MOŻLIWOŚCI PRODUKCJI MLECZKA PSZCZELEGO W POLSCE

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKQWE Rok XXXVllI 1994 MOŻLIWOŚCI PRODUKCJI MLECZKA PSZCZELEGO W POLSCE Jerzy Marcinkowski Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział Pszczelnictwa, ul. Kazimierska 2, Puławy Streszczenie W roku 1993 przeprowadzono badania, w których porównywano efekty pozyskiwania mleczka pszczelego z różną intensywnością. Korzystając również z wcześniejszych (od 1989 roku) badań określono nakłady pracy potrzebne przy produkcji mleczka. Wyniki potwierdziły wcześniejsze obserwacje, że produkcja mleczka, nawet dość wysoka bo przekraczająca 170 g z rodziny, nie obniża ilości uzyskiwanego miodu. Wzrost produkcji mleczka można uzyskać podkarmiając pszczoły w czasie słabego pożytku lub jego braku, ale przede wszystkim przenosząc okresowo czerw z dolnego do górnego korpusu ula. W ciągu godziny pracy pszczelarz jest w stanie wyprodukować 16,8 g mleczka (60 rbg na l kg mleczka). Przy przekładaniu larw łyżeczkami chińskimi uzyskano wydajność 10 larw na minutę. Minimalna cena mleczka przy której można się jeszcze podejmować jego produkcji w Polsce wynosi około 100 USD. Słowa kluczowe: mleczko pszczele, produkcja, nakłady pracy. WPROW ADZENIE Wyniki prowadzonych wcześniej przez autora doświadczeń (M a r - c i n k O w s k i 1994), wskazywały na możliwość uzyskania dobrych rezultatów z pasieki wówczas, gdy produktem dodatkowym jest mleczko pszczele. Literatura na temat ekonomicznych aspektów tej produkcji jest dość skromna. E l - S h e h a w y (1989) podaje, że w 100-pniowej pasiece w Egipcie produkuje się 15 kg mleczka rocznie. Sezon trwa tam 7 miesięcy, od marca do września, rodziny podkarmia się namiastkami pyłku, a średnia wydajność z rodziny wynosi 5g co 2 dni. W Chinach produkcję mleczka szacuje się na 400 ton rocznie i 500 g z rodziny (1988). P i d e k (1994) podaje, że produkcja ta w tym kraju wynosi już obecnie 1000 ton, a wydajność z rodziny szacowana jest na 1 do, 4 kg. Mleczko to oferowane jest już w cenie 40 dolarów za kilogram. Ten sam autor (1991) podaje, że średnia produkcja mleczka w województwie poznańskim wynosiła 97,9 g, a katowickim 170 g z rodziny pszczelej. Przy czym nakłady pracy (P i d e k ) w poznańskim wynosiły około 120 rbg/ kg a w katowlckirn połowę tej wartości. W i t k o w s k i (1992) podaje, że w ciągu 60 dni można uzyskać po 200 g mleczka z rodziny. Celem niniejszej pracy było określenie możliwości produkcyjnych przeciętnej rodziny pszczelej oraz nakładów pracy z tym związanych. Tym 101

2 samym określenie pewnych granicznych wartości powyżej których mleczka pszczelego nie będzie się już opłacało produkować. METODYKA W roku 1993 pasiekę, liczącą 34 rodziny pszczele podzielono na 4 grupy, w których głównym produktem był miód i wosk: I Grupa kontrolna (dodatkowa produkcja pyłku). II Grupa o mało intensywnym pozyskiwaniu mleczka pszczelego (przez 3 tygodnie, w czasie kwitnienia rzepaku). III Produkcja mleczka intensywna, od początku kwitnienia rzepaku do momentu, gdy dana rodzina przyjmowała mniej niż 10 mateczników. IV Produkcja mleczka jak w grupie III, ale z dwukrotnym podkarmieniem rodzin pszczelich (po odwirowaniu miodu rzepakowego) oraz trzykrotnym przenoszeniem 1-2 ramek z młodym czerwiem z korpusu dolnego do górnego - obok poddawanych miseczek matecznikowych. Produkcja mleczka odbywała się w obecności matki, która znajdowała się od początku kwitnienia rzepaku w dolnym korpusie ula. Ramkę z plastykowymi miseczkami matecznikowymi umieszczano w korpusie górnym. Liczba poddawanych miseczek zależała od stopnia akceptacji ich przez pszczoły. Przy dobrej akceptacji poddawano najwyżej 100 miseczek (larw), a gdy akceptacja była słaba rodzina otrzymywała jedynie 25 miseczek. Do przekładania larw używano łyżeczek chińskich. Larwy brano z przypadkowych rodzin. Poddawanie larw i wybieranie mleczka odbywało się trzy razy w tygodniu (poniedziałek rano, środa po południu, piątek po południu). Pierwszy raz poddano miseczki 15 maja, a cały proces pozyskiwania mleczka w grupie III i IV zakończono 26 lipca. Wiosną dwukrotnie (24.04 i 13.05) zmierzono powierzchnię czerwiu w rodzinach. Pierwszym pożytkiem był rzepak, który jednak w 1993 roku praktycznie się nie udał i po przekwitnięciu, plantacja została zaorana. Drugim znaczącym już pożytkiem była lipa, która dostarczyła ponad połowę zbiorów miodu. Miodobranie wykonywano dwukrotnie. Wszystkie matki w pasiece były rasy kraińskiej. W wyliczeniach ekonomicznych uwzględniono również obserwacje prowadzone w latach 1991 i 1992, w innym doświadczeniu. Wartość finalna produkcji pasiecznej określono tak zwanym miodem przeliczeniowym. Do wyliczenia posłużono się nastepującymi cenami: l kg iniodu = zł l kg mleczka = 2,5 mln zł = 83 kg miodu I kg pyłku = zł = 2 kg miodu Pozostałe drobne przychody z pasieki (wosk, propolis) pominięto w wyliczeniach jako mało istotne i nie różniące się między grupami. Analizę statystyczną (analiza wariancji) przeprowadzono w oparciu o 102

3 program opracowany w Pracowni Metodyki Doświadczeń i Statystyki ISK w Skierniewicach. Ocenę istotności różnic przeprowadzono testem Duncana, przy poziomie ufności L=O,05. WYNIKI Rodziny do poszczególnych grup dobierano na podstawie liczby obsiadanych plastrów oraz plastrów z czerwiem. Pewnym sprawdzeniem czy grupy były w miarę wyrównane było dwukrotne mierzenie powierzchni czerwiu (tabela l). Brak istotnych różnic między średnimi wskazuje na dość dobre wyrównanie grup, choć na pewno byłoby lepiej, gdyby ilości czerwiu w poszczególnych grupach były jeszcze bardziej do siebie zbliżone. Trzeba jednak też pamiętać, że ilość czerwiu nie jest jedynym kryterium porównania siły rodzin. Tabela l Ilość czerwiu wiosną (w dm 2 ) Quantity of brood in spring (in dm 2 ) Tennin pomiaru Grupa Thc day of measurcrnent Razem Group Together I 11,1 a 57,6 a 68,7 a II 12,3 a 48,1 a 60,4 a III 12,2 a 53,7 a 65,9 a IV 9,3 a 47,0 a 56,4 a Produkcja miodu (tabela 2) nie różniła się istotnie między grupami. Potwierdziły się wyniki wcześniejszych badań autora świadczące o tym, że odbieranie mleczka nie obniża produkcji miodu, a nawet można się dopatrzeć tendencji wzrostowych. Ilość miodu przeliczeniowego (tabela 3) zaś wyraźnie wskazuje na możliwości znacznego wzrostu dochodu brutto z pasieki wówczas, gdy produkuje się również mleczko pszczele. 103

4 Tabela 2 Ilość miodu towarowego (w kg na rodzinę) Quantity of commercial honcy (in kg per bec colony) Termin miodobrania Grupa Thc day of measurernent Razem Group Togcther I 5,9 a 17,3 a 23,2 a II 6,1 a 16,3 a 22,4 a III 7,5 a 19,0 a 26,5 a IV 4,4 a 16,6 a 21,0 a Ilość miodu przeliczeniowego (w kg na rodzinę) Quantity of conversion honcy (in kg per bee colony) Tabela 3 Grupa Group Rodzaj produktu Sort of produet miód pyłek mleczko Razem Together I 23,2 3,6-26,8 a II 22,4-2,8 25,2 a III 26,5-10,6 37,1 b IV 21,0-14,8 35,8 ab Naj istotniejsze jednak w doświadczeniu były efekty i nakłady produkcji samego mleczka. Na wykresie przedstawiono wielkość produkcji mleczka w poszczególnych dniach jego pozyskiwania oraz informację o ogólnej wielkości produkcji. Wysokość tej produkcji zgodna była z oczekiwaniami w momencie przyjmowania metodyki badań. Widać wyraźnie, że czynniki zewnętrzne (przypuszczalnie był to pożytek i przebieg pogody) w sposób bardzo istotny wpływały na ilość uzyskanego w danym dniu mleczka. W grupie IV wyraźnie pszczoły dawały wyższe dzienne porcje mleczka. Przypuszczalnie było to -fektem karmienia i przenoszenia larw, choć efekt ten nie uwidocznił się od r.zu. Po miodobraniu (3.06) przystąpiono do karmienia, ale wyraźny wzrost 104

5 wydajności nastąpił mniej więcej w tym samym czasie co w grupie III, to jest od 21 czerwca (pokrywa się to z terminem zakwitania lip). Występuje tu jeszcze jedno zjawisko, które nie znajduje odzwierciedlenia na wykresie. Otóż zgodnie z metodyką rodzina, która przyjmowała mniej niż 10 mateczników była eliminowana z produkcji mleczka. W grupie III eliminacja niektórych rodzin nastąpiła szybciej niż w karmionej grupie IV. I tak na przykład w grupie III pozostało jedynie 5 rodzin gdy w grupie IV było jeszcze tych rodzin 8. ]l Grup.-Group --*- IV Grupa-Group --+- lu Grupa-Grou'p 14. 'i. u: 10. e 4. O+rnTn+~Tn+n~n+~~+nTnO+~~~TnO+nT~+nTrn+nTnrrl 6/17 6/2~ 0/31 6/7 6/14 0/21 0/20 7/6 7/12 7/19 7/26 MLe.l~c/Dzleh - Mont.h/Day Ryc. l. Produkcja mleczka - Produetlon of royal jclly Produkcja ogółem - Total production: Grupa II - Group II - 33,7 g Grupa III - Group III - 127, l g Grupa IV - Group IV - 178,1 g Nakłady pracy mierzone były przy produkcji mleczka w okresie od 1989 roku do 1993 roku. Obserwowano pewien wzrost wprawy przy wykonywaniu poszczególnych czynności. W ostatnim roku w ciągu l minuty przekładano średnio 10 larw. Natomiast w ciągu l godziny pracy przy produkcji mleczka, otrzymywano 16,8 g tego produktu. Na pracę tę składały się wszystkie czynności związane z produkcją mleczka od momentu przybycia do pasieki do jej opuszczenia. Było to więc wyszukanie larw i ich przekładanie, wyjmowanie ramek z matecznikami, wyrzucanie larw i wybieranie mleczka (ręcznie lub przy pomocy odkurzacza - wybór metody zależał od preferencji pracownika). Po przeliczeniu tej wartości można stwierdzić, że wyprodukowanie l kg mleczka wymagało około 60 roboczogodzin, czyli tak jak w katowickim (P i d e k 1990). W 1993 roku można było sprzedać mleczko pszczele za 2,0-2,5 mln zł za 1 kilogram. Trzeba tu jednak dodać, że ze zbytem mleczka były znaczne kłopoty (nasycony rynek). Pornijajac koszty materiałowe (plastykowe miseczki, ramki, łyżeczki), które są dość niewielkie oraz robociznę związaną z jednorazowym przygotowaniem ramek matecznikowych (przyklejanie miseczek) l godzina pracy przy produkcji mleczka dawała pszczelarzowi od zł do 105

6 złotych. Jest to kwota, która może zainteresować sporą grupę pszczelarzy wytwarzaniem mleczka pszczelego. W tym bowiem czasie za godzinę pracy najemnej płacono w Polsce tys. złotych. WNIOSKI 1. Odbieranie rodzinie pszczelej nawet 170 g mleczka nie powoduje wyraźnego spadku produkcji miodu. 2. Podkarmianie rodzin oraz okresowe przenoszenie młodego czerwiu do górnego korpusu w trakcie produkcji mleczka pszczelego, powoduje wyraźny wzrost tej produkcji. 3. Produkcja mleczka powoduje znaczny wzrost dochodu brutto z pasieki. 4. Uwzględniając ceny 1993 roku, można stwierdzić, że 2-2,5 mln złotych (równowartość około USD) jest minimalna ceną, przy której warto jeszcze w Polsce produkować mleczko pszczele. Cena ta bowiem zapewnia pszczelarzowi wynagrodzenie za pracę. LITERATURA Beekeeping in China (1988) - Opracowanie Chińskiej Akademii Nauk Rolniczych. Archiwum autora. E I - S h e h a w y M.A. (1989) - How to produce royaljelly. Productive projects ready for implementation. Al Messa 33 (11791) 11. Dept. Beckceping. Sec. School Agric., Quesna 32631, Menoufia, Egypl. M a r c i n k o w s kij. (1994) - Możliwości poprawy efektywności prowadzenia pasieki przez wzbogacanie wyboru produktów pasiecznych. Pszczeln.Zesz. Nauk.; 38: p i d e k A. (1990) - Ekonomika i organizacja produkcji mleczka pszczelego. Sprawozdanie roczne ISK Skierniewice. p i d e k A. (1991) - Ekonomika i organizacja produkcji mleczka pszczelego. Sprawozdanie roczne ISK Skierniewice. p i d e k A. (1994) - XXXlII Międzynarodowy Kongres Pszczelarski w Pekinie ( X.1993). Pszczelarstwo, 45(1):4-6. W i t k o w s kim. (1992) - Sposób na zysk. Pszczelarz Polski, 3(2):

7 THE POTENTIAL TO PRODUCE ROYAL JELL y IN POLAND J.Marcinkowski Summary The study was conducted in 1993, records tak en since 1989 were used to estimate worktime. The apiary consisting of 34 colonies was divided into four management groups: I. Production of honey and bee pollen. II. Production of honey and production of royal jelly over 3 weeks (from May 21 to June 7). III. Production of honey and intensive production of royal jelly from May 17 to J uly 26. IV. As in group III but involving threefold feeding of bees following the centrifugation of rapeseed honey and threefold transfer of young brood-containing combs from the upper hive body to the lower one. The highest royal jelly output (178 g) was obtained in group IV. The highest gross returns - calculated as royaljelly equivalent based on the aetual prices of honey products in Poland - were obtained in group III and IV. The produetion of 1 kg of royai jelly required 60 man-hours. The minimum price at which the manufacture of royaj jelly is still economically warranled in Poland is ca. US$ 100. Kevwords: royaj jelly, production, worktime. 107