LOGISTYKA ZAOPATRZENIA

Transkrypt

1 LOGISTYKA ZAOPATRZENIA PROJEKT CZĘŚĆ 1 1. Wybór i charakterystyka systemu logistycznego (firmy) Opis firmy adres, logo, dane kontaktowe, Historia firmy, Zakres działalności, Schemat organizacyjny, Inne informacje. 2. Definiowanie popytu - makrootoczenie firmy/branży/systemu logistycznego: a) Czynniki zewnętrzne wpływające na rozwój nowego produktu - makrootoczenie: Ekonomiczne, Np. dostępność kredytów, stopy procentowe, podatki, koszty pracy. Demograficzne, Np. liczba ludności, struktura wieku i płci, liczba urodzeń. Technologiczne, Np. innowacje, dostępne technologie produkcji i materiały, postęp techniczny. Polityczno- prawne, Np. podatki, fundusze unijne, limity produkcyjne, polityka ekologiczna. Społeczno kulturowe Np. język, poczucie przynależności narodowej, wartości etyczne, religijne. Lub inne np.: ekologiczne. UWAGI: Należy wymienić tylko te czynniki, które mają NAJWAŻNIEJSZY wpływ na rozwój produktu/branży.

2 b) Charakterystyka rynku na jakim działa przedsiębiorstwo, Charakterystyka analizowanego rynku informacje pochodzące z GUS, EUROSTATU, portali branżowych i inne dotyczące pozostałych danych makroekonomicznych rynku, w szczególności: Wielkość obrotów spadek czy wzrost?, Ceny przykładowych produktów, Prognozowanie opis przewidywanej przyszłej sytuacji na rynku naszego wyrobu (analiza trendów, wahań cyklicznych, wahań sezonowych), Stopień innowacyjności, Udział kapitału obcego, Inne jakie?. c) Określenie prognozy popytu przy wykorzystaniu metod statystycznych W celu określenia prognozy zapotrzebowania klientów na realizowane w badanym systemie logistycznym usługi bądź wytwarzane produkty można się posłużyć metodami statystycznymi, takimi jak: metoda średnich pełzających gdzie prognoza jest wyznaczana wg. następującego wzoru: pppppppppppppppp = Σwwwwwwwwwwścccc NN ooooooooooóww ppppppppppppppppppppącccccch ppppppppppppppę llllllllllll ooooooooooóww NN W przykładzie pokazanym w pliku Prognoza.xls pokazane zostały obliczenia dla średniej pełzającej 3- i 4-okresowej. Metoda ważonych średnich pełzających gdzie prognoza jest wyznaczana wg. następującego wzoru: Σ iloczynów wwwwwwwwwwścccc NN ooooooooooóww ppppppppppppppppppppącccccch ppppppppppppppę ii ppppppppppppppppąddddddddddddddddh iiii wwwwww pppppppppppppppp = llllllllllll ooooooooooóww NN

3 Suma wag musi być równa 1. W przykładzie z pliku Prognoza.xls pokazane zostały obliczenia dla średniej pełzającej 3-okresowej oraz wag o wartościach odpowiednio 0,2; 0,5 i 0,3. Metoda średnich pełzających wykładniczych pppppppppppppppp nnnn kkkkkkkkkkkkkk oooooooooo prognoza za poprzedni okres + ssssssłaa wwwwwwłaaaaaaaaaaącccc (wwwwwwwwwwść bbbbbbżącccccccc oooooooooooo pppppppppppppppp zzzz pppppppppppppppppp oooooooooo) = llllllllllll ooooooooooóww NN Przyjęta w przykładzie wartość stałej wygładzającej wynosi 0,1. Porównanie przykładowych wyników prognozowania zostało pokazana na Rys. 1. Prognozowanie według średnich pełzających Prognoza Okres Dane 3 śred.pełzaj. 4 śred.pełzaj. waż.3 śr.pełz. wykł.waż.śr.pełz. Rys. 1. Wykres przedstawiający przykład prognozowania z użyciem metod średnich pełzających Wygładzanie wykładnicze - metoda Browna Istotą wygładzania wykładniczego jest szacowanie poszczególnych wartości, jako średnich ważonych z ich najnowszych realizacji i ocen poprzednich, największą wagę przypisując

4 ostatniej (najnowszej) zmiennej, nieco mniejszą poprzedniej, jeszcze mniejszą dalszej itd. Wagi przypisywane realizacjom zmiennych maleją w przeszłość wykładniczo, czyli w postępie geometrycznym (o ilorazie (1-α)). Tak więc najnowsza ocena wartości prognozy - yśr t, dokonywana po okresie t, będzie równa: y śrt =αy t + (1-α)y śrt-1 gdzie: y śrt - wyrównana wykładniczo średnia ocena trendu prognozy po okresach t i t-1 ; y t - ostatnia (najnowsza) realizacja zmiennej prognozowanej; α- parametr wyrównania, mogący przyjmować stałe wartości z przedziału od 0 do 1. Prognozą w okresie t+t (gdzie T=1,2,...) będzie w prostym modelu Browna ostatnio obliczona średnia, czyli y t+t =y t. Wartość parametru α jest zazwyczaj dobierana metodą prób i błędów. Jeśli prognozowana zmienna wykazuje małą regularność i duże, dynamiczne zmiany trendu, lepiej przyjąć wartość α bliską 1. Porównanie przykładowych wyników prognozowania dla róznych wartości α zostało pokazana na Rys Metoda Brown'a 40 Prognoza Okres Dane α=0,1 α=0,2 α=0,8 Rys. 2. Wykres przedstawiający przykład prognozowania z użyciem metod średnich pełzających.

5 3. Klienci, dostawcy i konkurencja a) Klienci, Wstępna charakterystyka podmiotów do których są kierowane produkt(y) firmy, w szczególności: Kto jest klientem osoby prywatne czy inne przedsiębiorstwa? Podstawowe informacje o klientach (nazwy firm, adresy, branże, rozmieszczenie b) Dostawcy geograficzne itd.), Wewnętrzni np. inne odziały firmy, koncernu; Zewnętrzni: c) Konkurencja Co dostarczają? W jakich ilościach? W jaki sposób odbywa się transport? Charakterystyka konkurencji, Produkty konkurencyjne, Jakie udziały mają w rynku poszczególne firmy. Analizę siły firm konkurencyjnych można przeprowadzić z wykorzystaniem poniższego benchmarku przyjmując skalę ocen od 5 (dobry) do 1 (słaby). Tab. 1. Benchmarking firm konkurencyjnych Lp KLUCZOWE CZYNNIKI (przykłady) WARTOŚĆ WZGLĘDNA (przykłady) FIRMA 1 FIRMA 2 1. Jakość produktów 0,1 4 0,4 5 0,5 2. Lokalizacja 0,15 3 0,45 3 0,45 3. Asortyment 0,1 3 0,3 2 0,2 4. Ceny 0,1 2 0,2 4 0,4 5. Dystrybucja 0,05 1 0,05 3 0,15

6 6. Zdolności produkcyjne 0,1 1 0,1 1 0,1 7.. RAZEM 1 1,5 1,8 4. Wstępne definiowanie przepływu informacji i materiałów Przepływ materiałów (surowców do produkcji) Przepływ materiałów w toku produkcji Przepływ informacji. Rys. 3. Schemat przepływu informacji i materiałów w przedsiębiorstwie. Źródło: Wydawnictwo naukowe PWN, Aneks: Zarządzanie operacyjne Definicja kluczowych procesów logistycznych (w tym produkcyjnych, spedycyjnych, transportowych). a) Analiza make or buy Analizę co produkować lub jakie usługi spedycyjne wykonywać, a co kupić lub zlecić w firmie zewnętrznej, można przeprowadzić : w sposób uproszczony decydując o kupnie tylko tych surowców i części, których produkcja nie jest możliwa bez dodatkowych inwestycji w maszyny i urządzenia produkcyjne,

7 LUB w sposób analityczny 1 przeprowadzając wariantową analizę kosztów biorąc pod uwagę ew. konieczność rozbudowy linii produkcyjnej lub systemu transportowego, aby móc wyprodukowac daną część lub wykonać usługę transportową. Surowce, części (usługi) wybrane do zakupu można przedstawić na grafie BOM i odznaczyć tak jak zostało to pokazane na Rys. 4. (czerwony kolor). PRODUKT PODZESPÓŁ 1 PODZESPÓŁ 2 CZĘŚĆ 1 CZĘŚĆ 2 SUROWI EC 1 SUROWIEC 2 Rys. 4 Przykład diagramu - Bill of materials Źródło: Opracowanie własne b) Określenie zapotrzebowania zdolności logistycznych. Opisać sposób określenia zapotrzebowania na zdolności logistyczne czyli np. wielkość programu produkcji wg. obliczonej w rozdz.2 prognozy popytu na dany produkt lub usługę spedycyjną. Wynik przedstawić w poniższej tabeli. Tab. 2. Zestawienie prognozy sprzedaży i programu zdolności logistycznych I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rocznie Prognoza Sprzedaży np. szt. Program Produkcji np. szt. Źródło: Opracowanie własne 1 Na wyższą ocenę

8 c) Procesy produkcyjne/spedycyjne Charakterystyka procesu produkcyjnego lub spedycyjnego przedstawiona: w postaci uproszczonego opisu czynności wykonywanych w procesie produkcyjnym/spedycyjnym, np.: 1. Cięcie rur, 2. Gięcie rur, 3. Wiercenie otworów w rurach, 4. Wycinanie blatu, 5. Skręcanie stołu. ORAZ w postaci grafu procesów produkcyjnych/spedycyjnych ilustrującego kolejność wykonywanych czynności np.: Rys. 5. Przykładowy graf procesu produkcji Źródło: Opracowanie własne Gdzie: Operacja technologiczna czynność jaka musi być wykonana w celu przetworzenia danej części/elementu/składnika wyrobu gotowego Kontrola jakości Pole odkładcze lub inny typ magazynu przystanowiskowego Magazyn surowców lub półproduktów lub wyrobów gotowych Operacja transportowa

9 LUB (dotyczy tylko PROCESU PRODUKCJI) jeżeli są dane dokładniejsze informacje o procesie można do jego opisu wykorzystać również karty technologiczne 2 : Tab. 3. Przykład karty technologicznej Nazwa wyrobu Karta technologiczna nr Nazwa elementu Materiał (rodzaj i ilość na szt.) Partia produkcyjna ( n - ilość szt.) Nr Opis Stanowisko O1 tpz tj T [godz.] [godz.] [godz.] O2 O3 Itd. Źródło: Opracowanie własne Nazwa elementu - nazwa elementu, podzespołu, którego wykonanie opisują operacje technologiczne zawarte w danej karcie technologicznej, Materiał (rodzaj i ilość na 1 szt.) surowce lub/i części niezbędne do zrealizowania operacji technologicznych zawartych w danej karcie technologicznej, Wielkość partii produkcyjnej - ilość sztuk danego elementu/wyrobu produkowanego w 1 partii produkcyjnej; wielkość partii produkcyjnej jest ustalana na podstawie czynników organizacyjno-technologicznych zależnie od zakładu, procesu, maszyny itd. t pz - czas przygotowawczo-zakończeniowy dla partii produkcyjnej, czas jaki potrzebny jest na uruchomienie stanowiska (maszyny) oraz jego wyłączenie (przygotowanie do zakończenia jej pracy lub produkcji kolejnej partii produkcyjnej), 1 czas t pz jest określony dla 1 partii produkcyjnej! 2 Na wyższą ocenę

10 t j czas jednostkowy; czas w którym przetwarzamy materiał dla pojedynczej operacji technologicznej, T łączny czas wykorzystania stanowiska lub/i pracownika produkcyjnego, oraz t pz +n*t j =T lub t pz /n+t j =t d) Procesy transportowe Do ich opisania można wykorzystać Tabelę 4. Tab. 4. Opis operacji transportowych Nr Skąd Dokąd Co Czas Trwania Środek transportu W jaki sposób Maks. pojemność środka transportowego 6. Zapasy a) Parametry techniczne magazynowanych surowców i części Lp Nazwa JT JH Surowiec Parametry techniczne Opakowanie Rodzaj Wymiary Pojemność Gdzie: J T jednostka techniczna używana w procesie realizowanym w analizowanym przedsiębiorstwie np. szt, litr, kg, m 2 J H jednostka handlowa używana przez dostawców np. szt, litr, kg, m 2. W tych jednostkach są zamawiane potrzebne surowce oraz podzespoły, a następnie przeliczane na jednostkę techniczną, Surowiec z jakiego materiału wykonany jest dany podzespół np.: PE(polietylen), St3 (stal), drewno (gatunek) itd. W przypadku zakupu surowców nie przetworzonych lub niskoprzetworzonych np. piasek, mąka itp. ta pozycja może pozostać pusta (wystarczy wypełnione pole nazwa); W przypadku skomplikowanych podzespołów wykonanych z wielu materiałów można wymienić tylko wybrane z nich.

11 Parametry techniczne wymiary podzespołu, masa, specjalne właściwości lub warunki przechowywania. Opakowanie: rodzaj - kartonowa paczka, opakowanie z tworzywa itp., ale też przekładka z papieru pomiędzy np. rurami położonymi na stelażu w magazynie, wymiary - wymiary gabarytowe (maks. zewnętrzne) opakowania, pojemność - ilość surowca/części jaka mieści się w jednostce opakowania. b) Zapotrzebowanie na części i surowce Lp Nazwa Zapotrzebowanie jednostkowe Zapotrzebowanie jednostkowe Łączne zapotrzebowanie roczne ABC/XYZ [JT] [JH] [JH] - Zapotrzebowanie jednostkowe jaka ilość materiału lub sztuk podzespołu jest potrzebna do wykonania 1 sztuki produktu w J T i po przeliczeniu na J H, Łączne zapotrzebowanie roczne łączne zapotrzebowanie na materiały lub podzespoły w J H w skali roku wyliczone z zapotrzebowania jednostkowego i wielkości programu produkcji, Klasyfikacja ABC Polega ona na przyporządkowaniu materiałów lub wyrobów do jednej z 3 grup.: Grupa A zapasy cenne, stanowiące 5-20% liczebności asortymentowej zapasów, ale mający znaczny udział w wartości, sięgający 75-80%; grupę tę, o wysokiej wartości i (lub) dużym udziale w kosztach materiałowych ogółem, należy traktować ze szczególną uwagą w zakresie: analizy cenowej i struktury kosztów, szczegółowego przygotowywania zamówień, precyzyjnych procedur dystrybucji w przedsiębiorstwie, efektywnego zarządzania poziomami zapasów, precyzyjnego ustalania poziomów zapasów (zwłaszcza bezpieczeństwa); Grupa B zapasy mające udział w wysokości 15-20% zarówno w liczebności asortymentowej jak i ich wartości; Grupa C zapasy o charakterze masowym, mające największy udział w liczebności asortymentowej (60-80%) i bardzo niski udział w wartości (około 5%). W stosunku do

12 tych materiałów, można sobie pozwolić na mniej restrykcyjne zasady zamawiania i tworzenia zapasów. Klasyfikacja XYZ Polega ona na przyporządkowaniu materiałów lub wyrobów według regularności ich zapotrzebowania do jednej z 3 grup.: Grupa X - materiały, na które jest regularne zapotrzebowanie przy założeniu możliwości występowania niewielkich wahań < 20 % średniego zużycia, Grupa Y - materiały te charakteryzują się zapotrzebowaniem mającym charakter wahań sezonowych lub/i występowaniu istotnego przyrostu ze średnią trafnością prognoz; zużycie podlega silnym wahaniom wynoszącym % średniego zużycia. Grupa Z - materiały te charakteryzują się bardzo nieregularnym zapotrzebowaniem i niską dokładnością jego prognoz; zużycie podlega silnym wahaniom wynoszącym > 50 % średniego zużycia. W praktyce jednak najlepsze może okazać się wykorzystanie kombinacji metody ABC i XYZ. W poniższej tabeli ukazane jest powiązanie obu metod, co ułatwia podjęcie odpowiednich działań w sferze gospodarki materiałowej. Materiały XA powinny być wykorzystywane/zamawiane ze szczególną uwagą, ze względu na wysoką wartość, a ich zapasy powinny być niskie, ponieważ występuje wysoka dokładność prognozowania ich zużycia. Materiały ZC wykorzystuje się/kupuje rutynowo z powodu niskiej wartości. Poziom ich powinien być dość wysoki, gdyż istnieje niska dokładność prognozy poziomu zapotrzebowania na nie. Połączenie XYZ i ABC Wybrana na podstawie analiz grupa A X Y Z x B C X c) Analiza sposobu zamawiania obliczyć: Ekonomiczną wielkość zamówienia EOQ (Economic Order Quantity) Obliczenie EOQ pozwala na określenie wielkości dostawy tak, aby suma kosztów zamówienia i magazynowania była minimalna.

13 EEEEEE = 2 D Kz KKKK Gdzie: D Ku Kz - popyt roczny, np sztuk/rok, - jednostkowy koszt utrzymania zapasu, np. 10zł/sztukę/rok, - jednostkowy koszt zamawiania, np. 100 zł/zamówienie, Zapas TD Cz S S śr Q R Czas Złożenie zamówienia T Przyjęcie dostawy Rys. 6. Model zamawiania według EOQ Źródło: Bielski R.: Wykład do przedmiotu Logistyka zaopatrzenia. WSB 2013 Dodatkowe oznaczenia: PARAMETRY ILOŚCIOWE Q - wielkość zamówienia S - zapas maksymalny S śr - zapas średni R - punkt zamawiania PARAMETRY CZASOWE T - okres (cykl) zamawiania Cz - cykl zapasów TD - czas dostawy Przykład: DANE D = 1200 szt./rok Kz = 100 zł/zamówienie Ku= 6 zł/szt./rok LD = 240 dni roboczych/rok Ekonomiczna wielkość zamówienia

14 2 D Kz Q* = = = 200 sztuk Ku 6 Zapas maksymalny S = Q* = 200 sztuk Zapas średni S Q* 200 Sśr = = = = 100 sztuk Liczba zamówień w roku D 1200 LZ = = = 6 zamówień Q* 200 Roczny koszt utrzymania zapasu Q* 200 KU = Ku = 6 = zł Roczny koszt zamawiania D 1200 KZ = Kz = 100 = 600 zł Q* 200 Łączny roczny koszt zapasu K = KU + KZ = = 1200 zł Określić Punkt zamówienia ROP (ReOrder Point) Równie ważna z punktu widzenia zarządzania zapasami jest wielkość zapasu, przy którym należy złożyć zamówienie u dostawcy. ROP = d* TD+ SS Gdzie: ROP wielkość zapasu w magazynie, przy której należy złożyć zamówienie tego samego surowca, d średnie zużycie danego surowca w ciągu dnia, TD okres od złożenia do otrzymania dostawy surowca, SS zapas bezpieczeństwa

15 Zapas TD Cz S s śr Q R SS Czas Złożenie zamówienia Przyjęcie dostawy Rys. 7. Model Punktu Zamawiania Źródło: Bielski R.: Wykład do przedmiotu Logistyka zaopatrzenia. WSB 2013 Dodatkowe oznaczenia: Q(EOQ) - wielkość zamówienia S - zapas maksymalny SS - zapas bezpieczeństwa S śr - zapas średni R(ROP) - punkt zamawiania d - średnie zużycie surowca w ciągu dnia TD - czas dostawy Za pomocą wykresu zestawić wyniki obu analiz. d) Analiza MTS/MTO Na podstawie danych zebranych w rozdz. 2 projektu należy określić czy produkt w analizowanym procesie logistycznym będzie wytwarzany wg modelu:

16 MTS (Make to Stock) produkcja na magazyn, brak (lub ograniczenie) możliwości dostosowywania produktu do wymagań klienta, MTO (Make to Order) produkcja uwzględniająca indywidualne wymagania klienta. Krótko uzasadnić wybór. 7. Mapa Strumienia Wartości VSM stan bieżący Mapa(owanie) Strumienia Wartości (VSM Value Stream Map) jest sposobem graficznego przedstawienia przepływu strumieni informacji oraz zasobów przez system logistyczny. Dzięki zmapowaniu przepływów, organizacja potrafi zidentyfikować miejsca występowania marnotrawstwa ( czyli to za co Klient systemu nie chce płacić) i po wykonanej analizie opracować sposób ich redukcji lub całkowitej eliminacji. W zależności od wymaganej dokładności opracowania VSM, na mapie należy przedstawić wszystkie bądź tylko wybrane (pogrupowane w bardziej ogólne kategorie) procesy/podprocesy systemu logistycznego. Formatka do wykonania VSM (wraz z potrzebnymi ikonami) znajduje się w pliku VSM Example.xls. W zakładce Current VSM został przedstawiony przykład mapowania stanu obecnego (Current) wraz z dodatkowymi uwagami dotyczącymi zidentyfikowanych problemów w systemie. Zakładkę należy wykorzystać to stworzenia własnej VSM stanu obecnego. Zakładka Future służy przedstawieniu przepływów po udoskonaleniu (stan przyszły).