Elementy teorii wyboru publicznego. Marek Oramus

Transkrypt

1 Elementy teorii wyboru publicznego Marek Oramus

2 Prowadzący Marek Oramus tel Konsultacje: Czwartki 10:00-11:00 + do ustalenia Rakowicka 16, pok. 22

3 Wprowadzenie Czym zajmuje się teoria wyboru publicznego? Kogo reprezentują władze publiczne i w czyim interesie spełniają swoje funkcje? Jakimi kryteriami kierują się władze publiczne dokonując alokacji dóbr publicznych i społecznych? Cel: obiektywizacja kryteriów wyboru, eliminowanie arbitralności i woluntaryzmu Obszar zainteresowania: demokratyczny system podejmowania decyzji w kwestiach publicznych, funkcjonowanie mechanizmów politycznych, zachowanie się aktorów w procesie podejmowania decyzji publicznych

4 Dobra publiczne Cechy dóbr publicznych: - Niekonkurencyjność konsumpcji - Brak możliwości wykluczenia innych konsumentów Problem gapowicza

5 Teoria gier Czym zajmuje się teoria gier? Optymalne zachowanie aktorów (graczy) podejmujących decyzje w sytuacji występowania konfliktu interesów (gra) Gracze przyjmują określoną strategię postępowania, po czym otrzymują wypłatę

6 Teoria gier dylemat więźnia Dwie firmy podejmują decyzję o budowie latarni morskiej Gra o sumie niezerowej Optymalna strategia współpracy W praktyce strategia niekooperacyjna

7 Pokusa nadużycia - eksperyment Case: - konieczność wymiany uszkodzonej baterii w smartfonie Podział na pary: - Kupujący z uszkodzonym telefonem (może dokonać inspekcji wymienionej części lub nie) - Sprzedający wymienia uszkodzoną część (może zamontować baterię wysokiej lub niskiej jakości) Można się naradzać przed podjęciem decyzji, ale ostateczną decyzję notujemy w ukryciu!

8 Pokusa nadużycia eksperyment cd. Wypłaty: 1. Sprzedawca montuje wysokiej jakości część a kupujący nie sprawdza po +1 fant dla każdego. 2. Sprzedawca montuje kiepską część a kupujący nie sprawdza - +1 fant dla sprzedawcy + zabiera 1 fant kupującemu. 3. Jeśli kupujący zdecyduje się na przeprowadzenie inspekcji stan posiadania pozostaje bez zmian niezależnie od decyzji sprzedawcy.

9 Pokusa nadużycia eksperyment macierz wypłat Kupujący Nie sprawdza Sprawdza Sprzedaw ca Wysoka jakość 1,1 0,0 Niska jakość 2,-1 0,0

10 Pokusa nadużycia eksperyment cd. Wyniki: Kto zdobył najwięcej fantów? Kto najwięcej stracił? W której parze suma posiadanych fantów jest największa? Jak zmieniały się decyzje w kolejnych iteracjach? Konkluzje?

11 Koszty transakcyjne i asymetria informacji Problem mocodawca pełnomocnik - Pełnomocnik (agent) dysponuje pełną informacją - Mocodawca (principal) gorzej poinformowany Skutki: Selekcja negatywna -> rynek używanych samochodów Pokusa nadużycia (moral hazard) -> ubezpieczenia, obijanie się w pracy

12 Ekonomia behawioralna Eksperyment prenumerata czasopisma Problematyka ekonomii behawioralnej Systematyczne obciążenia Przewidywalna irracjonalność Reguły kciuka (heurystyki) Kotwiczenie Dostępność informacji Reprezentatywność Optymizm i nadmierna pewność siebie Asymetria zysków i strat Obciążenie na rzecz status quo Framing

13 Głosowanie w sprawach publicznych Brak wystarczającej wiedzy głosujących skomplikowana problematyka Naciski polityków i mediów Pytania za-przeciw, a rankingowanie Problemy demokracji przedstawicielskiej: - konkurowanie programami wyborczymi - milczący wyborcy - wymiana polityków a wymiana urzędników - czyje interesy reprezentują politycy i biurokracja? Jak ustalać wyniki głosowania? jednomyślność, większość

14 Paradoks wyborczy Trzech wyborców: A o wysokich dochodach B o średnich dochodach C o niskich dochodach Trzy projekty: I o wysokich kosztach II o średnich kosztach III o niskich kosztach Równomierne partycypowanie w kosztach Zwykła większość Preferencje: A: I>II>III B: II>III>I C: III>II>I Zestawienie parami I-II?-?; II-III?-?; I-III?-? Inny wariant - sekwencyjnie: A: I>II>III B: III>I>II C: II>III>I I-II ->?-III ->? II-III ->?-I ->? I-III ->?-II ->?

15 Głosowanie w sprawach publicznych cd. Trudności z oszacowaniem kosztów i korzyści (szpital czy szkoła?) Monetyzacja korzyści Dysproporcje w ponoszonych kosztach i uzyskiwanych korzyściach -> przymus Medianowy wyborca

16 Głosowanie w sprawach publicznych cd.

17 Dziękuję za uwagę Marek Oramus