Wielokryterialne wspomaganie

Transkrypt

1 Wielokryterialne wspomaganie podejmowania decyzji Wykład ZARZĄDZANIE, I st. Maciej Wolny

2 Wielokryterialne wspomaganie podejmowania decyzji Tytuł: Wprowadzenie do wielokryterialnego wspomagania decyzji Maciej Wolny

3 Plan wykładu I. Sprawy organizacyjne - zaliczenie II. Wprowadzenie problem decyzyjny wybór III. Podstawowe definicje i pojęcia, klasyfikacje IV. Relacje pierwsza metoda V. Podsumowanie

4 Sprawy organizacyjne 1. Obecności 2. Zaliczenie 3. Praca na zajęciach 4. Wielokryterialne wspomaganie podejmowania decyzji 5. Literatura

5 Literatura Roy B.: Wielokryterialne wspomaganie decyzji, WNT, Warszawa Kaliszewski I.: Wielokryterialne podejmowanie decyzji, WNT, Warszawa Trzaskalik T. (red.): Metody wielokryterialne na polskim rynku finansowym, PWE, Warszawa Nowak M.: Interaktywne wielokryterialne wspomaganie decyzji w warunkach ryzyka. Metody i zastosowania. Wyd. AE w Katowicach, Katowice Wolny M.: Wspomaganie decyzji kierowniczych w przedsiębiorstwie przemysłowym. Wieloatrybutowe wspomaganie organizacji przestrzennej komórek produkcyjnych z zastosowaniem teorii gier, Wyd. Politechniki Śląskiej, Gliwice Galas Z., Nykowski I., Żółkiewski Z.: Programowanie wielokryterialne, PWE,Warszawa Konarzewska-Gubała E.: Programowanie przy wielorakości celów, PWN, Warszawa 1980.

6 Wprowadzenie Problem: Wybór notebooka Kryteria: cena, dane techniczne, wyposażenie, wyniki testów (programowych) Źródło danych: Internet fora, opinie, aukcje, prasa komputerowa, etc.

7 Serwis aukcyjny allegro.pl Ograniczenia: cena do 4000 zł ( ), RAM (zainstalowany) min. 4 GB, min. 500 GB HDD, Win 7, Katowice, Nowy, w opcji Kup Teraz!

8 Wyniki wyszukiwania (1)

9 Kryterium: cena Wariant decyzyjny Marka/model Procesor RAM HDD Cena Matryca X1 DELL VOSTRO 3700 i X2 DELL VOSTRO 3700 i X3 LENOVO Y560 i7-720qm X4 HP DV i5-450m X5 HP DV7-4025ew AMD Phenom X6 HP DV6-1308ew Core 2 Duo X4 X3 X6 X5 X1 X2 X6 X4 X3 X5 X1 X2

10 Kryterium: procesor Wariant decyzyjny Marka/model Procesor RAM HDD Cena Matryca X1 DELL VOSTRO 3700 i X2 DELL VOSTRO 3700 i X3 LENOVO Y560 i7-720qm X4 HP DV i5-450m X5 HP DV7-4025ew AMD Phenom X6 HP DV6-1308ew Core 2 Duo X3 X1 X2 X4 X6 X5

11 Kryterium: wygląd X2 X4 X1 X5 X3 X6

12 Kryterium: HDD X4 X5 X3 X2 X1 X6

13 Kryterium: matryca X3 X6 X1 X2 X4 X5

14 Kryterium: marka, producent X3 X1 X2 X4 X5 X6

15 Podsumowanie analizy (1) Cena 3519 X X X X X X2 Matryca 15" X3, X6 17" X1, X2, X4, X5 Procesor i7-720qm X3 i5-460 X1, X2 i5-450m X4 Core 2 Duo X6 AMD Phenom X5 Marka Dell X1, X2 HP X4, X5, X6 Lenovo X3 Wygląd DELL X1, X2 Lenovo, HP DV6 X6, X3 HP DV7 X4, X5 HDD 750 X4 640 X5 500 X1, X2, X3, X6 MATRYCA CENA HDD, PROCESOR MARKA, WYGLĄD

16 Podstawowe pojęcia Decyzja, Wariant decyzyjny, Kryterium, Cel, Preferencje Decyzja dopuszczalna, ograniczenia, funkcja kryterium 1a. Wielokryterialne dyskretne problemy decyzyjne 1b. Wielokryterialne ciągłe problemy decyzyjne 2. Kryterium to miara osiągnięcia celu, umożliwia pomiar osiągnięcia celu 3. Modelowanie preferencji, analiza decyzji 4. Szkoły wspomagania wielokryterialnych decyzji

17 Wspomaganie decyzji (1) Roy B.: Wielokryterialne wspomaganie decyzji, WNT, Warszawa 1990, s. 26 Wspomaganie decyzji jest działalnością tego, który na podstawie jasno wyrażonych, lecz niekoniecznie w pełni sformalizowanych modeli pomaga znaleźć elementy odpowiedzi na pytania, jakie stawia decydent w procesie decyzyjnym, elementy wyjaśniające decyzję i zwykle zalecające lub po prostu uprzywilejowujące pewne zachowanie w celu zwiększenia spójności między ewolucją procesu z jednej strony, a celami i systemem wartości decydenta z drugiej strony INTERNET

18 Wspomaganie decyzji (2) System preferencji decydenta DECYDENT Dane, informacje, wiedza, analiza ANALITYK DECYZJA

19 Cztery problematyki wzorcowe : problematyka wyboru (polega na postawieniu problemu w kategoriach wyboru jednego najlepszego rozwiązania, najlepszego wariantu decyzyjnego) wspomaganie wyboru najlepszego wariantu decyzyjnego lub wspomaganie opracowania procedury selekcji problematyka sortowania (polega na postawieniu problemu przydziału wariantów ze zbioru dopuszczalnych wariantów do określonych kategorii, to znaczy skierowaniu badań na poszukiwanie podziału zbioru wariantów decyzyjnych na kategorie według norm odnoszących się do cech, które posiadają rozważane warianty) wspomaganie sortowania wariantów według norm lub wspomaganie opracowania procedury przydziału problematyka porządkowania (polega na postawieniu problemu w kategoriach porządkowania wszystkich lub niektórych wariantów decyzyjnych, zwykle chodzi o ustalenie klasyfikacji wariantów decyzyjnych) wspomaganie porządkowania wariantów według malejącej preferencji lub wspomaganie opracowania procedury klasyfikacji problematyka opisu (polega na postawieniu problemu w kategoriach ograniczonych do opisu wariantów decyzyjnych, ich konsekwencji oraz uzyskaniu informacji wspomaganie opisu wariantów i ich konsekwencji w sposób systematyczny i sformalizowany lub wspomaganie opracowania procedury poznawczej

20 Relacja Relacją dwuargumentową albo binarną określoną na niepustym zbiorze A nazywamy dowolny zbiór par (a,b) elementów zbioru A, czyli podzbiór iloczynu kartezjańskiego A x A element K A a A jest A ( a, b) K apb w relacji K do elementu b A Relacyjny System Preferencji model preferencji decydenta zbudowany w oparciu o relacje określające jego preferencje

21 Własności relacji

22 Klasy relacji Relację binarną nazywamy: Preporządkiem Preporządkiem liniowym Porządkiem Porządkiem liniowym Ostrym porządkiem Ostrym porządkiem liniowym gdy jest ona: Zwrotna i przechodnia Zwrotna, przechodnia i spójna Zwrotna, przechodnia i antysymeteryczna Zwrotna, przechodnia, antysymetryczna i spójna Przeciwzwrotna i przechodnia Przeciwzwrotna, przechodnia i spójna

23 Zasada racjonalnych wyborów Obejmuje: zasadę porównywalności decyzji (każdy wariant można ze sobą porównać, relacja jest spójna) zasadę zgodności wyborów (relacja jest przechodnia)

24 Relacja dominacji Wariant decyzyjny a dominuje b, jeżeli ze względu na jedno kryterium jest lepszy, a ze względu na pozostałe przynajmniej nie gorszy. Relacja dominacji jest przechodnia. Jeżeli istnieje wariant decyzyjny dominujący wszystkie pozostałe, to jest to najlepszy wariant decyzyjny.

25 Sytuacje preferencyjne (1) Klasyczna teoria decyzji: sytuacja silnej preferencji i sytuacja równoważności Rozważając alternatywę decydent może znaleźć się w jednej z następujących sytuacji: nie może, nie umie, nie chce rozstrzygnąć, ponieważ informacje, którymi dysponuje mają charakter subiektywny, nie są kompletne, nie są w pełni wiarygodne lub decydent w danej chwili nie ma czasu na rozstrzygnięcie między silną preferencją i równoważnością zwiększa to ryzyko podejmowanej decyzji Roy B.: Wielokryterialne wspomaganie decyzji, WNT, Warszawa 1990

26 Sytuacje preferencyjne (2) Podstawowy System Relacyjny Preferencji (PSRP) Równoważność odpowiada istnieniu wyraźnych przesłanek uzasadniających równoważność dwóch wariantów decyzyjnych Silna preferencja odpowiada istnieniu wyraźnych przesłanek uzasadniających znaczącą preferencję jednego wariantu z dwóch porównywanych Słaba preferencja odpowiada istnieniu wyraźnych przesłanek, które osłabiają silną preferencję jednego z dwóch wariantów, przy czym przesłanki te są niewystarczające, by na ich podstawie wnioskować o równoważności albo silnej preferencji drugiego wariantu Nieporównywalność odpowiada brakowi wyraźnych przesłanek uzasadniających jedną z poprzednich sytuacji Roy B.: Wielokryterialne wspomaganie decyzji, WNT, Warszawa 1990

27 Relacje związane z podstawowymi sytuacjami preferencyjnymi Relacja równoważności: I Relacja silnej preferencji: P Relacja słabej preferencji: Q Relacja nieporównywalności: R Roy B.: Wielokryterialne wspomaganie decyzji, WNT, Warszawa 1990

28 Konsekwencje Między dwoma wariantami decyzyjnymi może zaistnieć sześć możliwych relacji: a I b warianty są równoważne a P b a jest silnie preferowane nad b b P a b jest silnie preferowane nad a a Q b a jest słabo preferowane nad b b Q a b jest słabo preferowane nad a a R b warianty są nieporównywalne Decydent (lub analityk oceniający w imieniu decydenta) może spośród możliwych stwierdzeń wybrać dwa lub trzy, ponieważ wyizolowanie jednego prawdziwego stwierdzenia uważa za niemożliwe, przedwczesne lub bezużyteczne Roy B.: Wielokryterialne wspomaganie decyzji, WNT, Warszawa 1990

29 f Sytuacje preferencyjne (3) Sytuacja Brak preferencji Zgrupowany System Relacyjny Preferencji (ZSRP) Definicja Odpowiada brakowi wyraźnych przesłanek, które uzasadniałyby silną lub słabą preferencję któregokolwiek z dwóch wariantów decyzyjnych. Grupuje sytuacje równoważności i nieporównywalności, bez możliwości ich rozróżnienia Relacja (binarna) między wariantami ~ relacja równoważności lub relacja nieporównywalności Preferencja (w szerokim sensie) Odpowiada istnieniu wyraźnych przesłanek uzasadniających preferencję jednego (określonego) z dwóch wariantów. Grupuje sytuacje silnej i słabej preferencji bez możliwości rozróżnienia f relacja silnej preferencji lub relacja słabej preferencji Przypuszczanie preferencji Odpowiada istnieniu wyraźnych przesłanek, które uzasadniają słabą preferencję jednego (określonego) z dwóch wariantów lub równoważność między wariantami, bez rozróżnienia sytuacji słabej preferencji i równoważności J relacja słabej preferencji lub równoważności K preferencja Odpowiada istnieniu albo wyraźnych przesłanek uzasadniających silną preferencję albo nieporównywalność dwóch wariantów, bez możliwości rozróżnienia sytuacji nieporównywalności i silnej preferencji K relacja silnej preferencji lub nieporównywalności Przewyższanie Odpowiada istnieniu wyraźnych przesłanek, które uzasadniają preferencję albo przypuszczanie preferencji jednego określonego wariantu decyzyjnego, bez możliwości rozróżnienia silnej i słabej preferencji oraz równoważności S relacja silnej preferencji, słabej preferencji lub równoważności Roy B.: Wielokryterialne wspomaganie decyzji, WNT, Warszawa 1990

30 ZSRP dla przykładu (1) Cena 3519 X X X X X X2 Matryca 15" X3, X6 17" X1, X2, X4, X5 Procesor i7-720qm X3 i5-460 X1, X2 i5-450m X4 Core 2 Duo X6 AMD Phenom X5 Dell HP Lenovo X1 Marka X1, X2 X4, X5, X6 X3 f X3 Wygląd DELL Lenovo, HP DV6 HP DV7 X1, X2 X6, X3 X4, X5 HDD 750 X4 640 X5 500 X1, X2, X3, X6 MATRYCA CENA HDD, PROCESOR MARKA, WYGLĄD f J X2 J f X4 X6 X5

31 Dziękuję