WPŁYW RODZAJU ZASTOSOWANEJ WODY DO EKSTRAKCJI HERBATKI ZIOŁOWEJ Z SZYSZEK CHMIELU (LUPULI STROBILI) NA ZAWARTOŚĆ ZWIĄZKÓW BIOLOGICZNIE AKTYWNYCH

Transkrypt

1 WPŁYW RODZAJU ZASTOSOWANEJ WODY DO EKSTRAKCJI HERBATKI ZIOŁOWEJ Z SZYSZEK CHMIELU (LUPULI STROBILI) NA ZAWARTOŚĆ ZWIĄZKÓW BIOLOGICZNIE AKTYWNYCH Kludi Kłw, Jkub Wyrostek Ktedr Anlizy i Oceny Jkości Żywności Wydził Nuk o Żywności i Biotechnologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie ul. Skromn 8, Lublin kludi.klw91@gmil.com Streszczenie W niniejszej prcy przeprowdzono bdni wykzujące zleżność zwrtości związków biologicznie czynnych n nprze wykonnym klsyczną ekstrkcją odpowidjącą procesowi przeni herbt według PN-ISO 3103 z herbtki ziołowej z szyszki chmielu (Lupuli strobili) od rodzju zstosownej wody. W prcy wykorzystno pięć rodzjów wód tj. wodę wodociągową, wodę destylowną, wodę dejonizowną orz dw rodzje wód zkupionych n lubelskim rynku tj. wodę minerlną orz źródlną. Przeprowdzono nlizę zwrtości związków polifenolowych ogółem, w tym flwonoidów orz oznczono ktywność ntyoksydcyjną metodą redukcji rodnik DPPH. Bdni wykonne zmodyfikowną metodą Singleton i Rossi (1965) z użyciem odczynnik Folin- Cioclteu wykzły, że zstosowne wody nie mją istotnego wpływu n zwrtość polifenoli w ekstrktch z szyszek chmielu. Wrtości te whły się w grnicch 0,096-0,109 mg/ml. Pondto, wykzno, że njwyższą zwrtością tych związków chrkteryzowł się ekstrkt sporządzony dl wody minerlnej 231,15 µg/ml ntomist njniższą dl wody źródlnej 205,31 µg/ml. Wysoką zwrtość wykzno również dl wody wodociągowej 225,66 µg/ml. Bdni zdolności ntyoksydcyjnej wykonno zmodyfikowną metodą Brnd-Wilims i in. (1995) z użyciem syntetycznego rodnik DPPH. Wykzno, że njwyższą zdolnością chrkteryzowły się ekstrkty sporządzone dl wody wodociągowej 2,21 mm Troloxu orz dl wody minerlnej 2,21 mm Troloxu, dl których nie wykzno istotnych sttystycznie różnic. W prcy wykzno również wpływ ph wody n włściwości ntyoksydcyjne bdnych nprów. Wody o njwyższym ph (tj. wod wodociągow orz minerln) wykzywły njwyższe włściwości przeciwutlenijące. Słow kluczowe: włściwości ntyoksydcyjne, szyszki chmielu, ekstrkcj, rodzj rozpuszczlnik, wod 5

2 INFLUENCE OF THE TYPE OF WATER USED TO EXTRACT HERBAL TEA FROM HOP CONES (LUPULI STROBILI) ON THE CONTENT OF BIOLOGICALLY ACTIVE COMPOUNDS Summry In this work, studies showing the dependence of the content of biologiclly ctive compounds on the brew mde with clssicl extrction corresponding to the process of brewing te ccording to PN-ISO 3103 from herb hop cone (Lupuli strobili) on the type of wter used. Five kinds of wter were used in the work, ie tp wter, distilled wter, deionized wter nd two types of wter purchsed on the Lublin mrket, ie minerl nd spring wter. The totl polyphenol compounds, including flvonoids, were nlyzed nd the ntioxidtive ctivity ws determined by the reduction of the DPPH rdicl. Studies performed using the modified method of Singleton nd Rossi (1965) using the Folin-Cioclteu regent showed tht the wter used hd no significnt effect on the content of polyphenols in extrcts of hops. These vlues rnged from mg / ml. In ddition, it ws shown tht the highest content of these compounds ws chrcterized by the extrct prepred for minerl wter µg / ml nd the lowest for the spring wter µg / ml. High content ws lso demonstrted for tp wter 225,66 µg / ml. Antioxidtive cpcity tests were crried out using the modified method of Brnd-Wilims et l. (1995) using the synthetic DPPH rdicl. It ws shown tht extrcts mde for tp wter of 2,21 mm Trolox nd for minerl wter 2,21 mm Trolox, for which no sttisticlly significnt differences were found, were the highest. The study lso showed the influence of wter ph on the ntioxidnt properties of the infusions tested. Wter with the highest ph (ie tp wter nd minerl wter) showed the highest ntioxidnt properties. Key words: ntioxidnt properties, hop cones, extrction, type of solvent, wter WPROWADZENIE W zchowniu dobrego zdrowi konieczne jest prwidłowe żywienie orz dostrcznie niezbędnej ilości skłdników minerlnych. Z pomocą wody minerlnej możemy dostrczyć część pierwistków, pod wrunkiem, że wod spożywn jest w odpowiednich ilościch, ich stężenie jest n odpowiednio wysokim poziomie (nie mniej niż 15% dziennego zpotrzebowni). Njwżniejszymi skłdnikmi dl orgnizmu są: mgnez, wpń, sód, chlorki, sirczny, wodorowęglny, fluorki, jodki, żelzo orz dwutlenek węgl 6

3 [Wojtszek 2011]. Wod jest niezbędn do prwidłowego funkcjonowni orgnizmów żywych orz nleży do głównych skłdników pożywieni. Obok powietrz to podstwowy element potrzebny do życi. Wśród npojów bezlkoholowych rynek wód minerlnych jest njprężniej rozwijjącym się w Polsce. Wynik to przede wszystkim ze zminmi nwyków żywieniowych konsumentów, jk również z negtywnymi opinimi n temt wód wodociągowych. Mimo, to spożycie wód butelkownych ndl jest o połowę niższe niż w pozostłych krjch Unii Europejskiej [Slomon, Regulsk-Ilow 2013]. Spożywnie odpowiednich wód minerlnych jest łtwym sposobem n dostrczenie orgnizmowi cennych pierwistków. Wody źródlne o niskiej i brdzo niskiej minerlizcji corz częściej wykorzystywne są do sporządzni nprów herbty, kwy, ziół orz przygotowywni posiłków np. dl niemowląt. Chcąc mieć pewność, że dn wod będzie korzystnie wpływć n orgnizm człowiek musi on posidć odpowiednią czystość bkteriologiczną i chemiczną orz posidć odpowiedni skłd minerlny [Psternkiewicz i in. 2014]. Główny źródłem wody pitnej są wody podziemne- pochodzące z wrstwy wodonośnej, któr nie m styczności z powierzchnią terenu orz powierzchniowe tj. jezior, rzeki, zbiorniki retencyjne. Spośród wód podziemnych wyróżni się: Wody gruntowe- mieszczące się n większych głębokościch, wrstwy skł przepuszczlnych oddzielją je od powierzchni ziemi pełniąc rolę filtr. Wody te posidją wysokie znczenie gospodrcze, gdyż chrkteryzują się znczną czystością. Wody wgłębne- to wody oddzielone wrstwmi skł nieprzepuszczlnych, uzupełnine przez opdy tmosferyczne. Wody zskórne- wody te ze względu n występujące w nich znieczyszczeni nie kwlifikują się do konsumpcji, ni nie są wykorzystywne do celów spożywczych. Występują w grnicch 2 m od powierzchni ziemi. Wody głębinowe- wody chrkteryzujące się wysoką minerlizcją orz zsoleniem, stąd tez nie ndją się do pici. Skłd wód powierzchniowych uzleżniony jest od geologicznego chrkteru terenu i stnu snitrnego zlewni. W stnie nturlnym wody te nie ndją się do spożyci [Kłuż, Krjewski 2015]. 7

4 Z zoptrzenie, tkże jkość wody dostrcznej do ludności odpowidją zkłdy wodociągowe dziłjące n terenie Polski. Przedsiębiorstw wodociągowe funkcjonujące w Polsce zobowiązne są do przestrzegni norm przepisów unijnych. Istotnym ktem prwnym dotyczącym gospodrki wodnej obowiązującym w Unii Europejskiej jest Rmow Dyrektyw Wodn nr 2000/60 WE. Głównym złożeniem tej Dyrektywy jest zbezpieczenie wody przed znieczyszczenimi. Od momentu wprowdzeni RDW w Polsce zmieniono obowiązujący od 1970 r. system gospodrki wodnej [Kłos 2015]. W Polsce obowiązują dw kty prwne, które regulują zgdnieni dotyczące wód butelkowych tj. Rozporządzenie Ministr Zdrowi z dni 31mrc 2011r. W sprwie nturlnych wód minerlnych, wód źródlnych i wód stołowych orz Dyrektyw Prlmentu Europejskiego i Rdy 2009/54/WE z dni 18 czerwc 2009 W sprwie wydobywni i wprowdzni do obrotu nturlnych wód minerlnych. N podstwie powyższego rozporządzeni n polskim rynku możemy wyróżnić trzy rodzje wód: Nturlne wody minerlne- są to wody podziemne o stbilnym skłdzie minerlnym, pierwotnie czyste pod względem mikrobiologicznym i chemicznym, zwierjące skłdniki o włściwościch fizjologicznych, które korzystnie wpływją n orgnizm człowiek [Kozrkiewicz, Kblsk 2015]. Wody źródlne- są to wody pochodzące ze złoż podziemnego o skłdzie chemicznym i włściwościch wymgnych dl wody przeznczonej do codziennego spożyci przez ludzi. Wody te są dobrym zmiennikiem wód wodociągowych, które często zwłszcz w większych mistch nie są njlepszej jkości. Jednk, jeżeli chodzi o spekty zdrowotne, n co dzień lepszym rozwiązniem jest spożywnie wód minerlnych, dzięki którym możemy dostrczyć niezbędnych skłdników minerlnych do orgnizmu [Slomon, Regulsk-Ilow 2013]. Wody stołowe (minerlizowne)- są uzyskiwne poprzez wzbogcnie wody źródlnej w skłdniki minerlne. Proces minerlizowni odbyw się poprzez dodnie nturlnej wody minerlne bogtej w jeden lub więcej skłdników wykzujących dziłnie fizjologiczne. Zliczne są do wód twrdych, czyli o wysokiej zwrtości mgnezu i wpni, przez co korzystnie wpływją n ukłd krążeni i serce [Wojtszek 2012]. Dodtkowo brdzo wżnym spektem związnym ze spożywniem herbtek ziołowych jest obecność w nich związków biologicznie ktywnych. Związki polifenolowe obecne 8

5 w herbtkch ziołowych stnowią wżny element funkcjonlny orz decydują o jkości dnej herbtki. W ich skłd wchodzi przede wszystkim ktechin do 70-80%. Związki te rozpuszczją się w wodzie ze względu n ich wielowodorotlenowy chrkter. Polifenole wchodzą w rekcje polimeryzcji z pośrednictwem pierścieni benzenowego orz grup hydroksylowych z wiąznimi wodorowymi orz hydrofobowymi. W momencie, gdy stężenie polifenoli w ekstrkcie osiąg pewien poziom dochodzi do zwiększeni lepkości, zś zmniejsz się w wrunkch, gdy są obecne cząsteczki o młej msie, niskie ph orz wysok tempertur. Z drugiej strony cząsteczki polifenoli są elektroujemne, więc będą brdziej stbilne, jeżeli w roztworze znjdzie się niewiele elektrolitów i środków dyspergujących o młych cząsteczkch [Yng 2003]. Obecne w roślinch związki o włściwościch przeciwutlenijących zbezpieczją nsz orgnizm przed chorobmi związnymi z dziłniem wolnych rodników m.in. miżdżycą, chorobą Alzhimer, chorobą Prkinson. Substncje biologicznie ktywne w kżdej roślinie występują w innych proporcjch i skłdzie. Różnice te w dużej mierze zleżą nie tylko od sposobu uprwy, zbioru orz dlszej obróbki, le przede wszystkim od gtunku orz części dnej rośliny. Substncji tych w większości orgnizm nie jest w stnie sm produkowć lub produkuje w niewystrczjącej ilości, dltego ich dostrcznie może odgrywć kluczową rolę w profilktyce wielu chorób cywilizcyjnych [Venbles i in. 2008]. Celem niniejszej prcy było wykznie wpływu rodzju zstosownej wody n obecność związków biologicznie ktywnych obecnych w nprch ziołowych sporządzonych z szyszek chmielu poprzez wyznczenie ogólnej zwrtości polifenoli w tym tkże flwonoidów orz pomir cłkowitej zdolności ntyoksydcyjnej metodą redukcji rodnik DPPH. MATERIAŁ I METODY BADAŃ Mterił do bdń stnowił ziołow herbtk z szyszek chmielu producent Dry Ntury. Bdni zostły przeprowdzone n klsycznych nprch przygotownych zgodnie z normą PN-ISO W tym celu do zlewki odwżno 2 g surowc, nstępnie zlewno 100 ml wrzącej wody destylownej i przykryto szlką Petriego w celu dokonni ekstrkcji. Zstosowne rozpuszczlniki: Wod wodociągow o zwrtości 16,9 mg/l Mg 2+, 15,6 mg/l N +, Fe ,0 µg/l, chlorki 41,4 mg/l 9

6 Wod destylown Wod dejonizown Wod minerln o zwrtości 520,3 mg/l skłdników minerlnych w tym 8,0 N +, 87,0 C 2+, 11,0 Mg 2, 4,10 K + Wod źródln o zwrtości 543,5 mg/l skłdników minerlnych w tym 65,70 N +, 58,30 C 2+, 12,70 Mg 2+, 9,40 K + Polifenole Zwrtość polifenoli oznczno wg procedury Singleton i Rossi [1965] przy użyciu odczynnik Folin-Cioclteu w stosunku 1:5. Wyniki podno w mg/100 ml npru w przeliczeniu n kws glusowy. Pomiry wykonno w trzech powtórzenich. Do kolby mirowej o pojemności 25 ml pobierno 0,05 ml nprów, dodwno kolejno 2 ml metnolu (cz.d.., 99,8%),, 10 ml wody destylownej orz 2 ml odczynnik Folin - Cioclteu (stosunek 1:5). Odstwiono n 3 min. Po tym czsie dodno 1 ml 10% roztworu węglnu sodu N 2 CO 3, dokłdnie wymieszno i pozostwiono n 30 min. po upływie czsu kolby z próbkmi uzupełniono wodą destylown do kreski. Absorbncje mierzono przy długości fli 750 nm, wobec próby zerowej. Flwonoidy Zwrtość flwonoidów w przeliczeniu n epiktechine oznczno spektrofotometrycznie według procedury opisnej przez Krdeniz i in. [2005]. Do probówek pobrno po 0,5 cm 3 nprów, dodno 2,5 cm 3 wody destylownej, 0,15 cm 3 5% (w/w) wodnego roztworu zotnu (III) sodu NNO 2 i wymieszno. Po upływie 5 minut wprowdzono również 0,3 cm 3 10% (w/w) wodnego roztworu sześciowodnego chlorku glinu AlCl 3 (H2O) 6,, po rz kolejny wymieszno i pozostwiono n 5 minut. Nstępnie dodwno 2 cm 3 1 M wodnego roztworu wodorotlenku sodu NOH i 0,55 cm 3 wody destylownej. Pomir bsorbncji wykonno przy długości fli 510 nm. DPPH Aktywność ntyoksydcyjną oznczno według zmodyfikownej metody Brnd-Wilims i in. [1995] [Zych, Krzepiłko 2010] z użyciem syntetycznego rodnik DPPH (1,1-difenylo- 2-pikrylohydrzyl, Sigm Aldrich). Absorbncję roztworów mierzono przy długości fli λ = 517 nm. 0,5 mm lkoholowy roztwór DPPH przygotowno, rozpuszczjąc 19,71 mg DPPH (M = 394,32 g/mol) w 100 cm 3 metnolu (cz.d.., 99,8%). Otrzymny roztwór rozcieńczono tk, by jego bsorbncj przy długości fli λ = 517 nm wynosił ok. 0,9. Roztwór 10

7 przechowywno w ciemności. W pierwszym etpie doświdczeni zmierzono bsorbncję roztworu rodnik DPPH (A 0 ) Nstępnie zdolność bdnego ntyoksydntu do przeciwdziłni rekcji utlenini obliczno ze wzoru (1): % inhibicji=100 ś (1) gdzie: A 0 - bsorbncj roztworu rodnik DPPH, A śr - średni wrtość bsorbncji bdnego roztworu zwierjącego ntyoksydnt. Otrzymne wyniki poddno nlizie sttystycznej w progrmie Sttistic 6.0 PL. Przeprowdzono jednoczynnikową nlizę wrincji ANOVA. Istotność różnic między wrtościmi średnimi weryfikowno testem Tukey n poziomie istotności α = 0,05. Wrtości oznczone n wykresch tymi smymi litermi nie różnią się istotnie sttystycznie (p<0,05). WYNIKI I DYSKUSJA Wrtości ph pięciu próbek wody były różne (Rysunek 1-2). Wrtości dl wody wodociągowej, minerlnej i źródlnej były powyżej 7 ntomist wrtość dl wody destylownej (6,21) orz dejonizownej (5,7) były poniżej 6,5. Po ogrzewniu ph próbek wody wzrosło średnio o 0,32. Podobne wyniki zostły wykzne przez Mossion i in. [2008] orz Liu i in. [2013], wynikjące z uwlnini dwutlenku węgl rozpuszczonego w wodzie. 11

8 8 7 6 e d c b 5 ph wod wodociągow wod dejonizown wod destylown wod minerln wod źródln Rysunek 1. ph wodnych ekstrktów z herbtki z szyszek chmielu. ph of queous te extrcts from hop cones e d c b 5 ph wod wodociągow wod dejonizown wod destylown wod minerln wod źródln Rysunek 2. ph bdnych wód ph of the studied wters N wykresie 3 (Rysunek 3) przedstwiono wpływ rodzju wody n zwrtość polifenoli w przeliczeniu n kws glusowy w bdnych ekstrktch. Przeprowdzone bdni 12

9 wykzły, że zstosowne wody nie mją istotnego wpływu n zwrtość polifenoli w ekstrktch z szyszek chmielu. Wrtości te whły się w grnicch 0,096-0,109 mg/ml. Njwyższą wrtość znotowno dl wody dejonizownej, zś njniższą dl wody minerlnej. Wod dejonizown jest woln od związków minerlnych. Jk potwierdzją bdni związki polifenolowe mogą łączyć się z jonmi mgnezu orz wpni tym smym powodując częściowe ich ztrzymnie [Yng 2003]. Również w bdnich przeprowdzonych przez Chłopick i in. [2015] wykzno, że wod bogt w skłdniki minerlne tj. mgnez i wpń, może wpływć n obniżenie zwrtości polifenoli i flwonoidów w nprch. 0,14 0,12 0,1 [mg/ml] 0,08 0,06 0,04 0,02 0 wod wodociągow wod dejonizown wod destylown wod minerln wod źródln Rysunek 3. Wpływ rodzju wody n zwrtość polifenoli w przeliczeniu n kws glusowy w ekstrktch z herbtki ziołowej z szyszek chmielu. Influence of the type of wter on the content of polyphenols clculted on gllic cid in extrcts of herbl te from hop cones. N wykresie 4 (Rysunek 4) przedstwiono wpływ rodzju wody n zwrtość flwonoidów w bdnych nprch w przeliczeniu n epiktechine. Wykzno, że njwyższą zwrtością tych związków chrkteryzowł się ekstrkt sporządzony dl wody minerlnej 231,15 µg/ml ntomist njniższą dl wody źródlnej 205,31 µg/ml. Wysoką zwrtość wykzno również dl wody wodociągowej 225,66 µg/ml ntomist pozostłe, czyli wod dejonizown orz destylown wykzywły odpowiednio 219,11 µg/ml orz 209,37 µg/ml. Tk zróżnicowne wrtości mogą być związne z obecnością związków minerlnych w wodzie. Wod minerln chrkteryzowł się wysoką zwrtością jonów wpni C 2+ ntomist wod wodociągow dość wysoką zwrtością jonów mgnezu Mg 2+. Wyniki te mogą sugerowć wpływ jonów wpni orz mgnezu n zwrtość flwonoidów. Ktechiny są związkmi polifenolowymi 13

10 zlicznymi do flwnoli [Mireck i in. 2013]. W bdnich Xu i in., [2017] wykzno, że w bdnych nprch z użyciem różnego rodzju wód tj. wod dejonizown, wod minerln, wod źródln orz wod wodociągow stężenie ktechiny w nprze z użyciem wody minerlnej i wody wodociągowej było zncząco niższe w porównniu do nprów z użyciem wody dejonizownej orz źródlnej. Stwierdzono, że im wyższe przewodnictwo orz wrtość ph tym niższe cłkowite stężenie ktechin w nprch. Nieco inną zleżność wykzno w niniejszej prcy. Wody o njwyższym ph tj. wod wodociągow orz minerln wykzywły njwyższe zwrtości flwonoidów, ozncz to, że wod zwierjąc dużą ilość minerłów może wpływć n cłkowitą wydjność ekstrkcji ktechin orz wod o wysokim ph może zmienić stbilność ktechin w nprze. Anningsih i in. [2013] wykzli, że stbilność ktechin uzleżnion jest od wrtości ph, związki te są niestbilne w roztworch wodnych o ph> b b c c epiktechin μg/ml wod wodociągow wod dejonizown wod destylown wod minerln wod źródln Rysunek 4. Wpływ rodzju wody n zwrtość flwonoidów w przeliczeniu n epiktechine w ekstrktch z herbtki ziołowej z szyszek chmielu. Influence of the type of wter on the content of flvonoids clculted on epictechin in extrcts of herbl te from hop cones. N wykresie 5 (Rysunek 5) przedstwiono ktywność przeciwutlenijącą wyrżoną w mm Troloxu. Włściwości przeciwutlenijące uzleżnione są od obecności w nprze pewnych związków biologicznie ktywnych m.in. ktechin czy tnin. Zdolności ntyoksydcyjne bdnych nprów mierzone były z pomocą DPPH. Wykzno, że njwyższą zdolnością ntyoksydcyjną chrkteryzowły się ekstrkty sporządzone dl wody wodociągowej orz 14

11 dl wody minerlnej (2,21 mm Troloxu). Njniższą zdolność ntyoksydcyjną wykzywły wod destylown i dejonizown (1,91 mm orz 2,01 mm Troloxu odpowiednio). Pozostł wod źródln wykzywł ktywność równą 2,08 mm Troloxu. Anlizując wrtości ph bdnych wód możn wywnioskowć, że im wyższe ph wody tym lepsze włściwości ntyoksydcyjne. W bdnich Xu i in. [2017] wyniki, również wskzywły, że zrówno ph jk i przewodność wody zncznie się między sobą różniły, co wpływło n zdolność przeciwutlenijącą nprów herbcinych. Stwierdzono również istotną dodtnią korelcje Person między cłkowitym stężeniem ktechin, włściwościmi przeciwutlenijącymi mierzonymi z pomocą DPPH, co sugeruje, że zdolność ntyoksydcyjn nprów w njwiększym stopniu uzleżnion jest od stężeni ktechin [Zhou i in. 2009]. 2,5 2 bc c b 1,5 mm Trolox 1 0,5 0 wod wodociągow wod dejonizown wod destylown wod minerln wod źródln Rysunek 5. Wpływ rodzju wody n ktywność przeciwutlenijącą wyrżoną w mm Troloxu w ekstrktch z herbtki ziołowej z szyszek chmielu. Influence of the type of wter on ntioxidnt ctivity expressed in mm Trolox in extrcts of herbl te from hops cones. WNIOSKI 1. Bdni wykonne zmodyfikowną metodą Singleton i Rossi [1965] z użyciem odczynnik Folin-Cioclteu wykzły, że zstosowne wody nie mją istotnego 15

12 wpływu n zwrtość polifenoli w ekstrktch z szyszek chmielu. Wrtości te whły się w grnicch 0,096-0,109 mg/ml. 2. Wykzno, że njwyższą zwrtością flwonoidów oznczonych spektrofotometrycznie według procedury opisnej przez Krdeniz i in. [2005] chrkteryzowł się ekstrkt sporządzony dl wody minerlnej 231,15 µg/ml ntomist njniższą dl wody źródlnej 205,31 µg/ml. Wysoką zwrtość wykzno również dl wody wodociągowej 225,66 µg/ml 3. Wrtości ph pięciu próbek wody były różne. Wrtości dl wody wodociągowej, minerlnej i źródlnej były powyżej 7 ntomist wrtość dl wody destylownej (6,21) orz dejonizownej (5,7) były poniżej 6,5. Po ogrzewniu ph próbek wody wzrosło średnio o 0,32. Anlizując wrtości ph bdnych wód możn wywnioskowć, że im wyższe ph wody tym lepsze włściwości ntyoksydcyjne. Stąd też bdni zdolności ntyoksydcyjnej wykzły, że njwyższą zdolność chrkteryzowły się ekstrkty sporządzone dl wody wodociągowej (ph 7,58) 2,21 mm Troloxu orz dl wody minerlnej (ph 7,52) 2,21 mm Troloxu, dl których nie wykzno istotnych sttystycznie różnic. Zdolności ntyoksydcyjne związne są z ph bdnych wód. PIŚMIENNICTWO 1. Anningsih V. K., Shrm A., & Zhou W. (2013). Green te ctechins during food processing nd storge: A review on stbility nd detection. Food Res Int., 50(2), Brnd-Willims W., Cuvelier M.,E., Berset C. (1995). Lebensmittel-Wissenchft und Technologie, Food Science nd Technology, 28, Chłopick J., Niedziel A., Brtoń H. (2015). Aktywności ntyoksydcyjn i cłkowit zwrtości polifenoli w nprch kwy w zleżności od rodzju kwy i sposobu jej przygotowni. Bromtol Chem Toksykol. XLVII, 1, Dyrektyw Prlmentu Europejskiego i Rdy 2009/54/WE z dni 18 czerwc 2009 W sprwie wydobywni i wprowdzni do obrotu nturlnych wód minerlnych 5. Kłuż J., Krjewski P. Źródł wody pitnej i jej jkość W: Wod w żywieniu i jej źródł, Brzozowsk A., Gwęcki J. Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznniu, 2015, Krdeniz F., Burdurlu H.,S., Koc N., Soyer Y. (2005). Antioxidnt ctivity of selected fruits nd vegetbles grown in Turkey. Turk J Agric For, 29(4),

13 7. Kłos L. (2015). Jkość wody pitnej w Polsce. Foli Oeconomic, 2(313), Kozrkiewicz A., Kblsk A. (2015). Zsoby w modelch biznesowych producentów butelkownych wód minerlnych. Zeszyty Nukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Ktowicch, 244, Liu P., Yin J., Xu Y., Wng F., & Liu P. (2013). Effect of wter qulity on the min components nd qulity of bked green te infusion. Food Science, 34(23), Mireck A.A., Kołodziejczyk-Czeps J., Wchowicz B. (2013). Ktechiny ktywność biologiczn i rol w profilktyce chorób ukłdu krążeni. KOSMOS. Problemy Nuk Biologicznych, 62(298), Mossion A., Potin-Gutier M., Delerue S., Le Hecho I., Behr P. (2008). Effect of wter composition on luminium, clcium nd orgnic crbon extrction in te infusions. Food Chem., 106(4), Psternkiewicz A., Bilek M., Stwrczyk K. (2014). Bdni zwrtości wybrnych nionów nieorgnicznych w wybrnych wodch minerlnych i źródlnych- pod kątem bezpieczeństw zdrowotnego wody. Probl Hig Epidemiol., 95(3), PN-ISO 3103: wersj polsk, Herbt -- Przygotownie npru do bdń sensorycznych 14. Rozporządzenie Ministr Zdrowi z dni 31mrc 2011r. W sprwie nturlnych wód minerlnych, wód źródlnych i wód stołowych (Dz.U.2011, nr 85, poz. 466) 15. Slomon A., Regulsk-Ilow B. (2013). Polskie butelkowne wody minerlne i lecznicze- chrkterystyk i zstosownie. Bromt. Chem. Toksykol. 1, Singleton V.L., Rosi J.A. (1965). Colorimetry of totl phenolics with phosphomolybdic phosphotungstic regents. Am. J. Enol. Viticult.,16, Venbles M. C., Hulston C.,J., Cox H.R., Jeukendrup A.E. (2008). Green te extrct ingestion, ft oxidtion, nd glucose tolernce in helthy humns. Am. J. Clinicl Nutrition, 87(3), Wojtszek T. (2011). Co terz ozncz nzw nturln wod minerln? Przem. Ferm. Owoc.-Wrz., 6, Wojtszek T. (2012). Lecznicze wody minerlne. Pordy n zdrowie. 10(23), Xu Y.Q., Zou C., Go Y., Chen J.X., Wng F., Chen G.S., Yin J.F. (2017). Effect of the type of brewing wter on the chemicl composition, sensory qulity nd ntioxidnt cpcity of Chinese tes. Food Chem., 236,

14 21. Yng X.Q. (2003). The components nd properties of te polyphenols; The biologicl ctivities of te polyphenols. W: Yng, X.Q., Wng, Y.F., Chen, L.J. (Eds.), Te polyphenol chemistry (pp. 1 54; ). Shnghi Science nd Technology Press, Shnghi 22. Zhou D., Chen Y., Ni D. (2009). Effect of wter qulity on the nutritionl components nd ntioxidnt ctivity of green te extrcts. Food Chem., 113, Zych I., Krzepiło A. (2010). Pomir cłkowitej zdolności ntyoksydcyjnej wybrnych ntyoksydntów i nprów metodą redukcji rodnik DPPH. Chemi Dydktyk Ekologi Metrologi, 15 (1),