, aby menedżerowie realizowali cele firmy, a nie własne. Menedżerowie korporacji czasami nawet lądują w więzieniu za nadużycie zaufania akcjonariuszy. 7 Ukryte właściwości i negatywna selekcja Negatywna selekcja pojawia się, kiedy sprzedający wie więcej o sprzedawanym produkcie niż kupujący. Przykład 1: Rynek samochodów używanych Sprzedawca wie więcej o sprzedawanym samochodzie niż kupujący. Właściciele gratów chętniej wystawią swoje samochody na sprzedaż. Więc, kupujący prawdopodobnie będą unikali rynku samochodów używanych. Właściciele dobrych samochodów, wiedząc, że nie otrzymają za auto dobrej ceny, często nawet nie będą próbowali jego sprzedaży. 8 3

4 Ukryte właściwości i negatywna selekcja Przykład 2: Ubezpieczenie Nabywcy ubezpieczenia zdrowotnego znają lepiej swój stan zdrowia niż firmy ubezpieczeniowe. Ludzie z problemami zdrowotnymi mają większą zachętę do wykupienia dodatkowego ubezpieczenia. Więc, ceny polis odzwierciedlają koszty osoby bardziej chorej- niż- przeciętna. Ceny te odstraszają zdrowych ludzi od wykupienia ubezpieczenia. W obu przypadkach asymetria informacji powoduje, że potencjalnie wzajemnie korzystne transakcje nie zostaną zawarte. 9 Odpowiedź rynku na asymetrię informacji Sygnalizacja: to działanie prowadzone przez stronę lepiej poinformowaną, którego celem jest przekazanie informacji stronie gorzej poinformowanej. Ludzie sprzedający dobry używany samochód pokazują wszystkie rachunki za naprawy samochodu. Dilerzy oferują gwarancję na używane auta. Firmy wydają ogromne pieniądze na reklamę, aby zasygnalizować klientom jakość produktu. Pracownicy wysoko wykształceni otrzymują dyplom studiów i sygnalizują ten fakt pracodawcom. 10 Odpowiedź rynku na asymetrię informacji Badanie: to działanie strony gorzej poinformowanej zmuszające stronę lepiej poinformowaną do ujawnienia informacji. Firmy ubezpieczeniowe wymagają wyników badań medycznych przed sprzedażą ubezpieczenia. Nabywcy używanych aut mogą zażądać opinii niezależnego mechanika. Firmy ubezpieczające samochody pobierają niższe składki od kierowców którzy są gotowi zaakceptować większy udział własny w wypadku wystąpienia szkody - prawdopodobnie są to kierowcy, którzy jeżdżą bezpieczniej. 11 4

5 Asymetria informacji a polityka państwa Asymetria informacji może sprawiać, że rynek alokuje swoje zasoby w sposób nieefektywny. Ale, polityka państwa nie może poprawić wyników rynku: Rynki prywatne czasem radzą sobie z tym problemem używając sygnalizacji lub badania. Rząd rzadko posiada więcej informacji niż podmioty prywatne. Rząd nie jest instytucją idealną. 12 A C T I V E L E A R N I N G 1: Asymetria informacji Dla każdej poniższej sytuacji, Określ, czy problem jest pokusą nadużycia, czy negatywną selekcją Wyjaśnij, jak zmniejszono problem A. Firma Aperion Audio sprzedaje zestawy kina domowego w internecie i oferuje zwrot kosztów (włączając koszty dostawy), kiedy klient nie jest zadowolony z zakupu. B. Wynajmujący mieszkania nakładają depozyt na najemców. 13 A C T I V E L E A R N I N G 1A: Odpowiedzi Firma Aperion Audio sprzedaje zestawy kina domowego w internecie i oferuje zwrot kosztów (włączając koszty dostawy), kiedy klient nie jest zadowolony z zakupu. Negatywna selekcja: Nabywcy mogą mieć obawy co do jakości dźwięku zestawu nabytego w internecie, ponieważ nie mogą go usłyszeć. Więc firmy posiadające dobre systemy raczej nie odniosą sukcesu w sprzedaży internetowej. Aperion Audio zmniejsza ten problem poprzez zasygnalizowanie wysokiej jakości, dzięki hojnej polityce zwrotnej. 14 5

6 A C T I V E L E A R N I N G 1B: Odpowiedzi Wynajmujący mieszkania nakładają depozyt na najemców. Pokusa nadużycia: Właściciel nie wie, w jaki sposób najemca będzie traktował mieszkanie. Najemcy mogą niszczyć rzeczy, jeśli wiedzą, że za nie nie zapłacą. Depozyt zwiększa szansę, że najemca będzie szanował mieszkanie, gdyż w przeciwnym razie nie dostanie go z powrotem. 15 Ekonomia polityczna Ekonomia polityczna stosuje narzędzia analizy ekonomicznej do badań nad sposobami funkcjonowania państwa. Najpierw omówimy głosowanie. Paradoks głosowania Condorceta: głosowanie większościowe nie musi prowadzić do powstania przechodnich preferencji społeczeństwa. Przechodniość cecha rankingu preferencji: jeśli A jest lepsze niż B, zaś B jest lepsze od C, wtedy A powinno być lepsze od C. 16 Przykład Paradoksu Condorceta A, B, i C to trzej kandydaci ubiegający się o miejsce w radzie miasta. Istnieją 3 typy głosujących, z których każdy posiada własny ranking kandydatów. Typ głosującego Typ 1 Typ 2 Typ 3 % wszystkich głosów 35% 45% 20% 1 wybór A B C 2 wybór B C A 3 wybór C A B 17 6

7 Przykład Paradoksu Condorceta Załóżmy głosowanie parami: Najpierw, B przeciw C: B wygrywa. Następnie, A przeciw B: A wygrywa. Ogólny zwycięzca: A Kolejność alternatywna: Najpierw A przeciw C: C wygrywa. Następnie, C przeciw B: B wygrywa. Ogólny zwycięzca: B % wszystkich głosów Typ głosującego Typ 1 Typ 2 Typ 3 35% 45% 20% 1 wybór A B C 2 wybór B C A 3 wybór C A B 18 Lekcje z Paradoksu Condorceta Preferencje demokratyczne nie zawsze są przechodnie. Kolejność, w jakiej głosowane są poszczególne rzeczy, może mieć wpływ na wynik głosowania. Głosowanie większościowe nie zawsze pokazuje, czego naprawdę chce społeczeństwo. 19 Cztery pożądanie przez Arrowa cechy systemu głosowania 1. Jednomyślność: jeśli każdy woli A od B, to A powinno zwyciężyć nad B. 2. Przechodniość: jeśli A jest lepsze niż B, a B jest lepsze niż C, wtedy A powinno być lepsze niż C. 3. Niezależność od nieistotnych alternatyw: wybór pomiędzy każdymi dwoma rozwiązaniami powinien być niezależny od tego czy istnieje trzecie rozwiązanie. 4. Brak dyktatury: Nie ma osoby, która zawsze zwycięża, niezależnie od preferencji wszystkich pozostałych osób. 20 7

8 % of voters Twierdzenie Arrowa o niemożności Arrow udowodnił, że żaden system głosowania nie spełnia wszystkich czterech warunków. Twierdzenie Arrowa o niemożności: jest to twierdzenie matematyczne, zgodnie z którym skonstruowanie zadowalającej metody głosowania, która ułatwi przekształcenie indywidualnych preferencji w preferencje społeczne jest niemożliwa. 21 Twierdzenie o medianowym wyborcy Załóżmy, że społeczeństwo decyduje o poziomie budżetu rządu. Każdy z głosujących ma własne preferencje dotyczące rozmiaru budżetu. Jeśli ustawisz wszystkich głosujących według ich preferencji budżetowych, medianowy wyborca znajduje się dokładnie na środku rozkładu. Twierdzenie o medianowym wyborcy: to twierdzenie matematyczne pokazujące, że większość wybierze wynik preferowany przez medianowego (środkowego) wyborcę. 22 Przykład twierdzenia o medianowym wyborcy 30% 25% 20% 15% Medianowy wyborca wybierze budżet $50 miliardów. 10% 5% 0% $20 $30 $40 $50 $60 $70 $80 Preferowany budżet (w miliardach) Wybór najbliższy $50 wygra wyścig dwustronny. Załóżmy, że mamy wybór pomiędzy $40 i $70. $40 wygra, mimo, że większość wyborców preferuje $70! 23 8

9 Zastosowanie twierdzenia o medianowym wyborcy W każdym wyścigu, gdzie do wyboru są dwie partie, albo dwóch kandydatów, każdy przybliży swoją pozycję do tej, która jest najbliższa medianowemu wyborcy. Poglądy mniejszości są pomijane. 24 Politycy też są ludźmi Politycy motywowani są własnymi interesami podobnie jak firmy i konsumenci. Niektórych polityków motywuje reelekcja, są w stanie poświęcić interes narodu, aby osiągnąć cel. Innych motywuje chciwość. Lekcja: Ekonomia polityczna nie jest tworzona przez życzliwych liderów i często nie przypomina ona ideałów pochodzących z podręczników ekonomii 25 A C T I V E L E A R N I N G 2: Aplikacja twierdzenia o medianowym wyborcy Czy spodziewałbyś się, że kandydat Demokratów będzie bardziej liberalny podczas prawyborów w partii czy podczas wyborów ogólnych, czy będzie prezentował takie samo stanowisko podczas wyborów jak prawyborów? Czy spodziewałbyś się, że kandydat Republikanów będzie bardziej konserwatywny podczas prawyborów w partii czy podczas wyborów ogólnych, czy będzie prezentował takie samo stanowisko podczas wyborów jak prawyborów? 26 9

10 A C T I V E L E A R N I N G 2: Answers Medianowy wyborca podczas prawyborów w partii Demokratycznej będzie bardziej liberalny niż podczas wyborów ogólnych. Zatem najlepszą strategią Demokratycznego kandydata jest bardziej liberalne stanowisko podczas prawyborów niż podczas ogólnych wyborów. Republikański kandydat analogicznie. 27 Ekonomia behawioralna Ekonomia behawioralna: nowa dziedzina ekonomii, w której ekonomiści uwzględniają podstawowe ustalenia psychologów. Ludzie nie zawsze są tak racjonalni jak przewidują podstawowe modele ekonomiczne. Herbert Simon postrzegał ludzi jako jednostki poszukujące zadowalającego rozwiązania. Ludzie, których wybory są wystarczająco dobre, a nie optymalne. Inni ekonomiści sugerują, że ludzie są zaledwie bliscy racjonalności, albo charakteryzują się ograniczoną racjonalnością. 28 Ludzie nie zawsze są racjonalni Badania odkryły, że ludzie systematycznie popełniają błędy: Ludzie są zbyt pewni siebie. Ludzie przykładają zbyt wielką wagę do zbyt małej liczby wyrazistych obserwacji. Ludzie niechętnie zmieniają zdanie. Nawet, jeśli ludzie nie zawsze są racjonalni, założenie, że zwykle są, jest dobrym przybliżeniem dla modeli ekonomicznych

11 Ludziom zależy na sprawiedliwości Na wybory ludzi czasem bardziej wpływa ich poczucie sprawiedliwości niż ich interesowność. Przykład: gra w ultimatum Zasady Dwóch nieznających się graczy może podzielić się nagrodą $100. Gracz A decyduje, jaką część nagrody dać graczowi B. B musi zaakceptować podział, albo żaden z nich nie dostaje nic. 30 Ludziom zależy na sprawiedliwości Przewidywany wynik, jeśli obaj gracze są racjonalni A zaproponuje podział 99-1 zaś B zaakceptuje, ponieważ $1 jest lepszy niż nic. Rzeczywisty wynik badań przeprowadzonych na ludziach B zazwyczaj odrzuca podziały 99-1 uważając je za bardzo niesprawiedliwe. Oczekując tego, A zwykle proponuje oddanie $30 lub $40 graczowi B. B nadal uważa ten podział za niesprawiedliwy, ale nie na tyle, aby warto było tracić $30 lub $40, więc B akceptuje. 31 Ludziom zależy na sprawiedliwości Wyniki gry w ultimatum mają zastosowanie w innych sytuacjach. Przykłady: Firma może płacić wyższe pensje w latach nadwyżki finansowej, aby zachowywać się uczciwie, albo żeby uniknąć bycia postrzeganą jako nieuczciwą w oczach pracowników (i ryzykować odwetu ze strony pracowników)

12 Ludzie podejmują niekonsekwentne (niespójne czasowo) decyzje Ludzie mają tendencję do odbierania natychmiastowej gratyfikacji, mimo, że gratyfikacja byłaby większa w dłuższym okresie czasu. Wynik: ludzie nie wypełniają planów, które wymagają wysiłku, powodują dyskomfort itd. np. ludzie oszczędzają mniej niż planują. Aby pomóc sobie w realizacji planów, ludzie szukają sposobów, które mają im pomóc w osiągnięciu zamierzonych celów. np. pracownik ma odkładane na konto emertyalne pieniądze jeszcze zanim je zobaczy. 33 Wnioski Przypomnij sobie dwie z 10 Zasad: Rynki są zwykle dobrą formą organizowania aktywności gospodarczej. Niekiedy państwo może poprawić wyniki rynku. Badania z pogranicza mikroekonomii ilustrują pewne zastrzeżenia wychodzące z tych zasad: Konsumenci nie zawsze są racjonalni. Wyniki rynku nie są najlepsze, gdy informacja jest asymetryczna. Rozwiązania państwa nie zawsze są idealne. 34 PODSUMOWANIE Przy przeprowadzaniu wielu transakcji, informacja jest asymetryczna. Kiedy występują ukryte działania, pryncypałowie mogą obawiać się, że agenci cierpią z powodu problemu pokusy nadużycia. Kiedy występują ukryte właściwości, sprzedający mogą obawiać się problemu negatywnej selekcji wśród kupujących. Rynki prywatne czasami radzą sobie z asymetrią informacji używając sygnalizacji i badania

13 PODSUMOWANIE Rządy są instytucjami niedoskonałymi. Paradoks Condorceta pokazuje, że głosowanie większościowe może nie doprowadzić do powstania przechodnich preferencji społeczeństwa. Twierdzenie Arrowa o niemożności pokazuje, że żaden system głosowania nie będzie idealny. W wielu sytuacjach, głosowanie większościowe przyniesie wynik pożądany przez medianowego wyborcę, bez względu na preferencje innych. Politycy mogą być motywowani interesem własnym, a nie interesem społeczności. 36 PODSUMOWANIE W przeciwieństwie do zachowań ludzkich zakładanych w tradycyjnych modelach ekonomicznych, ustalenia psychologów pokazują, że podejmowanie decyzji jest procesem bardziej złożonym. Ludzie nie zawsze są racjonalni. Troszczą się o sprawiedliwość wyniku, nawet jeśli przyniesie im on szkodę. Ludzie mogą też podejmować niekonsekwentne decyzje, jeśli w grę wchodzi upływ czasu