Głosowanie strategiczne.

Transkrypt

1 Głosowanie strategiczne. Autorzy: Filip Berdowski, Piotr Koziński, Zbigniew Węgliński Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego 2000 Praca na podstawie Agendas and Strategic Voting C. A. Holt a i L.R. Anderson. 1. Wprowadzenie. Tradycyjny sposób nauczania ekonomii pokazuje, że niezależne działania konsumentów i producentów prowadzą do stanu równowagi gospodarczej. Jednakże w demokracji, a więc w sytuacji teoretycznie rzeczywistej, decyzje są podejmowane kolektywnie i zapadają w wyniku długotrwałych rozgrywek politycznych. Może to doprowadzić do przyjęcia rozwiązania, którego koszty mogą znacznie przekraczać potencjalne korzyści. Na tej samej zasadzie może dojść do odrzucenia projektu, który przyniósłby wysokie korzyści społeczne, mimo że bezpośrednio w większym stopniu skorzystałaby z niego mniejszość głosujących. Wyniki głosowania zależą w dużej mierze od regulacji odnośnie systemu podejmowania decyzji. Na przykład, przy głosowaniu większościowym, istnieje możliwość strategicznego manipulowania między innymi kolejnością głosowania, w celu osiągnięcia konkretnych rezultatów. Niniejsza praca opisuje prosty eksperyment naukowy, w którym studenci decydują o przyjęciu lub odrzuceniu poszczególnych projektów. Zgodnie z założeniami miał on pokazać nieefektywność społeczną, wynikającą z ogólnoprzyjętych mechanizmów demokracji, w tym procedur głosowania. Celem eksperymentu było zobrazowanie potencjalnych możliwości sterowania wynikami głosowań, w sytuacji gdy preferencje głosujących znane są osobie ustalającej porządek głosowania. 2. Metodologia 1

2 Eksperyment został przeprowadzony podczas zajęć z przedmiotu Mikroekonomia III na Wydziale Nauk ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Wymagany czas na przeprowadzenie eksperymentu wynosi około 25 minut na przeprowadzenie eksperymentu i drugie tyle na omówienie jego wyników. Eksperyment może zostać wykorzystany podczas zajęć ogólnoekonomicznych, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć z ekonomii politycznej. Do przeprowadzenia eksperymentu potrzebne są: instrukcja dla każdego uczestnika (przykład załączony do pracy) oraz karta informująca o jego preferencjach. Do osiągnięcia wiarygodnych i miarodajnych wyników niezbędna jest liczba uczestników będąca wielokrotnością 7. Głosowanie odbywa się metodą większościową. 3. Założenia eksperymentu Uczestnicy mają charakteryzować się różnymi preferencjami dotyczącymi realizacji 2 projektów: Budowa szkoły; Budowa autostrady. (Możliwe są także preferencje dotyczące budowy obu projektów jednocześnie.) Następnie przeprowadzone zostanie głosowanie podzielone na tury, którego efektem będzie przyjęcie jednej z następujących możliwości: Budowa tylko szkoły (co jest równoznaczne z odrzuceniem projektu autostrady); Budowa tylko autostrady (jak wyżej); Budowa zarówno szkoły jak i autostrady; Odrzucenie obu projektów. Uczestnikom eksperymentu nadaje się konkretne preferencje co do powyższych projektów. Preferencje te nadawane są zgodnie z założonym wzorcem, 2

3 uwidocznionym w poniższej tabeli. nr 1 nr 2 nr 3 nr 4 nr 5 nr 6 nr 7 Autostrada Autostrada Autostrada Autostrada Szkoła Szkoła Szkoła Szkoła Szkoła (W dalszej części tekstu używać będziemy oznaczenia G1, G2... dla poszczególnych grup głosujących.) Konieczność ustalenia liczby uczestników na wielokrotność 7 wynika właśnie z powyższego układu preferencji. W ten sposób zachowana zostanie proporcjonalność rozkładu w całej grupie. (W przypadku liczby uczestników nie będącej wielokrotnością 7, należy uczestników podzielić odpowiednio w grupy). Rozkład preferencji znany jest tylko organizatorom eksperymentu. Uczestnicy dowiadują się o założeniach dopiero podczas omawiania wyników. Konsekwencją preferencji nadanych poszczególnym graczom są korzyści finansowe wynikające z przyjęcia projektu zgodnego z opcją danego uczestnika, bądź koszty w sytuacji przyjęcia alternatywnego projektu. Np. gracz o preferencjach: szkoła i autostrada zyskuje w sytuacji, kiedy zbudowany jest co najmniej jeden z tych projektów, a gracz o preferencjach szkoła zyskuje tylko w sytuacji, kiedy przegłosowany do realizacji zostanie projekt szkoła. Finansowe korzyści (straty) przedstawione są poniżej: Każdy zaaprobowany projekt kosztuje $200 w podatkach wszystkich uczestników niezależnie od ich preferencji; Zysk brutto z zaaprobowanego projektu w sytuacji gdy odzwierciedla on preferencje uczestnika wynosi $300 dla tego uczestnika. Rozkład potencjalnych zysków obrazuje poniższa tabela: ZYSK NETTO (lub strata), jeśli zostanie przegłosowany następujący projekt 3

4 Opcja: tylko SZKOŁA tylko AUTOSTRADA oba: SZKOŁA I AUTOSTRADA żaden projekt nie uzyska poparcia Szkoła $100 -$200 -$100 0 Autostrada -$200 $100 -$100 0 Szkoła i Autostrada $100 $100 $200 0 Występują zatem następujące zależności: W przypadku akceptacji projektu szkoła, uczestnicy o preferencjach Szkoła otrzymają Zysk Netto = $100 ($300-$200 = $100). Analogicznie w sytuacji przyjęcia projektu autostrada, uczestnicy o preferencjach autostrada otrzymują Zysk Netto = 100 Należy jednak pamiętać, że w takiej sytuacji gracze nastawieni na opcje szkoła tracą $200. W jaki sposób kształtują się korzyści społeczne? Jak wynika z pierwszej tabeli, szkoła jest preferowana przez 5 głosujących (na każdych siedmiu). To oznacza zagregowaną korzyść społeczną = 5x$300 = $1500, która to suma przewyższa zagregowane koszty = 7x$200 = $1400. Natomiast w przypadku autostrady, zagregowana korzyść wynosi $1200, czyli mniej niż zagregowany koszt = $1400. Zagregowana korzyść w przypadku realizacji obu projektów: szkoły i autostrady wynosi $2700, czyli mniej niż zagregowany koszt =$2800. W ten sposób staje się możliwym do zaobserwowania paradoks polegający na tym, że jedna opcja wygrywa z drugą, która wygrywa z trzecią, która z kolei zwyciężą pierwszą opcję. Paradoks ten w teorii ekonomii zwany jest paradoksem Concordeta. Dla przykładu w sytuacji gdy głosujący wybierają pomiędzy autostradą a nie realizowaniem żadnego projektu, przegłosowany zostanie projekt autostrada głosami G1 G4. W przypadku, gdy ci sami głosujący stają przed wyborem pomiędzy 4

5 autostrada albo oba projekty równocześnie, zostanie wdrożony projekt budowy obu inwestycji. Dzieje się tak ponieważ głosujący G1 i G2 zyskują z realizacji obu projektów, a racjonalnie myślący G5, G6, G7 wolą stracić $100 niż $200. Z kolei kiedy głosujący będą musieli zdecydować: wdrożenie obu projektów lub żadnego, większość opowie się za drugą opcją. W ten sposób realizuje się wspomniany Paradoks. 4. Przeprowadzanie eksperymentu Na początku eksperymentu każdy z uczestników otrzymał Instrukcję oraz zostały nadane każdemu preferencje (wg. Rozkładu przedstawionego wcześniej). Rozkład preferencji był tajny, uczestnicy nie mieli prawa porozumiewać się co do przyznanych im preferencji. Cały eksperyment został podzielony na 4 etapy, z których każdy składał się z kilku tur głosowania. Uczestnicy wiedzieli, że są cztery etapy, jednak nie byli poinformowani co do ilości tur oraz przedmiotu poszczególnych głosowań. Należy podkreślić, że pierwsze 3 etapy zostały przeprowadzone bez żadnych komentarzy oraz uwag ze strony prowadzących eksperyment. Miały one na celu poprzez wyniki głosowania zorientowanie się przez graczy w rozkładzie preferencji. Przed 4 etapem zainicjowana została dyskusja, podczas której zwrócona została uwaga uczestników na możliwość odczytania rozkładu preferencji i zastosowania tych informacji dla maksymalizacji własnego zysku (minimalizacji strat). Uczestnicy podczas dyskusji zostali poinformowani o tym, iż 4 etap głosowania będzie dokładnie taki sam jak etap 3. Otrzymali także możliwość konsultacji, celem ustalenia przebiegu głosowania. Wszystkie te zabiegi teoretycznie zwiększały szansę na racjonalne głosowanie (zgodne z własnymi preferencjami i maksymalizujące zysk). Poniżej przedstawiamy wyniki wszystkich głosowań, jakie uzyskaliśmy podczas zajęć oraz obok wyniki, jakie powinny zostać osiągnięte, gdyby zasada racjonalności rzeczywiście zadziałała. 5

6 Głosowanie Wyniki otrzymane Wyniki racjonalne Etap I Autostrada vs żaden projekt Szkoła vs żaden projekt Projekt, który uzyskał więcej głosów w poprzednich turach (szkoła) vs żaden projekt Etap II Żaden projekt vs autostrada Projekt, który uzyskał więcej głosów w poprzedniej turze (autostrada) vs szkoła Projekt, który uzyskał więcej głosów w poprzedniej turze (szkoła) vs oba projekty Etap III Szkoła vs żaden projekt Projekt, który uzyskał więcej głosów w poprzedniej turze (szkoła) vs oba projekty Etap IV Szkoła vs żaden projekt * Projekt, który uzyskał więcej głosów w poprzedniej turze vs oba projekty * Racjonalne wyniki dla Etapu 4 opisane są w dalszej części pracy 5. Omówienie wyników Eksperyment został przeprowadzony podczas zajęć uniwersyteckich nie miał odbicia w rzeczywistości. To pociągnęło za sobą niedostatek bodźców motywujących do zaangażowania, co wpłynęło na ograniczoną racjonalność głosujących. 6

7 Najjaskrawszym przykładem ilustrującym to zjawisko mogą być wyniki głosowania pierwszej tury z pierwszego etapu. Podczas tego głosowania na autostradę oddało swój głos 17 uczestników, a przeciwko było 11. Oznacza to, że 1 z graczy o preferencjach szkoła zagłosował na autostradę, co jest ewidentnie działaniem na swoją niekorzyść (traci $200). Podobnie porównanie wyników głosowania 3 tury etapu 2 i 2 tury etapu 3 daje wręcz paradoksalne rezultaty. W tym pierwszym przypadku w głosowaniu realizacja szkoły vs realizacja obu projektów wygrała szkoła 15:13. W drugim przypadku przy takim samym przedmiocie głosowania wygrała opcja realizacji obu projektów 16:12, co było wynikiem bardziej racjonalnym. Wyraźnie więc widać, że na podstawie takich wyników, utrudnione było zorientowanie się co do rozkładu preferencji, co znalazło swoje odzwierciedlenie w rundzie 4. Po rundzie 3, jak już wspomnieliśmy, przeprowadzona została dyskusja oraz gracze mieli możliwość dokładnego przeanalizowania wyników głosowań z poprzednich etapów. Etap 4 miał być dokładnym powtórzeniem etapu 3, w związku z czym uczestnicy znali dokładnie przedmiot głosowań w turach. Zostali także poinformowani, że ostateczny wynik zależeć będzie od rezultatu tej właśnie rundy, a konkretnie jej 2 tury. W związku z tym etap 4 miał wyglądać następująco: Tura 1: realizacja projektu szkoła vs realizacja żadnego z projektów Tura 2: zwycięzca 1 Tury vs realizacja obu projektów. Przy założeniu pełnej racjonalności oraz rozsądnego podejmowania decyzji w 1 Turze powinna wygrać opcja nie realizowania żadnego z projektów, aby w Turze 2 (decydującej o indywidualnych wynikach) mogło dojść do głosowania pomiędzy nie realizowaniem żadnego projektu a realizacją obu. W ten sposób ostatecznie zaakceptowana zostałaby opcja nie realizowania żadnej inwestycji. Taki wynik od początku był zdeterminowany przez rozkład preferencji oraz 7

8 ustaloną kolejność tur głosowania. Większość graczy w ten sposób zminimalizowałoby w ten sposób swoje finalne straty. Uczestnicy wiedzieli, że o ich finalnym wyniku decyduje ostatnia tura, na której kształt mieli wpływ. Mogły więc zaistnieć następujące możliwości: a) Realizacja projektu szkoła vs realizacja obu projektów b) Nie realizowanie żadnego projektu vs realizacja obu projektów Znając orientacyjny rozkład preferencji, można było przewidzieć, że w przypadku (a) wygrałaby opcja realizacji obu projektów głosowaliby za nimi wszyscy o preferencjach szkoła i autostrada oraz autostrada (ponieważ traciliby na realizacji szkoły, a tak zyskiwali). Dla opcji szkoła nie miałoby to znaczenia, w obu przypadkach zysk byłby ten sam. W przypadku (b) na realizacji obu projektów zyskiwaliby tylko przedstawiciele opcji szkoła i autostrada, natomiast pozostali traciliby. W związku z tym wygrałaby opcja nie realizowania żadnego z projektów. Gdyby uczestnicy porównali możliwe wyniki ze swoimi indywidualnymi korzyściami (a znali przecież rozkład i przedmiot tur), ostatecznie wybraliby opcję nie realizowania żadnej inwestycji. Uczestnicy jednakże (a przynajmniej większość z nich), kierując się maksymalizacją zysku jedynie w krótkim okresie, nie wzięli pod uwagę możliwości planowania i optymalizacji ostatecznych wyników. Spowodowało to liczne zawirowania, które zdeformowały wynik eksperymentu. 6. Podsumowanie Eksperyment miał na celu ilustrację mechanizmów głosowania w demokratycznym systemie, przy założeniu większościowego trybu podejmowania decyzji. Przyjęte także było założenie o możliwości wpływu na porządek obrad przez prowadzących. W ten sposób można było manipulować wynikami i doprowadzić do przyjęcia konkretnego projektu. 8

9 Jednym z problemów, który uwidocznił się w trakcie eksperymentu było tzw. głosowanie strategiczne oraz głosowanie naiwne. Głosowanie naiwne występuje wtedy, kiedy uczestnicy biorą pod uwagę jedynie doraźny zysk związany z ich preferencjami. Taka forma zachowań dominowała wśród naszych graczy. Natomiast głosowanie strategiczne jest głosowanie mające na celu maksymalizację wyników długookresowych. Innymi słowy wiąże się z dokładną analizą ewentualnych możliwości, na podstawie której możliwe jest planowanie przebiegu głosowania na kilka tur naprzód. Np. uczestnik w danej turze może zagłosować wbrew swoim preferencjom, aby w późniejszym etapie tym bardziej na tym zyskać. Próbą pokazania tego zjawiska był etap 4. Uczestnicy mieli możliwość analizy sytuacji i nawet stworzenia koalicji wyborczych celem maksymalizacji finalnego wyniku. Jednak przeważyły motywy krótkookresowe, które prawdopodobnie wynikały z nie dokładnego prześledzenia wcześniejszych wyników głosowań. Należy tutaj wspomnieć, że pojawiła się pozytywna tendencja - rzeczywiście część osób zmieniła opcję głosowania ( z 21 do 7 na 16 do 12). Ponadto podczas dyskusji pojawiły się racjonalne głosy stworzenia koalicji wyborczej. Nie była to tendencja wystarczająco silna, aby wpłynąć na końcowy rezultat. Eksperyment ukazał także nieefektywność demokratycznego systemu głosowania przy podejmowaniu decyzji. Zostało przedstawione, że znając orientacyjny rozkład preferencji głosujących, możliwe jest wpływanie na ostateczny wynik. Decydującymi są tutaj następujące czynniki: ustalanie porządku obrad - wg. wspomnianego wcześniej Paradoksu Concordeta; głosowanie strategiczne - kiedy sami głosujący mogą przewidzieć potencjalne wyniki. Logicznym następstwem tej niedoskonałości jest nieefektywność społeczna związana z procedurą podejmowania decyzji w systemie demokratycznym. Można więc wysunąć słuszny wniosek, że decyzje o charakterze publiczno-strategicznym nie 9

10 powinny być podejmowane jedynie na podstawie głosowania. Oczywistym jest, że z punktu widzenia społeczeństwa najkorzystniejsza byłaby realizacja obu projektów: szkoły i autostrady. 10

11 Instrukcja Eksperyment ma na celu ilustrację pewnych mechanizmów regulacji politycznych. Będziemy głosować, aby dokonać wyboru pomiędzy różnymi projektami, przy założeniu, że decyduje prawo zwyczajnej większości głosów. W przypadku remisu decydować będzie rzut monetą. Mamy 2 potencjalne projekty: Autostradę i Szkołę. Każdy projekt, który zostanie zaaprobowany, będzie kosztował was $200 w podatkach. Możecie metodą głosowania wybrać jeden z tych projektów (koszt =$200), oba (koszt=$400) lub też oba odrzucić (koszt = 0). Każdy z Was dostanie kartkę przypisującą Was do jednej z opcji i opisującą Wasz potencjalny ZYSK w każdym przypadku. Macie następujące możliwości: Opcja Szkoła i w przypadku, gdyby szkoła została wybudowana otrzymacie zysk $300. Tak też wasz zysk netto wyniesie: $300-$200=$100. Opcja Autostrada : otrzymacie $300, jeśli przegłosujemy budowę autostrady. Tak też wasz zysk netto wyniesie: $300-$200=$100. Opcja Szkoła i Autostrada : zysk netto, gdyby budowane były oba te projekty wynosi: $300- $200+$300-$200=$200. Opcja: tylko SZKOŁ A ZYSK NETTO (lub strata), jeśli zostanie przegłosowany następujący projekt tylko AUTOSTRAD A oba: SZKOŁA I AUTOSTRADA żaden projekt nie uzyska poparcia Szkoła $100 -$200 -$100 0 Autostrada -$200 $100 -$100 0 Szkoła i Autostrada $100 $100 $