Kultura a zdrowie. Zdrowie jako kategoria społeczna

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Kultura a zdrowie. Zdrowie jako kategoria społeczna"

Dariusz Jakubowski
6 lat temu
Przeglądów:

1 Kultura a zdrowie. Zdrowie jako kategoria społeczna dr n. hum. Jan Domaradzki Pracownia Socjologii Zdrowia i Patologii Społecznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu jandomar@ump.edu.pl Pojęcie i składniki kultury 1

Funkcje kultury Pozwala jednostkom dostosować się, adaptować do otoczenia, w którym żyją.

2 Kultura Ogół wytworów działalności człowieka, materialnych i niematerialnych wartości, przyjętych i zobiektywizowanych w danej zbiorowości, przekazywanych następnym pokoleniem i innym zbiorowościom. Funkcje kultury Pozwala jednostkom dostosować się, adaptować do otoczenia, w którym żyją. Nadając sens temu środowisku kultura zarazem tworzy to środowisko. Czyni życie człowieka przewidywalnym i stabilnym. Tworzy porządek społeczny i nadaje światu sens. Cechy kultury 2

3 1. Jest systemem totalizującym. Ogarnia cale spektrum doświadczenia ludzkiego. Reguluje każdy aspekt życia społecznego. 2. Nie ma charakteru wartościującego (kulturowy vs kulturalny) Nie ma charakteru selektywnego. Obejmuje zarówno wytwory pozytywne i negatywne. 3

4 3. Jest tworem zbiorowości a nie indywidualnym Akceptacja społeczna Obiektywizacja Proces, w wyniku którego jednostki postrzegają zjawiska i procesy społeczne jako niezależne od nich. Stają się dla człowieka czymś zewnętrznym, rzeczywistym i samo-przez-się zrozumiałym. 4. Jest ciągła w czasie i przestrzeni Przekaz pokoleniowy Dyfuzja kulturowa 4

5 Treść (skład) kultury Wartości = Cele Każdy przedmiot materialny lub niematerialny uznany w danej zbiorowości, do którego jednostki dążą, a to dążenie traktują jako przymus. To cele, do których członkowie grup społecznych powinni dążyć. 5

Wartości = Cele Normy = Środki To uznane w

akceptowane sposoby dążenia do wartości.

uznawanych grupie wartości Wartości = Cele Normy =

kontroli społecznej, za pomocą których społeczeństwo

wartości i czy czynią to za pomocą społecznie

6 Wartości = Cele Normy = Środki To uznane w zbiorowości wzory zachowania, które wskazują akceptowane sposoby dążenia do wartości. To środki, za pomocą których jednostki mają dążyć do uznawanych grupie wartości Wartości = Cele Normy = Środki Sankcje = Kontrola społeczna Mechanizmy kontroli społecznej, za pomocą których społeczeństwo reguluje, czy jednostki dążą do akceptowanych wartości i czy czynią to za pomocą społecznie akceptowanych norm. To nagrody (sankcje pozytywne) i kary (sankcje negatywne). Mogą być formalne i nieformalne. 6

SYMBOLE Znaki konwencjonalne na oznaczenie czegoś. Nie mają naturalnego pochodzenia.

umowie społecznej. Najważniejszym społecznie wytworzonym zbiorem symboli jest język.

Nawyki żywieniowe, stosunek do używek, higiena osobista, zachowania seksualne.

Czy poród jest wydarzeniem wymagającym interwencji medycznej?

Choroba jako kara, fatum lub efekt złego oka. Koncepcja humoralna, uwarunkowania genetyczne czy społeczne?

Doświadczenie bólu, powagi i intensywności dolegliwości.

7 SYMBOLE Znaki konwencjonalne na oznaczenie czegoś. Nie mają naturalnego pochodzenia. To arbitralnie stworzone przedstawienia: słowa gesty, przedmioty, obrazy, które zyskują znaczenie dzięki umowie społecznej. Najważniejszym społecznie wytworzonym zbiorem symboli jest język. Kultura a zdrowie Kultura warunkuje środowisko, w którym się rodzimy i kształtuje nasze zachowania zdrowotne. Nawyki żywieniowe, stosunek do używek, higiena osobista, zachowania seksualne. Kształtuje nasze definicje zdrowia, choroby i niepełnosprawności. Czy poród jest wydarzeniem wymagającym interwencji medycznej? Czy smutek jest stanem wymagającym konsultacji z lekarzem? Kształtuje koncepcje etiologii choroby. Choroba jako kara, fatum lub efekt złego oka. Koncepcja humoralna, uwarunkowania genetyczne czy społeczne? Warunkuje postrzeganie symptomów i zgłaszalność do lekarza. Doświadczenie bólu, powagi i intensywności dolegliwości. Przychodzi baba do lekarza Kształtuje nasz stosunek do opieki medycznej i postrzeganie medycyny. Medycyna akademicka vs niekonwencjonalna? Farmakoterapia vs naturalne metody leczenia? In-vitro vs naprotechnologie. Wpływa na stosunek terapeuty do pacjenta. Paternalizm vs współpraca. Redukcjonizm vs holizm. Warunkuje uległość pacjenta wobec zaleceń terapeuty. Podporządkowanie vs roszczeniowość. 7

To kultura warunkuje, jakie stany zostają

a które nie, które ulegają obiektywizacji i

Zdrowie jest konceptem bardzo relatywnym.

8 To kultura warunkuje, jakie stany zostają uznane za niepożądane (chorobę, niepełnosprawność, etc.), a które nie, które podlegają stygmatyzacji, a które nie, które ulegają obiektywizacji i instytucjonalizacji, a które są kontestowane. Zdrowie jest konceptem bardzo relatywnym. Różni się w zależności od wiek, płci, stylu życia, kultury, środowiska i czasu. Kultura odgrywa również ogromną rolę w doświadczanie choroby przez jednostki. Wpływ kultury na postrzeganie bólu 8

W 1952 Mark Zborowski opisał kulturowe uwarunkowania percepcji bólu wśród różnych grup etnicznych. Żydzi i Włosi reagowali bardziej emocjonalnie.

Żydzi uznawali ból za symptom choroby i koncentrowali się na jego znaczeniu dla zdrowia w przyszłości. Powodem różnic są różnice kulturowe oraz socjalizacyjne, tj.

9 W 1952 Mark Zborowski opisał kulturowe uwarunkowania percepcji bólu wśród różnych grup etnicznych. Żydzi i Włosi reagowali bardziej emocjonalnie. Amerykanie trzeciego pokolenia cechowali się postawą stoicką. Irlandczycy negowali istnienie bólu. Włosi koncentrowali się na doraźnych skutkach bólu i częściej oczekiwali leków. Żydzi uznawali ból za symptom choroby i koncentrowali się na jego znaczeniu dla zdrowia w przyszłości. Powodem różnic są różnice kulturowe oraz socjalizacyjne, tj. typowa przesadna opiekuńczość matek włoskich i żydowskich, które wpajały swym dzieciom potrzebę skupiania uwagi na doświadczeniach bólowych i uczyły je reakcji lękowych na objawy bólu. Badania Henry ego Beechera (1956) wśród rannych żołnierzy uczestniczących w konfliktach zbrojnych oraz pacjentów chirurgicznych wykazały, że tylko 32% tych pierwszych odczuwała ból jako na tyle poważny, by wymagał ulgi za pomocą morfiny. Wśród pacjentów pooperacyjnych 83%. Różnice wynikają nie z typu rany, czy jej głębokości, które okazały się nie mieć większego znaczenia dla percepcji bólu, lecz w znaczeniach, jakie nadawali jedni i drudzy odniesionych ranom. Dla żołnierzy intensywność bólu i rany oznaczały zmianę miejsca ze stanowiącego źródło prawdziwej traumy pola walki na względnie bezpieczny szpital, czemu towarzyszyła wizja wcześniejszego powrotu do domu. Dla cywilów rany pooperacyjne były traumą samą w sobie. To nie rana jest źródłem bólu, ale jej znaczenie. 9

Zdrowie w ujęciu socjologicznym: zdrowie jako wartość kulturowa Talcott PARSONS (1902-1979): ZDROWIE/CHOROBA

ocenianym przez kulturę i pozwalającym ma realizację przypisanych kulturowo ról społecznych.

10 Zdrowie w ujęciu socjologicznym: zdrowie jako wartość kulturowa Talcott PARSONS ( ): ZDROWIE/CHOROBA to nie jest wyłącznie kategorią fizjologiczną, ani psychologiczną. Jest stanem społecznym, tj. ocenianym przez kulturę i pozwalającym ma realizację przypisanych kulturowo ról społecznych. Jest szczególną wartością (celem) i normą społeczną (akceptowanym społecznie stanem). Zdolność jednostki do pełnienia ról społecznych. 10

Podobne dokumenty

SOCJOLOGICZNE KONCEPCJE CHOROBY

SOCJOLOGICZNE KONCEPCJE CHOROBY dr n. hum. Jan Domaradzki Pracownia Socjologii Zdrowia i Patologii Społecznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu jandomar@ump.edu.pl Koncepcja funkcjonalna