WPŁYW STOSOWANIA PREPARATÓW NIECHEMICZNYCH W OCHRONIE BOBU NA SZKODLIWOŚĆ STRĄKOWCA BOBOWEGO (BRUCHUS RUFIMANUS BOH.

Transkrypt

1 Jnin GOSPODAREK, Ktrzyn GLEŃ, Elżiet BOLIGŁOWA Uniwersytet Rolniczy w Krkowie, Ktedr Ochrony Środowisk Rolniczego Al. Mickiewicz 21, Krków e-mil: rrjgospo@cyf-kr.edu.pl EFFECT OF NON-CHEMICAL PREPARATIONS APPLICATION IN BROAD BEAN PROTECTION AGAINST HARMFULNESS OF BROAD BEAN SEED BEETLE (BRUCHUS RUFIMANUS BOH.) AND SEED YIELD Summry The im of investigtions ws determining the effect of rod en, White Hngdown c.v. protection using non-chemicl preprtions (Polyversum WP, nd Biosept 33 SL) on hrmfulness of rod en seed eetle nd the seed crop yield t full physiologicl mturity. Otined results were compred with stndrd protection method using chemicl preprtions. The experiment ws conducted in t Prusy Experimentl Sttion, the property of University of Agriculture in Krkow. The wether conditions during the period of experiment strongly influenced rod en seed yield, ut the fctor did not ffect the degree of seed injuries due to rod en seed eetle. The pplied protection using nonchemicl preprtions (Polyversum WP, nd Biosept 33SL) did not ffect significntly the seed yield t full mturity or degree of seed injuries cused y rod en seed eetle. Protection using chemicl preprtions (Vitvx 200 FS, Decis 2.5 EC, Fstc 100 EC, Penncoze 80WP) fvourly ffected the seed yield. The efficcy of these preprtions in reducing rod en seed eetle hrmfulness depended on the wether conditions. Key words: Bruchus rufimnus Boh.; rod en; ; Polyversum WP; Biosept 33 SL; experimenttion WPŁYW STOSOWANIA PREPARATÓW NIECHEMICZNYCH W OCHRONIE BOBU NA SZKODLIWOŚĆ STRĄKOWCA BOBOWEGO (BRUCHUS RUFIMANUS BOH.) ORAZ PLON NASION Streszczenie Celem przeprowdzonych dń yło określenie wpływu stosowni w ochronie ou odminy Hngdown Biły niechemicznych preprtów (Polyversum WP, orz Biosept 33 SL) n szkodliwość strąkowc oowego orz wysokość plonu nsion w pełnej dojrzłości fizjologicznej. Uzyskne efekty porównno ze stndrdową metodą ochrony z wykorzystniem preprtów chemicznych. Doświdczenie przeprowdzono w ltch w Stcji Doświdczlnej Prusy nleżącej do Uniwersytetu Rolniczego w Krkowie. Wrunki pogodowe pnujące w dnym sezonie dwczym silnie wpływły n plon nsion ou, ntomist czynnik ten nie oddziływł n stopień uszkodzeni nsion przez strąkowc oowego. Zstosown ochron z wykorzystniem preprtów niechemicznych (Polyversum WP, orz Biosept 33 SL) nie wpłynęł istotnie n wysokość plonu nsion w pełnej dojrzłości, jk również n stopień uszkodzeni nsion przez strąkowc oowego. Ochron z użyciem preprtów chemicznych (Vitvx 200 FS, Decis 2,5 EC, Fstc 100 EC, Penncoze 80 WP) korzystnie wpływł n plon nsion. Skuteczność tych preprtów w ogrniczniu szkodliwości przez strąkowc oowego ył uzleżnion od przeiegu wrunków meteorologicznych. Słow kluczowe: Bruchus rufimnus Boh.; ó; ; Polyversum WP; Biosept 33 SL; dni 1. Wprowdzenie Bó jest rośliną wrtościową nie tylko ze względu n wysoką zwrtość iłk, witmin i soli minerlnych, le tkże jko przedplon [1]. Przy użytkowniu n zielone nsion pozostje znczn ilość msy roślinnej, któr może stnowić doskonły nwóz zielony lu też może yć wykorzystn jko psz. W związku z tym, powinien on yć uprwiny w gospodrstwch ekologicznych. Strąkowiec oowy (Bruchus rufimnus Boh.) jest njgroźniejszym szkodnikiem uprw nsiennych ou, przyczynijąc się do zncznego oniżeni ich energii i zdolności kiełkowni. Oniż tkże zncznie wrtość hndlową nsion świeżych. Dne n temt niechemicznych sposoów ogrniczni szkodliwości strąkowców są zróżnicowne. Oserwowno ogrniczenie występowni chrząszczy Bruchus rufimnus n oiku, gdy ył on uprwiny w miesznce z owsem ngim [2], le nie stwierdzono istotnych różnic w liczie uszkodzonych nsion [3]. Olejki eteryczne z ndziemnych części Achille gypsicol Hu.-Mor., Hypericum scrum L., Sturej hortensis L., orz Orignum cutidens (Hnd.- Mzz.) yły toksyczne woec dorosłych osoników Bruchus dentipes. Śmiertelność szkodników wzrstł wrz ze zwiększniem koncentrcji olejków [4]. Z kolei jj i lrwy strąkowc fsolowego chrkteryzowły się zwiększoną śmiertelnością n skutek ekspozycji n dziłnie olejków z roślin tkich jk Lvndul hyrid, Rosmrinus officinlis czy Euclyptus gloulus [5]. Preprty n zie mizgi czosnkowej, których przykłdem jest yły skutecznie stosowne w ochronie przed śmietką kpuściną n rzodkiewce, mszycą wierzowo-mrchwiową n koprze i słcie, mszycą trzmielinowo urkową n urku ćwikłowym [6] orz oprzędzikmi w uprwie grochu siewnego [7] orz ou [8]. Z kolei olejek z czosnku ył skuteczny w zwlczniu szkodników mgzynowych, tkich jk wołki i trojszyki [9, 10]. Celem dń yło określenie wpływu preprtów niechemicznych (Polyversum WP, orz Biosept 33 SL) stosownych w ochronie ou odminy Hngdown Biły n szkodliwość strąkowc oowego orz wysokość J. Gospodrek, K. Gleń, E. Boligłow Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2012, Vol. 57(3) 124

2 plonu nsion w pełnej dojrzłości. Uzyskne efekty porównno ze stndrdową metodą ochrony z wykorzystniem preprtów chemicznych. 2. Mterił i metody Bdni prowdzono w ltch w Rolniczym Gospodrstwie Doświdczlnym Uniwersytetu Rolniczego w Krkowie, położonym w miejscowości Prusy. Doświdczenie złożono metodą losownych loków w trzech powtórzenich z wykorzystniem odminy Hngdown Biły. Bó w trkcie okresu wegetcyjnego chroniono wg schemtu przedstwionego w t. 1. Ocenę szkodliwości strąkowc oowego przeprowdzono w fzie pełnej dojrzłości nsion n podstwie liczy i msy nsion uszkodzonych w stosunku do ogólnej liczy i msy nsion, nlizując nsion zerne z 15 losowo wyrnych roślin z poletk. W tym smym czsie oceniono tkże plon orz msę 1000 nsion. Anlizę sttystyczną uzysknych wyników przeprowdzono z wykorzystniem progrmu Sttistic 9.0 PL. Wykonno nlizę wrincji jednoczynnikową, średnie różnicowno przy pomocy testu NIR Fisher n poziomie istotności α = 0,05. Dl wyrnych prmetrów oliczono tkże łąd stndrdowy średniej (±SE) i odchylenie stndrdowe (±SD). T. 1. Schemt ochrony ou przed szkodnikmi i choromi Tle 1. Scheme of protection of rod en ginst pest nd diseses Oiekty Tretments Sposó ochrony Protection method Preprt i dwk Preprtion nd dose I Kontrol / Control Bez ochrony / Without protection II Zprwinie nsion Polyversum WP Seed tretment 10 g kg -1 nsion / 10 g kg -1 of seeds Polyversum WP 10 g kg -1 nsion / 10 g kg -1 of seeds III IV V VI VII VIII Zprwinie nsion Seed tretment orz / nd 3-krotne opryskiwnie Three-time sprying Zprwinie nsion Seed tretment orz / nd 4-krotne opryskiwnie Four-time sprying Zprwinie nsion Seed tretment orz / nd 5-krotne opryskiwnie Five-time sprying Zprwinie nsion Seed tretment Zprwinie nsion Seed tretment orz / nd 3-krotne opryskiwnie Three-time sprying Zprwinie nsion Seed tretment orz / nd 4-krotne opryskiwnie Four-time sprying 4 kostki/l wody (2 rzy) 4 riquettes/l of wter (two times) Biosept 33 SL 2 l h -1 Polyversum WP 10 g kg -1 nsion / 10 g kg -1 of seeds 4 kostki/l wody (3 rzy) 4 riquettes/l of wter (three times) Biosept 33 SL, 2 l h -1 Polyversum WP 10 g kg -1 nsion 10 g kg -1 of seeds 4 kostki/l wody (4 rzy) 4 riquettes/l of wter (four times) Biosept 33 SL 2 l h -1 Vitvx 200 FS 4 ml kg -1 nsion / 4 ml kg -1 of seeds Vitvx 200 FS 4 ml kg -1 nsion / 4 ml kg -1 of seeds Decis 2,5 EC 0,25 l h -1 Fstc 100 EC 0,09 l h -1 Penncoze 80 WP 2 kg h -1 Vitvx 200 FS 4 ml kg -1 nsion / 4 ml kg -1 of seeds Decis 2,5 EC 0,25 l h -1 (2 rzy two times) Fstc 100 EC 0,09 l h -1 Penncoze 80 WP 2 kg h -1 Termin stosowni Dte of using przed siewem / efore sowing przed siewem / efore sowing - w momencie pojwieni mszyc when first phids pper - w okresie przekwitni pierwszego piętr kwitostnów y the end of flowering of first inflorescences przed kwitnieniem / efore flowering przed siewem / efore sowing - w momencie pojwieni mszyc when first phids pper - powtórzony po 7 dnich / repeted fter 7 dys - w okresie przekwitni pierwszego piętr kwitostnów y the end of flowering of first inflorescences przed kwitnieniem - efore flowering przed siewem - efore sowing - w momencie pojwieni mszy when first phids pper - powtórzony po 7 dnich / repeted fter 7 dys - w okresie przekwitni pierwszego piętr kwitostnów y the end of flowering of first inflorescences - powtórzony po 7 dnich / repeted fter 7 dys przed kwitnieniem / efore flowering przed siewem / efore sowing przed siewem / efore sowing w momencie pojwieni mszyc when first phids pper w okresie przekwitni pierwszego piętr kwitostnów y the end of flowering of first inflorescences przed kwitnieniem / efore flowering przed siewem / efore sowing - w momencie pojwieni mszyc when first phids pper - powtórzony po 7 dnich / repeted fter 7 dys w okresie przekwitni pierwszego piętr kwitostnów y the end of flowering of first inflorescences przed kwitnieniem / efore flowering J. Gospodrek, K. Gleń, E. Boligłow Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2012, Vol. 57(3) 125

3 3. Wyniki i dyskusj Zrówno plon nsion, jk i ms 1000 nsion różniły się istotnie zleżnie od sezonu wegetcyjnego. Brdziej korzystnym okzł się rok Plon nsion ył wyższy o około 70%, ms 1000 nsion o około 60% w porównniu do roku 2010 (rys. 1). Nie stwierdzono ntomist istotnego zróżnicowni w stopniu uszkodzeni nsion przez strąkowc oowego. Średnio w sezonie 2010 uszkodzonych yło około 40% nsion, w sezonie %. Zrówno plon nsion, jk i szkodliwość strąkowc oowego może zncznie różnić się zleżnie od sezonu dwczego, jk również gtunku i odminy rośliny żywicielskiej. We wcześniejszych dnich prowdzonych n oie odminy Windsor Biły strąkowiec uszkdzł nwet 60 90% ogółu nsion [11]. Kniuczk [12], n oiku, w trkcie 10-letnich dń, notowł od 7,9 do 65,3% uszkodzonych nsion, ntomist plon tej rośliny whł się od 27,6 do 65,5 dt h -1. Njwyższy plon nsion ou w oydwu ltch dń uzyskiwno w oiektch chronionych z zstosowniem ziegów preprtmi chemicznymi (oiekty VII i VIII, w sezonie 2010 tkże oiekt VI). W oydwu sezonch ył on istotnie wyższy niż w oiekcie, gdzie ó chroniono z użyciem zprwy Polyversum, w 2010 r. tkże wyższy niż w oiekcie niechronionym orz w oiektch chronionych z wykorzystniem preprtów niechemicznych. Ochron oiku z wykorzystniem preprtów chemicznych przyczynił się do około 3- krotnie większej zwyżki plonu nsion niż w przypdku stosowni ekologicznych środków ochrony roślin [13]. Ms 1000 nsion ou njwyższ ył w sezonie 2010 w oiekcie chronionym z użyciem zprwy Vitvx 200 FS orz 3-krotnych ziegów opryskiwni preprtmi sztucznie syntetyzownymi, ntomist w sezonie 2011 w oiekcie ez jkiejkolwiek ochrony (t. 2). Prmetr ten w poszczególnych oiektch chronionych nie różnił się jednk istotnie od oiektu nie ojętego ochroną. W 2010 roku nie stwierdzono istotnego wpływu zstosownych metod ochrony zrówno iologicznej, jk i chemicznej n stopień uszkodzeni nsion przez strąkowc oowego (rys. 2, 3). Njmniej uszkdzone yły nsion z oiektu chronionego zprwą Polyversum WP. Możliwą przyczyną rku skuteczności ziegów ochronnych yły ofite i częste opdy deszczu, jkie miły miejsce w tym roku Średni ms nsion [g/m 2 ] Averge seed weight [g/m 2 ] Średni ms 1000 nsion [g] Averge weight of 1000 seeds [g] Rok / Yer 800 Rok / Yer Licz uszkodzonych nsion [%] Numer of injured seeds [%] Ms uszkodzonych nsion [%] Weight of injured seeds [%] Rok / Yer 20 Rok / Yer średni / men średni ± SE / men ± SE średni ± SD / men ± SD Rys. 1. Plon, ms 1000 nsion ou orz stopień ich uszkodzeni przez strąkowc oowego. Średnie oznczone tkimi smymi litermi odpowiednio dl dnej cechy, nie różnią się istotnie przy α = 0,05 Fig. 1. Yield, weight of 1000 seeds nd degree of injuries cused y rod en eetle Bruchus rufimnus Boh. Men followed y the sme letters for individul fetures re not significntly different t α = 0.05 J. Gospodrek, K. Gleń, E. Boligłow Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2012, Vol. 57(3) 126

4 T. 2. Plon orz ms 1000 nsion ou zleżnie od zstosownego sposou ochrony Tle 2. Yield nd weight of 1000 seeds of rod en depending on the used protection method Plon nsion [g m -2 ] Średni ms 1000 nsion [g] Oiekty Seed yield [g m -2 ] Averge weight of 1000 seeds [g] Tretments I* 329 ** c 1736 II c 1560 III IV V VI 466 c c 1603 VII 349 c c 1700 VIII 421 c c 1603 * Oiekty jk w t. 1 / * For tretments explntion see tle 1 ** Średnie oznczone tkimi smymi litermi w kolumnch, nie różnią się istotnie przy α = 0,05 ** Men followed y the sme letters in columns re not significntly different t α = 0.05 Licz uszkodzonych nsion [%] Numer of injured seeds [%] 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10, ,0 I II III IV V VI VII VIII Oiekty / Tretments Rys. 2. Odsetek nsion uszkodzonych przez strąkowc oowego zleżnie od zstosownego sposou ochrony. (Średnie oznczone tkimi smymi litermi odpowiednio dl dnego roku, nie różnią się istotnie przy α = 0,05) Fig. 2. Percent of seeds injured y Bruchus rufimnus Boh. depending on the used protection method. (Men followed y the sme letters in given yer respectively re not significntly different t α = 0.05) Ms uszkodzonych nsion [%] Weight of injured seeds [%] 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10, ,0 I II III IV V VI VII VIII Oiekty / Tretments Rys. 3. Odsetek msy nsion uszkodzonych przez strąkowc oowego zleżnie od zstosownego sposou ochrony. Średnie oznczone tkimi smymi litermi odpowiednio dl dnego roku, nie różnią się istotnie przy α = 0,05 Fig. 3. Percent of weight of seeds injured y Bruchus rufimnus Boh. depending on the used protection method. Men followed y the sme letters in given yer respectively re not significntly different t α = 0.05 J. Gospodrek, K. Gleń, E. Boligłow Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2012, Vol. 57(3) 127

5 Ntomist w sezonie 2011 stwierdzono istotny wpływ zstosownych ziegów preprtmi Decis 2,5 EC orz Fstc 100 EC (przy mksymlnym wrincie liczy ziegów) n żerownie strąkowc. Ilość i ms uszkodzonych nsion w tym oiekcie ył prwie 3-krotnie niższ niż w oiekcie nie ojętym ochroną. Nie stwierdzono ntomist istotnego wpływu ochrony preprtmi iologicznymi n stopień uszkodzeni nsion przez Bruchus rufimnus Boh. 4. Wnioski 1. Wrunki pogodowe pnujące w dnym sezonie dwczym silnie wpływły n plon nsion ou odminy Hngdown Biły, ntomist czynnik ten nie oddziływł n stopień uszkodzeni nsion przez strąkowc oowego. 2. Zstosown ochron z wykorzystniem preprtów niechemicznych (Polyversum WP, orz Biosept 33 SL) nie wpłynęł istotnie n wysokość plonu nsion w pełnej dojrzłości, jk również n stopień uszkodzeni nsion przez strąkowc oowego. 3. Ochron z użyciem preprtów chemicznych (Vitvx 200 FS, Decis 2,5 EC, Fstc 100 EC, Penncoze 80 WP) korzystnie wpływł n plon nsion. Skuteczność tych preprtów w ogrniczniu szkodliwości ze strony strąkowc oowego ył uzleżnion od przeiegu wrunków meteorologicznych. 5. Biliogrfi [1] Łud H.: Znczenie gtunku Vici f L. w uprwie w Polsce i n świecie. Zesz. Prol. Post. Nuk Rol., 1997, 446, [2] Ropek D., Kulig B.: Wpływ uprwy miesznki oiku z owsem ngozirnistym w systemie ekologicznym n występownie szkodników. Progr. Plnt Prot./Post. Ochr. Roślin, 2011, 51 (3), [3] Szpunr-Krok E., Boreck-Jmro D., Toisz-Slch R.: Plonownie ows ngozirnistego i oiku uprwinych w siewie czystym i w miesznkch. Frgm. Agron., 2009, 26 (2), [4] Tozlu E., Ckir A., Kordli S., Tozlu G., Ozer H., Ayts Akcin T.: Chemicl compositions nd insecticidl effects of essentil oils isolted from Achille gypsicol, Sturej hortensis, Orignum cutidens nd Hypericum scrum ginst rod en weevil (Bruchus dentipes). Sci. Hortic., 2011, 130, [5] Ppchristos D. P., Stmopoulos D. C.: Fumignt toxicity of three essentil oils on the eggs of Acnthoscelides otectus (Sy) (Coleopter: Bruchide). J. Stored Prod. Res., 2004, 40, [6] Rogowsk M.: Bioczos płynny w ochronie wczesnych wrzyw przed szkodnikmi. Progr. Plnt Protect/Post. Ochr. Rośl., 2003, 43 (2), [7] Wend-Piesik A., Piesik D.: Skuteczność wyciągu z czosnku w ogrniczeniu oprzędzików (Siton spp.) w uprwie grochu siewnego. Progr. Plnt Prot./Post. Ochr. Roślin, 2009, 49 (4), [8] Gospodrek J., Boligłow E., Gleń K.: Porównnie niechemicznego i chemicznego sposou ochrony ou przed oprzędzikmi (Siton spp.). Progr. Plnt Prot./Post. Ochr. Roślin, 2012, w druku (in press). [9] Feng-Lin Y., Gung-Wen L., Yi-Jun X., Yong-Yue L., Ling Z.: Ditomceous erth enhnces the toxicity of grlic, Allium stivum, essentil oil ginst stored-product pests. J. Stored Prod. Res., , [10] Hung, Y., Chen, S.X., Ho, S.H.: Bioctivities of methyl nd llyl disulfide nd dillyl trisulfide from essentil oil of grlic to two species of stored-product pests, Sitophilus zemis (Coleopter: Curculionide) nd Triolium cstneum (Coleopter: Tenerionide), J. Econ. Entomol., 2000, 93, [11] Gospodrek J., Gleń K.: Influence of hevy metls in soil upon rod en (Vici f L.) seed infection y diseses nd pests. Ecol. Chem. Eng., 2011, 18 (11), [12] Kniuczk Z.: Występownie orz szkodliwość strąkowc oowego (Bruchus rufimnus Boh.) n oiku w rejonie Rzeszow. Progr. Plnt Prot./Post. Ochr. Roślin, 2010, 50 (1), [13] Kulig B., Oleksy A., Sjdk A.: Plonownie wyrnych odmin oiku w zleżności od sposou ochrony roślin i gęstości siewu. Frgm. Agron., 2009, 26 (3), Prc nukow finnsown ze środków n nukę w ltch jko projekt dwczy NN J. Gospodrek, K. Gleń, E. Boligłow Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2012, Vol. 57(3) 128