PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLlIl 1999

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLlIl 1999 PRODUKCJA MIODU W RODZIANCH PORAŻONYCH PRZEZ GRZYBICĘ WAPIENNĄ Malgorzata Bieńkowska Istytut Sadowictwa i Kwiaciarstwa, Oddział Pszczelictwa ul. Kazimierska 2, Puławy Streszczeie Na podstawie liczby zmumifikowaych larw, wyodrębioo 5 grup rodzi: 1- bez objawów grzybicy, ll- bardzo słabo porażoe (l - 10 mumii), lll- słabo porażoe ( mumii), IV- średio porażoe ( mumii) i V- silie porażoe (powyżej 500 mumii). Stwierdzoo występowaie istotej, ujemej korelacji między wielkością porażeia rodzi przez grzybicę wapieą i ilością odwirowaego miodu w tych rodziach ( w 1997 roku r = -0,380; w 1998 r = -0,450). Zbiory miodu były ajwiększe w grupie rodzi, w których ie zalezioo ai jedej mumii (13,57 kg). W rodziach porażoych przez grzybicę wapieą zmiejszały się oe średio o 13% do 60%, w stosuku do rodzi bez objawów grzybicy. Słowa kluczowe: grzybica wapiea, produkcja miodu WSTĘP Do iedawa grzybica wapiea ie była traktowaa jako choroba mająca wpływ a wyiki ekoomicze pasiek. W zależości jedak od asileia ifekcji, w rodziie giie miej lub więcej czerwiu, co wpływa w różym stopiu a wyiki produkcyje rodzi pszczelich. W badaiach N e l s o a i G o c h a u e r a (1976) przy iższym porażeiu czerwiu, kiedy straty larw wskutek ifekcji sięgały od 0,04 do 4%, ie zauważoo zmia w produkcji miodu. Duża liczba zaifekowaych larw może jedak tak zredukować liczbę pszczół dorosłych, że rodzia ie jest zdola do produkcji miodu (Mehr i i. 1976). Wg Moosbeckhofera i Huttigera (1992) porażeie 30% (i powyżej) czerwiu przez grzybicę wapieą powoduje brak produkcji miodu w tych rodziach. Ci sami autorzy (1993) stwierdzili, że w rodziach zarażoych odwirowao o 3,9 kg do 4,6 kg miodu miej iż w rodziach bez ifekcji. R o s e t h a I i i. (1992) podaje, że w rodziach zdrowych tz. takich, w których ie stwierdzoo obecości zmumifikowaych larw w plastrach ai mumii a die ula, produkcja miodu była wyższa iż w rodziach z objawami grzybicy przy czym różica wyosiła od 19 do 82%. Z daych tych wyika, że przy silym porażeiu rodziy pszczele produkują miej lub w ogóle ie 113

2 produkują miodu, a czasem wymagają dokarmieia syropem cukrowym, co w kosekwecji obiża opłacalość utrzymywaia pasieki. Celem badań była ocea produkcji miodu w rodziach pszczelich w różym stopiu porażoych przez grzybicę wapieą w przeciętych warukach pożytkowych Polski. A Korpus "weradki - pułapki" Daszek o Wioli Krata od rodowa B Ul <301 iwyioi dla pszczt>....~-"=;" Rys. 1. A. Widok Z przodu; B. Przekrój poprzeczy "weradki - pułapki" a mumie 114

3 MA TERlAL I METODA Badaia prowadzoo w 1997 i 1998 roku w pasiece stacjoarej Oddziału Pszczelictwa ISK w Puławach, w 30 rodziach pszczelich z matkami siostrami aturalie uasieioymi. Pasieka zlokalizowaa była w okolicach o umiarkowaym pożytku i prowadzoa była metodą tradycyją bez ograiczaia matek w czerwieiu. Stopień porażeia rodzi przez grzybicę oceiao a podstawie liczby mumii zalezioych a wkładkach deicowych i w weradkach pułapkach zawieszaych a wylotach uli, a utrudiających pszczołom wyoszeie mumii a zewątrz ula (Rys. l). Zmumifikowae larwy, w każdym roku badań liczoo 2 razy w tygodiu w okresie od końca maja do końca sierpia. Ilość wyprodukowaego miodu towarowego oceiao a podstawie różicy masy plastrów z miodem przed wirowaiem i pustych plastrów po odwirowaiu miodu. WYNIKI Porażeie pasieki przez grzybicę wapieą w 1997 roku wahało się w rodziach od O do 3180 mumii, a w 1998 roku od O do 2987 mumii, a średie porażeie w 1997 roku było prawie o połowę wyższe iż w 1998 roku (Tab. l). Stwierdzoo występowaie istotej, ujemej korelacji między wielkością porażeia rodzi przez grzybicę wapieą i ilością odwirowaego miodu w tych rodziach co świadczy o ujemym wpływie grzybicy wapieej a produkcję miodu. Tabela l Porażeie pasieki przez grzybicę wapieą a średia produkcja miodu Ifectio of apiary with chalkbrood ad hoey productio Średia liczba mumii Rok badań (zakres) Średia produkcja miodu Years Mea umber ot mummies Mea hoey yield (kg) (Rage) Współczyiki korelacji Corelalio coefficiets r (O- 3180) 188 (O- 2987) 10,15-0,380' 9,56-0,450' Razem Tota! ,85-0,390".. - korelacja istota przy p=o,os - korelacja wysoko istota przy p=o,ol Na podstawie liczby zmumifikowaych larw, wyodrębioo 5 grup rodzi: 115

4 I - bez objawów grzybicy II- bardzo słabo porażoe - od l do 10 mumii m- słabo porażoe - od 11 do 100 mumii IV - średio porażoe - od 101 do 500 mumii V - silie porażoe - powyżej 500 mumii Stwierdzoo, że wraz ze wzrostem liczby mumii zalezioych w rodziach, maleje ilość odwirowaego miodu. Zbiory miodu były ajwiększe w grupie rodzi, w których ie zalezioo ai jedej mumii i istotie wyższe (przy p=0,05) iż w grupach rodzi średio i silie porażoych (Tab. 2). Obecość w rodziach od l do 100 mumii (grupy II i III) w iezaczym stopiu zmiejszała produkcję miodu, a różice między tak porażoymi rodziami, a rodziami bez objawów choroby ie były istote. Tedecje te w obu latach były podobe. Tabela 2 Wielkość porażeia rodzi przez grzybicę wapieą i wydajość miodowa Tfectio itesity with chalkbrood ad hoey output ofthe coloies Razem 2 lata liczba Grupy mumii Średi zbiór miodu Średi zbiór miodu Średi zbiór miodu Groups Number ol Mea hoey yield Mea hoey yield Mea hoey yield mummies Kg Kg Kg (zakres rage) (zakres rage) (zakres rage) I O 5 II III IV ,91 b 13,24 c 5 (8,7-22,8) (6,3-23,1) 11,32 ab 12,08 c 9 (6,4-17,8) (6,8-19,5) 12,24 ab 9,8 be 6 (5-22,6) (4,4-13,9) 7,00 a 6,08 b 7 (3,2-12,0) (O-11,8) 10 13,57 b 15 11, b 12 11,92 b 12 6,46 V Powyżej 500 6,93 a 0,55 a 7 2 Over 500 (3,3-10,3) (0-1,1) 9 5,51 a Róże litery obok średich ozaczają różice istote przy p=o,os dla każdego roku oddzielie W pasiekach produkujących miód towarowy zmiejszeie produkcji ma istote zaczeie, poieważ straty miodu wskutek porażeia przez grzybicę mogą być duże. W 1998 roku z aj siliej porażoej rodziy ie odwirowao wcale miodu. Zmiejszeie produkcji miodu, w stosuku do rodzi ie porażoych, wyrażoe w kg i procetach sięgało w omawiaych badaiach awet 95,8% (Tab. 3 - rok 1998). Poieważ jedak wyik te uzyskao tylko z dwóch rodzi, bardziej wiarygode będzie przyjęcie wyiku średich z obu 116

5 lat, t.j. zmiejszeie produkcji miodu w rodziach silie porażoych o około 60%. Tabela 3 Zmiejszeie produkcji miodu w grupach rodzi porażoych przez grzybicę wapieą w porówaiu do rodzi bez objawów grzybicy Reductio ofhoey yield i groups of coloies ifected witch chalkbrood i relatio to ot ifected coloies (group l) Grupa Razem 2 lata Group Miej miodu o Miej miodu o Miej miodu o (Liczba mumii Less hooey Less hoey Less hoey Number 01 mummies) kg % kg 0/0 kg % (1-10) " 6 2,59 18,7 9 1,16 9,8 15 1,8 13,3 III (11-100) 6 1,67 12,0 6 3,44 26,0 12 2,55 18,8 IV ( ) V Powyżej ,91 49,5 7 7,16 54,0 12 7,11 52,4 7 6,98 50,0 2 12,69 95,8 9 8,06 59,4 WNIOSKI Porażeie rodzi pszczelich przez grzybicę wapieą ma istoty wpływ a wielkość produkcji miodu. Im wyższy stopień porażeia tym iższa produkcja miodu. Dążyć zatem ależy do ograiczeia występowaia choroby w pasiekach LITERATURA Mehr Z., Meapace M., Wilso W., Sa c k e t t R. (1976)- Studies o the iitiatio ad spread of chalkbrood withi a apiary. Am. Bee J. 116: N e I s o L., G o c h a u e r T. A. (I 982) - Field ad laboratory studies o chalk brood disease of hoey bees. Am.Bee J. 122: Rosethal C., Kamer 1., Efrat H. (1992)- L'ifluece de I'ascospherose. Sate' de l'abeille 127: Moosbeckhofer M., Huttiger E. (1992)- Wie wirksam ist das Kustschwarmverfahre bei der Saierug Kalkbrutbefalleer Bieevolker? Bieevater 10: M o o s b e c k h o f e r M., H u t t i g e re. (I 993 ) - Utersuchuge uber das verstarkte Auftrete der Kalkbrut ud Erprobug vo Bekampfugsverfahre. Bieevater 5:

6 HONEY PRODUCTION IN BEE COLONIES INFECTED WITH CHALKBROOD M. Bieńkowska Summary The aim of preseted ivestigatios was to estimate the hoey productio by coloies ifected to various extet with Ascosphaera apis. The ivestigatios vere performed i 30 hoey bee coloies of the statioary apiary i Puławy, Polad. The itesity of ifectio was estimated by coutig chalkbrood mummies o the bottom boards ad i the dead bee traps twice a week from last days of May to the ed of August. The amout of produced hoey was estimated by weighig the hoey combs before ad after extractio. The ifectio of the apiary i 1997 was almost twice as high (x=392 mummies per coloy) as i 1998 (x= 182 mummies per coloy). The itesity of ifectio with chalkbrood ad the level ofhoey productio i bee coloies were related to each other which is proved by the sigificat egative correletio (Table I). Accordig to the umber of mummitied larvae the coloies were divided ito 5 groups: I-coloies without symptboms of disease, II- coloies from I to 10 mummies, lll- from 11 to 100 mummies, IV- from 1O1to 500 mummies. ad V- coloies severely ifected (over 500 mummies). The hoey productio was the highest i group l i which o mummies were foud (x=i3.57 kg), ad was sigificatiy higher (p=0.05) tha i groups TV ad V cosiderably more ifected (Table 2). The moderate ifectio i groups lt ad m (from I to 100 mummies per coloy) reduced the hoey yield oly slightly, ad the differeces betwee these groups ad group T were ot statistically proved. Keywords: chalkbrood disease, hoey productio. 118