SOCJOLOGIA ORGANIZACJI. Dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

Transkrypt

1 SOCJOLOGIA ORGANIZACJI Dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka 1

2 SOCJOLOGIA ORGANIZACJI Współczesne społeczeństwo jest społeczeństwem organizacji formalnych, czyli dużymi grupami wtórnymi utworzonymi z myślą o osiągnięciu konkretnego celu lub zestawu celów. Organizacje te są starannie zaprojektowane i zawierają formalną strukturę statusów i roli, a także mniejsze grupy 2

3 Jesteśmy ludźmi organizacji w tym sensie, że bez nich nie potrafilibyśmy już przeżyć, a nawet nie potrafimy bez nich umrzeć. (P. Sztompka) 3

4 PRZEDMIOT BADAŃ SOCJOLOGII ORGANIZACJI Różnego rodzaju organizacje: przedsiębiorstwa przemysłowe, firmy handlowe, stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe, agencje rządowe, szpitale, więzienia, etc. Socjologia organizacji zajmuje się strukturami, procesami i rolami organizacyjnymi 4

5 ORGANIZACJA DEFINICJE Odnosi się do względnie trwałego, celowego uporządkowania działań i zachowań ludzkich. Uporządkowanie polega na wprowadzeniu względnie trwałych zasad postępowania w określonych sytuacjach. Organizacja rozumiana jako uporządkowanie działań związana jest z podziałem pracy i występuje we wszystkich ludzkich zbiorowościach, w których taki podział istnieje (A.Kamiński) Organizacja społeczna zintegrowany, zorganizowany zbiór pozycji społecznych i stosunków społecznych realizujący wspólnie jakieś istotne społecznie funkcje, tworzący swoistą całość odróżnialną od innych podobnych całości. (P. Sztompka) 5

6 ORGANIZACJA DEFINICJE grupa celowa, zrzeszenie zmierzające do realizacji pewnych celów w sposób zorganizowany; sposoby zarządzania ludźmi i różnymi środkami działania, sposoby koordynowania czynności, harmonizowania wysiłków, sprawdzania ich wyników dla osiągnięcia określonego celu przez zespół ludzi wykonujących zadania cząstkowe; układ wzorów działania jednostek, podgrup i instytucji, środków kontroli społecznej, ról społecznych i systemów wartości, które zapewniają współżycie członków zbiorowości, harmonizują ich dążenia i działania, ustalają dopuszczalne sposoby zaspokajania potrzeb, rozwiązują problemy i konflikty (..) zapewniają porządek życia społecznego. (Szczepański J.) duży zespół ludzi związanych bezosobowymi zależnościami, stworzony dla realizacji określonych celów (Giddens A. ) 6

7 TRZY POZIOMY Poziom jednostek i małych grup Poziom pojedynczych organizacji Poziom makrospołeczny 7

8 POZIOM JEDNOSTEK I MAŁYCH GRUP Układy i grupy nieformalne w ramach struktur organizacyjnych 8

9 POZIOM POJEDYNCZYCH ORGANIZACJI decyzje i proces podejmowania decyzji, decyzje personalne, określenie celów organizacji oraz wdrażanie innowacji, także formy działań zbiorowych 9

10 POZIOM MAKROSPOŁECZNY problemy porządku, problemy kontroli problemy regulacji 10

11 ATRYBUTY ORGANIZACJI Są powoływane do realizacji określonych celów w sposób zaplanowany i za pomocą procedur określonych przez przepisy Mają sformalizowaną strukturę Występuje w nich przejrzysty podział pracy Mają wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy Istnieje w nich wymiana personelu Dominują stosunki rzeczowe (zbiory ról, nie zaś osób). 11

12 NAUKI/DYSCYPLINY BADAJĄCE ORGANIZACJE Nauki o zarządzaniu i organizacji: ustalają reguły efektywności i skuteczności działania organizacji, zajmują się projektowaniem struktur, doborem i rozwojem personelu, procesem budowy strategii organizacyjnej. Starają się wypracować reguły sprawnego i efektywnego działania organizacji (algorytmy, normy, wzorce, znormalizowane systemy zarządzania) 12

13 NAUKI/DYSCYPLINY BADAJĄCE ORGANIZACJE Socjologia organizacji nie buduje wzorców organizacji efektywnej i skutecznej, lecz zajmuje się wyjaśnianiem cech organizacji i zachowań jej uczestników. Wskazuje na przyczyny takich zjawisk i procesów, jak konflikty, niski lub wysoki poziom identyfikacji z organizacją, niską lub wysoką wydajność i jakość pracy. Przyczyn doszukuje się w cechach relacji między ludźmi, kulturze, strukturze społecznej 13

14 NAUKI/DYSCYPLINY BADAJĄCE ORGANIZACJE Antropologia organizacji bada organizacje jako fenomeny kulturowe, jako kultury zajmuje się organizacją rozumianą jako system symboliczny, jako zbiorowa infrastruktura poznawcza, jako struktura normatywna (układ norm i wartości rządzących zachowaniami uczestników). Psychologia organizacji bada uwarunkowania zachowań jednostek uczestników organizacji, lecz bierze pod uwagę zmienne psychologiczne, indywidualne predyspozycje do działania (talent, umiejętności, sprawność w wykonywaniu zadań, inteligencja, pamięć, szerzej: cechy osobowości jednostek) 14

15 NAUKI/DYSCYPLINY BADAJĄCE ORGANIZACJE Prawo pracy ustanawia reguły obowiązujące pracodawców i pracowników, określa sposoby zawierania i rozwiązywania umów o pracę, kryteria i rodzaje zwolnień z pracy. Opisuje wzajemne zobowiązania i ujmuje je w zespól skodyfikowanych zasad Fizjologia i medycyna pracy - badają wpływ pracy na organizm pracownika, określają i klasyfikują zagrożenia w środowisku pracy (ryzyko wypadków, chorób zawodowych) oraz warunki przystosowania człowieka do środowiska pracy i środowiska pracy do potrzeb człowieka. Ogólna teoria systemów, cybernetyka i informatyka: badają organizacje jako złożone środowiska wytwarzania, gromadzenia, dystrybucji, przetwarzania, wykorzystania i przechowywania informacji i wiedzy. Opracowują zasady oraz narzędzia wyszukiwania, selekcji i przechowywania informacji niezbędnych do podejmowania racjonalnych decyzji. 15

16 KLASYCZNE WPŁYWY WEBER I CECHY BIUROKRACJI Biurokracja jest właściwą formą organizacji dla uprzemysłowionego społeczeństwa przełomu XIX/XX wieku Weber posługiwał się kategorią typu idealnego Typ idealny biurokracji (narzędzie raczej interpretowania niż opisu rzeczywistości Cechy biurokracji Urzędnicy działają wg skodyfikowanych reguł postępowania - wszystkie sposoby postępowania są określane przez normy prawne i przepisy; biurokracje mają strukturę hierarchiczną wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy (są stosunkami między stanowiskami i rolami, a nie osobami); 16

17 KLASYCZNE WPŁYWY WEBER I CECHY BIUROKRACJI Cechy biurokracji (cd.) urzędnicy są profesjonalistami zajmują stanowiska adekwatnie do swoich kwalifikacji i awansują zgodnie z ustalonymi regułami; urzędnicy pracują w pełnym wymiarze godzin i otrzymują stałe wynagrodzenie; urzędnicy są pracownikami najemnymi nie są właścicielami żadnej części organizacji; sfera zawodowa jest ściśle oddzielona od sfery prywatnej; komunikacja odbywa się w formie pisemnej, poprzez przepływ dokumentów określoną przepisami drogą służbową; gromadzona dokumentacja ma charakter pisemny 17

18 PATOLOGIE BIUROKRACJI dehumanizacja stosunków międzyludzkich trudności z reagowaniem na sytuacje nietypowe oporne wdrażanie innowacji brak elastyczności w działaniu (działanie tylko zgodnie z przepisami) środki stają się celem działania powstawanie nieformalnych klik nadużywanie władzy przez urzędnika. 18