pobrano z

Transkrypt

1 Ktrzyn OLESIŃSKA 1), Ktrzyn LUCHOWSKA 1), Dnut SUGIER 1), Kmil WILCZYŃSKI 2) Ktrzyn OLESIŃSKA 1), Ktrzyn LUCHOWSKA 1), Dnut SUGIER 1), Kmil WILCZYŃSKI 2) 1) Ktedr Roślin Przemysłowych i Leczniczych, 2) Ktedr Inżynierii i Mszyn Spożywczych Uniwersytet Przyrodniczy w Lulinie Wpływ sposou pozyskiwni oleju konopnego n wyrne jego włściwości Streszczenie Celem prcy ył ocen jkości i włściwości ntyoksydcyjnych olejów konopnych, tłoczonych n zimno orz oleju rfinownego. Przedno dw oleje tłoczone n zimno, z których jeden zostł zkupiony u loklnego producent, tkże jego rfinowny odpowiednik. Oznczono liczę kwsową i ndtlenkową orz zdolności przeciwutlenijące. Stwierdzono sttystycznie istotne różnice jkości i włściwości ntyoksydcyjnych dnych olejów tłoczonych n zimno, gdzie licz kwsow whł się w zkresie od 0,5 do 4,3 mg KOH/g, licz ndtlenkow od 4,1 do 20,5 meq O2/kg dl poszczególnych olejów. Anlizie poddno tkże włściwości ntyoksydcyjne w oprciu o metodę wykorzystującą wolny rodnik DPPH (2,2 difenylo l pikrylohydrzyl). Wszystkie dne oleje chrkteryzowły się niskimi zdolnościmi zmitni wolnych rodników. Pondto wykzno, że oleje rfinowny i tłoczony n zimno pochodzące ze sprzedży detlicznej miły zliżone włściwości przeciwutlenijące. Słow kluczowe: olej konopny, licz kwsow, licz ndtlenkow, ktywność przeciwutlenijąc The effect of processing method on the selected properties of hemp oil Summry The im of the study ws to evlute the qulity nd ntioxidnt properties of hemp oils, cold-pressed nd refined. Two cold-pressed oils were tested, one of which ws purchsed from locl mnufcturer, nd its refined equivlent. The cid vlue, peroxide vlue nd ntioxidnt cpcity were determined. Significnt differences in the qulity nd ntioxidnt properties of cold-pressed oils were stted, for exmple, cid vlue ( mg KOH/g), peroxide vlue ( meq O2/kg). Antioxidnt properties were lso nlyzed using the DPPH rdicl scvenging method. All tested oils were chrcterized y low scvenging cpcity of free rdicls. Furthermore, it hs een shown tht the refined nd cold-pressed oils from retil sles hve similr ntioxidnt properties. Key words: hemp oil, cid vlue, peroxide vlue, ntioxidnt ctivity Wprowdzenie Sposó pozyskiwni oleju roślinnego wpływ n jego włściwości orgnoleptyczne, fizykochemiczne i iologiczne. Decyduje tkże o stilności oksydcyjnej orz możliwościch wykorzystni i trwłości tłuszczów roślinnych. Oleje roślinne uzyskiwne są n trzy sposoy, do których zliczmy: tłoczenie, ekstrkcję, lu dwuetpowy proces łączący tłoczenie orz ekstrkcję rozpuszczlnikmi (głównie heksnem) pozostłości tłuszczu z wytłoków. W celu poprwieni włściwości fizykochemicznych oleje poddwne są procesowi oczyszczni, np. z zstosowniem filtrowni lu rfincji. Zgodnie z wytycznymi zwrtymi w Codex Stndrd ( , 2015) oleje tłoczone n zimno otrzymywne są w wyniku procesów mechnicznych, w których nie wykorzystuje się ogrzewni. Uzyskny olej nie podleg modyfikcjom, np. mieszniu z innymi olejmi o korzystniejszym skłdzie tłuszczów (Wronik i Ręks, 2016), zś może ntomist yć oczyszczny przez płuknie wodą, osdznie, filtrownie i wirownie. Proces rfincji oleju jest rdziej złożony. Oejmuje on odśluzowywnie (pozwienie oleju sustncji tworzących roztwory koloidlne orz zwiesiny), odkwsznie (usunięcie wolnych kwsów tłuszczowych), odrwinie orz odwdninie, czyli deodoryzcję, podczs której usunięte zostją sustncje smkowe i zpchowe (Niewidomski, 1993). Pondto w czsie otrzymywni oleju rfiowego wydoywnie tłuszczu może yć poprzedzone kondycjonowniem w temperturze wyższej niż 50 C orz odywć się z wykorzystniem ekstrkcji, przez co nstępuje wzrost wydjności procesu (Góreck i in., 2003). Góreck i in. (2003) w swoich dnich wykzli, że olej tłoczony n zimno chrkteryzuje się lepszą jkością od oleju tłoczonego n gorąco, którego jkość jest wyższ w porównniu z olejem otrzymywnym metodą ekstrkcji. Proces rfincji oleju oniż zwrtość sustncji pożądnych z żywieniowego punktu widzeni (np. polifenoli, krotenoidów), co wpływ n jego przydtność konsumpcyjną. Stosowne w przemyśle olejrskim sposoy rfincji nie są selektywne, dltego też pożądne sustncje, które zostły usunięte podczs oczyszczni, często wprowdzne są z powrotem w dlszych etpch uszlchetnini (Niewidomski, 1993). Ndrzędnym celem rfincji jest elimincj sustncji sprzyjjących smoutleniniu, np. związków miedzi i żelz (Rdziemsk i in., 2009), metli ciężkich i pestycydów, wielopierścieniowych węglowodorów ro- porno z Inżynieri Przetwórstw Spożywczego 2/4-2017(22) 17 Olesińsk i in. (2017). Wpływ sposou pozyskiwni n wyrne włściwości oleju konopnego. Inżynieri Przetwórstw Spożywczego, 2/4(22),

2 ARTYKUŁ RECENZOWANY mtycznych i polichlorownych ifenyli (Jnkowski i in., 1998). Jednkże w olejch rfinownych występowć mogą izomery trns kwsów tłuszczowych powstjące w wyniku oróki termicznej. Różnice między olejmi tłoczonymi n zimno i rfinownymi nie ogrniczją się jedynie do skłdu. Brw oleju tłoczonego n zimno jest wyrźnie ciemniejsz, często zielonkw (w związku z oecnością chlorofili) w odróżnieniu od słomkowego, jsnego koloru oleju rfinownego. Rfincj pozwi tkże oleje swoistego dl nich smku i zpchu (Wronik i Krygier, 2006; Zychnowsk i in., 2013), przez co zwiększją się kulinrne i przemysłowe możliwości ich zstosowni. Włściwości oleju w dużej mierze zleżą od jkości nsion. Tłuszcze uzyskne z niedojrzłych, uszkodzonych, skiełkownych czy też suszonych w zyt wysokiej temperturze lu przechowywnych w niewłściwych wrunkch nsion chrkteryzują się m.in. wysoką zwrtością wolnych kwsów tłuszczowych (WKT) orz pogorszeniem włściwości sensorycznych (Niewidomski, 1993; Rdziemsk i in., 2009; Msłowski i in., 2013). Bdjąc olej konopny Teh i Brich (2013) wykzli, n domincję w jego skłdzie chemicznym niensyconych kwsów tłuszczowych (pond 90%). Wśród wieloniensyconych kwsów tłuszczowych przewż kws linolowy (56,8%), α linolowy (18,8%), oleinowy (9,6%) orz gmm linolenowy (4,8%). Z kolei inne nlizy nie dowiodły oecności w oleju konopnym kwsu erukowego i lurynowego (Ulut i Ozdemir, 2012). Pondto wykzno, że zwrtość związków fenolowych wynosi w oleju konopnym 4,11 mg/100 g oleju. Mińkowski i in. (2013) orz Teh i Brich (2013) zdli również zwrtość związków o dziłniu ntyoksydcyjnym γ tokoferolu (56 mg/100 g oleju) orz związków fenolowych ogółem (188 mg/100g oleju). Oomh i in. (2002) podją, że zwrtość krotenoidów występuje n poziomie między 2 5,3 mg/100 g oleju. Olej konopny w związku z przewżjącą ilością niensyconych kwsów tłuszczowych łtwo uleg smoutleniniu, co przyczyni się do skróceni czsu jego przechowywni (Pwlonk, 2011). Dzięki oecności związków o dziłniu przeciwutlenijącym (np. związki fenolowe, tokoferole, krotenoidy) osłione zostje dziłnie wolnych rodników, co potwierdziły testy z wykorzystniem DPPH (Dymitros, 2006). Cel dń Celem dń yło porównnie włściwości przeciwutlenijących olejów tłoczonych n zimno orz ich rfinownych odpowiedników. Wrtości prmetrów decydujących o ich jkości technologicznej poddno ocenie n podstwie oznczeni liczy kwsowej i ndtlenkowej. Mterił i metod Mterił dwczy stnowiły trzy oleje konopne: dw tłoczone n zimno, z których jeden zostł zkupiony u loklnego producent (rok produkcji 2017), drugi pochodził ze sprzedży detlicznej (dt przydtności do spożyci ) orz olej rfinowny, który njlepiej zużyć przed Wszystkie przechowywno w oryginlnych opkownich w lodówce, ez dostępu świtł. Butelki zwierjące oleje otwrto tuż przed ich nlizą. Olej rfinowny orz pochodzący od komercyjnego producent yły szczelnie zmknięte w ciemnych, szklnych utelkch i zplomowne. Prók zkupion u loklnego producent zpkown ył w przezroczystą, szklną utelkę z zerwną plomą. Jest to niewłściwe opkownie dl wrżliwego n promieniownie UV orz łtwo utlenijącego się oleju konopnego. Oleje przedno w kierunku oceny ich jkości, oznczjąc metodą mireczkową liczę kwsową (zgodnie z PN EN ISO 660:2005) orz liczę ndtlenkową, którą wyznczono metodą jodometryczną (wg PN ISO 3960:1996). Anlizie poddno tkże włściwości przeciwutlenijące. Porne próki oleju konopnego ekstrhowno z użyciem metnolu, zgodnie z metodologią zproponowną przez Szydłowską-Czernik i in. (2008). W tym celu 2g oleju wytrząsno z 10 cm 3 metnolu przez godzinę, ez dostępu świtł. Nstępnie próki umieszczono w stndrdowej zmrżrce i wymrżno przez godzinę, ż do rozdzieleni się fz. Ekstrkt oddzielono od oleju, przenosząc go ilościowo do szklnych kol i przechowywno w temperturze 18 C do czsu nlizy. Do oznczeni ktywności przeciwutlenijącej frkcji niepolrnej olejów, wrstwę oleju oddzieloną po ekstrkcji metnolem rozpuszczono w 5 cm 3 octnu etylu wg metodyki Espin i in. (2000). Anlizę ktywności przeciwrodnikowej ekstrktów prowdzono z zstosowniem odczynnik wolnego rodnik DPPH według metody zproponownej przez Snchez-Moreno i in. (1998) i zmodyfikownej przez Sielicką i Smotyj (2013). W tym celu użyto roztworu metnolowego DPPH o stężeniu 0,025 mg/ml. Rodnik DPPH jest stilny w normlnych wrunkch, zś w oecności przeciwutlenicz jest redukowny, czemu towrzyszy zmin koloru roztworu z fioletowego n żółty. Spdek sorncji zmierzono z pomocą spektrofotometru przy długości fli 515 nm. Aktywność przeciwutlenicz zostł wyrżn jko procentow redukcj rodnik DPPH po inkucji próki w czsie 10 minut w stosunku do próy kontrolnej według poniższego równni: %pozostłości rodnik DPPH = [DPPH] rem 100[%] [DPPH] T0 w którym: [DPPH]rem wrtość sorncji roztworu po dodniu ekstrktu metnolowego oleju, [DPPH]T0 wyjściow wrtość sorncji roztworu rodnik. Stężenie rodnik w próce w trkcie inkucji wyznczono n podstwie zminy sorncji. Wyniki dotyczące liczy kwsowej, liczy ndtlenkowej orz ktywności przeciwutlenijącej frkcji polrnej i niepolrnej oprcowno sttystycznie z pomocą progrmu Sttistic 12. Otrzymne wyniki poddno nlizie wrincji (ANOVA) orz zdno istotność różnic wykorzystując test Tukey. Wrtości oznczone n wykresch różnymi litermi różnią się istotnie sttystycznie n poziome istotności α=0,05. Do stwierdzeni zleżności między wyrnymi porno z 18 Inżynieri Przetwórstw Spożywczego 2/4-2017(22)

3 Liczz ndtlenkow [meq O²/kg]; Peroxide vlue [meq O²/kg] Licz kwsow [mg KOH/g oleju]; Acid vlue, LK [mg KOH/ g oil] Ktrzyn OLESIŃSKA 1), Ktrzyn LUCHOWSKA 1), Dnut SUGIER 1), Kmil WILCZYŃSKI 2) włściwościmi olejów konopnych zstosowno współczynnik korelcji liniowej (Person). Wyniki i ich omówienie Bdne oleje konopne otrzymywne podczs tłoczeni n zimno chrkteryzowły się swoistym orzechowym zpchem orz zielonkwą rwą, przy czym olej od loklnego producent ył ciemniejszy, mił mniejszą klrowność, zwierł osd, w jego zpchu wyczuwlne yły ryie nuty. Ciemniejsz rw może wynikć ze stosowni zyt wysokiej tempertury podczs tłoczeni (Mnik i in., 2012) lu utoutlenini oleju. Ntomist zminy zpchu mogą yć związne z utooksydcją i strzeniem się tłuszczu. Olej rfinowny pozwiony ył romtu i zielonkwego odcieni, co jest włściwe dl olejów otrzymywnych tą metodą. olej ze sprzedży detlicznej/oil from retil sles olej od loklnego producent/oil from lokl mnufcturer olej rfinowny/rfined oil 5 c Rodzj oleju; Rys. 1. Średni licz kwsow w nlizownych prókch olejów Fig. 1. The verge of cid vlue on nlyzed oil smples olej ze sprzedży detlicznej/oil from retil sles olej od loklnego producent/oil from lokl mnufcturer olej rfinowny/rfined oil 25 Rodzj oleju; Rys. 2. Średni licz ndtlenkow w nlizownych prókch olejów Fig. 2. The verge of peroxide vlue on nlyzed oil smples c N rysunku 1 przestwiono uśrednią liczę kwsową w zleżności od rodzju nlizownego oleju. N podstwie otrzymnych wyników stwierdzono, że licz kwsow (LK), odpowidjąc ilości wolnych kwsów tłuszczowych w oleju whł się od 0,5 (dl oleju rfinownego) do 4,3 mg KOH/g oleju (dl oleju tłoczonego n zimno, pochodzącego od loklnego producent) (rys. 1). Zgodnie z wymgnimi zwrtymi w normie mksymln wrtość liczy kwsowej dl oleju tłoczonego n zimno wynosi 4,0 mg KOH/g tłuszczu, ntomist dl tłuszczu roślinnego rfinownego wrtość t jest niższ i nie może przekrczć 0,3 mg KOH/g tłuszczu (PN EN ISO 660:2005). N rysunku 2 zestwiono średnie wrtości dl liczy ndtlenkowej kżdego rodzju oleju. Licz ndtlenkow (LOO) określjąc ilość pierwotnych produktów utlenieni (ndtlenków i wodorondtlenków) whł się od 4,1 (w przypdku komercyjnego oleju tłoczonego n zimno) do 20,5 milirównowżników tlenu/kg oleju (dl oleju rfinownego). Według normy licz ndtlenkow nie powinn przekrczć 15, w przypdku oleju rfinownego 10 milirównowżników tlenu/kg oleju. Wymgni stwine przez Polską Normę (PN EN ISO 660:2005) w zkresie ilości wolnych kwsów tłuszczowych i zwrtości ndtlenków spełnił tylko olej tłoczony n zimno pochodzący z komercyjnego źródł. Przeprowdzon nliz wyników wskzuje n istotne sttystycznie różnice w zwrtości wolnych kwsów tłuszczowych w dnych prókch. W przypdku oleju tłoczonego n zimno przez loklnego producent, licz kwsow ył istotnie wyższ od pozostłych i przekroczył niezncznie o 0,3 mg KOH/g oleju dopuszczlną wrtość (4 mg KOH/g oleju) określoną przez Polski Komitet Normlizcyjny. Ntomist olej konopny rfinowny nie spełnił wymogów stwinych tej grupie tłuszczów pod względem liczy kwsowej (oznczon wrtość ył wyższ o 0,2 mg KOH/g oleju od dopuszczlnej) i ndtlenkowej (dwukrotnie wyższ niż wskzn w PN EN ISO 660:2005). Wrtości liczy ndtlenkowej określone dl poszczególnych pró różniły się istotnie sttystycznie. Zncząco wyższ od pozostłych ył zwrtość pierwotnych produktów utlenini w oleju rfinownym. Ntomist komercyjny olej tłoczony n zimno chrkteryzowł się istotnie niższą wrtością liczy ndtlenkowej w porównniu do oleju tłoczonego przez loklnego producent. Trudno jednoznczne wskzć przyczynę przekroczeni dopuszczlnych wrtości liczy kwsowej i ndtlenkowej. N wysoki poziom wolnych kwsów tłuszczowych w oleju mją wpływ zminy oksydcyjne i hydrolityczne tłuszczu, ędące wynikiem wzrostu ktywności enzymów lipolitycznych wskutek uszkodzeni nsion (Krygier i in., 2000). Również użycie do tłoczeni nsion suszonych w zyt wysokich temperturch przekłd się n zwiększenie ilości nsion uszkodzonych, zminy rwy i skłdu chemicznego co powoduje wzrost ilości nsyconych kwsów tłuszczowych orz podwyższenie liczy kwsowej i ndtlenkowej (Kchel i in., 2005). Tńsk i Rotkiewicz (2003) wykzły w swoich dnich, że wyższe wrtości liczy ndtlenkowej występują w olejch przechowywnych w ezrwnym szkle w porównniu do tych przechowywnych w utelkch z ciemnego szkł. Porównnie LOO nlizownego oleju od loklnego producent i z komercyjnego źródł sugerują wpływ opkowni n utooksydcję tłuszczu. Również Mnik i in. (2012) nlizując próki pochodzących z Luelszczyzny olejów tłoczonych n zimno odnotowli podwyższenie licz kwsowej i ndtlenkowej. Jko przyczynę tego stnu wskzli długi okres lu niewłściwe wrunki przechowywni. porno z Inżynieri Przetwórstw Spożywczego 2/4-2017(22) 19 Olesińsk i in. (2017). Wpływ sposou pozyskiwni n wyrne włściwości oleju konopnego. Inżynieri Przetwórstw Spożywczego, 2/4(22),

4 Asorncj; Asornce % pozostłości rodnik DPPH; % DPPH Remining % pozostłości rodnik DPPH; % DPPH Remining ARTYKUŁ RECENZOWANY olej ze sprzedży detlicznej/oil from retil sles olej od loklnego producent/oil from lokl mnufcturer olej rfinowny/rfined oil Rodzj oleju; Rys. 3. Średni ktywność przeciwutlenijąc frkcji niepolrnej olejów konopnych Fig. 3. The verge ntioxidnt ctivity of the nonpolr frction of hemp oils 100 olej ze sprzedży detlicznej/oil from retil sles olej od loklnego producent/oil from lokl mnufcturer olej rfinowny/rfined oil Rodzj oleju; Rys. 4. Średni ktywność przeciwutlenijąc frkcji polrnej olejów konopnych Fig. 4. The verge ntioxidnt ctivity of the polr frction of hemp oils Włściwości ntyoksydcyjne wskzują n niską zwrtość związków o chrkterze przeciwutlenijącym we wszystkich dnych prókch oleju konopnego (rys. 3 i 4). N podstwie otrzymnych wyników stwierdzono istnienie silnej korelcji (r=0,83) między wrtością liczy ndtlenkowej frkcji polrnej oleju konopnego procentem niezredukownego rodnik DPPH. Wskzuje to zmniejsznie włściwości ntyoksydcyjnych przez ndtlenki i wodorotlenki oecne w dnej frkcji oleju. W dnich przeprowdzonych przez Mińkowskiego i in. (2013) oznczono wysoką zwrtość związków fenolowych w oleju konopnym. Anlizując olej konopny, lninkowy, lniny i żmijowcowy, njwiększe stężenie fenoli utorzy uzyskli włśnie w oleju konopnym. Inne nlizy wykzły, że prók tłoczonego n zimno oleju konopnego cechowł się zwrtością lisko 60% niezredukownego rodnik (Yu i in, 2005). porno z Ze względu n rozmieszczenie związków przeciwrodnikowych w dwóch różnych frkcjch (polrnej i niepolrnej), które ekstrhowne yły przy użyciu różnych rozpuszczlników (odpowiednio metnol i octn etylu) nie włściwym jest jednostkowe zestwienie ich potencjłu ntyoksydcyjnego. Porównując zdolność do neutrlizcji rodnik DPPH frkcji niepolrnej olejów konopnych wykzno, że prók pochodząc z oleju tłoczonego n zimno zkupion od loklnego wytwórcy cechowł się istotnie niższą ktywnością od pozostłych. Anlizy ktywności przeciwutlenijących frkcji polrnej wykzły istotnie większe stężenie niezredukownego rodnik DPPH w próce oleju rfinownego. Arrnz i in. (2008) zoserwowli, że ktywność ntyrodnikow frkcji polrnej ył wyższ niż ktywność przeciwutlenijącą frkcji niepolrnej tego smego oleju. Odmienne wyniki, świdczące o większych zdolnościch ntyoksydcyjnych uzyskno djąc olej z pestek dyni (Espin i in., 2000). Uzyskne wyniki nie pozwlją n jednoznczne określenie, który ze sposoów pozyskiwni oleju (tłoczenie n zimno czy rfincj) pozwl n uzysknie produktu o większych włściwościch przeciwutlenijących. Wronik i Krygier (2006) wykzli, że oleje rfinowne cechują się większą stilnością oksydcyjną, co związne jest z procesem produkcji, podczs którego usuwne są związki sprzyjjące utoutleniniu (np. metle, rwniki chlorofilowe). Jednkże w przypdku oliwy z oliwek podczs rfincji poz niepożądnymi i sprzyjjącymi utleniniu związkmi ekstrhowne są związki fenolowe o wysokim potencjle ntyoksydcyjnym. W wyniku zmin w skłdzie chemicznym oliw rfinown jest mniej stiln oksydcyjnie od oliwy extr virgin. 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 olej ze sprzedży detlicznej/oil from retil sles olej od loklnego producent/oil from lokl mnufcturer olej rfinowny/rfined oil Czs [s]; Time [s] Rys. 5. Wygsznie rodnik DPPH przez ekstrkty metnolowe frkcji niepolrnej olejów konopnych Fig. 5. Scvening of the DPPH rdicl y methnol extrcts of the nonpolr frction of hemp oils Bdnie wiązni rodników DPPH przez ukłd przeciwutleniczy zwrty w testownych olejch konopnych wykzło, że kinetyk rekcji w poszczególnych próch różnił się (rys. 5). Njlepszymi włściwościmi wygszjącymi rodnik DPPH wykzł się prók zwierjąc rfinowny olej konopny. W czsie 15 minut prowdzeni nlizy przeciwutlenicze w niej zwrte zneutrlizowły rodnik 20 Inżynieri Przetwórstw Spożywczego 2/4-2017(22)

5 Ktrzyn OLESIŃSKA 1), Ktrzyn LUCHOWSKA 1), Dnut SUGIER 1), Kmil WILCZYŃSKI 2) w lisko 100%. Zliżoną ktywnością cechowł się prók oleju ze sprzedży detlicznej. Njmniejsze zdolności do zmitni wolnego rodnik chrkteryzowły prókę oleju od loklnego producent. Pondto olej z loklnego rynku poz njniższą efektywnością wiązni rodnik w czsie 15 min. (czs dni) mił njwyższy udził niezredukownego rodnik DPPH podczs pierwszego pomiru (rys. 3). Górnś i in. (2005) podją, że rfinowny olej sojowy mił wyższą efektywność wiązni rodnik DPPH od oleju sojowego tłoczonego n zimno, ntomist wyniki nliz uzyskne podczs dń oleju słonecznikowego tłoczonego n zimno i rfinownego wykzły zliżoną kinetykę wiązni DPPH. Wnioski Poddjąc nlizie próki olejów konopnych tłoczonych n zimno (zkupionych od loklnego producent i w hndlu detlicznym) orz oleju rfinownego wykzno, że: 1. Spośród testownych olejów jedynie olej konopny tłoczony n zimno pochodzący ze sprzedży detlicznej spełnił wymgni stwine przez normy dotyczące zwrtości wolnych kwsów tłuszczowych (LK) orz ilości pierwotnych produktów utlenini (LOO). W pozostłych nlizownych prókch licz kwsow i ndtlenkow zostły przekroczone. 2. Wszystkie dne oleje konopne chrkteryzowły się niską zdolnością do redukcji rodnik DPPH. 3. Njefektywniej rodnik DPPH usuwny ył z roztworu przez związki przeciwutlenijące zwrte we frkcji niepolrnej oleju konopnego rfinownego orz jego odpowiednik tłoczonego n zimno pochodzącego z rynku detlicznego. 4. Nie możn jednozncznie ocenić, który ze sposoów otrzymywni oleju konopnego pozwl n uzysknie produktu o njlepszych włściwościch przeciwutlenijących. Biliogrfi Arrnz, S., Perez-Jimenez, J., Sur-Clixto, F. (2008). Antioxidnt cpcity of wlnut (Juglnsregi L.): contriution of oil nd deftted mtter. Euopen. Food Resrch nd Technoogy, 227, DOI: /s Codex Stndrd, (2015) Stndrd for edile fts nd oils not covered y individul stndrds. Codex Alimentrius Interntionl Food Stndrds. Dymitros, B. (2006). Sources of nturl phenolic ntioxidn. Trends in Food Science & Technology, 17, DOI: /j.tifs Espin, J.C., Soler-Rivs, C., Wichers, H. J. (2000). Chrcteriztion of the totl free rdicl scvenger cpcity of vegetle oils nd oil frctions using 2.2-diphenyl-1- picrylhydrzyl rdicl. Journl of Agriculturl nd Food Chemistry, 48, DOI: /jf Góreck, A., Wronik, M., Krygier, K. (2003). Wpływ ogrzewni nsion rzepku n jkość wytłoczonego oleju. Rośliny Oleiste, 24, Górnś, P., Siger, A., Nogl-Kłuck, M., Polewski, K. (2005). Porównnie zmin oksydcyjnych i efektywności wiązni wolnych rodników w trkcie przechowywni olejów roślinnych tłoczonych n zimno orz ich rfinownych odpowiedników. Żywność. Nuk. Technologi. Jkość, 2(43) Supl., Kchel, M., Szpryngiel, M., Rycki, R., Tys, J. (2005). Wpływ tempertury suszeni n jkość nsion rzepku. Inżynieri Rolnicz, 6, Jnkowski, P. S., Krpiński, R., Cozel, A., Krygier, K., Cieślk, B., Brtnikowsk, E., Oiedziński, M.W. (1998). Bdni porównwcze wyrnych skżeń chemicznych w olejch roślinnych. Rośliny Oleiste, 19, Krygier, K., Wronik, M., Grześkiewicz, S., Oiedziński, M. (2000). Bdnie wpływu zwrtości nsion uszkodzonych n jkość oleju rzepkowego tłoczonego n zimno. Rośliny Oleiste, 21, Mnik, B., Zdyel, B., Bogdnowicz, M., Wójcik, J. (2012). Ocen wyrnych włściwości fizykochemicznych trdycyjnych olejów roślinnych produkownych n ziemi luelskiej. Inżynieri Rolnicz, 3(138), Msłowski, A., Andrejko, D., Ślsk-Grzywn, B., Sgn, A., Szmigielski, M., Mzur, J., Rydzk, L., Soczk, P. (2013). Wpływ tempertury i czsu przechowywni n wyrne cechy jkościowe oleju rzepkowego, lninego i lninkowego. Inżynieri Rolnicz, 1(141), 1, Mińkowski, K., Zwd, K., Ptsznik, S., Klinowski, A. (2013). Wpływ związków fenolowych nsion n stilność oksydcyjną i ktywność ntyrodnikową wytłoczonych z nich olejów ogtych w PUFA n 3. Żywność. Nuk. Technologi. Jkość, 4(89), Niewidomski, H. (1993). Technologi tłuszczów jdlnych, Wydwnictwo Nukowo Techniczne, Wrszw, ISBN Oomh, D.B, Busson, M., Godfrey, D.V., Drover, J.C.G. (2002). Chrcteristics of hemp (Cnnis stiv L.) seed oil. Food Chemistry, 76, DOI /S (01)00245 X. PN A 86908:2000. Oleje i tłuszcze roślinne orz zwierzęce Rfinowne oleje roślinne. PN EN ISO 660:2005. Oleje i tłuszcze roślinne orz zwierzęce Ozncznie liczy kwsowej i kwsowości. PN ISO 3960:1996. Oleje i tłuszcze roślinne orz zwierzęce Ozncznie liczy ndtlenkowej. Pwlonk, M. (2011). Nowoczesne technologie w produkcji rzepku. Krjowe Centrum Edukcji Rolniczej w Brwinowie, Flenty. Rdziemsk, E., Lewndowski, W., Szuklsk, E., Tynek, M., Pustelnik, A., Ciunel, K. (2009). Biopliw z rzepku. Przygotownie surowc do otrzymywni iodiesl w wrunkch gospodrstw rolnego orz pilotowe metnolizy. Chemi Dydktyk Ekologi Metrologi, 14 (1 2), Snchez-Moreno, C., Lrruri, J., Sur-Clixto, F. (1998). A procedure to mesure the ntirdicl efficiency of polyphenols. Journl of the Science of Food nd Agriculture, 76, DOI: /(SICI) (199802) 76:2<270::AID JSFA945>3.0.CO;2 9. Sielick, M., Smotyj, U. (2013). Solvent influence on ntioxidnt ctivity ssy of selected cold-pressed plnt oils. PhD Interdisciplinry Journl, 1, Szydłowsk Czernik, A., Krlovits, G., Dinoczki, C., Recseg, K., Szłyk, E. (2008). Comprison of two nlyticl methods for ssessing ntioxidnt cpcity of rpeseed nd olive oil. Journl of the Americn Oil Chemists' porno z Inżynieri Przetwórstw Spożywczego 2/4-2017(22) 21 Olesińsk i in. (2017). Wpływ sposou pozyskiwni n wyrne włściwości oleju konopnego. Inżynieri Przetwórstw Spożywczego, 2/4(22),

6 ARTYKUŁ RECENZOWANY Society, 85, DOI: /s Tńsk, M., Rotkiewicz, D. (2003). Stopień przeminy lipidów wyrnych olejów roślinnych i konsumpcyjnych nsion oleistych. Tłuszcze Jdlne, 38, 3 4, Teh, S.S., Brich, J. (2013). Physicochemicl nd qulity chrcteristics of cold-pressed hemp, flx nd cnol seed oils. Journl of Food Composition nd Anlysis, 30(1), DOI: /j.jfc Ulut, S., Ozdemir, N. (2010). Antioxidnt ctivities nd oxidtive stilities of some unconventionl oilseeds. Journl of the Americn Oil Chemists' Society, 89, DOI: /s Wronik, M., Krygier, K. (2006). Oleje tłoczone n zimno. Przemysł Spożywczy, 7, Wronik, M., Ręks, A. (2016). Trendy w produkcji tłuszczów roślinnych, Innowcyjne rozwiązni w technologii żywności i żywieniu człowiek. Polskie Towrzystwo Technologów Żywności, Krków, ISBN Yu, L.L., Zhou, K.K., Prry, J. (2005). Antioxidnt properties of cold-pressed lck crwy, crrot, crnerry, nd hemp seed oils. Food Chemistry, 91, DOI: /j.foodchem Zychnowsk, M., Pietrzk, M., Krygier, K. (2013). Porównnie jkości oleju rzepkowego tłoczonego n zimno i rfinownego. Zeszyty Prolemowe Postępów Nuk Rolniczych, 575, Ktrzyn Olesińsk Uniwersytet Przyrodniczy w Lulinie Ktedr Roślin Przemysłowych i Leczniczych ul. Akdemick 15, Lulin e-mil: ktrzynolesinsk@tlen.pl porno z 22 Inżynieri Przetwórstw Spożywczego 2/4-2017(22)