Skuteczność wdrażania gospodarczych systemów informatycznych (część II)

Transkrypt

1 Skuteczność wdrażania gospodarczych systemów informatycznych (część II) Helena Dudycz i Mirosław Dyczkowski Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Instytut Informatyki Ekonomicznej {helena.dudycz;miroslaw.dyczkowski}@ue.wroc.pl Podyplomowe Studia Menedżerskie Zarządzanie projektami informatycznymi Tematyka zajęć Metody badania efektywności projektów wdrożeniowych: Metody tradycyjne (finansowe) Metody nowe (dedykowane IT) 1

2 Metody tradycyjne Podstawowe mierniki analizy finansowej do oceny informatycznych y przedsięwzięć ę ę inwestycyjnych yyjy tj. wskaźnik rentowności inwestycji (Return On Investments ROI) i rentowność kapitału własnego (Return On Equity ROE) Metody finansowe statyczne inaczej metody proste - np. okres zwrotu (Payback Period - PP) czy stopa rentowności (Accounting Rate of Return ARR) Metody finansowe dynamiczne inaczej metody dyskontowe - np. wartość zaktualizowana netto (Net Present Value NPV) czy wewnętrzna stopa zwrotu (Internal Rate of Return IRR) Rentowność inwestycji (ROI) (zwrot z nakładów inwestycyjnych) ROI = N Z O 100% ROI (Return On Investment) zwrot z nakładów inwestycyjnych Z O zysk operacyjny opodatkowany N całkowite nakłady inwestycyjne 2

3 Interpretacja ROI Projekt należy realizować, gdy: ROI > k gr lub ROI = k gr Projekt należy odrzucić, gdy: ROI < k gr k gr - stopa graniczna Rentowność inwestycji informatycznej ROI = zmiana przychodów + zmiana kosztów + korzyści niematerialne nakłady na system 3

4 Komentarz do ROI 1. Metoda ta szacuje wartości osobno dla każdego okresu, a zatem ile lat liczy ekonomiczny cykl życia inwestycji, tyle otrzymuje się wartości ROI. 2. Różnorodność metodyczna obliczania ROI 3. Stosunkowo łatwo pozyskać potrzebne dane do obliczenia ROI (bilans, rachunek zysków i strat) Rentowność kapitału własnego (ROE) ROE = Z N N W 100% ROE (Return On Equity ) wskaźnik rentowności kapitału własnego (zwrot z aktywów netto) Z N zysk netto N W całkowite nakłady inwestycyjne finansowane kapitałem własnym 4

5 Interpretacja ROE Projekt należy realizować, gdy: ROE > r ob lub ROE = r ob Projekt należy odrzucić, gdy: ROE > r ob r ob rentowność papierów skarbowych (obligacji) Metody tradycyjne Podstawowe mierniki analizy finansowej do oceny informatycznych y przedsięwzięć ę ę inwestycyjnych yyjy tj. wskaźnik rentowności inwestycji (Return On Investments ROI) i rentowność kapitału własnego (Return On Equity ROE) Metody finansowe statyczne inaczej metody proste - np. okres zwrotu (Payback Period - PB) czy stopa rentowności (Accounting Rate of Return ARR) Metody finansowe dynamiczne inaczej metody dyskontowe - np. wartość zaktualizowana netto (Net Present Value NPV) czy wewnętrzna stopa zwrotu (Internal Rate of Return IRR) 5

6 Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych (PP) PP = N ZN 100% PP (Payback Period) okres zwrotu nakładów inwestycyjnych N nakłady inwestycyjne Z N zysk netto Komentarz do PP 1. Metoda bardzo prosta, pozwalająca wstępnie ocenić inwestycję. 2. Nadaje się wyłącznie do badania typowych przedsięwzięć informatycznych. 3. Sposób wyznaczania PP K czyli krytycznego, (progowego, granicznego) okresu spłaty, oznaczającego wartość progową ą nie jest jednoznacznie określony. 4. Brak możliwości wprowadzenia do procesu oceny ryzyka związanego z realizacją inwestycji. 6

7 Metody proste podsumowanie 1. Występuje wiele różnych formuł liczenia 2. Nie uwzględnia się zmiany wartości pieniądza w czasie 3. Występuje subiektywność ustalania wartości granicznej 4. Stosować gdy występuje konieczność przeprowadzenia szybkiej oceny przedsięwzięcia informatycznego 5. Nie stosować w przypadku przedsięwzięć długoterminowych Metody tradycyjne Podstawowe mierniki analizy finansowej do oceny informatycznych y przedsięwzięć ę ę inwestycyjnych yyjy tj. wskaźnik rentowności inwestycji (Return On Investments ROI) i rentowność kapitału własnego (Return On Equity ROE) Metody finansowe statyczne inaczej metody proste - np. okres zwrotu (Payback Period - PB) czy stopa rentowności (Accounting Rate of Return ARR) Metody finansowe dynamiczne inaczej metody dyskontowe - np. wartość zaktualizowana netto (Net Present Value NPV) czy wewnętrzna stopa zwrotu (Internal Rate of Return IRR) 7

8 Wartość zaktualizowana netto (NPV) NPV = NCF n t t t= 0 (1 + k) NPV (Net Present Value) wartość zaktualizowana netto NCF t przepływy pieniężne netto w kolejnych latach okresu obliczeniowego t kolejny rok okresu obliczeniowego n okres życia projektu k stopa dyskontowa Interpretacja NPV Projekt należy realizować, gdy: NPV > 0 Projekt należy odrzucić, gdy: NPV < 0 Oprzyjęciu bądź odrzuceniu projektu powinny zdecydować inne, nie uwzględnione przy tej analizie czynniki, gdy: NPV = 0 8

9 Analiza NPV (łączenie wartości) gdy NPV I < 0 a NPV B > 0 Projekt należy realizować,,gdy dla: NPV I + NPV B > 0 Projekt należy odrzucić lub przeprowadzić dodatkową analizę i ocenę innymi metodami, gdy: NPV I + NPV B < 0 NPV komentarz (1) 1. Trudności w oszacowaniu przyszłych przepływów pieniężnych inwestycji informatycznych (występuje subiektywne szacowanie przepływów pieniężnych). 2. Założenie stałego ryzyka projektu (podejście NPV jest podejściem pasywnym). 3. Założenie pasywności inwestora (przyjmuje się założenie, że inwestor podejmuje decyzję: owdrożeniu lub odrzuceniu danego systemu informatycznego). 4. Wycena wartości inwestycji opiera się na skwantyfikowanych przepływach pieniężnych (nie uwzględnia się korzyści ukrytych). 9

10 NPV komentarz (2) 5. Zastosowanie metody NPV do wyceny inwestycji informatycznej może doprowadzić do uzyskania błędnych wyników w sytuacji, gdy: nie jest znana dokładna wartość ani dokładny czas spływania strumieni pieniężnych projektu, ryzyko związane z realizacją projektu, wyrażane wielkością stopy procentowej jest zmienne w ciągu trwania projektu oraz wysokie, struktura projektu pozwala inwestorowi podjąć działania zmierzające do maksymalizacji korzyści, projekt generuje liczne korzyści pośrednie, niemożliwe do bezpośredniej wyceny. Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) n t= 0 NCFt (1 + IRR) t = 0 IRR (Internal Rate of Return) wewnętrzna ę stopa zwrotu NCF t przepływy pieniężne netto w kolejnych latach okresu obliczeniowego t kolejny rok okresu obliczeniowego n okres życia projektu 10

11 Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) NPV = n t = 0 NCFt (1 + IRR) t = 0 IRR (Internal Rate of Return) wewnętrzna stopa zwrotu NPV wartość zaktualizowana netto NCF t przepływy pieniężne netto w kolejnych latach okresu obliczeniowego t kolejny rok okresu obliczeniowego n okres życia projektu Interpretacja IRR Projekt należy realizować, gdy: IRR > k g Projekt należy odrzucić, gdy: IRR < k g Oprzyjęciu bądź odrzuceniu projektu powinny zdecydować inne, nie uwzględnione przy tej analizie czynniki, gdy: IRR = k g 11

12 Równoczesna ocena różnych projektów metodami NPV i IRR 1. Do realizacji należy przyjąć projekt pierwszy, gdy: NPV I > NPV II oraz IRR I > IRR II 2. Do realizacji należy przyjąć projekt pierwszy, gdy: NPV I = NPV II oraz IRR I > IRR II 3. Gdy wystąpi niezgodność między ocenami wystawionymi przez te metody (decyzję należy oprzeć na NPV), do realizacji należy przyjąć projekt drugi w następującej sytuacji: NPV I <NPV II oraz IRR I >IRR II 4. Gdy wystąpi niezgodność między ocenami wystawionymi przez te metody (opierając decyzję na NPV), do realizacji należy przyjąć projekt pierwszy, w następującej sytuacji: NPV I > NPV II oraz IRR I < IRR II Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu (MIRR) MIRR = n n " + " NCF t * (1 + k rei ) t = 0 " NCF t (1 + k ) ( n l ) t = m + 1 m " rei NCF tr dodatnie przepływy pieniężne generowane przez projekt w okresie od m+1 do n NCF t ujemne przepływy p ypieniężne ę generowane przez projekt w okresie m k stopa dyskontowa odpowiadająca kosztowi kapitału k rei stopa reinwestycji m okres, w którym przepływy pieniężne są ujemne t kolejny rok okresu obliczeniowego l równa się m+1; m+2; aż do n n okres życia projektu t 1 12

13 Interpretacja MIRR 1. Inwestycję yję należy realizować,,gdy: MIRR > od kosztu kapitału 2. Inwestycję należy odrzucić, gdy: MIRR < od kosztu kapitału Metody tradycyjne Podstawowe mierniki analizy finansowej do oceny informatycznych y przedsięwzięć ę ę inwestycyjnych yyjy tj. wskaźnik rentowności inwestycji (Return On Investments ROI) i rentowność kapitału własnego (Return On Equity ROE) Metody finansowe statyczne inaczej metody proste - np. okres zwrotu (Payback Period - PB) czy stopa rentowności (Accounting Rate of Return ARR) Metody finansowe dynamiczne inaczej metody dyskontowe - np. wartość zaktualizowana netto (Net Present Value NPV) czy wewnętrzna stopa zwrotu (Internal Rate of Return IRR) Przykład: A 13

14 Tematyka zajęć Metody badania efektywności projektów wdrożeniowych: Metody tradycyjne (finansowe) Metody nowe (dedykowane IT) Metody dedykowane IT Metoda opcji rzeczywistych (Real Options Valuation - ROV) Informatyczna karta wyników (Information Technology Scorecard ITSC) Metoda całkowitych kosztów utrzymania (posiadania) informatyki (Total Cost of Ownership) Metoda ekonomiki informacji (Information Economics IE) Metoda całkowitego wpływu ekonomicznego (Total Economic Impact - TEI) Metoda oczekiwanej wartości informacji (Expected Value of Information EVI) Metoda Applied Information Economics AIE 14

15 Metoda opcji rzeczywistych wyceny inwestycji informatycznych Opiera się na finansowej teorii opcji Polega na założeniu, że: aktualnie poczynione inwestycje w systemy informatyczne pozwalają na realizację nowych, potencjalnie zyskownych y inwestycji w przyszłości mogą wystąpić niekorzystne warunki realizacji inwestycji informatycznych Typy opcji call (kupna) daje posiadaczowi prawo do zakupu aktywa bazowego w określonym czasie i po określonej cenie, a zatem podnoszące możliwe korzyści z projektu, put (sprzedaży) daje posiadaczowi prawo sprzedaży aktywa bazowego po określonej cenie i w określonym czasie, a zatem ograniczające potencjalne straty. 15

16 Procedura postępowania 1. Identyfikacja opcji w projekcie czy są, a jeśli tak, to jakiego rodzaju. Rodzaj opcji Opis Typ opcji Opóźnienia Firma posiada możliwość odroczenia momentu rozpoczęcia inwestycji. Może czekać przez okres x i obserwować czy wartość projektu przewyższaż kosztjego realizacji. Call Rozszerzenia Jeżeli warunki realizacji projektu okażą się korzystniejsze niż przewidywano, firma może rozszerzyć zakres projektu lub Call Wzrostu Pierwsza inwestycja stanowi podstawę dalszych możliwości rozwoju. Może być traktowany jako pierwsze ogniwo w łańcuchu powiązanych projektów, umożliwiające realizację kolejnych inwestycji. Call 16

17 Rodzaj opcji Opis Typ opcji Zmiany zakresu Jeżeli warunki realizacji projektu okażą się gorsze niż przewidywano, firma może zawęzić zakres projektu lub Put Rezygnacji Jeżeli warunki rynkowe pogorszą się znacznie i projekt przestanie być opłacalny, to firma może sprzedać go po wartości likwidacyjnej. Zmiany profilu działalności lub metod produkcji Jeżeli warunki działania, popyt lub ceny ulegną zmianie przedsiębiorstwo może dokonać zmiany wykorzystywanych surowców lub produkowanych wyrobów. Jest to opcja zamiany jednej grupy aktywów na inną. Put Put Procedura postępowania 1. Identyfikacja opcji w projekcie czy są, a jeśli tak, to jakiego rodzaju. 2. Przeprowadzenie wyceny projektu metodami dyskontowymi np. NPV, jeśli nie zostało to zrobione wcześniej. 3. Przeprowadzenie wyceny opcji można do tego zastosować ć jeden z modeli wyceny opcji np. Coxa- Rubinsteina, Blacka-Scholesa, Margrabe. 4. Zweryfikowanie ocen otrzymanych metodami dyskontowymi o wartość opcji (czyli obliczenie np. rozszerzonego NPV). 17

18 Rozszerzone NPV (extended NPV) Rozszerzone NPV = pasywne NPV + wartość opcji (elastyczność) Metody dedykowane IT Metoda opcji rzeczywistych (Real Options Valuation - ROV) Informatyczna karta wyników (Information Technology Scorecard ITSC) Metoda całkowitych kosztów utrzymania (posiadania) informatyki (Total Cost of Ownership) Metoda ekonomiki informacji (Information Economics IE) Metoda całkowitego wpływu ekonomicznego (Total Economic Impact - TEI) Metoda oczekiwanej wartości informacji (Expected Value of Information EVI) Metoda Applied Information Economics AIE 18

19 Informatyczna karta wyników (Information Technology Scorecard ) Bazuje na idei Balanced ScoreCard Kaplana i Nortona. Zawiera cztery perspektywy. Dla każdej z nich są wyznaczane cele oraz miary, które mogą być np. ilościowe lub jakościowe, wynikowe (dotyczące tego, co już się zdarzyło) lub prognozujące. Nie istnieje tutaj jeden obowiązujący standard, przy czym ITSC budowana dla przedsiębiorstwa zależy m.in. od przyjętego podejścia oraz specyfiki obiektu. Zrównoważona Karta Wyników (Business Balanced Scorecard) Umożliwia całościowy, wieloaspektowy pomiar wyników organizacji, wykraczający poza konwencjonalne kryteria finansowe. Pozwala na ocenę w odniesieniu do jej wizji i strategii, przeprowadzoną z czterech perspektyw badawczych: klienta, procesów wewnętrznych, finansów, innowacji, uczenia się i wzrostu. 19

20 Perspektywy informatycznej karty wyników wartości biznesowej (business value perspective management s view), procesów wewnętrznych (internal processes perspective operations-based view), gotowości na przyszłość (future readiness perspective innovation and learning view), użytkownika (user orientation perspective endusers view). Jak wyglądamy w oczach zarządu? Wartość biznesowa Jak widzą nas użytkown icy? Cele Miary Do czego musimy dążyć? Czy zaspokajamy potrzeby użytkowników? Cele Użytkownik Miary Procesy wewnętrzne Cele Miary Czy pracujemy skutecznie? Co robić, aby Jak prowadzić dalej Gotowość na spełnić przyszłe działalność, aby przyszłość wymagania Cele Miary tworzyć wartość? użytkowników? Jakie pojawiają się nowe technologie i biznesowe możliwości/wyzwania? 20

21 Sposób tworzenia zestawu miar w ITSC Misja, wizja Wizja przyszłości Dokąd zmierzamy jako organizacja? Miary jakościowe Strategie Strategia i potencjał organizacji Jakie strategie wspomagają realizację wizji? Krytyczne czynniki sukcesu Najbardziej istotne priorytety strategiczne Wymagania Definicja celu i sukcesu w każdym z obszarów Miary dokonań Miary dokonań definiujące sukces pozwalające na kontrolowanie Miary ilościowe Dziękujemy za uwagę i zachęcamy do lektury Kontakt {helena.dudycz;miroslaw.dyczkowski}@ue.wroc.pl Podyplomowe Studia Menedżerskie Zarządzanie projektami informatycznymi 21