Zawartość komórek somatycznych w mleku klaczy a rasa, wiek, kolejność i miesiąc laktacji* *

Transkrypt

1 Rocz. Nauk. Zoot., T. 37, z. 2 (2010) Zawartość komórek somatyczych w mleku klaczy a rasa, wiek, kolejość i miesiąc laktacji* * M a r i a K u l i s a, K a t a r z y a M a k i e ł a, J o a a H o f m a Uiwersytet Roliczy w Krakowie, Katedra Hodowli Koi, al. Mickiewicza 24/28, Kraków Celem pracy było określeie ilości komórek somatyczych w mleku klaczy różych ras oraz ich liczby w zależości od wieku i kolejej laktacji oraz miesiąca laktacji. Materiał do badań pozyskao od 107 koi różych ras: 50 czystej krwi arabskiej, 18 agloarabskich, 16 szlachetych półkrwi, 13 śląskich i 10 małopolskich. Próby mleka pobrao od klaczy w wieku od 4 do 23 lat będących w miesiącu laktacji. W mleku ozaczoo zawartość komórek somatyczych przy pomocy metody Prescott-Breeda. Próby mleka podzieloo a grupy w zależości od wieku i rasy klaczy, kolejości laktacji oraz miesiąca laktacji. Wykazao, że liczba komórek somatyczych w mleku klaczy wyosiła 64,37 tys./ml. Przyależość rasowa klaczy miała wpływ a wartość badaego parametru. W odiesieiu do Polskiej Normy (PN/95-A-86002) mleko wszystkich ras moża zaliczyć do klasy ekstra. Najwyższy poziom komórek somatyczych występował w mleku klaczy młodych (4 5 lat) i w pierwszej laktacji oraz w mleku klaczy ajstarszych (15 23-letich) i będących w laktacji. Zawartość komórek somatyczych zmiejszała się wraz z upływem laktacji. Właściwości mleka są charakterystycze dla samic poszczególych gatuków ssaków. Różice występują także między rasami oraz wiążą się z idywidualymi cechami samicy, jej staem zdrowia, wiekiem, okresem laktacji oraz sposobem żywieia i utrzymaia (Kulisa, 1977). Wpływ mogą wywierać rówież czyiki klimatycze. Sta zdrowoty gruczołu mlekowego samicy odgrywa bardzo ważą rolę w odchowie potomstwa, wpływa bowiem a jakość i ilość pokarmu oraz jego wartości zdrowote (Budzyńska, 2001). Mimo rosącego zaiteresowaia mleczym użytkowaiem koi ilość opracowań aukowych i to zarówo w polskiej, jak i zagraiczej literaturze, dotyczących liczby komórek somatyczych w mleku klaczy jest iewielka. Jedym ze wskaźików zdrowotości wymio ssaków jest ilość komórek somatyczych w mleku. Komórki somatycze w mleku to pochodzące z gruczołu mleczego całe lub ziszczoe komórki abłoka pęcherzyków, przewodów i zatok mleczych oraz składiki morfotycze krwi i limfy. Ich zawartość w mleku moża określić Praca fiasowaa z działalości statutowej UR w Krakowie.

2 132 M. Kulisa i i. w sposób obiektywy, a odziedziczalość jest wyższa iż odziedziczalość przypadków kliiczych mastitis (Seder, 2001). Liczba komórek somatyczych w mleku świadczy o jego jakości i przydatości techologiczej, zaś ich podwyższoa liczba wpływa z reguły a obiżeie jakości produkowaego mleka oraz zaczące zmiay w jego składzie (Budzyńska, 2001). W mleku po doju zawartość komórek somatyczych ma wartość stałą i ie zależy od waruków przechowywaia i schładzaia (Ziemiński i i., 2007). Celem pracy było określeie ilości komórek somatyczych w mleku klaczy różych ras oraz ich liczby w zależości od wieku i kolejej laktacji, a także miesiąca laktacji. Materiał i metody Materiał do badań pozyskao od 107 klaczy różych ras: 50 czystej krwi arabskiej, 18 agloarabskich, 16 szlachetych półkrwi, 13 śląskich i 10 małopolskich. Próby mleka zgromadzoo a przełomie czerwca i lipca 2007 roku od zwierząt w wieku od 4 do 23 lat będących w miesiącu laktacji. W próbkach mleka ozaczoo zawartość komórek somatyczych przy pomocy metody Prescott-Breeda. W metodzie tej 0,01 ml mleka, pobrae kalibrowaą pipetą, rozprowadza się a powierzchi 1 cm 2 a szkiełku przedmiotowym i barwi błękitem metyleowym, a astępie liczy pod mikroskopem ilość komórek somatyczych (Pijaowski, 1984). Pozyskae próby mleka pogrupowao w zależości od wieku klaczy (od samic 4 5-, 6 8-, 9 11-, , 15-letich i starszych) i kolejości laktacji (będących w 1. laktacji, 2. 4., 5. 7., i wyższej iż 11. laktacji). Ze względu a szczyt laktacji przypadający w trzecim miesiącu (Kulisa, 1977) mleko klaczy podzieloo a dwie grupy: pierwsza to próby z drugiego i trzeciego miesiąca laktacji, druga z miesięcy od 4 do 7. Uzyskae wyiki opracowao statystyczie przy pomocy pakietu SAS wykorzystując jedoczyikową aalizę wariacji, zaś do oszacowaia istotości różic test Tuckeya. Wyiki Wykazao, iż zawartość komórek somatyczych w mleku klaczy wyosiła 64,37 tys./ml (tab. 1). Zaotowao ajwyższą średią liczbę komórek somatyczych w mleku klaczy agloarabskich (105,98 tys./ml), a ajiższą u czystej krwi arabskiej (29,50 tys./ml). Pomiędzy tymi grupami stwierdzoo statystyczie istote różice (tab. 1). Oceioo zdrowotość gruczołu mlekowego klaczy i ie stwierdzoo występowaia staów podkliiczych, co wykazały kotrole posiewy bakteryje.

3 Komórki somatycze w mleku klaczy 133 Tabela 1. Ilość komórek somatyczych (tys./ml) w mleku klaczy różych ras Table 1. Somatic cell umber (thous./ml) i the milk of mares of differet breeds Rasa Breed Czysta krew arabska Purebred Arab Śląska Silesia Horse Agloarabska Aglo-Arab Małopolska Małopolski Horse Szlacheta Półkrew Noble Half-bred Ogółem Total Liczba komórek somatyczych (tys./ml) 50 29,50 a 3, ,38 10, ,98 a 12, ,90 3, ,09 7, ,37 * Średie w kolumach ozaczoe tymi samymi literami różią się statystyczie istotie (P 0,05). * Meas i colums marked with the same letters differ sigificatly (P 0.05). Tabela 2. Ilość komórek somatyczych (tys./ml) w mleku klaczy będących w różym wieku Table 2. Somatic cell umber (thous./ml) i the milk of mares of differet ages Wiek (lata) Age (years) Liczba komórek somatyczych (tys./ml) ,19 ab 12, ,54 ac 3, ,56 bd 3, ,94 6, ,56 cd 9, * Średie w kolumach ozaczoe tymi samymi literami różią się statystyczie istotie (P 0,05). * Meas i colums marked with the same letters differ sigificatly (P 0.05). Średią liczbę komórek somatyczych w mleku klaczy w różym wieku obrazuje tabela 2. Najwyższe wartości badaego parametru zaobserwowao w mleku klaczy ajmłodszych (4 5-letich 115,19 tys./ml) i ajstarszych (15 23-letich 85,56 tys./ml). Mleko klaczy w wieku od 6 do 14 lat charakteryzowało się średią ilością komórek somatyczych mieszcząca się w graicach od 30,54 do 76,94 tys./ml. Za pomocą testu Tuckeya wykazao statystyczie istote różice w mleku pochodzącym od ajstarszych i ajmłodszych klaczy a pozostałymi grupami wiekowymi. Kolejość laktacji rówież oddziaływała a ilość komórek somatyczych w mleku. Najwyższe wartości stwierdzoo w mleku klaczy zajdujących się między 11. a 14. laktacją (108,87 tys./ml) oraz w pierwszej laktacji (84,38 tys./ml). Wartości te różiły się statystyczie istotie od obliczoych dla mleka klaczy zajdujących się między 2. a 4. laktacją (27,16 tys./ml) (tab. 3).

4 134 M. Kulisa i i. Tabela 3. Ilość komórek somatyczych (tys./ml) w mleku klaczy w zależości od kolejości laktacji Table 3. Somatic cell umber (thous./ml) i the mares milk depedig o lactatio umber Kolejość laktacji Lactatio umber Liczba komórek somatyczych (tys./ml) ,38 a 8, ,16 ab 3, ,67 7, ,94 6, ,87 b 12, * Średie w kolumach ozaczoe tymi samymi literami różią się statystyczie istotie (P 0,05). * Meas i colums marked with the same letters differ sigificatly (P 0.05). Najiższą liczbę komórek somatyczych zaotowao w mleku pochodzącym od klaczy będących między 4. a 7. miesiącem laktacji (16,97 tys./ml), zaś w mleku klaczy będących w 2. i 3. miesiącu laktacji liczba ta była zaczie wyższa i wyosiła 111,78 tys./ml. Stwierdzoo statystyczie istote różice ilości komórek somatyczych pomiędzy wyżej wymieioymi grupami (tab. 4). Tabela 4. Liczba komórek somatyczych w mleku (tys./ml) z uwzględieiem miesiąca laktacji Table 4. Somatic cell cout (thous./ml) i mares milk with regard to moth of lactatio Miesiąc laktacji Moth of lactatio Liczba komórek somatyczych (tys./ml) ,76 a 11, ,97 a 1, * Średie w kolumach ozaczoe tymi samymi literami różią się statystyczie istotie (P 0,05). * Meas i colums marked with the same letters differ sigificatly (P 0.05). Omówieie wyików Wykazaa w badaiach własych liczba komórek somatyczych w mleku klaczy była iższa w porówaiu do ich liczby w wydzieliie zdrowego gruczołu mlekowego krów (400 tys./ml), owiec (300 tys./ml) i kóz (około 1 ml/ml) (Tietze i i., 2001). Odosząc otrzymae wyiki do Polskiej Normy (PN/95-A-86002), mleko wszystkich ras koi, od których pobierao próby, moża zaliczyć do klasy ekstra, co świadczy o jego bardzo dobrej jakości higieiczej. Budzyńska (2001) w swych badaiach podaje wyższą (54,38 tys./ml), aiżeli zaotowaa w iiejszych, średią ilość komórek somatyczych w wydzieliie gruczołu mlekowego klaczy czystej krwi arabskiej. Budzyńska (2002) oraz Tietze i i. (1999) zaotowały tedecje spadkową ilości komórek somatyczych w mleku wraz z upływem laktacji, co potwierdzają przeprowadzoe badaia.

5 Komórki somatycze w mleku klaczy 135 Podsumowując moża stwierdzić, że liczba komórek somatyczych w mleku klaczy okazała się iska w porówaiu z mlekiem krów, owiec i kóz, co kwalifikuje to mleko do klasy ekstra. Na zawartość komórek somatyczych w mleku wpływają rasa i wiek klaczy oraz kolejość i miesiąc laktacji. Piśmieictwo B u d z y ń s k a M. (2001). Ocea wybraych wskaźików fizjologiczych u klaczy arabskich w okresie ciąży i laktacji. AR Lubli. B u d z y ń s k a M. (2002). The evaluatio of some physiological idices of Arabia mares durig pregacy ad lactatio. J. Aim. Feed Sci., 11: K u l i s a M. (1977). Skład mleka klaczy trzech ras z uwzględieiem kwasu N-acetyloeuramiowego. Acta Agr. Et Silv., Vol XVII, fasc., 1 2: 26. S e d e r G. (2001). Odporość a mastitis jako składowa celu hodowlaego w programach doskoaleia bydła mleczego. Pr. Mat. Zoot., 12, zesz. specj., ss T i e t z e M., B u d z y ń s k a M. (1999). Skład chemiczy i zawartość komórek somatyczych w mleku klczy czystej krwi arabskiej w różym stadium laktacji. Sesja Nauk. Etologia w chowie zwierząt gospodarskich i geopatycze uwarukowaia ich zdrowia, wydajości i rozrodczości. AR Wrocław. T i e t z e M., L i t w i ń c z u k A., B u d z y ń s k a M., B e d e r s k a M. (2001). Factors determiig somatic cell cotet i farm livestock milk. A. UMCS, Sect. EE, 19: Z i e m i ń s k i R., Ć w i k ł a A., W i e r z b i c k i H. (2007). Próba wykorzystaia komórek somatyczych mleka w oceie wartości hodowlaej buhajów. Prz. Hod., 4: Zatwierdzoo do druku 27 X 2010 Maria Kulisa, Katarzya Makieła, Joaa Hofma Somatic cell cotet of mares milk as related to breed, age, lactatio umber ad moth of lactatio Summary The aim of the study was to determie the amout of somatic cells i the milk of mares of differet breeds ad their umber depedig o age, lactatio umber ad moth of lactatio. The experimetal material was obtaied from 107 horses of differet breeds: 50 purebred Arabs, 18 Aglo-Arabs, 16 Noble Half-breds, 13 Silesia horses ad 10 Małopolski horses. Samples of milk were collected from 4- to 23-year-old mares at 2 7 moths of lactatio. The milk samples were aalysed for somatic cell cotet usig the Prescott-Breed method. Milk samples were divided ito groups depedig o the age ad breed of mares, lactatio umber ad moth of lactatio. It has bee show that the umber of somatic cells i mares milk was thousad/ml. Mares breed had a effect o the value of this parameter. With regard to the Polish Stadard (PN/95-A-86002), the milk of all breeds ca be raked as extra class. The highest level of somatic cells occurred i the milk of the yougest mares (4 5 years old) i their first lactatio, ad i the milk of the oldest mares (15 23 years old) i their lactatios. The cotet of somatic cells decreased as lactatio progressed.