Ziemniak Polski 2015 nr 3 23

Transkrypt

1 Ziemnik Polski 2015 nr 3 23 Ochron WYSTĘPOWANIE PARCHA ZWYKŁEGO NA BULWACH ZIEMNIAKA W ZALEŻNOŚCI OD WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH mgr inż. Jonn Jnkowsk, dr inż. Brbr Lutomirsk, mgr Milen Pietrszko IHAR-PIB, Zkłd Agronomii Ziemnik w Jdwisinie e-mil: j.jnkowsk@ihr.edu.pl Streszczenie W bdnich uwzględniono dne dotyczące 125 genotypów ziemnik różnej wczesności. O udzile bulw porżonych prchem zwykłym decydowły rok i miejsce. Nsilenie zmin chorobowych n bulwch było uzleżnione od lt. Wyniki nliz zleżności pomiędzy summi opdów i wrunkmi hydrotermicznymi w okresie kwitnieni stopniem porżeni bulw wykzły, że wymienione czynniki meteorologiczne stnowią element ogrniczjący nsilenie objwów chorobowych. Czynnikiem, którego wpływ był njsilniejszy, był sum opdów. Anliz sttystyczn wykzł istotne różnice, jeśli chodzi o udził bulw z prchem zwykłym orz jego nsilenie, pomiędzy genotypmi różnej wczesności. Słow kluczowe: czynniki meteorologiczne, prch zwykły, ziemnik

2 24 Ziemnik Polski 2015 nr 3 J ednym z głównych problemów w produkcji ziemników są choroby skórki bulw. W wrunkch Polski podstwowe znczenie mją: prch zwykły, prch srebrzysty i ospowtość (fot. 1-3). Mją one szczególne znczenie w przypdku sdzeników orz ziemników jdlnych i przeznczonych dl przemysłu spożywczego. Njczęściej występującą chorobą skórki jest prch zwykły, wywoływny przez bytujące w glebie bkterie z rodzju Streptomyces. Spośród 17 gtunków tego rodzju njwiększe znczenie mją: S. scbies (Thxter), S. cidiscbies (Lmbert i Lori) orz S. turgidiscbies (Tkeuchi). genotypów ziemnik różnych grup wczesności. Fot. 2. Prch srebrzysty Helminthosporium solni (fot. M. Pietrszko) Fot. 3. Ospowtość bulw Rhizoctoni solni (fot. J. Jnkowsk) Fot. 1. Prch zwykły Streptomyces scbies (fot. J. Jnkowsk) Do porżeni bulw dochodzi w glebie w początkowym okresie ich rozwoju (Hide, Lpwood 1992). Jego źródłem mogą być sdzeniki, zbiegi grotechniczne, zróżnicownie odminowe orz wrunki środowisk (Lehtonen i in. 2004; Szutkowsk, Lutomirsk 2002; Wróbel 2003; Lmbert 2006; Wmner 2006; Hiltunen i in. 2005). Njlepiej poznny jest wpływ n występownie i nsilenie prch zwykłego sumy opdów i tempertury w okresie wegetcji (Rudkiewicz, Zkrzewsk 1987; Lpwood 1972; Głusk, Nowcki 2001; Szutkowsk, Lutomirsk 2002; Lutomirsk 2002, 2008). Powyższe doniesieni nukowe skłoniły utorów do przeprowdzeni nlizy występowni choroby u genotypów ziemnik. Celem prcy był ocen wybrnych czynników meteorologicznych sezonu wegetcji n występownie prch zwykłego w plonie Mteriły i metody W bdnich wykorzystno dne uzyskne w trkcie relizcji projektu Bdni podstwowe n rzecz postępu biologicznego w produkcji roślinnej. Doświdczeni polowe, z których pochodził bdny mterił, prowdzono w ltch , w 4 miejscowościch w środkowej i północnej części krju. W kolejnych ltch uwzględniono ok. 35 nowych genotypów zwnsownych mteriłów hodowlnych ziemnik różnej wczesności. Bdni jednego genotypu trwły 1-3 lt, ztem liczb ocenionych krecji nie jest zgodn z sumą oceninych w poszczególnych ltch (tb. 1). Miejsc chrkteryzowły się podobnymi wrunkmi glebowymi (tb. 2). Były to gleby lekkie bądź średnie, zliczone do klsy bonitcyjnej IV lub IVb. Przebieg pogody był ntomist w poszczególnych ltch i miejscch wyrźnie zróżnicowny. Szczególnie dużą zmienność odnotowno w sumie opdów (tb. 3).

3 Ziemnik Polski 2015 nr 3 25 Grup wczesności Liczb genotypów ziemnik uczestniczących w bdnich Liczb genotypów w poszczególnych ltch Tbel 1 Sum genotypów Brdzo wczesne i wczesne Średnio wczesne Średnio późne i późne Rzem Wrunki glebowe w miejscch (lt ) Tbel 2 Chrkterystyk skłd ktegori kls ph mechniczny gronomiczn bonitcyjn (w KCl) 1 pisek glinisty lekk IVb 4,8-5,1 2 glin lekk średni IV 5,3-5,8 3 glin lekk średni IV 5,8-5,9 4 pisek słbo glinisty lekk IV 5,4-5,9 We wszystkich doświdczenich stosowno stndrdową uprwę z zchowniem zbliżonych terminów podstwowych zbiegów: sdzenie w III dekdzie kwietni, zbiór po zkończeniu wegetcji, tj. n przełomie sierpni i wrześni genotypów brdzo wczesnych i wczesnych orz w II połowie wrześni mteriłów o dłuższym okresie wegetcji. Podczs zbioru z kżdego powtórzeni polowego pobierno próbę o msie ok. 8 kg do oceny chorób skórki. Porżenie prchem zwykłym wszystkich pobrnych prób ocenino w Zkłdzie Agronomii Ziemnik IHAR-PIB w Jdwisinie po 2-3 tygodnich od zbioru, wykorzystując sklę 9-stopniową, w której 9 ozncz bulwę zdrową o skórce wolnej od zmin chorobowych, ntomist 1 bulwę, której skórk przynjmniej n 50% powierzchni zostł zniszczon wskutek porżeni przez sprwcę prch zwykłego (Roztropowicz 1999). Wynikiem oceny jest stopień (indeks) porżeni bulw orz udził bulw porżonych (procent wgowy). Uzyskne dne poddno nlizom sttystycznym z pomocą progrmu SAS Enterprise Guide 4.3, istotność różnic testowno testem Tukey. Anlizę wpływu czynników meteorologicznych n występownie prch zwykłego w plonie przeprowdzono, wykorzystując średnie wrtości indeksu porżeni i udziłu bulw porżonych z miejscowości i lt orz odpowiednie dne meteorologiczne, zgromdzone w punktch doświdczeń polowych. Czynniki meteorologiczne w nszych bdnich to sumy opdów, tempertur powietrz i współczynnik hydrotermiczny Sielininow. Współczynnik ten wyliczno zgodnie z równniem podnym przez Molgę (1986): K= P 10/Σt gdzie: K współczynnik Sielininow P sum opdów w dekdzie Σt sum średnich dekdowych tempertur powietrz

4 26 Ziemnik Polski 2015 nr 3 Sumy opdów (mm) w miejscch w początkowym okresie wegetcji (mj i czerwiec) Tbel 3 Rok ,4 153,2 230,8 77,9 149,0 2 91,8 240,6 122,6 118,8 139,6 3 77,1 190,8 195,4 91,3 211,1 4 45,9 126,4 117,1 106,2 149,9 Wyniki i dyskusj niu objwów porżeni n bulwch były Anliz sttystyczn wyników wykzł, że występownie prch zwykłego n, tj. wrunki meteorologiczne. Njsil- czynniki podlegjące zmienności w ltch bulwch genotypów było determinowne niejsze zminy chorobowe wystąpiły w roku przez ob uwzględnione w bdnich czynniki, tj. lt i miejsc (tb. 4 i 5). ntomist njsłbsze w 2012 średni stopień 2008, średni stopień porżeni wynosił 6,2, Stwierdzone istotne zróżnicownie indeksu był równy 7,2. zmienność porżeni porżeni bulw w ltch i brk istotnych różnic w poziomie tej cechy pomiędzy miejsc- mniejsz nsilenie choroby n bulwch z w miejscch okzł się zncznie mi upowżniją do wnioskowni, że porównywnych miejsc doświdczeń było głównym czynnikiem decydującym o nsile- brdzo zbliżone 6,6-6,9 (tb. 4). Tbel 4 Porżenie genotypów ziemnik prchem zwykłym indeks porżeni bulw (skl 9-stop.) Rok lt lt miejsce 1 7 7,2 7 6,5 6,8 6, ,2 6,5 5,8 7,1 6,7 3 6,4 7 6,7 6,9 7 6,8 4 4,5 6,6 6,8 6,7 8,3 6,6 miejsce 6,2 7,1 6,8 6,5 7,2 x x 0,2 x x r.n. Udził bulw z objwmi choroby istotnie determinowł zrówno rok, jk i miejsce doświdczeń. Njmniej bulw porżonych odnotowno w roku ,3%, zncznie więcej ntomist w ltch 2008 i 2011 odpowiednio 31,5 i 29,4% (tb. 5). Zróżnicownie udziłu bulw z objwmi choroby w plonie pochodzącym z poszczególnych punktów było n podobnym poziomie i wynosiło od 14,7% w punkcie 1. do 32,1 w punkcie 4. (tb. 5). Stwierdzono również istotne różnice w udzile bulw porżonych prchem orz jego nsileniu n bulwch pomiędzy genotypmi ziemnik różnej wczesności (rys. 1). Wstępn ocen zleżności pomiędzy występowniem prch zwykłego wrunkmi glebowymi w miejscch orz wielkością opdów w okresie początkowego wzrostu bulw pozwolił zuwżyć, że nsilenie występowni choroby wykzuje pewną zbieżność ze zmiennością poziomu opdów w poszczególnych miejscowościch, szczególnie w początkowym okresie wegetcji (tb. 3, 4 i 5). Niewielkie różnice wrtości prmetrów chrkteryzujących wrunki

5 Ziemnik Polski 2015 nr 3 27 glebowe w miejscch uprwy, przy wyrźnym zróżnicowniu występowni bulw porżonych chorobą w zebrnym plonie, pozwlją zkłdć, że rol czynnik glebowego nie był zncząc (tb. 2, 4 i 5). Tbel 5 Porżenie genotypów ziemnik prchem zwykłym udził bulw porżonych (%) Rok lt lt miejsce 1 7,2 13,2 12,9 17,1 23,1 14,7 2 21,4 11,1 7,8 69,2 11,5 24,2 3 31,1 20,3 12,5 11,4 13,5 17,8 4 66,2 39,8 9,3 43,8 1,2 32,1 miejsce 31,5 19,0 11,3 29,4 15,4 x x 2,8 x x 1,2 20 b b 5 0 Brdzo Średnio Średnio NIR wczesne wczesne późne i i wczesne późne Indeks porżeni bulw [9 ] Udził bulw porżonych [%] Rys. 1. Indeks porżeni i udził bulw porżonych w plonie genotypów poszczególnych grup wczesności w ltch W tej sytucji zostły przeprowdzone bdni zleżności pomiędzy opdmi, temperturą powietrz orz wrunkmi hydrotermicznymi występowniem prch zwykłego u genotypów ziemnik różnej wczesności. Wykzły one, że nsilenie (indeks porżeni bulw skl 9-stop.) objwów choroby było determinowne poziomem opdów w fzie kwitnieni roślin, tkże wrunkmi hydrotermicznymi (wyrżonymi współczynnikiem Sielininow) w tym smym okresie (tb. 6). Wrz ze wzrostem sumy opdów w czsie kwitnieni mteriłów wszystkich grup wczesności obserwowno ogrniczenie nsileni zmin chorobowych n bulwch. Njwiększą zleżność pomiędzy sumą opdów i wrunkmi hydrotermicznymi w okresie kwitnieni porżeniem bulw stwierdzono u genotypów brdzo wczesnych i wczesnych (tb. 6, rys. 2). Nie stwierdzono zleżności pomiędzy wrunkmi wilgotnościowymi w okresie kwitnieni roślin udziłem bulw porżonych (%). Nie wykzno też wpływu wrunków termicznych n występownie prch zwykłego. W pewnym stopniu wyniki te stnowią potwierdzenie wcześniejszych prc nd wpły-

6 28 Ziemnik Polski 2015 nr 3 wem wrunków środowisk uprwy n występownie prch zwykłego n bulwch. N ogrniczenie występowni bulw porżonych wrz ze zwiększniem się sum opdów w okresie wiązni pąków i kwitnieni (w drugiej połowie mj i w czerwcu) wskzywli m.in. Lpwood (1972), Rutkiewicz i Zkrzewsk (1987) orz Głusk i Nowcki (2001). Wykzn w bdnich rol wrunków hydrotermicznych stnowi pewną nowość, choć nleży dodć, że znczenie tempertury gleby w początkowym okresie rozwoju roślin, jko czynnik determinującego występownie prch zwykłego, było wykzywne we wcześniejszych bdnich (Lutomirsk 2002, 2008). Tbel 6 Zleżność pomiędzy poziomem czynników meteorologicznych występowniem prch zwykłego w plonie indeks porżeni bulw (9-stop.) Grup wczesności Czynnik meteorologiczny Zkres wrtości czynnik Wrtość współczynnik korelcji Brdzo wczesne sum opdów (mm) 15,4-194,3 0,618 i wczesne współczynnik Sielininow 0,3-4,0 0,549 sum opdów (mm) 22,9-193,4 0,564 Średnio wczesne współczynnik Sielininow 0,5-4,0 0,548 Średnio późne sum opdów (mm) 24,6-118,6 0,431 i późne współczynnik Sielininow 0,5-2,6 0,351 Rys. 2. Zleżność pomiędzy sumą opdów w II-III dekdzie czerwc orz indeksem porżeni bulw prchem zwykłym w plonie genotypów brdzo wczesnych i wczesnych Wnioski 1. Nsilenie prch zwykłego było istotnie determinowne ltmi, nie miejscem uprwy. 2. Procentowy udził bulw porżonych prchem zwykłym był istotnie zróżnicowny w zleżności od lt i miejsc. 3. Anliz zleżności pomiędzy czynnikmi meteorologicznymi występowniem prch zwykłego wykzł, że nsilenie występowni bulw z prchem w plonie jest determinowne przez sumę opdów orz współczynnik Sielininow w okresie kwitnieni roślin. 4. Odnotowno istotne zróżnicownie mteriłów hodowlnych różnej wczesności pod względem występowni i nsileni choroby.

7 Ziemnik Polski 2015 nr 3 29 Litertur 1. Głusk A., Nowcki W Wpływ opdów i wrunków glebowych n porżenie bulw prchem zwykłym (Streptomyces scbies). [W:] Ochron ziemnik. Konf. Kołobrzeg, mrc IHAR Oddz. Bonin: 72-77; 2. Hide G.A., Lpwood D. H Disese spects of potto production. [W]: The Potto Crop. Chpmn & Hll London: ; 3. Hiltunen L. H., Weckmn A., Ylhinen A., Rit H., Richter H., Vlkonen J. P. T Responses of potto cultivrs to the common scb pthogens, Streptomyces scbies nd S. turgidicbies. Ann. App. Biol. 146: ; 4. Lmbert, D. H., Reeves A.F., Goth R. W., Grounds G. S., Giggie E.A Reltive susceptibility of potto vrieties to Streptomyces scbiei nd S.cidiscbies. Am. J. Potto Res. 83: 67-70; 5. Lpwood D. H The reltive importnce of wether soil nd seed-borne inoculum in determining the incidence of common scb in potto crops. Plnt Pth. 3: ; 6. Lutomirsk B Wpływ tempertury gleby i opdów w czsie wegetcji n porżenie bulw ziemnik ospowtością i prchem zwykłym. Zesz. Probl. Nuk Rol. 481: ; 7. Lutomirsk. B Wpływ czynników meteorologicznych n porżenie bulw ziemnik prchem zwykłym. Prog. Plnt Prot. 48/1: ; 8. Molg M Podstwy klimtologii rolniczej. PWRL Wrszw: ; 9. Roztropowicz S. (red.) Metodyk obserwcji, pomirów i pobierni prób w grotechnicznych doświdczenich z ziemnikiem. IHAR Oddz. Jdwisin: 4-8; 10. Rudkiewicz F., Zkrzewsk B Wpływ niektórych elementów pogody n porżenie bulw prchem zwykłym i ocen przydtności procentu i stopni porżeni bulw do określni rekcji odmin n ten ptogen. Biul. Inst. Ziemn. 35: ; 11. Szutkowsk M., Lutomirsk B Wpływ środowisk i niektórych zbiegów grotechnicznych n porżnie się bulw ziemnik prchem zwykłym. Biul. IHAR 221: ; 12. Wnner L. A A survey of genetic vrition in Streptomyces isoltes cusing potto common scb in the United Sttes. Phytopthology 96: ; 13. Wróbel S Porżenie bulw ziemnik prchem zwykłym i rizoktoniozą w zleżności od zbiegów stosownych w nsiennictwie. Biul. IHAR 228: