(13) B1 PL B1 C07D 335/06 RZECZPOSPOLITA POLSKA(12)OPIS PATENTOWY (19) PL (11) C07D 311/58

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA(12)OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: ( 5 1 ) I n t C l 5 : C07D 311/58 C07D 335/06 (22) Data zgłoszenia: (54)Sposób wytwarzania nowych pochodnych chromanu i tiochromanu (30) Pierwszeństwo: SE, (73)Uprawniony z patentu: Aktieboiaget Astra, Södertälje, SE (62) Numer zgłoszenia, z którego nastąpiło wydzielenie: (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 16/92 (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 08/94 ( 7 2 ) Twórcy wynalazku: Lars-Gunnar Larsson, Hölö, SE Rolf Norśen, Södertälje, SE Lucy A. Renyi, Skärholmen, SE Svante B. Ross, Södertälje, SE Daniel D. Sohn, Södertälje, SE Björn E. Svensson, Södertälje, SE Seth O. Thorberg, Järna, SE (74) Pełnomocnik: Dehnel Zofia, PHZ POLSERVICE PL B1 (57) 1. Sposób wytwarzania nowych pochodnych c h r o m a n u i tiochromanu o ogólnym wzorze 1, w którym X oznacza atom tlenu lub grupę o wzorze 2. w którym p oznacza liczbę całkowitą 0, 1 lub 2. R oznacza atom wodoru, atom fluoru lub C 1-C6-alkll, R 1 oznacza atom wodoru. C 1-C6-alkil lub C2-C6-alkenyl. R2 oznacza atom wodoru. C 1-C6-alkil, C2-C6-alkenyl, C 1-C4-alkiloaryl, w którym aryl oznacza fenyl, nafty!, bifenyl, denyl. furyl, piryl, pirymidyl lub pirydynyl. R4 oznacza atom wodoru lub atom chlorowca, R7 oznacza C 1 -C6-alkil. C2-C6-alkenyl lub fenyl, tienyl. furyl, pirydyl, pirymidyl, pirazynyl, pirydazynyl, tiazolil, izotiazolil, oksazolil. izoksazolil, pirazolil, piperazynyl, lub morfolinyl. ewentualnie podstawione je d nym lub kilkoma atomami chlorowca lub C 1-C6-alkilem. w postaci enancjomeru, lub soli, znamienny tym, że pochodną 5-karboksychromanu/ tiochromanu o ogólnym wzorze 4. w którym X, R. R 1, R21R4 mają wyżej podane znaczenie, a Z oznacza atom chloru lub bromu przekształ ca się działaniem R7LI, w którym R7 ma wyżej podane znaczenie, po czym ewentualnie otrzymany związek o wzorze 1 w postaci zasady przekształca się w sól addycyjną z kwasem lub otrzymaną sól przekształca się w zasadę lub inną sól addycyjną z kwasem, albo ewentualnie otrzymaną mieszaninę izomeryczną rozdziela się na czyste enancjomery. Wz ó r 1 Wzó r 2 W zór 4

2 Sposób wytwarzania nowych pochodnych chromanu i tiochromanu Zastrzeżenia patentowe 1. Sposób wytwarzania nowych pochodnych chromanu i tiochromanu o ogólnym wzorze 1, w którym X oznacza atom tlenu lub grupę o wzorze 2, w którym p oznacza liczbę całkowitą 0, 1 lub 2, R oznacza atom wodoru, atom fluoru lub C1-C6-alkil, R1 oznacza atom wodoru, C1-C6-alkil lub C2-C6-alkenyl, R2 oznacza atom wodoru, C1-C6-alkil, C2-C6-alkenyl, C1-C4-alkiloaryl, w którym aryl oznacza fenyl, naftyl, bifenyl, tienyl, furyl, piryl, pirymidyl lub pirydynyl, R4 oznacza atom wodoru lub atom chlorowca, R7 oznacza C1-C6-alkil, C2-C6-alkenyl lub fenyl, tienyl, furyl, pirydyl, pirymidyl, pirazynyl, pirydazynyl, tiazolil, izotiazolil, oksazolil, izoksazolil, pirazolil, piperazynyl, lub morfolinyl, ewentualnie podstawione jednym lub kilkoma atomami chlorowca lub Ci-C6-alkilem, w postaci enancjomeru, lub soli, znamienny tym, że pochodną 5-karboksychromanu/tiochromanu o ogólnym wzorze 4, w którym X, R, R1, R2 i R4 mają wyżej podane znaczenie, a Z oznacza atom chloru lub bromu przekształca się działaniem R7L1, w którym R7 ma wyżej podane znaczenie, po czym ewentualnie otrzymany związek o wzorze 1 w postaci zasady przekształca się w sól addycyjną z kwasem lub otrzymaną sól przekształca się w zasadę lub inną sól addycyjną z kwasem, albo ewentualnie otrzymaną mieszaninę izomeryczną rozdziela się na czyste enancjomery. 2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze 4, w którym R1i R2, takie same lub różne, są wybrane z grupy obejmującej atom wodoru, n-propyl, izopropyl i cyklopropyl, a X, p, R i R4 mają znaczenie, podane w zastrz Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze R7Li, w którym R7 oznacza C1-C4-alkil, fenyl, furyl lub tienyl ewentualnie podstawione atomem chlorowca. 4. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że związek o wzorze 4, w którym R i R4 oznaczają atomy wodoru, R1i R2 oznaczają n- propyl, a X oznacza atom tlenu lub grupę o wzorze 2, w którym p oznacza liczbę całkowitą 0, 1 lub 2, poddaje się reakcji ze związkiem o wzorze R7Li, w którym R7 oznacza metyl, etyl, n- propyl, izopropyl, cyklopropyl, n-butyl, izobutyl, t-butyl, cyklobutyl, tienyl, furyl, fenyl lub fluorofenyl. 5. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze 4, w którym R4 oznacza atom chlorowca w położeniu 8, a X, p, R, R1i R2 mają znaczenie, podane w zastrz. 1. * * * Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych pochodnych podstawionych 3-aminochromanów i tiochromanów, ich enancjomerów i soli, mających zastosowanie jako składniki kompozycji farmaceutycznych do leczenia zaburzeń centralnego układu nerwowego. Związki wytwarzane sposobem według wynalazku działają na centralny układ nerwowy /CNS/, a ponadto selektywnie oddziaływują na receptory 5-hydroksy-tryptaminy u ssaków, włączając człowieka. Terapeutycznie użyteczne 3-amino-dihydro/1/-benzopiran i benzotiopiran oddziałujące na receptory 5-hydroksytryptaminy w neuronach ssaków są opisane w EP Te znane związki mają wzór 10, w którym Z oznacza atom tlenu lub siarki, R oznacza atom wodoru lub niższą grupę alkilową, R1oznacza atom wodoru, niższą grupę alkilową lub arylo/niższą alkilową/, R2 oznacza atom wodoru, niższą grupę alkilową lub arylo/niższą alkilową/, R1 i R2 razem tworzą pierścień z 4-6 atomami węgla, R3 oznacza atom wodoru, grupę hydroksylową, niższą grupę alkoksylową, arylo/niższą alkoksylową/, aryloksylową lub arylo-

3 ksylową, gdy Z oznacza atom tlenu, a R3 jest w 5-lub 8- pozycji, kiedy Z oznacza atom tlenu, R4 i R5 oznaczają niezależnie atom wodoru, niższą grupę alkilową lub atom chlorowca, /jednolub dwu-8-tlenek powyższych, kiedy Z oznacza atom siarki/ i mogą mieć postać farmaceutycznie zaakceptowanych soli. Chlorowodorek 3-chromanoaminowy z dwiema grupami alkilowymi w pierścieniu aromatycznym wykazuje aktywność stymulującą centralny układ nerwowy, jak opisano w J.Med.Chem. 15, str /1972/. Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych związków, które mają wysokie powinowactwo do receptorów 5-hydroksy- tryptaminy w centralnym układzie nerwowym i jednocześnie działających jako agoniści, częściowi agoniści lub antagoniści receptorów serotoniny. Nowe związki o wzorze 1 wytworzone sposobem według wynalazku, ich enancjomery i sole są użyteczne w leczeniu zespołów chorobowych i zaburzeń zależnych od 5-hydroksy-tryptaminy, takich jak depresja, lęki, brak łaknienia, otępienie starcze, choroba Alzheimera, migrena, zaburzenia termoregulacji i seksualne. Ponadto omawiane związki i ich enancjomery lub sole mają zastosowanie łagodzenia bólu i modulacji układu krwionośnego. Sposobem według wynalazku wytwarza się związki o wzorze 1, w którym X oznacza atom tlenu lub grupę o wzorze 2, w którym p oznacza liczbę całkowitą 0, 1 lub 2, R oznacza atom wodoru, atom fluru lub C1-C6-alkil. R1 oznacza atom wodoru, C1-C6-alkil lub C2-C6-alkenyl R2 oznacza atom wodoru, C1-C6-alkil, C2-C6- alkenyl, C1-C4-alkiloaryl, w którym aryl oznacza fenyl, naftyl, bifenyl, tienyl, furyl, piryl, pirymidyl lub pirydynyl, R4 oznacza atom wodoru lub atom chlorowca, R7 oznacza C1-C6-alkil, C2-C6-alkenyl lub fenyl, tienyl, furyl, pirydyl, pirymidyl, pirazynyl, pirydazynyl, tiazolil, izotiazolil, oksazolil, izoksazolil, pirazolil, piperazynyl, lub morfolinyl, ewentualnie podstawione jednym lub kilkoma atomami chlorowca lub C1-C6- alkilem, w postaci enancjomeru lub soli. Preparat farmaceutyczny zawiera jako aktywny składnik związek o wzorze 1, w którym X, p, R, R1, R2, R4 i R7 mają wyżej podane znaczenie. Korzystną grupą terapeutycznie aktywnych związków o wzorze 1 są te, w których R1i R2 oznaczają niezależnie atom wodoru, grupę n- propylową, izopropylową lub cyklopropylową. Korzystną grupą R7 jest grupa C1-C6 alkilowa, na przykład metylowa, etylowa, n-propylowa, izopropylowa, cyklopropylową, n- bytylowa, izobutylow a,iiirz.-butylowa i cyklobutylowa lub arylowa, to znaczy fenyl, tienyl, fluorofenyl i furyl. Inną korzystną grupą związków aktywnych są związki, w których R4 oznacza atom chlorowca w pozycji 8, a także ich enancjomery. Związki o wzorze 1, w którym miejscu grupy COR7 występuje grupa CN, COOH, COO1,C OBr, NH2, N3, NO2 lub SO3CF3 są nowymi półproduktami do wytwarzania aktywnych terapeutycznych związków o wzorze 1. Grupa C 1-C6 alkilowa we wzorze 1 oznacza nierozgałęzioną, rozgałęzioną lub cykliczną grupę alkilową mającą 1 do 6 atomów węgla, na przykład metyl, etyl, n-propyl, izopropyl, izobutyl, n- butyl, t-butyl, n-pentyl, izopentyl, t-pentyl, neo-pentyl, n- heksyl, izoheksyl, cyklopropyl, cyklobutyl, cyklopentyl, cykloheksyl, metylocyklopropyl, etylocyldopropyl, metylocyklobutyl. Korzystnie grupy alkilowe mają 1 do 4 atomów węgla. Grupa C2-C6 alkenylowa we wzorze 1 oznacza nierozgałęziony, rozgałęziony łańcuch węglowy złożony z 2 do 6 atomów węgla, zawierający jedno lub dwa podwójne wiązania, na przykład allil, propenyl, izopropenyl, butenyl, izobutenyl, pentenyl, izopentenyl. Korzystna grupa alkenylowa ma 2 do 4 atomów węgla i jedno podwójne wiązanie. Korzystne są grupy C1-C4 alkiloarylowe, niepodstawionę lub podstawione grupy fenyloalkilowe, w których grupa alkilowa jest nierozgałęziona lub rozgałęziona lub rozgałęzionym alkilem złożonym z 1 do 4 atomów węgla, a pierścień aromatyczny może być podstawiony jednym lub kilkoma atomami fluoru, chloru, bromu lub jodu, grupami metylową, etylową w pozycji meta lub/i para. Na przykład może to być benzyl, fenyloetyl, fenylopropyl, wyjątkowo korzystnie fenylopropyl. Chlorowiec we wzorze 1 oznacza atom fluoru, chloru, bromu lub jodu, korzystnie atom fluoru, chloru i bromu.

4 Związki wytworzone sposobem według wynalazku mają jeden lub dwa asymetryczne atomy węgla. Jeżeli B oznacza atom wodoru, to związek ma asymetryczny atom węgla obok atomu azotu czyli C3, a jeżeli R oznacza grupę C 1-C6 alkilową, to związki mają asymetryczny atom węgla obok atomu azotu i asymetryczny atom węgla obok grupy alkilowej, to znaczy C4. Tak więc związek występuje w dwóch lub czterech izomerach optycznych, to znaczy enancjomerach. Zarówno enancjomery, jak i ich mieszanina racemiczna, może być wytworzona sposobem według wynalazku. Właściwości terapeutyczne w mniejszym lub większym stopniu mogą być przypisywane mieszaninie racemicznej lub poszczególnym enancjomerom. Organiczne i nieorganiczne kwasy mogą być wykorzystane do wytwarzania nietoksycznych, akceptowanych terapeutycznie soli kwasowych związków wytwarzanych sposobem według wynalazku. Przykładowe kwasy to siarkowy, azotowy, fosforowy, szczawiowy, solny, mrówkowy, bromowodorowy, cytrynowy, octowy, mlekowy, winowy, etanodwusulfonowy, amidosulfonowy, bursztynowy, metylosulfonowy, propionowy, glikolowy, jabłkowy, glukonowy, pirogronianowy, fenylooctowy, 4-aminobenzoesowy, antranilowy, salicylowy, 4-aminosalicylowy, 4-hydroksybenzoesowy, nikotynowy, metansulfonowy, etanosulfonowy, hydroksymetanosulfonowy, benzenosulfonowy, p-toluenosulfonowy, sulfanilowy, naftalenosulfonowy, askorbinowy, cykloheksyloamidosulfonowy, fumarowy, maleinowy, i benzoesowy. Te sole można łatwo wytworzyć sposobem według wynalazku. Sposób wytworzenia związków o wzorze 1 wymaga przeprowadzenia następujących reakcji wytwarzania związków wyjściowych: a/ Przekształcenia związków o wzorze 3 /schemat 1 na rysunku/, w którym Y oznacza grupę opuszczającą taką, jak sulfonotrójfluorometanową /OSO2CF3/, atom chlorowca, na przykład atom Cl lub Br, a X, R, Ri, R2 i R4 mają wyżej podane znaczenie, przez podstawienie grupy Y grupą karboksylową o wzorze C O Z, w którym Z oznacza atom Cl lub Br, grupę OH, lub grupę o wzorze CRP, w którym Rp oznacza grupę C1-C6 alkilową, w celu wytworzenia związku o wzorze 4. Związek o wzorze 3 może być przekształcony w związek o wzorze 4 w następującym cyklu katalitycznym. Metal M powinien być metalem przejściowym o wartościowości 0, takim jak Pd lub Ni i zdolnym do ulegania addycji oksydacyjnej do wiązania Y-aryl, na przykład wiązań aryl -SO3CF3, M można wytwarzać in situ, z M11. Przez działanie tlenkiem węgla/co/ wytwarza się aryl -CO-MII-Y. Przekształcenia te ilustruje schemat 2 na rysunku. Następnymi reagentami są alkohol, taki jak alkanol, na przykład metanol, etanol, zasada aminowa taka, jak trialkiloamina, na przykład trietyloamina w obojętnym rozpuszczalniku organicznym, korzystnie polarnym, aprotonowym rozpuszczalniku, takim jak dietyloformamid /DMF/, dietylosulfotlenek /DMSO/, aceton, acetonitryl. Normalnie reakcję prowadzi się w temperaturze pomiędzy 40 a 120 i pod ciśnieniem pomiędzy 100 a 500 kpa. Po tym ewentualnie można prowadzić hydrolizę i działać halogenkiem tionylu, na przykład chlorkiem tionylu, w celu otrzymania odpowiedniej pochodnej kwasohalogenkowej. b/ Związek o wzorze 4 można także wytworzyć w procesie opisanym poniżej. W reakcji takiej jak cykl katalityczny przy użyciu metanolu przejściowego o wartości zero M, takiego jak Pd lub Ni, zdolnego do ulegania addycji oksydacyjnej do Z-Y, w którym Z oznacza atom Cl lub Br, grupę OH lub grupę o wzorze ORp, w którym Rp oznacza grupę C1-C6 alkilową, a Y oznacza grupę opuszczającą, taką jak SO3CF3 lub atom chlorowca, po działaniu tlenkiem węgla następuje przyłączenie związku o wzorze 8. w którym X, R, R1, R2 i R4 mają wyżej podane znaczenie, co ilustruje schemat 3, Z-SO-M 1-Y może być także bezpośrednio wytworzony z Z-COC1. Warunki reakcji i odczynniki są takie same jak opisane powyżej w punkcie a. Hydroliza odpowiednich estrów kwasów karboksylowych daje wolne kwasy, które mogą być przekształcone w chlorki kwasowe. Zgodnie ze sposobem według wynalazku przeprowadza się przekształcenie pochodnej 5-karboksychromanu/tiochromanu o wzorze 4, /schemat 4/, w którym X, R, R1, R2 i R4 mają wyżej podane znaczenie, a Z oznacza atom chloru lub bromu, przez użycie związku o wzorze R7Li, w którym R7 ma wyżej podane znaczenie, w celu otrzymania odpowiednich pochodnych 5- ketochromanów/tiochromanów. Odpowiednimi związkami o wzorze R7Li są alkilolit, na przykład CH 3Li, alkenylolit, na przykład CH2CHL1 lub arylolit, na przykład fenylolit. Reakcję

5 prowadzi się w obojętnym rozpuszczalniku organicznym, korzystnie niepolamym, aprotonowym rozpuszczalniku, takim jak etery, na przykład eter etylowy, tetrahydrofu ran, w temperaturze pomiędzy -50 a +50 C. Związki wytwarzane sposobem według wynalazku podaje się doustnie, doodbytniczo lub wstrzykuje się w formie preparatów farmaceutycznych, zawierających składnik aktywny jako wolną zasadę lub akceptowaną farmaceutycznie, nietoksyczną sól kwasową, na przykład chlorowodorek, bromowodorek, mleczan, octan, fosforan, siarczan, sulfaminian, cytrynian, winian, szczawian, w zaakceptowanych farmaceutycznie formach leku. Formy leku mogą być stałe, półstałe i ciekłe. Przeważnie substancja aktywna stanowi od 0,1 do 99% wagowych preparatu, 0,5 do 20% wagowych dla preparatów przewidzianych do wstrzykiwali i 0,2 do 50% wagowych dla preparatów przydatnych do podawania doustnego. Do wytworzenia preparatu farmaceutycznego zawierającego związek o wzorze 1 w jednostkowej formie dawkowania doustnego, wybrany związek może być mieszany ze stałą zaróbką, na przykład laktozą, sacharozą, sorbitolem, mannitolem lub skrobią, taką jak skrobia ziemniaczana, zbożowa lub amylopektyny, z pochodnymi celulozy, z materiałem wiążącym, takim jak żelatyna lub poliwinylopyrolidon i ze środkiem poślizgowym, takim jak stearynian magnezowy, stearynian wapniowy, glikol polietylenowy, woski, parafiny i tym podobne, a następnie sprasowany w tabletki. Jeśli są wymagane tabletki powlekane, to rdzeń, przygotowany jak opisano powyżej, może być powleczony stężonym roztworem cukru, który może zawierać na przykład gumę arabską, żelatynę, talk, dwutlenek tytanu i tym podobne. Alternatywnie, rdzeń może być powleczony polimerem, znanym fachowcom, rozpuszczonym w łatwo parującym rozpuszczalniku organicznym lub mieszaninie rozpuszczalników organicznych. Do powłoczek można dodawać barwników w celu ułatwienia rozróżnienia tabletek zawierających różne substancje aktywne lub różne ilości jednej substancji aktywnej. Do wytwarzania miękkich kapsułek żelatynowych substancja aktywna może być dodawana do oleju roślinnego lub glikolu polietylenowego. Twarde kapsułki żelatynowe mogą zawierać granulki substancji aktywnej i używanych powyżej zaróbek do tabletek, na przykład laktozy, sacharozy, sorbitolu, mannitolu, skrobi /na przykład ziemniaczanej, zbożowej lub amylopektyn/, pochodnych celulozy lub żelatyny. Żelatynowe kapsułki można napełnić ciekłą lub półstałą formą leku. Formy leku do podawania doodbytniczego mogą być roztworami lub zawiesinami, lub w formie czopków zawierających aktywną substancję domieszaną do neutralnego tłuszczu będącego nośnikiem, lub w formie doodbytniczych kapsułek żelatynowych zawierających aktywną substancję domieszaną do oleju roślinnego lub oleju parafinowego. Ciekłe preparaty do podawania doustnego mogą być w formie syropów lub zawiesin, na przykład roztworów zawierających od około 0,2% do około 20% wagowych substancji aktywnej, w równowadze z cukrem i mieszaniną etanolu, wody, glicerolu i glikolu propylenowego. Ewentualnie takie ciekłe preparaty mogą zawierać substancje koloryzujące, smakowe, sacharynę i karboksymetylocelulozę jako zagęstnik lub inne zaróbki znane fachowcom. Roztwory do podawania pozajelitowego przez wstrzykiwanie mogą być wytworzone w formie roztworów wodnych rozpuszczalnych w wodzie, akceptowanych farmaceutycznie soli substancji aktywnej, korzystnie w stężeniu od około 0,5% do około 10% wagowych. Roztwory te mogą zawierać także substancje stabilizujące i/lub substancje buforujące i mogą być przewidziane do podawania w ampułkach zawierających różne dawki. Korzystne dawki dzienne związku wytworzonego sposobem według wynalazku do podawania ludziom wynoszą około 0, mg/kg wagi ciała przy stosowaniu doustnym i 0, mg/kg wagi ciała przy stosowaniu pozajelitowym. Farmakologia. Farmakologiczne leczenie depresji u człowieka. Dowiedziono, że u pacjentów z depresją jest zaburzone przewodzenie nerwowe w centralnym układzie nerwowym. Zaburzenia te są wynikiem zakłóceń w pojawianiu się neurotransmiterów: noradrenaliny /NA/ - i 5-hydroksytryptaminy /5-HT/. Dlatego leki, które najczęściej się stosuje w leczeniu depresji, powodują polepszenie przewodzenia nerwowego wpływając na jeden lub oba z fizjologicznych agonistów. Z dostępnych danych wynika, że wzmożenie przewodzenia nerwowego przez 5-HT może początkowo polepszyć depresyjny nastrój i lęk,

6 natomiast wzmożenie przewodzenia nerwowego przez noradrenalinę wpływa raczej na opóźnienie wystąpienia objawów u pacjentów z depresją. W ostatnich latach starano się opracować nowe leki wpływające z wysoką selektywnością na przewodzenie nerwowe przez 5-HT w centralnymi układzie nerwowym. Mechanizm działania leków używanych obecnie w leczeniu depresji psychicznej jest niejasny, na przykład: działają przez hamowanie wychwytu neurotransmiterów /NA 1/ lub /5-HT/ uwolnionych przez zakończenia nerwowe centralnego układu nerwowego, tak więc zwiększają stężenie tych neurotransmiterów w przestrzeni synaptycznej i poprawiają odpowiednie przewodzenie nerwowe. Zupełnie inną drogą poprawy przewodzenia nerwowego w 5-HT- neutronach centralnego układu nerwowego jest użycie bezpośrednich agonistów 5 -HT-receptorów. W celu zminimalizowania efektów ubocznych korzystnie jest, gdy związki agonistyczne wykazują wysoką selektywność w stosunku do tych receptorów. Drugą zupełnie inną drogą poprawy przewodzenia nerwowego przez 5- HT-receptory jest antagonizowanie inhibicyjnych autoreceptorów obecnych na komórkach 5-HT-neuronów. Stwierdzono, że grupa związków o wzorze 1 ma selektywne, bezpośrednie działanie stymulujące lub hamujące na podgrupę ośrodkowych 5-HT-receptorów. Ponadto zaobserwowano, że niektóre z tych związków wykazują szczególnie dobrą bioprzyswajalność po podaniu doustnym. W celu polepszania efektu stymulującego 5-HT- receptory i selektywności, zmierzono powinowactwo tych związków do różnych receptorów mózgu szczura in vitro, używając testu receptorowego /Ki nm/. Test in vitro: test wiązania z receptorami. Test wiązania z receptorami 5HT1A. Korę mózgową i hipokamp każdego szczura rozdrabnia się i homogenizuje w 15 ml 50 mm buforu Tris-HCl, 4,0 mm CaCl2 i 5,7 mk kwasu askorbinowego, ph 7,5, w lodzie przy użyciu Ultra-Turrax /Janke and Kunkel, Staufen, FRG/ przez 10 sekund. Po odwirowaniu przez 12,5 minuty przy 17,000 obrotów na minutę / x g w wirówce Beckman, z oziębionym rotorem, JA-17, Beckman, Palo Alto, CA, USA/, osad zawiesza się ponownie w tym samym buforze i powtarza homogenizację i odwirowanie. Do każdego osadu dodaje się 5 ml oziębionego 0,32 M roztworu sacharozy i homogenizuje się przez 5 sekund. Próbki te przechowuje się zamrożone w temperaturze -70 C. Przed użyciem rozcieńcza się je buforem do stężenia 8 mg tkanki/ml i homogenizuje przez 10 sekund. Homogenaty tkankowe inkubuje się przez 10 minut w temperaturze 37 C, dodaje się 10µ M pargiliny i inkubuje się przez następne 10 minut. Test wiązania z receptorami został opisany przez Percutka, J.Neurochem, 47, , /1986/. Mieszanina reakcyjna /2 ml/ zawiera 3H-8-OH-DPAT /0,25 do 8 nm/, 5 mg/ml homogenatu tkankowego w 50 mm buforze Tris-HCl zawierającym 4,0 mm CaCl2, 5,7 mm kwasu askorbinowego, ph 7,5. Analizuje się sześć różnych stężeń 3H-8-DPAT. Badanie wiązania rozpoczyna się dodając homogenatu tkankowego i inkubuje się przez 10 minut w temperaturze 37 C. Mieszaninę reakcyjną filtruje się przez filtry szklane Watman GF/B z Brandel Cell Harvester /Gaithersburg, MD, USA/. Filtry przemywa się dwukrotnie 5 ml lodowatego 50 mm buforu Tris-HCl, ph 7,5 i liczy się z 5 ml Ready-solv HP /Beckman/ w liczniku scyntylacyjnym Beckman LS Wiązanie niespecyficzne mierzy się dodając 10 µm-ht do mieszaniny reakcyjnej. Wyniki badań liczy się komputerowo nieliniową analizą najmniejszych kwadratów [Munson i Rodbard, Anal.Biochem. 107, , /1980/]. Wyniki wyraża się jako Ki i podaje w nm. 3-dipropyloamino-5-acetylochroman ma K1=1,0 /nm/, 3-dipropyloamino-5-/2-tienylo/karbonylochroman ma K1=1,7 /nm/. Następujące przykłady ilustrują sposób według wynalazku, przy czym przykłady I, II, III i IV ilustrują wytwarzanie związków wyjściowych. Przykład I. 3-Dipropyloamino-5- trifluorometanosulfonylochroman. 3-Dipropyloamino-5-hydroksychroman [Thorberg i wsp., Acta Pharm. Succ. 24 /1987/] /1,4 g, 4,0 mmola/ i N,N-dimetyloamino-pirydynę /0,1 g, 0,75 mmola/ rozpuszczono w 50 ml dwuchlorku metylenu /CH2CI2/ i oziębiono do temperatury -30 C. Następnie dodano 2,4,6-kolidyny /0,75 ml, 5,7 mmola/ i bezwodnik sulfonianu trifluorometanu /1,0 ml, 6,0 mmola/.

7 Roztwór ten mieszano w temperaturze -20 C przez 3 godziny, a następnie pozwolono ogrzać się do temperatury pokojowej. Roztwór przemyto wodnym roztworem NaHCO3, osuszono Na2SO4 i odparowano do wysuszenia. Jasnożółty olej ostatecznie oczyszczono przez chromatografię rzutową /żel krzemionkowy/ wymywając octanem etylu/heksanem 1:9. Wydajność 55%, temperatura topnienia C /szczawian/. Przykład II. 3-Dipropyloamino-5-metyloksykarbonylochroman. 3-Dipropyloamino-5-trifluorometanosulfonylochroman /przykład I 4,43 g, 11,6 mmola/ rozpuszczono w 80 ml dimetyloformamidu/metanolu 6:2 i roztwór odgazowano /1, Pa 20 C, 15 minut/. Dodano PdOAC2 /76 mg, 0,34 mmola/ i trietyloaminę /3,5 ml, 24 mmola/ i mieszaninę ogrzewano do temperatury 70 C w atmosferze CO, mieszając przez 5 godzin. Roztwór oziębiono, rozpuszczono w toluenie /200 ml/, przemyto wodnym roztworem NaHC03, osuszono Na2S04 i odparowano do suchości. Olej oczyszczono przez chromatografię rzutową /żel krzemionkowy/, wymywając octanem etylu/heksanem 1:8. Wydajność 76%, temperatura topnienia C /chlorowodorek/. Przykład III. 3-Dipropyloamino-5-karbamoilochroman. 3-Dipropyloamino-5-metyloksykarbonylochroman /przykład II/ 400 mg, 1,37 mmola/ rozpuszczono w 10 ml metanolu i NaOH 160 mg, 1,5 mmola/ i dodano 2 ml H2O. Mieszaninę ogrzewano w temperaturze wrzenia pod chłodnicą zwrotną 5 godzin, oziębiono, sączono przez "Celite" i odparowano do sucha. Pozostałość ogrzewano w temperaturze wrzenia pod chłodnicą zwrotną z SOCI2 /5 ml, 68 mmola/ przez 30 minut. Nadmiar SOCl2 usunięto pod obniżonym ciśnieniem i otrzymano 3-dipropyloamino-5-chloroformylochroman HC1 w postaci gumy. Jasno brązową gumę rozpuszczono w CH2Cl2 /50 ml/ i wprowadzono do roztworu przez 2 minuty strumień NH3 /g/. Roztwór przemyto wodnym roztworem NaHC0 3, osuszono Na2S04 i odparowano do sucha. Olej oczyszczono przez chromatografie rzutową /żel krzemionkowy/, wymywając octanem etylu/heksanem 1:4. Wydajność 80%, 13C-NRM: 172,0, 154,9, 136,5, 126,9, 120,4, 119,1, 118,6, 67,8, 53,0, 52,6, 26,1, 22,4, 21,9, 14,1, 11,7. Przykład IV. 3-Dipropyloamino-5- metyloksykarbonylotiochroman. 3-Dipropyloamino-5-hydroksybenzopiran /EP ,620 mg, 1,6 mmola/ rozpuszczono w 11 ml dimetyloformamidu/ metanolu /6:2/ i roztwór odgazowano /10 mm, 22 C, 15 minut/. Do roztworu ogrzewanego do temperatury 70 C w atmosferze tlenku węgla dodano Pd/OAc/2 /11 mg/, 1,3-bis-difenylofosfmopropan /19 mg/ i trietyloaminę /0,42 ml, 0,35 g/ i mieszano przez 5 godzin. Roztwór oziębiono, rozcieńczono 30 ml toluenu, przemyto nasyconym roztworem NaHCO3, osuszono Na2S0 4 i odparowano pod zmniejszonym ciśnieniem. Chromatografia na krzemionce z wymywaniem gradientem CHCI3-10% EtOAc/CHCl3/ dała 310 mg związku tytułowego /zasada/ w postaci lekko żółtego oleju. Wydajność 64%. 13C-NRM: /200 MHz-CDC13/ PPM 168,2, 136,6, 134,8, 131,6, 130,1, 126,5, 125,7, 56,7, 52,5, 52,1.30,4, 28,0, 22,3, 11,9. Przykład V. Chlorowodorek /R/-5-[Karbonylo/2,6- dimetylofenylo/]-8-fluoro-3- /N,N,dipropyloamino/chromanu. 2-Bromo-m-ksylen /0,5 ml, 3,6 mmola/ rozpuszczono w 4 ml bezwodnego THF w atmosferze azotu i ochłodzono do -78 C. Dodano kroplami n-butylolit, /1,6 M w heksanie, 2,0 ml, 3,2 mmola/ i mieszano całość w temperaturze -78 C 1 godzinę. /R/-8- fluoro-5-formylo-3- /N,N-dipropyloamino/chroman /0,30 g, 1,07 mmola/ rozpuszczono w 5 ml bezwodnego THF i dodano kroplami do mieszaniny reakcyjnej, po czym mieszano 1 godzinę w -78 C. Reakcję przerwano przez dodanie 2 ml H2O i pozwolono ogrzać się mieszaninie rekcyjnej do temperatury pokojowej. Rozpuszczalnik usunięto w próżni, pozostałość rozpuszczono w 2 M roztworze NH3 a następnie ekstrahowano trzykrotnie eterem. Połączone porcje eteru potraktowano solanką, osuszono /MgS04/, przesączono i usunięto rozpuszczalnik w próżni otrzymując surowy alkohol jako białe ciało stałe. Surowe ciało stałe przemyto łagodnym strumieniem azotu przez noc w celu usunięcia nadmiaru 2-bromo-m-ksylenu. Surowy alkohol utleniano bezpośrednio w następnej reakcji bez dalszego oczyszczania. Chlorek oksalilu /122 µl, 1,4 mmola/ rozpuszczono w 5 ml bezwodnego CH2Cl2 w atmosferze azotu i ochłodzono do -78 C. W ciągu 5 minut dodano DMSO /0,24 ml, 3,4 mmola/ i całość mieszano 5 minut w -78 C. Otrzymany poprzednio surowy alkohol rozpuszczono w 10

8 ml bezwodnego CH2Cl2 i dodano w ciągu 10 minut do mieszaniny reakcyjnej. Po trwającym 25 minut mieszaniu w -78 C dodano trietyloaminę /0,75 ml, 5,4 mmola/ i po 5 minutach mieszaninie pozwolono ogrzać się do temperatury pokojowej. Do mieszaniny reakcyjnej dodano roztwór H2O/2 M roztwór NH3 i trzykrotnie ekstrahowano CH2Cl2. Połączone porcje CH2Cl2 osuszono /MgSO4/, przesączono i rozpuszczalnik usunięto w próżni otrzymując surowy keton. Chromatografia na żelu krzemionkowym /eluent: 8,7% EtOAc/heksan/ dała 345 mg /84% wydajności/ tytułowego związku jako jasnożółtego oleju. [δ]21-57,0 /c 0,1, CHCl3/. Widmo masowe /70 ev/ m/z /intensywność względna/ 383 /56, M/, 354/100/, 283/26/, 355/36/. Sól chlorowodorową otrzymano przez rozpuszczenie surowej zasady w eterze i wkroplenie nadmiaru eterowego HCl. Sól suszono w suszarce próżniowej w 50 C, otrzymując białe ciało stałe jako półwodzian, który topnieje w 80 C. Przykład VI. Chlorowodorek /R/-5-[Karbonylo-/3,5- dimetyloizoksazolilo/-8-fluoro- 3-/N,N-di-n-propyloamino/chromanu. 4-Bromo-3,5-dimetyloizoksazol /1,9 g, 10,7 mmola/ rozpuszczono w n THF /20 ml, osuszony sodem/ w atmosferze azotu. Roztwór ochłodzono do -90 C zanim w ciągu 10 minut dodano n-butylolit/1,6 M w heksanie, 9,7 ml, 9,7 mmola/. Mieszaninę reakcyjną mieszano 15 minut przed dodaniem w ciągu 10 minut /R/-8-fluoro-5-formylo-3-/N,N-di-n-propyloamino/chromanu /0,6 g, 2,2 mmola/ rozpuszczonego w THF/10 ml/. Całość mieszano w -90 C przez dalsze 20 minut a następnie 15 minut w -78 C zanim przerwano reakcję dodaniem NH4Cl. Dodano eter etylowy i 2 M NH3. Warstwy rozdzielono i fazę wodną ekstrahowano raz eterem. Połączone warstwy organiczne osuszono /Na2SO4/. Usunięto rozpuszczalnik w próżni i otrzymano żółtą, oleistą pozostałość, którą przez noc przemywano strumieniem azotu. W CH2Cl2, w atmosferze azotu rozpuszczono chlorek oksalilu /0,28 g, 2,2 mmola/. Roztwór ochłodzono do -78 C. Dodano kroplami w ciągu 5 minut DMSO/0,38 g, 4,8 mmola/. Całość mieszano 20 minut przed dodaniem w ciągu 15 minut surowego alkoholu rozpuszczonego w CH2Cl2. Całość mieszano 30 minut. Dodano trietyloaminę /1,01 g, 10 mmoli/. Mieszanie kontynuowano 1 godzinę przed usunięciem łaźni chłodzącej i pozwoleniem na ogrzanie się mieszaniny reakcyjnej do temperatury pokojowej /21 C/. Dodano eter i NaHCO3. Warstwy rozdzielono i fazę wodną raz ekstrahowano eterem. Połączone warstwy organiczne osuszono /NaSO4/ i rozpuszczalnik usunięto w próżni otrzymując żółtą, oleistą pozostałość, którą oczyszczano przez chromatografię rzutową/sio2, CH2Cl2/heksan /Et OAc, 10:10:1/, otrzymując 340 mg tytułowego związku /42% wydajności/. Widmo masowe /70 ev/ m/z /intensywność względna/ 374/11, M+/,346/21/, 345/100/, 274/15/, 43/11/. Sól z HCl wytrącono z eteru etylowego w 0 C a następnie rekrystalizowano z CH2Cl2/eteru etylowego. Temperatura topnienia C.

9 Wzór 3 Wzó r 4 Schemat 1

10 Wzór 3 Wzór 5 Wzór 6 Wzór 4 Wzór 7 Schemat 3 Wzór 4 Wzór 9 Wzór 8

11 Wzór 4 Wzór 1 Schemat 4 Wzór 10 Wzor 1 Wzór 2 Wzór 4 Departament Wydawnictw UP RP Nakład 90 egz. Cena zł