WPŁYW WYPOSAZENIA PASIEK W SPRZĘT NA ICH EKONOMIKĘ. Oddział Pszczelnictwa I. S. WPROWADZENIE

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE ROK XXI GRUDZIEŃ 1977 WPŁYW WYPOSAZENIA PASIEK W SPRZĘT NA ICH EKONOMIKĘ Andrzej Pidek Oddział Pszczelnictwa I. S. WPROWADZENIE Wyposażenie pasiek w sprzęt ma wpływ na ich efekty ekonomiczne. Ogólna wartość pasieki wraz z wyposażeniem w przeliczeniu na 1 rodzinę wynosi około 1700 zł (M a t y s e k 1962, C h i m o w i c z 1970), czy nawet przekracza 2000 zł (M i c h a l s k i 1958). Z tego najwięcej kosztuje ul łącznie z rodziną, bo około 1500 zł (M a t y s e k 1962, M i c h a l s k i 1958), co stanowi ponad 70010całej wartości. Pozostałe stanowi pracownia łącznie ze sprzętem. Dane z literatury zagranicznej tylko w pewnym stopniu mogą być porównywalne, ze względu na inne relacje cen. Proporcje pomiędzy wartościami są jednak podobne. Z publikacji S t e p h e n a (1973), O wen s a, C l e a v e r a i S c h n e i d e r a (1973) wynika, że wartość uli łącznie z rojami stanowi około 70010całej wartości pasieki. Jednak w 500-pniowej pasiece wielkotowarowej ule z rojami stanowią mniej niż 50% tej wartości, ponieważ pasieki te są wyposażone w zmechanizowany sprzęt, o dużej wartości. Wyposażenie takiej pasieki składa się między innymi z samochodu ciężarowego do przewozu uli oraz z urządzenia do ich załadowywania. Wartość tego sprzętu stanowi prawie 25% całej wartości pasieki (S m i t h 1965). W pasiece stosuje się też niekiedy przewoźną pracownię, w której przeprowadza się miodobranie (M i r z a, S v e a t c h i e- v i c i 1970). W myśl obowiązujących przepisów (B i e ń, N i s e n g o l c 1966) nie- 31

2 wiele z elementów stanowiących wyposażenie pasiek kwalifikowało by się do naliczenia amortyzacji, ze względu na jego stosunkowo niską wartość. Jednak sprzęt w pasiekach używany jest przez wiele lat. Dlatego w wielu opracowaniach do kosztów prowadzenia pasieki wlicza się również amortyzację (B u d z y n 1974, C h i m o w i c z 1970, G o s z- c z Y ń s k i, S z e l e jak 1961, M a t y s e k 1962, M i c h a l s k i 1958, S z u b e r t 1970). Przy obliczeniach przyjmowana jest różna stopa amortyzacji, przeważnie 3% dla budowli, 5 % dla uli i 10% dla pozostałego sprzętu lub też jednakową stopę dla całego wyposażenia (P rok o f e v a 1973, S m i t h 1965, S o l d a t o v 1973, S t e p h e n 1973), naliczanie amortyzacji od wartości rodzin pszczelich. Udział amortyzacji w ogólnych nakładach na produkcję pasieczną w warunkach Polski wynosi on od 11% (M a t y s e k 1962) do 20% (S z u b e r t 1970). Podobny udział amortyzacji w kosztach stwierdzono w 300-pniowych pasiekach w Kanadzie (L e M a i s t r e 1949, 1952). Przy obliczeniach stopy amortyzacji posługiwano się we wszystkich przypadkach metodą prostoliniową, która i w Polsce jest najbardziej powszechna (A d a m o w s k i 1973, M i ę k u s 1971, U r b a n 1970). Stopa amortyzacji dla wyposażenia pasiek określana jest w poszczególnych publikacjach prawdopodobnie szacunkowo, ponieważ zarówno w literaturze polskiej i zagranicznej nie spotkałem opracowań, które analizowałyby proces zużywania się sprzętu w pasiekach. METODYKA Analiza. zainwestowania pasiek. Materiały do badań zebrano 1) 1<0- respondencyjnie na bazie przesyłanych kwestionariuszy, od 166 pszczelarzy z okresu 5 lat, 2) drogą osobistych kontaktów oraz na podstawie obserwacji prowadzonych w 9 pasiekach prywatnych oraz z 1 pasieki państwowej PZD Górna Niwa z okresu 3 lat. Wyodrębniono 3 modele empiryczne pasiek. Model "A" są to pasieki o wielkości mniejszej niż 40 rodzin pszczelich prowadzone na wsi przez rolników. Model "B" są to pasieki tej samej wielkości prowadzone przez robotników i inteligencję, zamieszkujących w mieście. Model "C" są to pasieki o wielkości powyżej 40 pni, które w warunkach polskich można traktować jako towarowe. Różnice pomiędzy modelami są znaczne i dotyczą intensywności, rodzajów stosowanych metod gospodarki pasiecznej, czy też stopnia zainteresowania przez pszczelarza efektami ekonomicznymi własnej pasieki. Szczegółowe kryteria dotyczące zbierania materiału oraz zasad wyodrębnienia podanych tutaj modeli znajdują się w dysertacji doktorskiej (P i d e k 1976;. Pasieki mogą być wyposażone w sprzęt w różnym stopniu. O poziomie tego wyposażenia w pewnym zakresie informuje jego suma war- 32

3 tości. Ujęcie takie pozwala na określenie ogólnego poziomu wyposażenia pasieki bez uwzględnienia samej jakości sprzętu. Wartość sprzętu (S) będziemy odnosili do liczby pni w pasiece (A). Otrzymany wówczas wskaźnik, który można by nazwać wskaźnikiem wyposażenia pasieki w sprzęt U = ~. Wskaźniki analogiczne stosowane A są w ekonomice rolnej w odniesieniu do środków trwałych pod różnymi nazwami (U r b a n 1970, A d a m o w s k i 1973). W pasiekach są pojedyńcze egzemplarze sprzętu, który można by zakwalifikować do środków trwałych, natomiast reszta sprzętu o wartości mniejszej używana jest przez kilka lub kilkanaście lat. Sprzęt ten ma znaczny wpływ na wydajność pracy (P i d e k 1975). Dlatego w podanym uprzednio wskaźniku uwzględniamy nie tylko środki trwałe, ale cały sprzęt stanowiący wyposażenie pasieki. W tym ujęciu (A d a m o w s k i 1973) rozpatrywać również będziemy produktywność tego sprzętu (E), która będzie stosunkiem wartości produkcji (P) do wartości sprzętu znajdującego się w pasiece (S). Wskaźnik ten orientuje nas w pewnym zakresie na ile wyposażenie w sprzęt jest racjonalne. Poza tym określono strukturę sprzętu znajdującego się w pasiekach. Przy obliczaniu wyposażenia powyższych mierników zachodziła w wielu przypadkach konieczność wyceny sprzętu. Wycenę tą w pasiekach byłego powiatu puławskiego wykonano bezpośrednio, natomiast w odniesieniu do pozostałych pasiek wykonywali ją sami pszczelarze. Zawsze wartość sprzętu dla tej analizy była wyceniana tak, jak gdyby był on nowy w dniu zbierania danych. Takie ujęcie jest warunkiem porównywalności struktury wyposażenia pasiek. W wycenie sprzętu posługiwano się informatorem handlowym eso. Amortyzacja sprzętu pasiecznego. W pracy wyodrębniono wzorce wyposażenia pasiek w sprzęt dla wydzielonych trzech modeli. W takim wzorcowym wyposażeniu uwzględniono sprzęt, który znajdował się przynajmniej w 50% pasiek. Oprócz tego zbierano informacje od pszczelarzy prowadzących pasieki 'ponad 20 lat, o tym ile lat użytkują dany sprzęt, który aktualnie posiadają. Okres użytkowania wpisywany był w tabelii analizowany. Około 75 % poszczególnego sprzętu rozkładało się równomiernie w wyodrębnionych grupach wiekowych (od 1 do 5 lat, od 6 do 10 lat, od 11 do 15 lat, od 16 do 20 lat, od 21 do 25 lat i od 26 do 30 lat). Pozostałe rozkładało się nierównomiernie. Dlatego za okres trwałości sprzętu przyjęto górną granicę wieku, która mieściła się jeszcze w grupie Równomierna liczebność danego sprzętu w poszczególnych przedziałach wiekowych świadczy, że sprzęt o tym wieku nie jest jeszcze wybrakowany. Zmniejszanie się natomiast liczebności sprzętu w tych przedziałach świadczy o jego wybra kowaniu. Z tego zestawienia można wnioskować o okresie trwałości poszczególnego sprzętu. 3 - Pszczelnicze Zeszyty Naukowe 33

4 W niniejszym opracowaniu trwałość sprzętu jest określana okresami, z odchyleniem do 2,5 roku i wyrażona liczbami O; 5; 10; 20; 25 lat. Przyjęcte takich pr~ybliżeń wydaje się dopuszczalne 2e względu na to, że stopa amortyzacji, która zależy od okresu trwałości jest wielkością przybliżoną. Stopę amortyzacji obliczono metodą prostoliniową, posługując się wzorem: gdzie: Sa - stopa amortyzacji Wp - wartość początkowa Wk - wartość końcowa Kl - koszty likwidacji Rk - remonty kapitalne T - okres trwałości Sa = Wp - (Wk - KI) + Rk t WpXT W niniejszym opracowaniu we wzorze przyjęto uproszczenia, że Wk = KI, a Rk = O. Wobec tego wzór przyjął następującą postać: Sa = Wp X 100 WpXT Wzór ten można by jeszcze dalej uprościć, jeżeli Sa liczonoby dla każdego sprzętu oddzielnie. Tak obliczone wielkości w praktyce nie znalazłyby szerszego zastosowania ze względu na nadmierną drobiazgowość. Dlatego obliczono tylko jedną stopę amortyzacji dla sprzętu, którego wartość przekraczała 500 zł a okres trwałości wynosił co najmniej 10 lat. Wzór przyjął postać roboczą: Sa = ~~~~~=-~~W~p ~~~~~ WPl X T 1+ WP2 X T Wpn X Tn gdzie WP1' T 1, W1>2T2'" Wpn Tn - jest iloczynem wartości początkowej i okresu trwałości każdego sprzętu oddzielnie. Szczegółowsze badania w zakresie stopy amortyzacji, dotyczyły zuży.. wania się uli w pasiekach pszczelarzy z terenu byłego powiatu puławskiego. W pasiekach tych oprócz wartości początkowej uli (Wpu) zgodnie z przyjętymi kryteriami (Pidek 1975) wyceniono wartość aktualną uli (Wau), a różnice pomiędzy tymi dwiema wartościami dzielone przez liczbę lat użytkowania. Wzór przybrał więc ogólną postać: Wpu- Wau Sau = Wpn X Tu gdzie: Sau. - stopa amortyzacji uli Wpu - wartość początkowa uli Wau - wartość aktualna uli Tu.- okres użytkowania uli do momentu wyceny 34

5 Ażeby otrzymać ten wzór przyjęto założenia, że Rk == O, W,, /1, = = Wau. Stopę amortyzacji obliczono dla pojedyńczych uli. W niniejszym opracowaniu podano tylko średnią z tych obliczeń. Przy obliczaniu stopy amortyzacji dla sprzętu pasiecznego, a w tym dla uli przyjęto kilka uprzednio podanych uproszczeń. Bardziej dokładne rozważenie tego problemu wymagałoby odrębnych długotrwałych badań. Dotychczas brak było takich zarówno w Polsce jak i za granicą. Ustalenie stopy amortyzacji jest zaś konieczne dla obliczenia kosztów jednostkowych produkcji miodu i wosku. WYNIKI Zainwestowanie pasiek. Rodziny pszczele odpowiadają niektórymi cechami grupie inwentarza żywego w produkcji zwierzęcej. Grupa ta wchodzi według ogólnych zasad w skład środków trwałych. Rodziny pszczele odróżniają się jednak kilkoma zmiennymi cechami. Przede wszystkim nie da się określić długości życia rodziny pszczelej jako całości, tak jak da się to w stosunku do zwierząt kręgowych, dlatego nie można obliczać od nich amortyeacji. Można by przyjąć, że rodziny pszczele są środkami trwałymi "niezużywającymi się". Pod względem tej cechy można zauważyć pewną analogię z glebą. Wartość rodziny pszczelej wraz z całym przypadającym na nią wyposażeniem jest zróżnicowana w różnych modelach pasiek. W modelu "A" wynosi ona 1326 zł, w modelu "B" 1397 zł a w modelu "e" 1439 zł. W pasiekach znajdujących się na terenie powiatu puławskiego wartość ta jest niższa i wynosi od 1232 zł do 1337 zł dla jednej rodziny pszczelej. Podobnie jest w pasiece PZD Górna Niwa, gdzie wartość ta jest jeszcze niższa i wynosi 1204 złotych. Wyposażenie w sprzęt pasiek różnej wielkości. Prowadzenie pasieki wymaga pewnej ilości niezbędnego sprzętu. Pasieki modelu "A", posiadające mniej niż 10 pni, mają najmniej sprzętu, a jego jakość jest stosunkowo słaba, stąd też naj mniej sza wartość tego sprzętu w przeliczeniu na 1 rodzinę pszczelą (tab. 1). Odpowiadające wielkością pasieki modelu "B" są leptej wyposażone w sprzęt, lecz również nie posiadają pracowni, co w porównaniu z pasiekami o wielkości od pni (które w wielu przypadkach pracownię posiadają), obniża wartość wyposażenia przypadającego na jedną rodzinę pszczelą. Wartość wyposażenia wraz ze zwiększaniem się pasieki rośnie do pewnej granicy (od 950 do 968 zł na 1 pień), przy dalszym zwiększaniu wielkości pasiek, maleje. Największą wartość sprzętu w modelu "A" posiadają pasieki o wielkości od 21 do 30 pni, a w modelu "B" od 11 do 20 pni. W modelu "e" wraz ze zwiększaniem pasiek analizowana wartość sprzętu maleje, a tylko w grupie pasiek liczących ponad 100 rodzin jest bardzo wysoka. W żad- 35

6 nym modelu nie stwierdzono istotnej korelacji pomiędzy wielkością pasieki a wyposażeniem jej w sprzęt. Była to jednak zawsze korelacja dodatnia. Pasieki o wielkości pomaq100 rodzin pszczelich są stosunkowo dobrze wyposażone w sprzęt trwały. Sprzęt wykorzystywany jest albo bezpośrednio w pracach pasiecznych (duże miodarki z napędem elektrycznym, wózki do transportu uli), albo też do prac pośrednio związanych z produkcją pasieczną (piła tarczowa i inne narzędzia stolarskie). W grupie tej występuje najwyższy spośród wszystkich grup współczynnik zmienności dotyczący wartości wyposażenia pasiek w sprzęt, wynoszący 30,41%. Zróżnicowany jest też asortyment sprzętu stosowanego w pasiekach. Czasami sprzęt wykonywany jest przez pszczelarzy we własnym zakresie. Pasieki modelu A, B, C znajdujące się na terenie byłego powiatu puławskiego, były gorzej wyposażone w sprzęt w porównaniu z pasiekami pozostałego terenu Polski. Wartość sprzętu w przeliczeniu na 1 rodzinę pszczelą wynosiła odpowiednio 732,38 zł, 827,35 zł i 772,08 zł. Wartość ta w pasiece PZD Górna Niwa obliczona.według tych samych kryteriów była niższa od innych analizowanych pasiek odpowiadającej wielkości, wynosiła 704,92 zł na 1 rodzinę. Z powyższych danych wynika, że w wyposażeniu pasieki nie ma dużego zróżnicowania. W modelu C wyodrębnia się tylko grupa pasiek prowadzących gospodarkę wędrowną. W grupie tej wartość wyposażenia na 1 rodzinę pszczelą była duża i dochodziła do 1917 zł. Do wartości tego wyposażenia wliczany był często samochód towarowy lub towarowo-osobowy. Tabela Wartość sprzętu w złotych w przeliczeniu na 1 pień w pasiekach różnej wielkości Value of equipment in zloty for l bee colony in different size of apiares Liczba pni w pasiece Number of bee colonies M.\ M n in apiary l ,43 799, ,46 949, ,70 901, ,36 856,92 x 805,99 876,97 M;c , , ,60 powyżej ,51 x 920,92 36

7 Produktywność sprzętu w %. (Stosunek produkcji do wartości sprzętu) Productivity of equipment in %. (Rełation of produetlon to value of equipment). Tabela 2 Number Liczba pni of bee colonies I MA ,07 29, ,28 53, ,48 59, ,54 66,50 MB x 46,34 52,23 Me , , ,77 ponad ,64 x 72,83 Wyposażenie pasiek jest czynnikiem współdziałającym przy uzyskiwaniu wysokich efektów produkcyjnych, przy spełnianiu zasadniczych efektów dobrej produkcji, przede wszystkim takich, jak dobra baza pożytkowa i dostosowanych do tej bazy -rnetod gospodarki pasiecznej. Ponieważ zarówno baza pożytkowa jak i metody gospodarki pasiecznej mogły być zróżnicowane, a poza tym są one trudno wymierne, w ni- <; niejszej pracy ograniczamy się tylko do stwierdzenia pewnych tendencji bez określania ścisłych związków (tab. 2). Proporcje pomiędzy wartością rocznej produkcji, a wartością sprzętu najkorzystniejsze są w pasiekach modelu e, a najmniej korzystne w pasiekach modelu A oraz w pasiekach modelu B mniejszych od 10 pni. W obrębie modelu B można zaobserwować tendencje, że wraz ze wzrostem pasieki wzrasta produktywność. Tendencji tych brak jest w modelu A i e pasiek. Bardziej ścisłe związki nie zostały wykryte z tego względu, że prawie wszystkie prace w pasiece wykonywane są za pomocą narzędzi ręcznych, w których różnice konstrukcyjne nie są na tyle duże,. ażeby w znaczniejszym stopniu wpływały na wielkość produkcji. Udowodnienie zależności pomiędzy wartością sprzętu i wartością produkcji było tym bardziej trudne, że żacierały jli wymienione uprzednio czynniki - zróżnicowana baza pożytkowa i metodygospodarki pasiecznej. Można byłoby spodziewać się, że wyposażenie w sprzęt będzie miało bardziej wyraźny wpływ na wielkość nakładów pracy w pasiece, Vi odniesieniu do 1 rodziny pszczelej. W celu udowodnienia tej zależności obliczono współczynniki korelacji. Jednakże okazało się, że obliczone 37

8 współczynniki korelacji są nieistotne. Największa korelacja ujemna była w pasiekach modelu B. Świadczyłoby to o najwyraźniej zachowanej W tym modelu tendencji, że lepsze wyposażenie pasiek w sprzęt zmniejsza nakłady pracy. Ze względu na brak istotnych współczynników korelacji zaniechano w tej publikacji obliczania równań regresji za pomocą których wyrażono by zależność pomiędzy tymi dwoma czynnikami w odniesieniu do poszczególnych modeli pasiek. Wpływ wyposażenia na zmniejszenie nakładów pracy byłby prawdopodobnie większy po zastosowaniu w produkcji nowoczesnych i bardziej wydajnych urządzeń. Wprowadzenie takich urządzeń do produkcji (miodarka z napędem elektrycznym, urządzenie do wydmuchiwania pszczół z nadstawek w procesie miodobrania, urządzenie do załadowywania uli na samochód i inne) musi zostać dokonane ze względu na dążenie do zwiększenia liczby rodzin pszczelich obsługiwanych przez jednego pszczelarza. Oczywiście urządzenia te będą dość drogie, co zwiększy zarówno udział środków trwałych w strukturze wyposażenia pasiek w sprzęt, jak również całkowite koszty prowadzenia pasieki. Struktura wyposażenia pasiek w sprzęt. Na podstawie podanych w metodyce kryteriów, wyodrębniono grupę sprzętu, który odpowiada w pewnym stopniu warunkom stawianym środkom trwałym, Sprzęt ten stanowi od 67,6 do 77,8% (tab. 3) wartości ogólnego wyposażenia pasieki. W sprzęcie -tym największy udział stanowią ule, bowiem w każdym przypadku wartość ich przekracza 50% ogólnego wyposażenia Struktura wyposażenia pasiek w sprzęt trwały w Ofo Structure of equipment in apiares. Tabela :3 Wyszczególnienie Specification Pracownia Honey house Ule liives Miodarka Extractor Kociołek do wosku Wax extraeter Wózek pasieczny Hand truck Waga pasieczna Balance tor weighting hives Inny sprzęt trwały Other equipment Razem Together MA Mb Me 2,8 11,4 'i,6 67,1 54,9 52,1 3,7 2,6 1,6 1~ 1,3 1,3 0,2 0,5 0,4 1,1 0,8 0,5 1,0 0,7 4,1 77,8 71,2 67,6 38

9 , pasieki. Oprócz uli we wszystkich badanych pasiekach znajdowały się miodarki. Wartość ich stanowi niewielki udział w całkowitym wyposażeniu. Pozostałe elementy wyposażenia spotykamy nie wszędzie. Pracownie posiadają przede wszystkim pasieki modelu B i C, a pasieki modelu A tylko sporadycznie. W pasiekach modelu B w porównaniu z pozostałymi modelami, pracownie stanowią największy udział W wartości wyposażenia. Pracownie są często dość duże i oprócz funkcji produkcyjnych spełniają dla pszczelarza będącego amatorem funkcje rekreacyjne. Pozostały sprzęt występuje we wszystkich modelach pasiek, ale nie: wszędzie, stąd też niewielki jego procentowy udział w strukturze, pomimo stosunkowo dużej wartości pojedynczych egzemplarzy..najwięcej sprzętu trwałego mają pasieki modelu C, posiadające więcej niż 100 rodzin pszczelich. Struktura sprzętu i jego wartość nie informuje o jego funkcjonalności i nowoczesności. Te dwie cechy są może mało wymierne ale bardzo ważne. Poczynione w tym zakresie obserwacje sugerują, że w pasiekach założonych wcześniej, jest więcej przestarzałego sprzętu niż w pasiekach założonych później. Najbardziej racjonalnie wyposażone w sprzęt są pasieki modelu B, prowadzone około 10 lat. Amortyzacja sprzętu pasiecznego. Wartość jednostkowa sprzętu określanego w niniejszej pracy jako trwały nie przekracza najczęściej 2000 złotych. Oprócz uli jest go niewiele rodzajów. W ogólnym wyposażeniu pasieki sprzęt trwały stanowił od 67,6% w modelu C, do 77,8 /0 w modelu A (tab. 3). Jeżeli na podstawie wcześniej przyjętych kryteriów określić by standard wyposażenia pasiek dla poszczególnych modeli, stwierdzonoby, że wyposażenie w sprzęt pasiek modelu A i B jest zbliżone (tab. 4). Również zbliżona jest wartość poszczególnych egzemplarzy tego sprzętu oraz jego trwałość. Pasieki modelu C różnią się liczbą egzemplarzy posiadanego sprzętu, oraz wartością posiadanej pracowni. Wartość ta dla pasiek modelu B wynosi zł, a dla pasiek modelu C około zł. co jest uzasadnione różną liczbą rodzin pszczelich posiadanych przez pasieki tych modeli. Tabela 4 Przyjęty standard wyposażenia pasiek w sprzęt oraz okres trwałości tego sprzętu w latach Accepted standart of equipment in apiares and its durability in years Wyszczególnienie Specification Sztuk Okres trwałości (T) Number Period of durabjlity MAMB l'.\j IM A 4 M B \ li ~ Pracownia pasieczna Honey house Ule - Hive l-mb l 20 TO

10 l 2 3 f l) Miodarka Extractor Kociołek. do wosku Wax extaracator Wózek pasieczny Hand truck Waga pasieczna BaIance for weighting hives Parnik BoHer l l-mb l l l Dłuto Hive tool l 4 Nóż pasieczny Uncapping knife l 3 Odsklepiacz widełkowy 'Jncapping fork 4 Wtapiacz do węzy Device for emberiding of Ioundation l l Rojnica [Swarm box) l 2 Tnpiarka słoneczna Solar wax extractor l Transportówka Box for frames 4 Skrobaczka "iive tool 2 4 Cedzidło Strainer 1 3 'Jziurkarka 'Jevice for making holes in frames 2 Wanienka do odsklepiania 'Jevice for uncapping combs L-Ma l Stół do odsklepiania Table for uncapping l 'Podkurzacz "3ee smoker 2 Siatka ochronna Bee veil 2 4 Wiadro ~ail l 3 Bańka 20 l Honey eonterner for 20 l Poi~o Walering device for bees Klateczka do poddawania matek Queen cage 2 6 l

11 Tabela Niektóre wskaźniki obliczone dla standardowego wyposażenia pasiek Some economic index for standart equipment ol apiares Wysz~zególnienie Specification MA Me Me Wpc zl/l pień 847, ,85 915,36 Wp'!' -% Wpc 87,39 86,98.91,49 Wpu -% Wpc 70,62 49,58 65,52 SaT % 5,19 5, wpc' - Wartość początkowa całego sprzętu PIimary value ot all equipment WpT - Wartość początkowa sprzętu trwałego PIimary vaiue ot equipment when 1Is value is hlgher than 500 zl Wpu - Wartość początkowa uli Primary value of hiv es- SaT - Stopa amortyzacji sprzętu trwałego The standart ot depretlatlon ot equipment whcn its value is higher than 500 zl Okres trwałości sprzętu w badanych pasiekach należy ocenić jako długi. Z badań przeprowadzonych nad trwałością uli na terenie byłego powiatu puławskiego wynika, że trwałość ta jest jeszcze większa. Średnia aktualna wartość uli w modelach A, B, C po 21,23, 16 latach użytkowania stanowiła odpowiednio 36, 37 i 51 0 /0 wartości początkowej. Należy zaznaczyć, że większość z tych uli nie pochodziła z seryjnej produkcji i była wykonywana na zamówienie pszczelarzy. Obliczona na podstawie tabeli 4 oraz cennika CSO wartość wyposażenia pasiek w przeliczeniu na 1 rodzinę pszczelą (tab. 5) oraz orientacyjna struktura tego wyposażenia różni się nieco od danych faktycznych podanych wcześniej, ale niewiele. Stopa amortyzacji obliczona dla sprzętu trwałego, znajdującego się w pasiekach jest prawie taka sama dla wszystkich modeli pasiek. Ponieważ stopa amortyzacji jest zawsze wielkością przybliżoną, możemy przy obliczeniach rentowności pasiek przyjąć 5% stopę amortyzacji, przy pnzyjęciu reprodukcji prostej i nie zmieniających się w czasie cen na sprzęt.. Na podstawie badań w byłym powiecie puławskim wynika, że stopa amortyzacji jest mniejsza i dla modeli A, B, C wynosi odpowiedrtio 3,1, 2,8, 3,3%. Jednakże ze względu na to,że dane te dotyczą uli produkowanych nie w sposób seryjny, nie mogą mieć jakiegoś szerszego znaczenia. WNIOSKI 1. Ze wszystkich modeli najlepiej Wyposażone Vi sprzęt są pasieki modelu C (towarowe). Tam też naj wyższa jest efektywność tego wyposażenia. H

12 2. Poszczególne rodzaje sprzętu, stanowiącego wyposażenie pasiek są w większości wykonywane przez pszczeiarzy i dlatego są w małym stopniu zunifikowane.. 3. Przy obliczaniu rentowności pasiek indywidualnych należy wyodrębnić grupę sprzętu trwałego, którego wartość przekraczałaby 500 złotych i od wartości tego sprzętu przyjąć 5% stopę amortyzacji, przy przyjęciu reprodukcji prostej i stałych cen na sprzęt. 4. Dobre wyposażenie pasiek w sprzęt sprzyja uzyskiwaniu wysokich efektów produkcyjnych. LITERATURA A d a m o w s ki Z. (1973) - Podstawy ekonomiki i organizacji przedsiębiorstw rolnych. PWRiL. B i e ń W., N i s e n g o l c S. (1966) - Ewidencja środków trwałych i amortyzacji. P.W.E. B u d z yn D. (1974) - Dziewdęć plus x, czyli koszty własne produkcji plus niewiadome wynagrodzenie. Pszczelarstwo nr 10, s C h i m o w i c z T. F. (1970) - Próba oceny opłacalności produkcji miodu. Pszczelarstwo nr 3, s G d s z c z y ń s k i J., S z e l e jak S. (1961) - Związek interweniuje w sprawie. wymierzania podatków od pszczół. Pszczelarstwo nr 10, s L e M a i \S t rew. G.. (1952) - Beekeeping profits. Canad. Bee J. nr 6, s L e M a i s t rew. G. (1949) - Cost,of production honey, Canad. Bee J. nr 6, s M a t y s e k B. (1962) - Moja gospodarka pasieczna w liczbach. Pszczelarstwo, nr 3, s M i c h a l s kij. (1958) - Opłacalność gospodarki pasiecznej. Pszczelarstwo, nr.5, s M i r z a E., S v e a t c h i e v i c i M. (1970) - Date privind aplicarea unei noi technologii de intretinere a albinelor in fermele apicole. Redatia revistere1 agricole - Annale 10, s M i ę k u s K. (1971) - Taksacja rolnicza PWN. O wen s Ch. D., C l e a v e r T., S c h n e i d e r R. E. (1973) -,'- An analysis of beekeeping produetlon cost and returns. United States Departament of Agriculture. P i d e k A. (1975) - Amortyzacja sprzętu w różnych modelach pasiek. XIV Naukowa Konferencja Pszczelarska 4-5.IV.75 r. P i d e k A. (1976) - Modele organizacyjne pasiek w Polsce. Dysertacja doktorska. Zbiory biblioteki A. R. w Lublinie. P rok o f e v a L. V. (1973) - Tekuscee planlrovanie i proizvostvennyjucet. Pcelovodstvo, vol. 53, nr 1, s S m i t h F. G. (1965) - Economics of beekeeping, Western Australian Department of Agriculture. S o l li a t o v V. J. (1973) - Analiz proizvodstvennoj dejatelnosti pcelovodov. Pcelovodstvo vol. 53, nr 9, s S o l d a t o v V. J. (1973) - Snizeniesebestoimosti produkcji i povysenie rentabelnosti pasek. Pcelovodstvo, vol 53, nr 3, s. 18-:'

13 s o l d a t o v V. J. (1973) - Vnutrichozjajstvennyj rascet i jego rol v razvitii pcelovodsta. Pcelovodstvo, vol. 53, nr 4, s. 11-l3. S t e p h e n W. A. (1973) - An analysis of beekeeping operatlon. Cooperative Extension Service, Ohio. State University. S z u b e r t W. (1970) - Orientacyjny koszt produkcji miodu i wosku. Pszczelarstwo, nr 7, s U r b a n M. (1970) - Zarys ekonomiki i organizacji gospodarstw rolnych. PWN. INFLUENCE OF EQUIPMENT ON ECONOMY OF APIARIES A. Pidek Summary In Poland there are. 3 models of apiares. A, B and C. Apiares ot model A and B have less than 40 bee colonieś. Apiares of model C have more than 40 bee colonies. It was found, that apiares of model C have more equipment for l bee colony than A and B. The value of equipment in model C is 921 zł. It was proved that quantity of equipment have influence on productivity of apiares. 68 to 78% of oquipment in apiares have unit value higher than 500 zł. It was stated also that index of equipment depreciation is about 5%. Value of about 50% of all equiprnent in apiares are hives.