PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ SPORTOWYCH W SUPRAŚLU

Transkrypt

1 PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ SPORTOWYCH W SUPRAŚLU

2 WSTĘP W rozumieniu potocznym profilaktyka oznacza zapobieganie występowaniu zjawisk niepożądanych. Według W. Okonia profilaktyka to ogół działań zapobiegających niepożądanym zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi. W pedagogice oznacza zapobieganie powstawaniu u dzieci niepożądanych przyzwyczajeń i postaw, błędów w uczeniu się lub postawie ciała. W tym znaczeniu profilaktyka oznacza wszelkie pożądane oddziaływanie pedagogiczne, wytwarzając bowiem jakieś wartościowe cechy, jednocześnie zapobiega powstawaniu cech niepożądanych lub ich utrwaleniu się. ( por. W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1998, s ) Szkolny Program Profilaktyki koncentruje się przede wszystkim na redukcji i eliminacji czynników ryzyka (min. osobowościowych, rodzinnych i środowiskowych) oraz wzmacnianiu czynników chroniących (min. zainteresowanie nauką szkolną, poszanowanie norm i autorytetów, wzmacnianie więzi emocjonalnej z rodziną, działalność w konstruktywnych grupach rówieśniczych) przed występowaniem wśród młodzieży zachowań ryzykownych (alkoholizm, narkomania, nikotynizm, przemoc, agresja słowna i fizyczna, komputeromania, wczesna inicjacja seksualna). Statystyki odnotowują drastyczny wzrost zachowań dysfunkcyjnych wśród młodych ludzi. Przyczyny takiego stanu tkwią w kryzysie życia rodziny, który przekłada się na całe społeczeństwo. Rodzina, która jest naturalnym środowiskiem młodego człowieka, przestała spełniać dobrze swoją funkcję wychowawczo-opiekuńczą, dlatego młodzież szuka oparcia gdzie indziej (w grupach nieformalnych). Dzisiejsze społeczeństwa proponują młodym, aby traktowali młodość jako symbol pełni życia, a nie jako fazę rozwoju, narzucają im konsumpcyjny styl życia jako jedyną słuszną drogę. Przy braku perspektyw na spełnienie tej drogi (brak pracy, samodzielnego mieszkania, niska samoocena, itp.) rodzą się negatywne emocje, które czynią życie wielkim ciężarem i wówczas coraz częściej mamy do czynienia z agresją i różnego rodzaju uzależnieniami. Trudno jest w naszych czasach pozytywnie oddziaływać na rodzinę, dlatego główny nacisk powinniśmy kierować na poszczególnych uczniów, którzy wywodzą się z rodzin dysfunkcyjnych, a przez kilka godzin dziennie przebywają pod opieką na terenie szkoły. Szkolny Program Profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb środowiska określa cele i zadania szkoły w zapobieganiu patologiom społecznym oraz 2

3 w kreowaniu jednostki akceptowanej społecznie. W szkole podstawowej szczególnie ważne jest stworzenie przyjaznej atmosfery i pomaganie dziecku w dobrym funkcjonowaniu w społeczności szkolnej, a także budowanie podstaw prawidłowego funkcjonowania społecznego w przyszłości. W gimnazjum natomiast poza doskonaleniem wyżej wymienionych procesów ważne jest umiejętne prowadzenie ucznia przez trudny okres dojrzewania przy równoczesnym wspieraniu starań rodziców. W Szkolnym Programie Profilaktyki stosujemy przede wszystkim strategie informacyjne, edukacyjne i alternatywne, skupiające się na kształtowaniu i rozwijaniu umiejętności psychologicznych i społecznych. 1. Informacje niezbędne do skonstruowania właściwego dla Zespołu Szkół Sportowych w Supraślu Programu Profilaktyki, odpowiadającego na rzeczywiste potrzeby środowiska zgromadzono w wyniku doświadczeń i wniosków Rady Pedagogicznej, konsultacji z Rodzicami, Samorządem Uczniowskim oraz bieżącej obserwacji środowiska. 2. Przeanalizowano szczegółowo dokumenty: - Statut Szkoły - Program Wychowawczy - Program Naprawczy - Protokoły Rady Pedagogicznej - Plan pracy pedagoga szkolnego - Plany wychowawcze poszczególnych klas - Plany pracy organizacji społecznych działających na terenie szkoły 3

4 GŁÓWNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU 1. Szkolny Program Profilaktyki stanowi integralną część Szkolnego Programu Wychowawczego a podstawą prawną jego opracowania są dokumenty: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art. 72 Konwencja o Prawach Dziecka art. 3,19,33 Ustawa z dania 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. Z 1996 r. nr 67, poz.329 z późniejszymi zmianami) Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003 r w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem Rozporządzenia MENiS z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458) Rozporządzenie MENiS z dania 31 stycznia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. nr 10 z 2002r., poz 96) Ustawa z dnia 11 kwietnia 2007 o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 9 maja 2007 r.) Rozporządzenie MENiS z dnia 19 lipca 2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartościach rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. nr 121 z 2002 r., poz 1037 Program Ochrony Zdrowia Psychicznego Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV 4

5 2. Szkoła jest miejscem realizacji profilaktyki pierwszorzędowej, skierowanej do grupy niskiego ryzyka. Profilaktyka pierwszorzędowa polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymogami życia. Jej celem jest opóźnianie inicjacji lub zachęcanie do abstynencji. Takie ujęcie zadania podyktowane jest znajomością środowiska uczniów naszej szkoły i wieloletnimi diagnozami sytuacji wychowawczej. 3. W naszym rozumieniu Program Profilaktyki to ogół działań chroniących naszych uczniów przed zakłóceniami w rozwoju i interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń. 4. Program Profilaktyki obejmuje działania podejmowane w trakcie realizacji programów nauczania, klasowych programów i planów wychowawczych wynikających ze Szkolnego Programu Wychowawczego, gdy realizowane są ogólne zadania szkoły, a także działania specyficzne dla profilaktyki podejmowane przez nauczycieli, przedstawicieli różnych organizacji i stowarzyszeń. 5. Przyjęta konstrukcja Szkolnego Programu Profilaktyki oparta została na modelu oddziaływań w odniesieniu do rozpoznanych w środowisku czynników ryzyka i czynników chroniących. 6. Propagowanie zdrowego stylu życia i inspirowanie harmonijnego rozwoju ucznia. 7. Inicjowanie i rozwijanie współpracy z rodzicami jako warunek skuteczności edukacji profilaktycznej. 8. Stosowanie przez nauczycieli i wychowawców szerszym zakresie strategii edukacyjnych i alternatywnych. 5

6 Rada Pedagogiczna Nauczyciele Kompetencje grup uczestniczących w opracowaniu i realizacji Programu Profilaktyki Określa zadania w zakresie profilaktyki współtworzy z Radą Rodziców i uchwala Szkolny Program Profilaktyki. Określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych. Dokonuje analizy działalności profilaktycznej. Współpracują z wychowawcami klas w realizacji zadań profilaktycznych. Wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach wydanych przez PPP. Doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. Rozpoznają sytuację środowiskową ucznia, indywidualne potrzeby uczniów oraz analizują przyczyny niepowodzeń szkolnych i podejmują stosowne działania Integrują zespół klasowy. Dbają o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie. Wyposażają uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Realizują zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów. Są przykładem (wzorem) dla uczniów. Pedagog szkoły Rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych. Określa formy i sposoby udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb. Organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli. Podejmuje działania profilaktyczno-wychowawcze wynikające ze Szkolnego Programu Wychowawczego i Programu Profilaktyki w stosunku do uczniów, z udziałem rodziców i nauczycieli. Wspiera działania opiekuńczo-wychowawcze nauczycieli, wynikające z przyjętego Programu. Rada Rodziców Współtworzy i uchwala w porozumieniu z Radą Pedagogiczną Szkolny Program Profilaktyki. Analizuje i diagnozuje opinie rodziców na temat profilaktyki przekazując je dyrektorowi. Współpracuje z Radą Pedagogiczną, dyrekcją, Samorządem Uczniowskim. Rodzice Współuczestniczą w tworzeniu i realizacji zadań Szkolnego Programu Profilaktyki. 6

7 Przedstawiają Radzie Rodziców opinie na temat profilaktyki. Korzystają z pomocy i wsparcia ze strony pedagoga, wychowawców i szkolnej służby zdrowia w zakresie profilaktyki. Angażują się w realizację przedsięwzięć zorganizowanych przez szkołę. Dyrektor szkoły Inicjuje i organizuje przedsięwzięcia wynikające ze Szkolnego Programu Profilaktyki. Monitoruje pracę wychowawców klas i pedagoga w zakresie profilaktyki. Diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki. Współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresu profilaktyki.. Organ prowadzący Gmina Supraśl Poprzez akceptację założeń projektu organizacyjnego szkoły tworzy warunki do realizacji działań profilaktycznych. Współuczestniczy w wyposażaniu szkoły w pomoce dydaktyczne, środki niezbędne do realizacji Programu. 7

8 Zasady oddziaływań profilaktycznych Realizacja Szkolnego Programu Profilaktyki zakłada przestrzeganie następujących zasad: 1. Zasada bezpieczeństwa uczestników przejawia się w respektowaniu podmiotowości wszystkich uczestników procesu oddziaływań profilaktycznych, wzajemnym poszanowaniu ich godności i indywidualności, zapewnieniu dyskrecji. Koordynatorzy działań profilaktycznych powinni posiadać przygotowanie pedagogiczne i projektować oraz prowadzić działania odpowiednie do wieku i poziomu rozwoju uczestników, z uwzględnieniem obowiązującego systemu wartości określonych w Szkolnym Programie Wychowawczym adekwatnie do stopnia wrażliwości uczestników. Za sprzeczne z założeniami Programu uznaje się stosowanie technik, które naruszają mechanizmy obronne osobowości (terapeutycznych, psychomanipulacyjnych). 2. Zasada adekwatność oddziaływań polega na dostosowaniu projektowanych zadań i sposobów ich realizacji do potrzeb i problemów odbiorców. 3. Zasada skuteczności zakłada konsekwencję zaprojektowanych i realizowanych działań. Powinny one być zgodne z aktualnym stanem wiedzy z dziedziny, której dotyczą, wykorzystywać wiedzę dotyczącą sprawdzonych strategii, form i metod oddziaływania, odpowiadać na zapotrzebowanie środowiska szkolnego oraz opierać się na podstawach wiedzy z zakresu psychologii rozwojowej. Za najbardziej skuteczne uznaje się działania zintegrowane z programem szkolnym (dydaktycznym i wychowawczym). 4. Zasada rzetelności przejawia się w projektowaniu działań w oparciu o rzetelne, zweryfikowane dane. Jednocześnie przekazywane w trakcie procesu profilaktyki informacje powinny uwzględniać poziom już posiadanej wiedzy (zbyt wczesne wkraczanie z informacjami na temat zagrożeń może podsuwać pomysły na niepożądane zachowania), być rzeczowe (odwoływanie się do emocji, np. straszenie, może powodować obronne odrzucanie zagrażających informacji lub też pobudzać ciekawość). 8

9 Rozpoznane czynniki ryzyka Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające ryzyko wystąpienia zachowań problemowych i związanych z nimi szkód. Są one zróżnicowane w zależności od rodzaju problemu objętego profilaktyką (od kilkunastu do ponad stu, w zależności od typu problemu). Do zdiagnozowanych czynników ryzyka należą: Środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, promujące dane wzorce zachowań. Modelowanie niepożądanych zachowań w domu i w szkole. Grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne. Dysfunkcje rozwojowe i zaburzenia w rozwoju. Słabe wyniki w nauce. Dysfunkcyjność środowiska rodzinnego dziecka. Niewłaściwa organizacja życia szkoły. Wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych. ZACHOWANIA RYZYKOWNE Zachowania ryzykowne, to działania zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji psychologicznych, społecznych i zdrowotnych. Na podstawie konsultacji ze wszystkimi środowiskami szkoły ustalono: Zachowania ryzykowne dostrzegane przez środowisko szkoły wulgaryzmy, brak kultury osobistej brak zainteresowania nauką Prawdopodobne przyczyny obyczaj środowiskowy wzorce wyniesione z domu chęć zaimponowania wzorce w mediach niewłaściwe relacje nauczyciel-uczeń brak reakcji nauczyciela i innych dorosłych ubóstwo językowe niedostosowanie wymagań do poziomu uczniów lenistwo brak dyscypliny i konsekwencji deficyty rozwojowe mała atrakcyjność zajęć negatywny wpływ grupy rówieśniczej brak zainteresowania ze strony rodziców, zaniedbanie środowiskowe kryzys motywacyjny 9

10 palenie papierosów i picie alkoholu, używanie środków psychoaktywnych zachowania agresywne uzależnienie środków masowego przekazu, gier i Internetu ciekawość, łatwy dostęp wzory w otoczeniu dziecka brak kontroli nad wydatkami dziecka negatywny wpływ grupy rówieśniczej brak kontroli i zainteresowania dzieckiem niedostateczna wiedza na temat skutków łatwy dostęp do destrukcyjnych informacji zawartych na stronach internetowych- gotowe recepty używek negatywne wzorce, także w mediach niewłaściwe używanie komunikatorów przemoc w rodzinie sytuacja materialna rodziny liczebność klas, duża liczba uczniów w szkole chęć dominowania, zaistnienia w grupie moda na agresję w grupie rówieśniczej nieumiejętność radzenia sobie z problemami nieumiejętność rozwiązywania sytuacji konfliktowych i zachowania się w sytuacjach trudnych niedostateczny nadzór dorosłych brak konsekwencji brak kontroli czasu wolnego dzieci łatwy dostęp do telewizji, komputera, Internetu moda wśród rówieśników niedostrzeganie zagrożeń przez dorosłych chęć zaimponowania wygoda rodziców Czynniki chroniące Czynniki chroniące, to wszystkie elementy osłabiające oddziaływanie czynników ryzyka. Istotną rolę w podejmowanych działaniach profilaktycznych i ich efektywności odgrywa naszym zdaniem: silna więź z rodzicami, zainteresowanie dorosłych zainteresowanie nauką i własnym rozwojem, aktywność, ciekawość poznawcza dziecka zakorzenienie w tradycji społeczności i szacunek dla jej norm praktyki religijne konstruktywna grupa rówieśnicza autorytety w środowisku dziecka Cele profilaktyki szkolnej o Ochrona uczniów przed zagrożeniami. o Reagowanie na pojawiające się zagrożenia. 10

11 Zadania profilaktyki szkolnej Na znajomości czynników ryzyka rozpoznanych przez środowisko szkoły oraz czynnikach chroniących oparto szczegółowe zadania Szkolnego Programu Profilaktyki. o Integralna profilaktyka środowiskowa w zakresie budowania wzorców pożądanych zachowań i autorytetów. o Dostarczenie rzetelnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym wskazanie zachowań eliminujących zagrożenie. o Dostarczenie informacji na temat zasad i procedur postępowania w określonych sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia. o Pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych. o Rozwijanie możliwości podejmowania działań alternatywnych poprzez zaangażowanie uczniów w działalność pozytywną. o Reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych. o Oddziaływania profilaktyczne Zadanie Budowanie integralnej profilaktyki środowiskowej Sposoby realizacji Wspólne ustalanie zakresu pracy wychowawczej na każdy rok nauki oparte na zdiagnozowanych potrzebach i oczekiwaniach Angażowanie rodziców do współdziałania, poprzez projektowanie ról i zachęcanie do inicjatyw Organizacja działań sprzyjających integracji środowiska klasy-uczniowie, rodzice, wychowawca na wszystkich etapach kształcenia Budowanie tradycji uczestnictwa rodziców w życiu szkoły i klasy Doskonalenie umiejętności wychowawczych rodziców poprzez organizację szkoleń, warsztatów itp. Systematyczna wymiana informacji o funkcjonowaniu dziecka w środowisku szkolnym i podejmowanych działaniach Zasięganie opinii rodziców w sprawach dziecka, klasy, szkoły. Stała praca nad budowaniem pozytywnych relacji w kontaktach Nauczyciel-Rodzic Kontynuacja kampanii Szkoła bez przemocy Współpraca z organizacjami działającymi na rzecz dziecka Współpraca ze środowiskiem lokalnym w kształtowaniu właściwych postaw 11

12 Dostarczenie rzetelnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym wskazanie zachowań eliminujących zagrożenie. Dostarczenie informacji na temat zasad i procedur postępowania w określonych sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia. Pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych. Rozwijanie możliwości podejmowania działań alternatywnych poprzez zaangażowanie uczniów w działalność pozytywną. Reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania za- Realizacja szkolnego programu naprawczego Realizacja zagadnień i programów profilaktycznych zgodnych z potrzebami środowiska klasy, szkoły Podejmowanie na różnych przedmiotach zgodnie z podstawą programową zagadnień zachowań ryzykownych i sytuacji zagrożeń. Organizacja spotkań z ekspertami i doskonalenie własnych umiejętności pedagogicznych Podejmowanie także przez działania praktyczne zagadnień bezpiecznego korzystania z urządzeń technicznych Realizacja zagadnień Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Stwarzanie sytuacji symulacji zagrożeń i doskonalenie umiejętności zachowania się w sytuacjach zagrożenia. Organizowanie spotkań i zajęć z udziałem przedstawicieli policji, straży pożarnej, służby zdrowia... Angażowanie do uczestnictwa w konkursach i projektach podejmujących zagadnienia profilaktyki i zagrożeń Podejmowanie zagadnień stresu i umiejętności jego pokonywania na zajęciach wychowawczych Opieka pedagoga szkolnego i współpraca z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną i innymi instytucjami wspomagającymi rozwój dziecka Wprowadzanie elementów socjoterapii i kształtowanie umiejętności asertywnych Stwarzanie sytuacji sprzyjających nawiązywaniu poprawnych kontaktów z innymi członkami społeczności szkolnej i doskonalących umiejętności komunikacyjne uczniów oraz ich zdolność do empatii. Nabywanie umiejętności mediacji w rozwiązywaniu sporów Zorganizowanie szkolenia w zakresie mediacji rówieśniczych Organizacja różnorodnych form działań pozalekcyjnych angażujących uczniów i konsekwentne uczestnictwo dzieci w zadeklarowanych zajęciach Organizacja działań budujących demokratyczne postawy uczniów, zwłaszcza działań samorządowych Podejmowanie inicjatyw uczniów (rodziców) sprzyjających kształceniu postaw samoakceptacji i rozwijaniu zainteresowań i predyspozycji Integrowanie zespołów klasowych Promowanie w środowisku szkoły różnych form aktywności i osiągnięć uczniów Diagnozowanie sytuacji wychowawczej w klasie i szkole Natychmiastowa interwencja w przypadku zaobserwowania niepożądanych zachowań 12

13 chowań ryzykownych. Konsekwentne stosowanie procedury reagowania doraźnego i długofalowego Przekazywanie informacji o funkcjonowaniu dziecka i zaobserwowanych sytuacjach wychowawcy (rodzicowi) Analizowanie i projektowanie działań adekwatnych do sytuacji (w odniesieniu do ucznia, grupy, klasy...) w porozumieniu z zespołem wychowawczym i rodzicami 13

14 10. EWALUACJA PROGRAMU Oceny efektów realizacji Szkolnego Programu Profilaktyki, obok bieżącego monitorowania oraz samooceny przeprowadzanej przez zainteresowane podmioty, dokonuje się w trakcie posiedzeń Rady Pedagogicznej kwalifikacyjnych i podsumowujących pracę szkoły. Ocenie poddawane są następujące elementy: funkcjonowanie pomocy pedagogicznej, ocena sytuacji wychowawczej na spotkaniach z wychowawcami klas, realizacja zaleceń zawartych w orzeczeniach Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej oraz poradni specjalistycznych, realizacja tematyki profilaktycznej zawartych w planach pracy wychowawców klas, udział nauczycieli w formach doskonalenia zawodowego z zakresu profilaktyki, innowacje i projekty wychowawcze w zakresie profilaktyki, realizacja programów profilaktycznych, występowanie czynników, rodzajów i przyczyn zachowań ryzykownych, Podstawę dla formułowania ocen realizacji Szkolnego Programu Profilaktyki stanowią narzędzia stosowane w ramach wewnętrznego mierzenia jakości pracy: - Zapisy w dokumentacji, - Sprawozdania z realizacji planów, - Analizy - Ankiety, - Scenariusze zajęć, - Gazetki profilaktyczne i wystawy, - Udział w konkursach, apelach i akcjach promujących zdrowie, - Protokoły, - Obserwacje, - Projekty działań 14

15 Opracowanie: Dorota Rusiłowicz Urszula Bach Przy współpracy zespołu: Urszula Arciszewska Aneta Baranowska Renata Biskup Helena Czaban Urszula Gryszko-Kuźmin Beata Jamiołkowska Urszula Kiryluk Walentyna Makal Program uzgodniono z radą Rodziców r. 15