Raport o stabilności systemu finansowego grudzień 2009 r. Narodowy Bank Polski Departament Systemu Finansowego

Transkrypt

1 Raport o stabilności systemu finansowego grudzień 2009 r. Narodowy Bank Polski Departament Systemu Finansowego 1

2 Raport o stabilności finansowej Publikowanie Raportu jest standardem międzynarodowym, NBP publikuje go od 2001 r. Raport jest elementem polityki informacyjnej NBP przyczyniającym się do realizacji ustawowych celów NBP, w szczególności celu działania na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego Raport oparty jest na danych dostępnych do 20 listopada 2009 r. 2

3 Raport o stabilności finansowej Celem Raportu o stabilności systemu finansowego jest przedstawienie uczestnikom rynków finansowych wyników analiz stabilności systemu finansowego, w tym oceny odporności systemu finansowego na ewentualne szoki Upowszechnienie wyników analiz powinno sprzyjać utrzymaniu stabilności finansowej, m.in. dzięki lepszemu zrozumieniu skali i zakresu ryzyka w systemie finansowym oraz możliwej korekcie zachowań uczestników rynku 3

4 Kanały transmisji kryzysu Kanał transmisji Mechanizm Ocena wpływu Bezpośredni kanał kredytowy Kanał finansowania Bezpośredni kanał rynkowy Kanał makroekonomiczny Kanał kapitałowy/ właścicielski Pośredni kanał rynkowy Pośredni kanał kredytowy Ekspozycje kredytowe wobec banków-nierezydentów Finansowanie od nierezydentów Spadek cen zagranicznych papierów wartościowych Spowolnienie gospodarcze w wyniku recesji za granicą Odpływ dywidend do właścicieli zagranicznych Przeniesienie kryzysu na krajowy rynek finansowy Ekspozycje kredytobiorców na ryzyko rynkowe Bardzo niewielki nieistotne straty związane z Lehman Brothers i Islandią Brak negatywnego wpływu banki-matki dostarczyły niezbędnego finansowania Znikomy ze względu na niewielkie ekspozycje Istotny, skwantyfikowany w Raporcie Brak negatywnego wpływu większość banków zatrzymała zyski; część dokapitalizowana Deprecjacja złotego, obniżona płynność rynku Dość istotny dla przedsiębiorstw; spadek stóp proc. amortyzatorem dla gospodarstw domowych Kanał zaufania Spadek zaufania do banków Przejściowy, utrzymuje się tylko na rynku lokat międzybankowych 4

5 Agenda 1. Ocena sytuacji bieżącej 2. Procesy generujące ryzyko dla stabilności systemu finansowego 3. Podsumowanie 5

6 Ocena sytuacji bieżącej Symptomy początku ożywienia gospodarczego za granicą Kwartalna dynamika realnego PKB (SA) - wybrane gospodarki 1.0% 0.5% 0.0% -0.5% -1.0% -1.5% -2.0% -2.5% -3.0% -3.5% -4.0% EU-27 Strefa euro Niemcy Francja Włochy Wielka Brytania USA Polska Źródło: Eurostat IV kw I kw II kw III kw

7 Ocena sytuacji bieżącej Poprawa sytuacji makroekonomicznej w Polsce, ale nadal niska aktywność gospodarcza Dynamika realnego PKB (r/r) Stopa bezrobocia BAEL 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% Źródło: GUS Źródło: GUS 7

8 Ocena sytuacji bieżącej Stabilizacja wyników finansowych sektora bankowego od I kwartału 2009 r. na znacznie niższym poziomie niż przed kryzysem Zysk wypracowany w poszczególnych miesiącach (sektor bankowy) mld zł. 8

9 Ocena sytuacji bieżącej Główne czynniki obniżenia wyników finansowych banków: wzrost kosztów ryzyka kredytowego wzrost kosztów finansowania spadek dynamiki akcji kredytowej 9

10 Ryzyko kredytowe Sytuacja bieżąca Kredyty zagrożone Kredyty zagrożone (kwota) 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Kredyty zagrożone (udział w kredytach ogółem) 1.6% 1.4% 1.2% 1.0% 0.8% 0.6% 0.4% 0.2% 0.0% Odpisy netto na kredyty do wartości portfela kredytów (annualizowane) 10 mld zł

11 Ryzyko kredytowe Sytuacja bieżąca Udział kredytów zagrożonych w kredytach (w %) Kredyty dla przedsiębiorstw 9,7 6,9 5,8 10,8 Wzrost wartości kredytów zagrożonych od początku 2009 r. (mld zł) po korekcie o różnice kursowe 10,5 - Kredyty złotowe 10,4 7,5 6,7 - Kredyty walutowe 7,4 4,4 3,4 Kredyty dla gospodarstw 5,6 4,1 3,5 domowych Kredyty mieszkaniowe, w tym 1,8 1,2 1,0 - Kredyty złotowe 3,0 1,7 2,0 - Kredyty walutowe 1,0 0,7 0,5 Kredyty konsumpcyjne, w tym 7,9 6,6 6,6 - Kredyty złotowe 8,2 6,8 7,0 - Kredyty walutowe 3,7 2,8 2,1 12,4 6,5 4,9 1,4 2,4 0,9 9,4 9,9 3,4 8,9 1,6 6,3 0,9 0,4 0,5 5,4 5,3 0,1 11

12 Ryzyko w segmencie kart kredytowych Wskaźnik kredytów zagrożonych odchylenie od średniej dla gospodarstw domowych Struktura klientów korzystających z kart kredytowych 6 55% 10% punkty procentowe % 45% 9% 8% -4 W rachunku bieżącym Z tytułu kart kredytowych Pozostałe konsumpcyjne Mieszkaniowe Inne Uwaga: wartość dodatnia oznacza gorszą jakość portfela kredytów z danego segmentu w relacji do średniej jakości portfela kredytów dla gospodarstw domowych. 40% 35% IV kwartał przewidywania banków II półrocze 2008 I półrocze 2009 III kwartał 2009 IV kwartał % 6% Klienci, którzy spłacili całą należność w okresie bezodsetkowym Klienci, którzy spłacili kwotę minimalną, ale nie całą należność Klienci, którzy nie spłacili kwoty minimalnej (prawa oś) 12

13 Wzrost kosztu finansowania Kwota i oprocentowanie nowych depozytów gospodarstw domowych (PLN) 60 8% % 6% 5% 4% 3% 2% 1% mld zł 0% Kwota Oprocentowanie Średniomiesięczna stawka WIBOR 3M

14 Wzrost kosztu finansowania Dane annualizowane Efektywne oprocentowanie: suma kosztów odsetkowych do średniego stanu danej pozycji pasywów. 7.0% 6.5% 6.0% 5.5% 5.0% 4.5% 4.0% 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% Efektywne oprocentowanie zobowiązań sektora bankowego Ogółem Sektor niefinansowy WIBOR 3M Sektor finansowy Sektor rządowy i samorządowy 14

15 Polityka kredytowa Kredyty dla przedsiębiorstw - kryteria Realizacja Przewidywania Kredyty mieszkaniowe - kryteria Realizacja Przewidywania Kredyty konsumpcyjne - kryteria Realizacja Przewidywania 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100% 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100% 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100% IV.2006 II.2007 IV.2007 II.2008 IV.2008 II.2009 IV.2009 IV.2006 II.2007 IV.2007 II.2008 IV.2008 II.2009 IV.2009 IV.2006 II.2007 IV.2007 II.2008 IV.2008 II.2009 IV

16 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% Dynamika akcji kredytowej Tempo wzrostu kredytów r/r Przyrost m/m kredytów dla przedsiębiorstw mld zł. Kredyty dla przedsiębiorstw Kredyty dla gospodarstw domowych Kredyty dla sektora niefinansowego ogółem Kredyty dla przedsiębiorstw Średnia w 2008 r. Dane oczyszczone z wpływu zmian kursu złotego Dane oczyszczone z wpływu zmian kursu złotego 16

17 Dynamika akcji kredytowej Przyrost m/m kredytów dla gospodarstw domowych Kredyty mieszkaniowe Średnia w 2008 r. 17 mld zł mld zł. Kredyty konsumpcyjne Średnia w 2008 r. Dane oczyszczone z wpływu zmian kursu złotego Dane oczyszczone z wpływu zmian kursu złotego

18 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Marża odsetkowa i koszty ryzyka kredytowego Przychody odsetkowe od papierów wartościowych Skorygowana marża odsetkowa netto Odpisy netto na należności normalne i pod obserwacją Odpisy netto na należności zagrożone Przychody odsetkowe z papierów wartościowych Wynik odsetkowy z działalności depozytowo-kredytowej po uwzgl. kosztów ryzyka Koszty ryzyka kredytowego Dane annualizowane Wszystkie wartości wyrażone w relacji do średniego stanu aktywów 18

19 16% 15% 14% 13% 12% 11% 10% Bufor kapitałowy banków Współczynnik wypłacalności Dźwignia (aktywa/fundusze podstawowe) 19

20 Niebankowe instytucje finansowe Ocena sytuacji bieżącej Niekorzystna sytuacja na rynku finansowym spadek cen akcji w porównaniu do okresu przed kryzysem wpłynęła na obniżenie przychodów instytucji niebankowych Zyski sektora ubezpieczeń oraz podstawowe wskaźniki bezpieczeństwa pozostają wysokie Stabilne wyniki finansowe PTE, stopy zwrotu OFE ponownie dodatnie Stopy zwrotu OFE nadal bliskie minimalnej wymaganej stopie zwrotu utrzymuje się ryzyko dopłat przez PTE TFI pozostają zyskowne pomimo spadku wartości aktywów 20

21 Niebankowe instytucje finansowe Ocena sytuacji bieżącej Siła powiązań pomiędzy NIF a sektorem bankowym jest mniejsza niż w krajach wysoko rozwiniętych Dotychczas w Polsce NIF nie przyczyniły się do pogłębienia wpływu kryzysu na system bankowy 21

22 Agenda 1. Ocena sytuacji bieżącej 2. Procesy generujące ryzyko dla stabilności systemu finansowego 3. Podsumowanie 22

23 Procesy generujące ryzyko Znaczne ograniczenie dynamiki wzrostu gospodarczego w Polsce Ograniczanie skali działalności przez podmioty dominujące Silny wzrost awersji do ryzyka inwestycyjnego na świecie lub w regionie i deprecjacja złotego 23

24 Ryzyko kredytowe Wpływ spowolnienia gospodarczego Scenariusze Bazowy: na podstawie październikowej projekcji NBP Szokowy: zbyt wczesne wycofanie wsparcia dla banków i brak możliwości kontynuowania stymulacji fiskalnej w USA, Wielkiej Brytanii i krajach strefy euro, prowadząca do nawrotu recesji w 2010 r. oraz ograniczania skali działalności banków-matek, co z kolei prowadziłoby do zacieśnienia polityki kredytowej banków działających w Polsce 24

25 Ryzyko kredytowe Wpływ spowolnienia gospodarczego Założenia i scenariusze Spadek wyniku operacyjnego przed odpisami o 20% w porównaniu do okresu wrzesień 2008 r. wrzesień 2009 r Tempo wzrostu PKB r/r Bezrobocie BAEL, koniec okresu Tempo wzrostu PKB r/r Bezrobocie BAEL, koniec okresu Scenariusz bazowy 1,3 1,8 2,1 8,5 11,0 11,4 Scenariusz szokowy 1,1-2,0-2,1 8,5 12,1 15,2 25

26 Ryzyko kredytowe Scenariusz szokowy na tle projekcji październikowej GDP (% y/y)

27 Ryzyko kredytowe Wpływ spowolnienia gospodarczego Rozkład aktywów banków komercyjnych według współczynnika wypłacalności Wyniki przy założeniu braku wzrostu portfela kredytowego i po uwzględnieniu przychodów. udział w aktywach sektora bankowego. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Całość dodatnich wyników finansowych zwiększa kapitały banków 0,4% 0,4% 0% 9,1% 0,7% 0% 5,0% 0,0% 0,1% 85,4% 98,9% <0% 0%-6% 6%-8% >8% współczynnik wypłacalności 99,9% Scenariusz szokowy - koniec 2011 r. Scenariusz bazowy - koniec 2011 r. Stan na r. 27

28 Ryzyko kredytowe Wpływ spowolnienia gospodarczego Testy warunków skrajnych Wpływ spowolnienia gospodarczego na odpisy na kredyty dla sektora niefinansowego Dane historyczne Scenariusz bazowy Scenariusz szokowy Odpisy na utratę wartości kredytów (mld zł) dla symulacji skumulowana wartość z okresu , w tym na kredyty dla przedsiębiorstw 2, w tym na kredyty dla gospodarstw domowych 6, Średnioroczne odpisy w relacji do wyniku operacyjnego przed odpisami w okresie % 27-36% % Średnioroczne odpisy w relacji do aktywów 0,9% 0,6%-0,7% 2,1%-2,7% Średnioroczne odpisy w relacji do kredytów 1,4% 0,9%-1,2% 3,3%-4,2% Wartość koniecznego dokapitalizowania (mld zł) przy założeniu spadku wyniku operacyjnego przed odpisami o 20% po uwzględnieniu wyniku operacyjnego przed odpisami n/d 0,6-0,7 3,1-4,9 28

29 Procesy generujące ryzyko Znaczne ograniczenie dynamiki wzrostu gospodarczego w Polsce Ograniczanie skali działalności przez podmioty dominujące Silny wzrost awersji do ryzyka inwestycyjnego na świecie lub w regionie i deprecjacja złotego 29

30 Ograniczanie skali działalności przez podmioty dominujące Przedwczesne wycofanie bodźców fiskalnych i monetarnych w gospodarkach rozwiniętych może zmusić banki-matki do ograniczania skali działalności Banki-matki mogłyby oczekiwać od polskich spółek zmniejszenia aktywów ważonych ryzykiem lub sumy bilansowej Spadłaby dostępność i wzrósłby koszt finansowania zagranicznego polskich banków 30

31 Finansowanie zagraniczne banków 120 Zobowiązania wobec zagranicznych inst. fin 12% mld zł Długoterminowe - kwota (mld zł) Krótkoterminowe - kwota (mld zł) Długoterminowe - odsetek sumy bilansowej Krótkoterminowe - odsetek sumy bilansowej % 8% 6% 4% 2% 0%. % sumy bilansowej Dane oczyszczone z wpływu zmian kursu złotego 31

32 Zmiany struktury pasywów w zależności od strategii finansowania banku 100% 90% 80% Strategia depozytowa: 59,5% aktywów Inne pasywa 100% 90% 80% Strategia finansowania zagranicznego 7,5% aktywów 100% 90% 80% Strategia mieszana: 33 % aktywów 70% 70% 70% 60% 50% 40% 30% 20% Depozyty 60% 50% 40% 30% 20% Zagraniczne instytucje fin. 60% 50% 40% 30% 20% Krajowe instytucje fin. 10% 10% 10% 0% 0% 0% A B C D E A B C D E A B C D E 32

33 Procesy generujące ryzyko Znaczne ograniczenie dynamiki wzrostu gospodarczego w Polsce Ograniczanie skali działalności przez podmioty dominujące Silny wzrost awersji do ryzyka inwestycyjnego na świecie lub w regionie i deprecjacja złotego 33

34 Spadek zmienności kursu złotego i aprecjacja 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Kurs złotego i jego zmienność Zmienność implikowana - opcje 1-miesięczne Zmienność implikowana - opcje 3-miesięczne Zmienność implikowana - opcje 12-miesięczne Kurs EUR/PLN 5,00 4,75 4,50 4,25 4,00 3,75 3,50 3,25 3,00 34

35 Deprecjacja złotego a ryzyko kredytowe Relacja raty kredytu mieszkaniowego w CHF obliczonej na dzień 30 września 2009 r. do raty w momencie udzielenia kredytu 110% 24 Szacunkowa wartość kredytów udzielonych w danym miesiącu Miesiąc udzielenia kredytu 105% 100% 95% 90% 85% 80% 75% 70% Przyrost kredytu Relacja Przyrost kredytu w mld zł 35

36 Deprecjacja złotego a ryzyko kredytowe Symulacja na danych o indywidualnych kredytobiorcach próba z bazy BIK Deprecjacja złotego o 30% w stosunku kursu bieżącego prowadzi do wzrostu odsetka kredytobiorców z ujemnym buforem dochodowym o 1,0-1,5 punktu procentowego (w zależności od metody szacunku) 36

37 Agenda 1. Ocena sytuacji bieżącej 2. Procesy generujące ryzyko dla stabilności systemu finansowego 3. Podsumowanie 37

38 Podsumowanie Od publikacji poprzedniego Raportu o stabilności systemu finansowego w czerwcu 2009 r. poprawiły się warunki działania polskiego sektora bankowego Ze względu na znaczną skalę spowolnienia gospodarczego wyniki finansowe instytucji finansowych pogorszyły się, między innymi na skutek wzrostu kosztów materializacji ryzyka kredytowego w bankach 38

39 Podsumowanie Głównym źródłem ryzyka w sektorze bankowym jest ryzyko makroekonomiczne, które odznacza się nadal znacznym prawdopodobieństwem materializacji i może generować duże koszty Krótkoterminowe ryzyko płynności dla banków obniżyło się Dostępność finansowania długoterminowego może zależeć od stopnia ograniczenia skali działalności przez zagraniczne banki-matki Ryzyko regionalne (możliwość kolejnej fali deprecjacji walut regionu) obniżyło się, a ponowna trwała deprecjacja złotego wydaje się mało prawdopodobna 39

40 Podsumowanie W przypadku realizacji szokowych scenariuszy makroekonomicznych w niektórych bankach konieczne może być dokapitalizowanie Dokapitalizowanie banków jest w pierwszej kolejności zadaniem właścicieli, którzy dotychczas wywiązywali się z tego obowiązku 40