EKSPERYMENT PRACODAWCA PRACOWNIK oparty na eksperymencie Gift Exchange Game (Fehr, Kirchsteiger and Riedl 1993)

Transkrypt

1 Ekonomia Eksperymentalna Dr Tomasz Kopczewski EKSPERYMENT PRACODAWCA PRACOWNIK oparty na eksperymencie Gift Exchange Game (Fehr, Kirchsteiger and Riedl 1993)

2 SPIS TREŚCI Wstęp 3 Podstawowe informacje o eksperymencie 3 Podstawowe hipotezy badane za pomocą gry 3 Przebieg eksperymentu 3 Informacje ogólne 3 Zasady panujące w czasie gry 4 Wyniki eksperymentu 4 Wyniki poszczególnych graczy 4 Obliczone statystyki 5 Wnioski końcowe 6 2

3 Wstęp Podstawowe informacje o eksperymencie Eksperyment PRACODAWCA PRACOWNIK został opracowany w oparciu o grę Gift Exchange Game aczkolwiek nie jest to wierna kopia tejże gry. Wprowadziliśmy do tej gry kilka zmian, aby sprawdzić inne nie analizowane przez autorów tego eksperymentów tezy. Podstawową modyfikacją jest wprowadzenie rozróżnienia etapów gry na sytuacje neutralną, boom gospodarczy i recesję. Chcieliśmy sprawdzić czy w okresie recesji pracownicy, będąc świadomymi sytuacji gospodarczej, podejmą duży wysiłek przy niższym wynagrodzeniu. Definicja Gry: Pracodawca składa ofertę wynagrodzenia (w) Pracownikowi i określa poziom wysiłku (ê). Jeżeli Pracownik odrzuci (w, ê), oboje nie zarabiają nic. Jeżeli pracownik zaakceptuje, może wybrać każde e pomiędzy 1 a 10. Wtedy Pracodawca zarabia: ke w a Pracownik: w- 0,5e. Współczynnik k określa sytuację gospodarczą: w sytuacji neutralnej k=5, w okresie boomu k=10, a w okresie recesji k=2. Zarówno Pracodawcy, jak i Pracownicy znaja tylko swoje funkcje zysku, ale zmiany o sytuacji gospodarczej są ogłaszane wszystkim tak więc również Pracownicy wiedzą, że jest recesja i stawki płac muszą spaść. Przykład z życia: Nieumiejętność zakontraktowania pracowników lub narzucenia jakości wykonania przez sprzedawców. Spodziewane wyniki graczy racjonalnych i egoistycznych: Pracownik obiera e=1, pracodawca płaci minimalną płacę. (wg.fehr, Kirchsteiger and Riedl 1993) Prawidłowości w eksperymencie. Wysiłek rośnie wraz z płacą (w). Pracodawcy płacą wynagrodzenia wysoko ponad minimum. Pracownicy akceptują oferty z niskim wynagrodzeniem, ale odpowiadają wysiłkiem rzędu e=1. Interpretacja. Pracownicy rewanżują się za szczodre oferty pracy. Pracodawcy wpływają na zaangażowanie pracowników wysokimi płacami. Podstawowe hipotezy badane za pomocą gry Podstawowa hipoteza, która zostanie przebadana mówi, o tym, że Pracodawcy oferują zbyt wysokie płace (wyższe od minimalnych), a Pracownicy pracują więcej niż e=1. Inna dotyczy zachowania graczy (zwłaszcza Pracowników) w okresie recesji i boomu. Uważamy, że w okresie boomu Pracodawcy powinni znacznie podwyższyć płace, aby zachęcić Pracowników do większego wysiłku (patrz funkcja zysku Pracodawcy). Inaczej w okresie recesji, Pracownicy powinni akceptować znacznie niższe płace. Przebieg eksperymentu Informacje ogólne 3

4 W eksperymencie wzięło udział 13 par uczestników. Grupa Pracodawców została usadzona w jednej części sali, a grupa Pracowników w drugiej części. Pary były stałe w czasie całego eksperymentu i partnerzy (przynajmniej z założenia) nie wiedzieli z kim grają. Gra składała się z 13 rund. Pierwsze pięć odbyło się w warunkach neutralnych, a gracze znali tylko swoje funkcje zysku. Po rundzie piątej ogłoszono, że nastały czasy recesji gospodarczej i w związku z tym zmienia się funkcja zysku Pracodawców, ale tylko Pracodawcy poznali nową jej postać. Po ósmej rundzie gracze usłyszeli o kolejnej zmianie nastał boom gospodarczy. Pracodawcy poznali nową funkcję zysku. Była to ostatnia zmiana warunków gry. Zasady panujące w czasie gry Pracodawca proponował zapłatę za pracę (w) i oczekiwany wysiłek (e). Pracodawca zawsze musiał zapłacić obiecaną płacę, niezależnie od tego jaki wysiłek (e) wykonał Pracownik. W eksperymencie wysiłek (e) można było wybrać z przedziału od 1 do 10. Wyższe wielkości to większy wysiłek i wyższy zysk dla pracodawcy, ale wyższe są koszty wysiłku (patrz funkcja zysku Pracownika), które ponosi Pracownik. Dlatego też najniższy poziom podjętego wysiłku daje Pracownikowi najwyższy poziom wypłaty, ale dla Pracodawcy najwyższy poziom jest dany przy najwyższym wysiłku. Wyniki eksperymentu Wyniki poszczególnych graczy Wyniki Pracowników: Imię i nazwisko Zysk procent ,0% 280,5 85,3% ,4% ,1% ,6% ,4% ,5% ,5% 117,5 35,7% 115,5 35,1% 104,5 31,8% 94 28,6% 86,5 26,3% 48,5 14,7% 30,5 9,3% 16,5 5,0% 4

5 Wyniki Pracodawców: Imię i nazwisko Zysk Procent ,0% ,5% ,3% ,5% ,7% ,3% ,1% ,0% ,7% ,8% ,9% ,7% ,7% ,4% 29 6,2% 8 1,7% Obliczone statystyki Podstawowe statystyki, które policzyliśmy to średni wysiłek oczekiwany przez Pracodawców i rzeczywisty oraz średnią płacę. Ponadto statystyki zostały policzone oddzielnie dla trzech podokresów. W okresie neutralnym, średni oczekiwany wysiłek wyniósł 8,85, natomiast rzeczywisty średni wysiłek równy jest tylko 6,325. W okresie tym średnia płaca wyniosła 10,25. Jak widać rozbieżność między oczekiwanym a rzeczywistym wysiłkiem jest dość duża, a wynagrodzenie zdecydowanie przewyższające minimalne. Ale oczywiście zostało to spowodowane, tym, że rzeczywisty wysiłek był znacznie wyższy od e=1. Została nawiązana współpraca pomiędzy niektórymi graczami, którzy spostrzegli, że opłaca im się dużo pracować (zatrudniać) przy względnie wysokich placach. Widać tu wyraźnie podważenie hipotezy stawianej przez autorów tego eksperymentu (ukształtowanie się e=1 i w=min). Ciekawe wnioski pozwalają wyciągnąć dane dotyczące recesji. W okresie recesji, średni oczekiwany wysiłek wyniósł 9,23, natomiast rzeczywisty średni wysiłek równy jest tylko 4,52. W okresie tym średnia płaca wyniosła 6,58. Widać bardzo wyraźnie jak bardzo rozjechały się oczekiwany i rzeczywisty poziom wysiłku. Wydaje się uzasadnione, że Pracodawcy w okresie recesji wymagają większego wysiłku (a spadek plac jest rzeczą naturalną), ale dziwnym jest tak duży spadek chęci do pracy Pracowników. Okres boomu pokazał jak bardzo Pracodawcy, w obawie przed niskim rzeczywistym wysiłkiem, zawyżają płace. W okresie boomu gospodarczego, średni oczekiwany wysiłek wyniósł 8,74, natomiast rzeczywisty średni wysiłek równy jest tylko 5,86. W okresie tym średnia płaca wyniosła 22,71. Widać, że średnie płace wzrosły dwukrotnie w stosunku do kresu neutralnego, podczas gdy rzeczywisty 5

6 wysiłek dość znacznie spadł. Było to zachowanie nieracjonalne z e strony Pracodawców. Bardzo ciekawe wyniki daje analiza korelacji. Współczynnik korelacji pomiędzy płacą o rzeczywistym wysiłkiem był umiarkowany i wynosił 0,52. Wskazuje on jednak na istnienie dość silnego związku pomiędzy tymi zmiennymi. Współczynnik korelacji pomiędzy rzeczywistym wysiłkiem, a płacą w następnej rundzie ukazywał istnienie zjawiska nagradzania Pracowników przez Pracodawców za duży wysiłek w rundzie poprzedniej. Wyniósł on 0,56, co wskazuje na dość silną zależność. Współczynnik korelacji pomiędzy różnicą między wysiłkiem oczekiwanym a rzeczywistym i płacą w następnej rundzie wyniósł 0,33. Nie jest to wprawdzie silna zależność, aczkolwiek jest na granicy umiarkowanej. Znak ujemny wskazuje, że im ta różnica była większa tym niższa płaca była proponowana przez Pracodawcę. Pokazuje to istnienie zjawiska karania Pracowników za lenistwo. Wnioski końcowe Autorzy pierwotnego eksperymentu twierdzili, że egoizm Pracowników nie pobudza ich do wysiłku powyżej minimalnego poziomu e=1 niezależnie do poziomu płac. Pracodawcy którzy spostrzegą to zachowanie będą przeto oferować jedynie najniższe wynagrodzenia, takie, żeby Pracownik tylko zaakceptował ofertę kontraktu. Wyniki naszego eksperymentu pokazują, że Pracodawcy są skłonni zaoferować wyższe place, o ile Pracownicy będą chętni do dużego wysiłku. W naszym eksperymencie średni wysiłek wyniósł 5,79, jest to wartość zdecydownie wyższa od 1, choć w eksperymentach prowadzonych przez Autorów, średni wysiłek sięgał 7. Wnioskujemy, że nasi pracownicy byli zmęczeni przygotowaniami do sesji i to spowodowało tak niską chęć do pracy. Sądzimy, że hipoteza mówiąca, o tym, że Pracodawcy płacą za dużo swoim Pracownikom została potwierdzona w tym eksperymencie. 6