Promocja zdrowia: Modele, metody, badania socjomedyczne. Zofia Słońska. Szkoła Zdrowia Publicznego CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO

Transkrypt

1 Promocja zdrowia: Modele, metody, badania socjomedyczne. Zofia Słońska 1

2 STAN ZDROWIA CZYNNIKI FIZJOLOGICZNE CZYNNIKI BEHAWIORALNE CZYNNIKI KULTUROWE, SPOŁECZNE SPOŁECZNO-EKONOMICZNE CZYNNIKI PSYCHOSPOŁECZNE 2

3 STYL ŻYCIA ZESPÓŁ CODZIENNYCH ZACHOWAŃ SPECYFICZNY DLA DANEJ ZBIOROWOŚCI LUB JEDNOSTKI ORAZ MOTYWACJE (ZNACZENIA, WARTOŚCI) A TAKŻE FUNKCJE, CELE I INSTRUMENTY OWYCH ZACHOWAŃ Z.SŁOŃSKA : OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE A.SICIŃSKI,

4 ISTNIEJE OGROMNA ILOŚĆ BADAŃ POTWIERDZAJĄCA ZWIĄZEK MIĘDZY STYLEM ŻYCIA A ZDROWIEM W LATACH 70 XX WIEKU UZNANO STYL ŻYCIA ZA NAJWAŻNIEJSZY CZYNNIK ODPOWIADAJĄCY ZA ZMIENNOŚĆ W STANIE ZDROWIA. JEGO UDZIAŁ OSZACOWANO NA PONAD 50% DO POŁOWY LAT 80. XX WIEKU STYL ŻYCIA TRAKTOWANY BYŁ W MEDYCYNIE NAPRAWCZEJ I ZDROWIU PUBLICZNYM JAK KATEGORIA MEDYCZNA, A POSZCZEGÓLNE ZACHOWANIA JAK INNE CZYNNIKI RYZYKA NP. OTYŁOŚĆ CZY NADCIŚNIENIE.

5 POŁOWA DWUDZIESTEGO WIEKU JAKOŚCIOWA ZMIANA W OBRAZIE PROBLEMÓW ZDROWOTNYCH POTRZEBA NOWEJ STRATEGII POTRZEBA WSPÓŁPRACY MEDYCYNY I SOCJOLOGII 5

6 U OSÓB O NISKIEJ POZYCJI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ WYSTĘPUJE CO NAJMNIEJ DWUKROTNIE WIEKSZA SZANSA NA ZACHOROWANIE NA POWAŻNĄ CHOROBĘ I PRZEDWCZESNY ZGON NIŻ W PRZYPADKU OSÓB O WYSOKIEJ POZYCJI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ WILKINSON, MARMOT,

7 STATUS SPOŁECZNO-EKONOMICZNY A ZDROWIE RÓŻNICUJE SZANSE NA PROZDROWOTNY STYL ŻYCIA RÓŻNICUJE SZANSE NA DOSTĘP DO OPIEKI ZDROWOTNEJ A TAKŻE SZANSE NA JEJ WYSOKĄ JAKOŚĆ RÓŻNICUJE SZANSE NA NEGATYWNE ZDARZENIA ŻYCIOWE RÓŻNICUJE STOPIEŃ POSIADANYCH ZASOBÓW MATERIALNYCH, SPOŁECZNYCH I PSYCHOLOGICZNYCH RÓŻNICUJE SZANSE NARAŻENIA NA CZYNNIKI RYZYKA ŻRÓDŁO: A. SŁOŃSKA OPR. WŁASNE RÓŻNICUJE SZANSE NARAŻENIA NA ZACHOROWANIE I ZGON 7

8 NOWE ZDROWIE PUBLICZNE akcentowanie roli stylu życia i warunków życia w wyznaczaniu stanu zdrowia oraz uznawanie potrzeby inwestowania w strategie, programy, usługi, które wspierają upowszechnianie prozdrowotnych stylów życia i tworzą środowiska wspierające zdrowie (Health Promotion Glossary,1998) PROMOCJA ZDROWIA proces umożliwiający zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem oraz jego poprawę. Stanowi wszechstronny społeczny i polityczny proces, i obejmuje nie tylko działania mające na celu wzmocnienie umiejętności i możliwości jednostek, ale także działania skierowane na zmianę społecznych, środowiskowych i ekonomicznych warunków, tak aby zwiększyć ich wpływ na publiczne i indywidualne zdrowie. Umożliwia ludziom zwiększenie kontroli nad determinantami zdrowia, a tym samym jego poprawę. (Health Promotion Glossary,1998)

9 PARDYMAT BIOMEDYCZNY Negatywna definicja zdrowia : zdrowie to brak choroby lub kalectwa PARADYGMAT SOCJOEKOLOGICZNY Pozytywna definicja zdrowia: zdrowie to zasób dla jednostek, zbiorowości i społeczeństw Orientacja na biomedyczne determinanty zdrowia Orientacja na czynniki promujące zdrowie i wyznaczające podatność na choroby Marginalizacja roli czynników behawioralnych i środowiskowych Orientacja indywidualna: osoby chore i grupy ryzyka Centralizacja zarządzania Kadry medyczne Sektor zdrowia Rozpatrywanie stylu życia w kontekście wpływów środowiskowych, w tym społecznych Orientacja populacyjna: osoby zdrowe i chore Decentralizacja zarządzania Kadry interdyscyplinarne Współpraca międzysektorowa priorytet zmniejszenie społecznych nierówności w zdrowiu Społeczeństwo pasywnym odbiorcą świadczeń Uczestnictwo społeczne w działaniach na rzecz zdrowia z. Słońska: opracowanie własne 9

10 Koalicje promujące zdrowie PROZDROWOTNQA POLITYKA PUBLICZNA Rzecznictwo Lobbing Mediacje ŚRODOWISKO Usługi zdrowotne Upodmiotowienie społeczności ZDROWIE Rekonstrukcja/ Reorientacja Przełomowy wzrost świadomości Wsparcie Interpersonalne Styl życia Upodmiotowienie jednostki Usługi medyczne Interpersonalne Mass media EDUKACJA I SZKOLENIE Mass media MODEL PROMOCJI ZDROWIA JAKO UPODMIOTOWIENIA (Tones, Green. 2004)

11 STRATEGIE INTERWENCYJNE STOSOWANE W PROMOCJI ZDROWIA ORGANIZOWANIE SPOŁECZNOŚCI PODEJŚCIE SIEDLISKOWE STRATEGIE ZMIANY ZACHOWAŃ STRATEGIE ZMIANY ŚRODOWISKA RESTAURACJE MIEJSCE PRACY KOŚCIÓŁ PLACÓWKI SŁUŻBY ZDROWIA KONKURSY I ZAWODY PROGRAMY SAMOPOMOCOWE MASMEDIA SUPERMARKETY SZKOŁY BADANIA PRZESIEWOWE

12 OBSZARY BADAŃ SOCJOMEDYCZNYCH WIEDZA POSTAWY ZACHOWANIA WOBEC ZDROWIA I CHOROBY JEDNOSTEK, GRUP I ZBIOROWOŚCI ORAZ ICH POLITYCZNE, SPOŁECZNE, KULTUROWE I EKONOMICZNE DETERMINANTY WIEDZA POSTAWY ZACHOWANIA WOBEC I W SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA JEDNOSTEK, GRUP I ZBIOROWOŚCI ORAZ ICH POLITYCZNE, SPOŁECZNE, KULTUROWE I EKONOMICZNE DETERMINANTY SPOŁECZNE NIERÓWNOŚCI W ZDROWIU I ICH UWARUNKOWANIA (STATUS SPOŁECZNO-EKONOMICZNY A ZDROWIE) RELACJE LEKARZ - PACJENT 12