THE EFFECT OF BROAD BEAN CULTIVAR WINDSOR BIAŁY INTERCROPPING WITH SELECTED HERBS ON SITONA SP. BEETLES FEEDING

Transkrypt

1 Jnin GOSPODAREK, Ktrzyn GLEŃ, Elżiet BOLIGŁOWA Uniwersytet Rolniczy w Krkowie, Kter Ochrony Śroowisk Rolniczego l. Mickiewicz 21, Krków e-mil: rrjgospo@cyf-kr.eu.pl THE EFFECT OF BROAD BEAN CULTIVAR WINDSOR BIAŁY INTERCROPPING WITH SELECTED HERBS ON SITONA SP. BEETLES FEEDING Summry The investigtions were conucte to etermine the effect of fennel n coriner intercropping with ro en (Vici f L.) on the egree of lef n verruc injuries y Siton sp. eetles. The experiment ws crrie out in t the Prusy Experimentl Sttion of the University of Agriculture in Krkow. The oservtions were conucte on ro en (Vici f L.), White Winsor c.v. cultivte s pure culture (Control) n intercroppe with coriner (Corinrum stivum L.) or fennel (Foeniculum vulgre Mill.). No significnt effect of the pplie intercroppe plnts ws registere on the egree of verruc injuries ue to Siton sp. lrve. The influence of coriner n fennel on feeing of the ult specimens ws miguous. In 29 ro en intercroppe with coriner contriute to limiting the percentge of leves injure y the eetles in the initil perio of their feeing, wheres in 21, in the lter perio of eetles feeing it contriute to the increse in the numer of injure leves, consume re n resulting lef le loss. Differences etween the 29 n 21 sesons might hve een ue to ifferent wether conitions. Hevy n frequent rinfll in 21 inhiite pest feeing n might hve lso moifie the effect resulting from the vicinity if intercroppe plnt. WPŁYW UPRAWY WSPÓŁRZĘDNEJ BOBU ODMIANY WINDSOR BIAŁY Z WYBRANYMI ZIOŁAMI NA DYNAMIKĘ ŻEROWANIA OPRZĘDZIKÓW (SITONA SP.) Streszczenie Celem przeprowzonych ń yło określenie wpływu kopru włoskiego orz kolenry siewnej uprwinej współrzęnie z oem (Vici f L.) n stopień uszkozeni liści i rowek korzeniowych przez oprzęziki Siton sp. Doświczenie przeprowzono w ltch w Stcji Doświczlnej Prusy nleżącej o Uniwersytetu Rolniczego w Krkowie. Oserwcje prowzono n oie (Vici f L.) ominy Winsor Biły uprwinym w siewie czystym (kontrol) orz współrzęnie z kolenrą siewną (Corinrum stivum L.) lu z koprem włoskim (Foeniculum vulgre Mill.). Nie stwierzono istotnego wpływu zstosownych roślin współrzęnych n stopień uszkozeni rowek korzeniowych przez lrwy Siton sp. Wpływ kolenry i kopru n żerownie postci orosłych ył niejenoznczny. Uprw ou współrzęnie z kolenrą siewną w 29 roku przyczynił się o ogrniczeni osetku liści uszkozonych przez chrząszcze w początkowym okresie ich żerowni, ntomist w 21 roku w późniejszym okresie żerowni chrząszczy przyczynił się o wzrostu liczy uszkozonych liści, powierzchni wyżerek orz w rezultcie tego uytku lszki liściowej. Różnice pomięzy sezonmi 29 i 21 mogły yć spowoowne omiennymi wrunkmi pogoowymi. Ofite i częste opy eszczu w roku 21 hmowły żerownie szkoników i mogły tkże moyfikowć efekt wynikjący z sąsieztw rośliny uprwinej współrzęnie. 1. Wprowzenie Bó jest rośliną cenioną ze wzglęu n wysoką zwrtość iłk, fosforu i witmin z grupy B. Jko roślin zoln wiązć zot tmosferyczny może yć też rzo cennym elementem płoozminu w uprwch ekologicznych, co opisno n przykłzie innych roślin motylkowych [8, 1]. Wśró szkoników tkujących tę roślinę jenym z wżniejszych, zwłszcz w początkowym okresie rozwoju roślin, są chrząszcze z rozju oprzęziki Siton sp. Szkoliwe są zrówno postcie orosłe zjjące rzegi lszki liściowej, jk i lrwy uszkzjące rowki korzeniowe. Większe szkoy powouje stium lrwlne oprzęzików, oniżjąc zncznie potencjlne możliwości pozyskiwni zotu tmosferycznego [2, 4, 13]. W ostępnej literturze niewiele jest nych n temt możliwości ochrony roślin motylkowych prze tymi chrząszczmi z wykorzystniem meto nturlnych, polecnych o stosowni w rolnictwie ekologicznym [19]. Bni n oziływniem uprw współrzęnych n występownie i szkoliwość grofgów wykzują znczne zróżnicownie w rekcjch szkoników z różnych grup tksonomicznych [6]. W oniesieniu o niektórych, np. mszyc, możn mówić o korzystnym efekcie przejwijącym się spkiem liczeności, i w związku z tym mniejszą szkoliwością [7, 12, 15, 17, 22], ntomist w przypku innych efekt stosowni uprw współrzęnych nie jest jenoznczny [22, 23]. Rol rośliny uprwinej współrzęnie wiąże się z możliwością uniknięci tku ze strony szkonik przez jej ziłnie ostrszjące, mylące, jk również poprzez zminę śroowisk, w kierunku rziej sprzyjjącego l wrogów nturlnych [23]. W literturze możn znleźć informcje o wykorzystniu uprwy wrzyw wspólnie z roślinmi wytwrzjącymi olejki eteryczne, jko o sposoie n ogrniczenie liczeności niektórych szkoników. Uprw współrzęn kpusty m.in. z kolenrą siewną, koprem włoskim czy ruminkiem prowził o wyrźnego zmniejszeni liczeności mszycy Lipphis erysimi Kltenck [17]. N słcie uprwinej współrzęnie z kolenrą oserwowno liczniejsze występownie wrogów nturlnych mszyc [14]. Celem ń yło określenie wpływu uprwy współrzęnej ou ominy Winsor Biły z kolenrą siewną (Corinrum stivum L.) i koprem włoskim (Foeniculum J. Gosporek, K. Gleń, E. Boligłow Journl of Reserch n Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(3) 117

2 vulgre Mill.) n przeieg ynmiki żerowni chrząszczy z rozju oprzęziki Siton sp. 2. Mterił i metoy ń Bni prowzono w ltch w Rolniczym Gosporstwie Doświczlnym Uniwersytetu Rolniczego w Krkowie, położonym w miejscowości Prusy. Doświczenie złożono metoą losownych loków w trzech powtórzenich z wykorzystniem ominy Winsor Biły. Oejmowło ono nstępujące oiekty: ó wysiewny jko uprw jenoron (kontrol); ó uprwiny współrzęnie z kolenrą siewną; ó uprwiny współrzęnie z koprem włoskim. Przeieg ynmiki żerowni chrząszczy ocenino 3-krotnie w 29 roku i 4-krotnie w 21 w ostępch tygoniowych o momentu zoserwowni pierwszych uszkozeń n wschozących roślinch. N 25 losowo wyrnych roślinch z poletk mierzono powierzchnię wyżerek (z użyciem ppieru milimetrowego) orz określno osetek liści uszkozonych. W końcu czerwc wykonywno tkże nlizę stopni uszkozeni rowek korzeniowych przez lrwy oprzęzików. W tym celu po wyoyciu poziemnych części roślin, myto je i liczono ogólną liczę rowek orz liczę rowek uszkozonych. Anlizę sttystyczną uzysknych wyników przeprowzono z wykorzystniem progrmu Sttistic 9. PL. Wykonno nlizę wrincji jenoczynnikową orz wuczynnikową, śrenie różnicowno z pomocą testu NIR Fisher n poziomie istotności p<,5. 3. Wyniki i yskusj W 29 roku chrząszcze Siton sp. uszkoziły o około 5 o pon 8% powierzchni liści (rys. 1). W początkowym okresie ich żerowni zoserwowno istotnie mniej liści z wyżerkmi w oiekcie, gzie ó uprwiny ył współrzęnie z kolenrą siewną w porównniu o uprwy jenoronej. Włśnie żerownie szkoników w okresie o wschoów o fzy 4 liści włściwych m njwiększy wpływ n późniejsze plonownie roślin [2]. W kolejnych tygonich prowzonych oserwcji stwierzono wzrost liczy liści z uszkozenimi we wszystkich oiektch wczych. Około połowy mj onotowno ntomist więcej liści z uszkozenimi w wrunkch uprwy ou współrzęnie z koprem włoskim niż w oiekcie, gzie ó ył uprwiny smozielnie. W sezonie 21 ze wzglęu n pnujące wrunki pogoowe oprzęziki uszkoziły zncznie mniej liści (o 2 o około 5% ogółu liści). Przez większość okresu prowzonych oserwcji nie stwierzono istotnego wpływu rośliny sąsiującej n ilość liści uszkozonych przez te szkoniki. Jenorzowo onotowno więcej liści z wyżerkmi w wrunkch uprwy współrzęnej ou z kolenrą siewną. W nich n wpływem uprwy współrzęnej ou ominy Hngown Biły z kolenrą siewną i koprem włoskim nie stwierzono istotnego oziływni wymienionych ziół n osetek uszkozonych przez oprzęziki liści [9]. Tkże w nich n wpływem uprwy ou wrz z fcelią łękitną nie stwierzono wyrźnego wpływu tej rośliny towrzyszącej n osetek liści uszkozonych przez oprzęziki [22]. Autorzy uzyskli rozieżne wyniki w kżym z nlizownych sezonów wczych. Wyliczon śreni powierzchni wyżerek z rośliny wzrstł w mirę kontynucji żerowni orosłych oprzęzików, szczególnie wyrźnie w sezonie 29 (rys. 2). W sezonie tym nie stwierzono jenk istotnych różnic w powierzchni wyżerek pomięzy nymi oiektmi. W roku 21 powierzchni wyżerek spowoownych przez chrząszcze oprzęzików ył niewielk. Okresowo zoserwowno większą wrtość tego wskźnik przy uprwie współrzęnej ou z kolenrą siewną. Jenk w późniejszym okresie w oywu oiektch z uprwą współrzęną znotowno spek powierzchni wyżerek w porównniu o uprwy jenoronej ou. N ominie Hngown Biły wymienione zioł spowoowły nieznczny wzrost powierzchni wyżerek w początkowym okresie żerowni oprzęzików jeynie w sezonie 29 [9]. Uytek lszki liściowej, poonie jk wyżej opisne prmetry ył zncznie większy w roku 29 (osiągł wrtość powyżej 5% ogółu lszki liściowej), ntomist w sezonie 21 nie przekrczł 1% (rys. 3). W początkowym okresie prowzonych oserwcji w roku 29 istotne różnice znotowno pomięzy oiektem, gzie ó uprwiny ył współrzęnie z kolenrą siewną (njniższ wrtość uytku lszki liściowej) oiektem, gzie ó rósł ook kopru włoskiego (njwyższ wrtość uytku). Tk tenencj utrzymywł się tkże poczs kolejnych oserwcji, jenk różnice mięzy oiektmi nie yły uowonione sttystycznie. W sezonie 21 zminy w wielkości uytku lszki liściowej ksztłtowły się poonie jk w przypku powierzchni wyżerek, tzn. okresowo znotowno wyższy uytek lszki liściowej w wrunkch oiektu, gzie ó ył wysiewny wspólnie z kolenrą siewną, ntomist w późniejszym okresie njwyższy uytek lszki liściowej w wyniku żerowni chrząszczy Siton sp. znotowno w kontroli. Wyliczone wrtości śrenie l poszczególnych sezonów wczych (rys. 4) wykzły istotne oziływnie wrunków wegetcji pnujących w nym sezonie n żerownie Siton sp. Rok 21 chrkteryzowł się wyjątkowo niesprzyjjącymi wrunkmi meteorologicznymi (ofite i częste opy eszczu) l żerowni tych szkoników. Jeśli ntomist chozi o różnice mięzyoiektowe w 29 roku stwierzono korzystne oziływnie uprwy współrzęnej ou z kolenrą siewną przejwijące się spkiem osetku liści z uszkozenimi, jk również zmniejszeniem się uytku lszki liściowej w wyniku żerowni chrząszczy oprzęzików w porównniu o uprwy jenoronej ou. Tkiego korzystnego wpływu nie znotowno ntomist w przypku uprwy współrzęnej ou z koprem włoskim uytek lszki liściowej w tym oiekcie ył wyższy niż w kontroli. W sezonie 21 w oniesieniu o większości nych prmetrów nie stwierzono istotnego zróżnicowni pomięzy oiektmi z uprwą współrzęną uprwą jenoroną ou. Dne n temt oziływni uprw współrzęnych n żerownie oprzęzików są zróżnicowne. Vnermer [18] orz Kinne i Lyngkjr [11] onoszą o możliwości reukcji uszkozeń grochu przez oprzęziki, w przypku uprwini tej rośliny wspólnie z pszenicą, ntomist wg Beouscc i innych [1] uprw grochu z pszenicą zmniejsz szkoliwość tylko ze strony mszyc. Z kolei uprw oiku w mieszninie z jęczmieniem lu pszenicą powoowł wzrost stopni uszkozeni ze strony Siton linetus [5]. Poone ne świczące o wzroście szkoliwości oprzęzików w wrunkch uprw współrzęnych możn znleźć tkże w prcch innych utorów [3]. J. Gosporek, K. Gleń, E. Boligłow Journl of Reserch n Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(3) 118

3 W przeprowzonych nich nie stwierzono istotnego wpływu uprwy współrzęnej ou z nymi gtunkmi ziół n stopień uszkozeni rowek korzeniowych przez lrwy oprzęzików (rys. 5). Poonie jk w przypku postci orosłych tych szkoników sezon 21 ył niesprzyjjący l żerowni lrw osetek uszkozonych rowek nie przekrczł 1%, poczs, gy w roku 29 osiągł wrtość nwet pon 6%. W przypku ominy Hngown Biły onotowno tylko w jenym z sezonów wczych wyższy stopień uszkozeni rowek korzeniowych przez lrwy Siton sp. w wrunkch uprwy współrzęnej z wymienionymi ziołmi niż w uprwie jenoronej ou [9]. W nich n wpływem uprwy współrzęnej grochu i gorczycy n występownie szkoników roślin motylkowych stwierzono spek uszkozeń grochu ze strony orosłych i lrw oprzęzików po wpływem oecności gorczycy [21]. Liście uszkozone [%] Leves injure [%] Kontrol - ó w uprwie jenoronej / Control - ro en s homogenous crop Bó+kolenr / Bro en+coriner Bó+koper / Bro en+fennel Rys. 1. Liście ou uszkozone przez chrząszcze oprzęzików (osetek ogółu liści) zleżnie o sposou uprwy. Śrenie oznczone tkimi smymi litermi opowienio l nego terminu nie różnią się istotnie przy p<,5 Fig.1. Leves of ro en injure y Siton sp. ult (per cent of totl numer of leves) epening on cultivtion system. Averges followe y the sme letter in given te respectively re not significntly ifferent t p<.5 Powierzchni wyżerek z rośliny [mm 2 ] Totl consume re per plnt [mm 2 ] Kontrol - ó w uprwie jenoronej / Control - ro en s homogenous crop Bó+kolenr / Bro en+coriner Bó+koper / Bro en+fennel Rys. 2. Powierzchni wyżerek (mm 2 ) spowoownych przez chrząszcze oprzęzików zleżnie o sposou uprwy. Śrenie oznczone tkimi smymi litermi opowienio l nego terminu nie różnią się istotnie przy p<,5 Fig. 2. Totl consume re (mm 2 ) cuse y Siton sp. ult epening on cultivtion system. Averges followe y the sme letter in given te respectively re not significntly ifferent t p<.5 J. Gosporek, K. Gleń, E. Boligłow Journl of Reserch n Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(3) 119

4 6, Uytek lszki liściowej [%] Lef le loss [%] 5, 4, 3, 2, 1,, Kontrol - ó w uprwie jenoronej / Control - ro en s homogenous crop Bó+kolenr / Bro en+coriner Bó+koper / Bro en+fennel Rys. 3. Uytek lszki liściowej ou (procent ogólnej powierzchni liści) spowoowny przez chrząszcze oprzęzików zleżnie o sposou uprwy. Śrenie oznczone tkimi smymi litermi opowienio l nego terminu nie różnią się istotnie przy p<,5 Fig. 3. Lef le loss of ro en (per cent of totl lef re) cuse y Siton sp. ult epening on cultivtion system. Averges followe y the sme letter in given te respectively re not significntly ifferent t p< Liście uszkozone [%] Leves injure [%] c Powierzchni wyżerek z rośliny [mm 2 ] Totl consume re per plnt [mm 2 ] Rok / Yer Rok / Yer 5,5 Uytek lszki liściowej [%] Lef le loss [%] 5, 4,5 4, 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1,,5, -,5-1, c Rok / Yer Kontrol - ó w uprwie jenoronej / Bro en s homogenous crop Bó+kolenr / Bro en+coriner Bó+koper / Bro en+f ennel Śreni ±,95 przeził ufności / Men ±,95 confience intervl Rys. 4. Uszkozeni ou przez chrząszcze oprzęzików zleżnie o sposou uprwy (śrenio w ltch ń). Śrenie oznczone tkimi smymi litermi nie różnią się istotnie przy p<,5, czynniki: sposó uprwy x rok Fig. 4. Dmge of ro en cuse y Siton sp. ult epening on cultivtion system (men in the yers of experiment). Averges followe y the sme letter re not significntly ifferent t p<.5, fctors: cultivtion system x yer J. Gosporek, K. Gleń, E. Boligłow Journl of Reserch n Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(3) 12

5 Browki uszkozone [%] Noules injure [%] Kontrol - ó w uprwie jenoronej / Control - ro en s homogenous crop Bó+kolenr / Bro en+coriner Bó+koper / Bro en+fennel Rys. 5. Uszkozenie rowek korzeniowych przez lrwy oprzęzików (procent ogólnej liczy rowek) zleżnie o sposou uprwy. Śrenie oznczone tkimi smymi litermi opowienio l nego roku nie różnią się istotnie przy p<,5 Fig. 5. Dmge of root noules cuse y Siton sp. lrve (per cent of totl noule numer) epening on cultivtion system. Averges followe y the sme letter in given yer respectively re not significntly ifferent t p<.5 4. Wnioski 1. Oziływnie uprwy współrzęnej ou ominy Winsor Biły z kolenrą siewną lu koprem włoskim n żerownie chrząszczy oprzęzików yło niejenoznczne i mogło yć moyfikowne przeiegiem wrunków pogoowych w nym sezonie wczym. Spośró wymienionych roślin towrzyszących kolenr siewn może mieć korzystny wpływ poprzez ogrniczenie żerowni oprzęzików w początkowym okresie rozwoju rośliny, zwłszcz przy ich licznym występowniu, le w tym zkresie konieczne jest przeprowzenie lszych ń. 2. Sąsieztwo nych gtunków ziół nie wpływło ntomist n stopień uszkozeni rowek korzeniowych przez lrwy Siton sp. 5. Litertur [1] Beoussc L., Hemptinne J. L., Justes E.: Winter pe urum whet intercrops: solution to ruuce pesticie use y ecresing grin legume pests n isese. In: Proceeings 5th Inerntionl Foo Legume Reserch Conference (IFLRC) n 7th Europen Conference on Grin Legumes (AEP VII), 26 3 April 21, Antly, Turkey, 21. [2] Corre-Hellou G., Crozt Y.: N 2 fixtion n N supply in orgnic pe (Pisum stivum L.) cropping systems s ffecte y wees n peweevil (Siton linetus L.), Europ. J. Agronomy 22: , 25. [3] Crozt Y.: Intercropping reuces cerel iseses, ut cn enhnce pest mge inex.cfm?fusection =result.ocument&rs_lang=de&rs_rcn=964675&q=, 26. [4] Dor e T., Meynr J.M.: On-frm pproch of ttcks y the pe weevil (Siton linetus L., Col., Curculionie) n the resulting mge to pe (Pisum stivum L.) crops. J. Appl. Entomol. 119: 49 54, [5] Fernnez-Apricio M., Jørnsgår B. n Ruiles D.: Effects of crop mixtures on pest of f en uner orgnic gritulturl conitions. In: Anluci, Junt e (E.) Interntionl Workshop on f en reeing n gronomy, Viceconsejeri. Servicio e Pulicciones y Divulgcion: , 26. [6] Girm H., Ro M. R., Sithnnthm S.: Insect pests n eneficil rthropo popultions uner ifferent hegerow intercropping systems in semiri Keny, Agroforestry Systems 5: , 2. [7] Hnsen L. M., Lorentsen L., Boelt B.: How to reuce the incience of lck en phis (Aphis fe Scop.) ttcking orgnic growing fiel ens (Vici f L.) y growing prtilly resistnt en vrieties n y intercropping fiel ens with cerels, Act Agricult. Scn. Section B Soil n Plnt Science 58: , 28. [8] Huggr-Nielsen H., Anersen M.K.: Intercropping grin legumes n cerels in orgnic cropping systems, Grin Legumes 3: 18 19, 2. [9] Jworsk M., Gosporek J., Gleń K.: Uszkozenie ou przez oprzęziki (Siton sp.) w uprwie współrzęnej ou z koprem włoskim i kolenrą siewną, Progr. Plnt Protection/Post. Ochr. Roślin ( in press), 211. [1] Jensen E. S.: Grin yiel, symiotic N 2 fixtion n interspecific competition for inorgnic N in pe-rley intercrops, Plnt Soil 182: 25 38, [11] Kinne J., Lyngkjr M.F.: Effect of rley-legume intercrop on isese frequency in n orgnic frming system, Plnt Protect. Sci. 38: , 2. [12] Ogeng-Ltigo M. W., Ampofo J. K. O., Bliw C. W.: Influence of mize row spcing on infesttion n mge of intercroppe ens y the en phi (Aphis fe Scop.). I. Incience of phis, Fiel Crops Reserch 3 (1-2): , [13] Oschmn M.: Stuies on the effect on yiel of fiel en (Vici f L.) of the stripe pe weevil (Siton linetus L., Coleopter, Curculionie), Archiv - Fur - Phytopthologie - un - Pflnzenschutz, 2, 5: , [14] Pscul-Villloos M. J., Lcs A., Gonz lez A., Vr o P., Grc ı M. J.: Effect of flowering plnt strips on phi n syrphi popultions in lettuce, Europ. J. Agronomy 24: , 26. [15] Potts M., Guni N.: The influence of intercropping with Allium on some insect popultions in potto (Soltium tuerosum), Ann. Appl. Biol. 119 (1): , [16] Rvn H. P., Jensen E.S.: Effect of pe n en weevil (Siton linetus L.) on N 2 fixtion n yiel in pes. In: Proceeings of the 1st Conference of Grin Legumes, Angers: , [17] Singh D., Kothri S.K.: Intercropping effects on mustr phi (Lipphis erysimi Kltenck) popultions, Crop Science 37 (4): , [18] Vnermer J.H.: The Ecology of Intercropping, Cmrige University Press, Cmrige, [19] Wen-Piesik A., Piesik D.: Skuteczność wyciągu z czosnku w ogrniczniu oprzęzików (Siton spp.) w uprwie grochu siewnego, Progr. Plnt Protection/Post. Ochr. Roślin 49 (4): , 29. [2] Wiech K.: Ocen szkoliwości oprzęzik pręgownego Siton linetus L. (Col., Curculionie), Ann. Agric. Fenn. 9: , [21] Wnuk A., Wiech K.: The effect of spcing, te of sowing n intercropping on the occurrence of pe pests, Roczn. Nuk Roln. / E- Ochron Roślin 25, 1/2: 9-14, [22] Wojciechowicz-Żytko E., Wnuk A.: Wpływ fcelii n występownie niektórych szkoników ou, Progr. Plnt Protection/Post. Ochr. Roślin 49 (2): , 29. [23] Trenth B. R.: Intercropping for the mngement of pests n iseses, Fiel Crops Reserch 34, 3-4: , Prc nukow finnsown w połowie ze śroków n nukę w ltch jko projekt wczy NN J. Gosporek, K. Gleń, E. Boligłow Journl of Reserch n Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(3) 121