OCENA METOD OBLICZANIA ŁADUNKÓW ZANIECZYSZCZEŃ WYMYWANYCH ZE ZLEWNI. Mariusz Sojka, Sadżide Murat-Błażejewska, Jolanta Kanclerz

Transkrypt

1 Acta Sci. Pol., Formatio Circumiectus 6 (1) 2007, 3 13 OCENA METOD OBLICZANIA ŁADUNKÓW ZANIECZYSZCZEŃ WYMYWANYCH ZE ZLEWNI Mariusz Sojka, Sadżide Murat-Błażejewska, Jolata Kaclerz Akademia Rolicza w Pozaiu Streszczeie. Korzystając z daych dotyczących zlewi rzeki Małej Weły, oceiao przydatość różych metod obliczaia ładuków zaieczyszczeń wymywaych ze zlewi roliczej. Przepływ chwilowy w diu poboru próbek wody i średi przepływ miesięczy były dodatio (istotie a poziomie istotości = 0,05) skorelowae ze stężeiem azotu azotaowego. Najlepiej zależości te opisywały rówaia regresji wielomiaowej. Codziee stężeia azotaów, ustaloe a podstawie tych rówań, wraz z przepływami codzieymi posłużyły do obliczeia ładuków dobowych, które uzao za referecyje. Następie wykoao obliczeia, używając siedmiu metod statystyczych. Uzyskae wyiki szczegółowo przeaalizowao i wybrao odpowiedi algorytm obliczaia ładuku roczego przy rzadkich pomiarach stężeia zaieczyszczeń, a częstych atężeia przepływu (staów wody). Wyik ajbardziej zbliżoy do otrzymaego a podstawie metody referecyjej (średia wartość ładuku N-NO 3 z lat : 1,00 kg ha -1 rok -1 ) uzyskao, stosując metodę, w której ładuek oblicza się jako iloczy średiego stężeia zaieczyszczeń i przepływu wody z iterwału między termiami poboru próbek wody. Słowa kluczowe: ładuki zaieczyszczeń, metody obliczeiowe, azot azotaowy WSTĘP Jakość wody odpływającej ze zlewi podlegała i często adal podlega atropopresji. Opad atmosferyczy, zmieiając się w spływ powierzchiowy i podpowierzchiowy, wzbogaca się a powierzchi gleby w składiki pokarmowe [Ilicki 2002]. Duża ilość substacji odżywczych, główie azotu i fosforu, wprowadzaa do wód wraz ze ściekami przemysłowymi i komualymi oraz spływami z itesywie użytkowaych tereów roliczych, przyczyia się do wzrostu biologiczej produkcji wód, a wskutek tego do ich eutrofizacji. Dawiej eutrofizacja ograiczała się do jezior i zbiorików zaporowych, gdzie woly ruch wody i podwyższoa temperatura sprzyjały szybkiemu rozwojowi biomasy, obecie, choć ze zaczie miejszym atężeiem, proces te zachodzi także w rzekach. Adres do korespodecji Correspodig author: dr iż. Mariusz Sojka, Katedra Melioracji, Kształtowaia Środowiska i Geodezji, Akademia Rolicza w Pozaiu, ul. Piątkowska 94, Pozań, masojka@au.poza.pl

2 4 M. Sojka, S. Murat-Błażejewska, J. Kaclerz Szczególe zaczeie ie tylko dla ochroy wód płyących, ale rówież dla ocey tempa ich eutrofizacji ma prawidłowe określeie woszoych do tych wód ładuków związków azotu i fosforu. Wyiki obliczeń wykoywaych z użyciem modeli bilasu biogeów są wrażliwe a wprowadzaie do modelu daych pochodzących z rzadkich pomiarów stężeia zaieczyszczeń i częstych pomiarów atężeia przepływu wody [Mukhopadhyay i Smith 2000]. Praca miała a celu oceę różych metod obliczaia ładuków zaieczyszczeń wymywaych ze zlewi roliczej. MATERIAŁ I METODY Zlewia rzeki Małej Weły leży w środkowej części Niziy Wielkopolsko-Kujawskiej (makroregio Pojezierze Wielkopolskie, mezoregio Pojezierze Gieźieńskie) [Kodracki 2001]. Pole powierzchi zlewi do przekroju Kiszkowo wyosi 342 km 2, a spadek podłuży rzeki 0,57. Mała Weła przepływa przez osiem jezior o sumaryczej powierzchi lustra wody 392,8 ha i przez kompleks stawów rybych o powierzchi 235 ha. Łącza powierzchia lustra wód stojących (19 jezior i kompleksu stawów rybych) w zlewi wyosi 780,5 ha, co w odiesieiu do pola powierzchi zlewi daje wskaźik jeziorości 2,3%. Zlewia Małej Weły ma charakter roliczy: użytki role zajmują 82,7% (gruty ore 75,2%, użytki zieloe 7,2%), lasy 6,0%, sady 0,3% i ieużytki 9,0% jej powierzchi. Substratem gleb są utwory mierale o składzie mechaiczym gli piaszczystych i piasków gliiastych. Badaia i obserwacje tereowe prowadzoo w latach hydrologiczych Obejmowały oe m.i. codziee pomiary wysokości opadów atmosferyczych a posteruku opadowym w Kiszkowie i staów wody w przekroju zamykającym zlewię Małej Weły. Próbki wody z przekroju pobierao raz w miesiącu; łączie w okresie badań pobrao i poddao aalizie fizykochemiczej 52 próbki. W diach poboru próbek wody wykoywao także pomiary hydrometrycze: przekroju poprzeczego (głębokości i szerokości) koryta rzeki oraz prędkości przepływu wody przez te przekrój. Badaia laboratoryje próbek wody obejmowały ozaczeie 20 wskaźików i składików charakteryzujących jej właściwości fizycze (ph, temperatura), chemicze (Ca, Mg, Na, K, Fe, Cl, SO 4 ) i tleowe (tle rozpuszczoy, BZT 5, ChZT) oraz obecość w iej biogeów (azotay, azotyy, azot amoowy, fosforay). Aalizy próbek wody wykoao zgodie z obowiązującymi ormami [Wykaz 1993]. Podstawą ocey jakości wody było odośe Rozporządzeie Miistra Środowiska [Rozporządzeie 2004]. Do ocey metod obliczaia ładuków zaieczyszczeń wybrao azot azotaowy (N-NO 3 ), który ozaczao metodą spektrofotometryczą z zastosowaiem testu Spectroquat. Charakteryzując waruki meteorologicze w okresie badań, wzięto pod uwagę opady atmosferycze i temperaturę. Pomiary opadów wykoywao a własym posteruku opadowym w Kiszkowie, a dae z wielolecia uzyskao ze stacji IMGW w Gieźie. Dae dotyczące średiej dobowej temperatury powietrza pochodziły ze stacji Leśego Zakładu Doświadczalego Arboretum Zieloka Akademii Roliczej w Pozaiu. Waruki hydrologicze określoo a podstawie codzieych pomiarów staów wody i okresowych pomiarów hydrometryczych. Wyiki pomiarów hydrometryczych posłużyły do wyzaczeia rówaia krzywej atężeia przepływu. Wykorzystując tę krzywą oraz wyiki pomiarów staów wody, obliczoo przepływy codziee, a astępie wyzaczoo przepływy charakterystycze. Acta Sci. Pol.

3 Ocea metod obliczaia ładuków zaieczyszczeń wymywaych ze zlewi 5 Na pierwszym etapie obliczeń poszukiwao zależości między średim przepływem miesięczym a przepływem chwilowym zmierzoym w diu poboru próbek wody. Następie poszukiwao związku między stężeiem substacji biogeych w wodzie a przepływem zmierzoym w diu poboru próbek oraz między stężeiem i średim przepływem miesięczym. Zależości te miały pomóc w ustaleiu stężeia miarodajego w poszczególych iterwałach między termiami poboru próbek wody do aaliz. Na etapie końcowym obliczoo rocze ładuki azotu azotaowego wymywae ze zlewi w latach Codziee stężeia N-NO 3, obliczoe z zależości między przepływem w diu poboru próbek wody a stężeiem azotu azotaowego, oraz codziee atężeia przepływu wody wykorzystao do oszacowaia ładuków codzieych, miesięczych i roczych ładuki te uzao za referecyje. Następie rocze ładuki zaieczyszczeń obliczoo siedmioma metodami statystyczymi przedstawioymi w pracach Littlewooda [1992], Littlewooda i iych [1998], Littlewooda i Marsha [2005], Mukhopadhyaya i Smitha [2000] oraz Walliga i Webba [1985]. Odpowiedie modele są opisae powszechie stosowaymi wzorami: Metoda 1 Metoda 2 Metoda 3 Metoda 4 C i Q i L1 = K i1 (1) i1 C i Q i L2 = K i1 (2) L 3 = K C i Q p (3) i1 Metoda 5 Metoda 6 L 5 = K Q r L 5 = L i Q i K ( C i Q i ) i=1 Q i i=1 Q r 1 cov (L i, Q i ) 1 L i Q i var (Q 1 i ) 1 2 Q i (4) (5) (6) Formatio Circumiectus 6 (1) 2007

4 6 M. Sojka, S. Murat-Błażejewska, J. Kaclerz Metoda 7 gdzie: L x K C i C i,j 1 1 L 7 = L p j1 2 2 C i,j i1 m j K j Q k,j k1 mj roczy ładuek zaieczyszczeń (x umer metody obliczeiowej), współczyik przeliczeiowy (zależy od czasu obliczeiowego i jedostek), stężeie zaieczyszczeń, średie stężeie w iterwale j między termiami poboru próbek wody, m j liczba di w iterwale j, K j liczba sekud w iterwale j ( m j ), Q k,j średi dobowy przepływ wody k (k = 1,, m j ) w iterwale j, j L i Q i Q r Q p Q i umer iterwału (j = 1,, 1), średi dobowy ładuek obliczoy a podstawie stężeń i przepływów w diu poboru próbek wody, przepływ podczas poboru próbki wody, średi przepływ roczy, średi przepływ w iterwale, średi przepływ podczas poboru próbek wody, L p, L k ładuek zaieczyszczeń wymyway ze zlewi a początku i końcu iterwału, liczba próbek. Po szczegółowym zaalizowaiu wyików obliczeń wybrao odpowiedi algorytm obliczaia ładuku zaieczyszczeń przy rzadkich pomiarach stężeia zaieczyszczeń, a częstych stau wody. Przydatość poszczególych metod do obliczaia ładuków azotu azotaowego wymywaych roczie ze zlewi określoo, stosując astępujące miary statystycze: błąd średi (AE), współczyik efektywości Nasha-Sutcliffe a (E), ideks zgodości (d) i geometryczy błąd stadardowy (GRMSR) [Willmott 1982, Tietje i Tapkehirichs 1993, Kraule i i. 2005]. L k (7) WYNIKI Przebieg waruków meteorologiczych w zlewi Małej Weły w latach hydrologiczych zaalizowao a podstawie odchyleń roczych sum opadów atmosferyczych i średich temperatur powietrza od średich wartości z wielolecia W wieloleciu tym średi roczy wskaźik opadu ieskorygowaego wyosił 510 mm (w półroczu letim 312 mm, w zimowym 198 mm), a średia temperatura wyosiła 8,5ºC. Acta Sci. Pol.

5 Ocea metod obliczaia ładuków zaieczyszczeń wymywaych ze zlewi 7 Lata hydrologicze 2000, 2001 i 2002 były latami wilgotymi rocze sumy opadu atmosferyczego przekraczały średią z wielolecia odpowiedio o 130, 71 i 86 mm, tj. o 25, 14 i 17%. Spośród ich lata 2000 i 2002 zaliczały się do ciepłych średia temperatura powietrza była wyższa od średiej wieloletiej odpowiedio o 0,7º i 0,8ºC, a rok 2001 był przecięty. Kolejy rok, 2003, o sumie opadów iższej o 32% od średiej z wielolecia i temperaturze iższej od przeciętej o 0,8ºC, był rokiem bardzo suchym i chłodym. Lata hydrologicze 2004 i 2005 o zbliżoych opadach wyoszących 445 i 453 mm ależały do suchych, a średia temperatura powietrza przekraczała średią odpowiedio o 0,3ºC (rok przecięty) i 0,9ºC (rok ciepły). W latach hydrologiczych przepływy chwilowe w przekroju Kiszkowo wahały się od NNQ = 0,022 m 3 s -1 do WWQ = 3,183 m 3 s -1, a przepływ średi (SSQ) wyiósł 0,455 m 3 s -1. Średie przepływy rocze w okresie badań kształtowały się w zakresie od 0,135 m 3 s -1 w roku 2004, suchym pod względem opadów atmosferyczych i przeciętym pod względem temperatury powietrza, do 0,900 m 3 s -1 w roku 2002, wilgotym i ciepłym. Średi przepływ iski (SNQ), utożsamiay z przepływem iearuszalym, wyiósł 0,105 m 3 s -1. Bardzo trudo było ustalić reżim hydrologiczy Małej Weły, gdyż a wielkość i rozkład odpływu poza warukami atmosferyczymi istoty wpływ wywierały budowle hydrotechicze do piętrzeia wody rozmieszczoe wzdłuż biegu rzeki oraz stawy rybe położoe powyżej przekroju Kiszkowo. Ocea jakości wód rzeki pod względem zawartości substacji biogeych wykazała, że wody te charakteryzują się iskim stężeiem związków azotu, odpowiadającym ormom I, II i III klasy jakości, oraz podwyższoym stężeiem fosforaów, odpowiadającym ormom V klasy jakości. Średia zawartość azotu azotaowego w okresie badań wyosiła 1,56 mg dm -3, w tym w półroczach zimowych 2,38 mg dm -3, a letich 1,02 mg dm -3. Najiższe stężeia azotu azotaowego otowao w roku suchym (2004), średio 0,77 mg dm -3, a ajwyższe w roku wilgotym (2002), średio 2,83 mg dm -3. Przeważająca większość (94%) przebadaych próbek wody charakteryzowała się stężeiem iższym od wartości graiczej dla II klasy jakości; stężeia wyższe od 5,0 mg dm -3 otowao tylko wiosą w wilgotym roku Zależości między obliczoymi średimi przepływami miesięczymi a przepływami chwilowymi zmierzoymi w diu poboru próbek wody były istote (r 2 = 0,86) a poziomie istotości = 0,05 (rys. 1); moża je było opisać rówaiami regresji potęgowej w postaci y = ax b. Gdy próbki wody pobierao w miesiącach charakteryzujących się ajwiększą zmieością przepływów dobowych (styczeń, luty, marzec: c v 1), średie przepływy miesięcze mogły różić się od chwilowych w diu poboru próbek o 3 do 102%. W miesiącach o ajmiejszej zmieości przepływów (lipiec, sierpień, wrzesień: c v = 0,40) różice były miejsze i wyosiły od 2 do 27%. Na podstawie aalizy korelacji stwierdzoo, że w okresach półroczych i roczych z przepływami w diu poboru próbek i średimi przepływami miesięczymi dodatio (istotie a poziomie istotości = 0,05) skorelowae były stężeia azotu azotaowego. Aaliza regresji wykazała, że według kryterium iformacyjego Akaike [1973], AIC, do opisu zależości między przepływami w diu poboru próbek a stężeiem azotu azotaowego ajlepiej adawały się rówaia regresji wielomiaowej (rys. 2). Z rówań tych obliczoo codziee stężeia azotaów, które wraz z codzieymi przepływami wykorzystao do obliczeia ładuków codzieych. Obliczoe ładuki uzao za referecyje. Formatio Circumiectus 6 (1) 2007

6 8 M. Sojka, S. Murat-Błażejewska, J. Kaclerz a 3,5 3,0 2,5 y = 0,8392 x 0,7946 R 2 = 0,8578 b c SQ, m 3 s -1 SQ, m 3 s -1 SQ, m 3 s -1 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 y = 0,81 x 0,8179 R 2 = 0,8933 0,0 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 y = 0,823 x 0,8131 R 2 = 0,881 0,0 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 Rys. 1. Fig. 1. Zależość między średim przepływem miesięczym (SQ) a przepływem chwilowym w diu poboru próbek wody (Q pob ) w okresach hydrologiczych: a półrocze zimowe (XI IV), b półrocze letie (V X), c rok hydrologiczy (XI X) Relatioship betwee mea mothly rate of water flow (SQ) ad its actual rate o water- -samplig day (Q pob ) i hydrological periods: a witer half-year (XI IV), b summer half-year (V X), c hydrological year (XI X) Acta Sci. Pol.

7 Ocea metod obliczaia ładuków zaieczyszczeń wymywaych ze zlewi 9 a N-NO 3 y = 0,2425 b N-NO 3 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 8,0 Q pob 7,0 y = 8,0063 x ,308 x 2 7,1446 x + 1,5341 R 2 = 0,2526 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 c N-NO 3 0,0 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 Q pob 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 Q pob Rys. 2. Zależość między stężeiem azotu azotaowego w wodach Małej Weły (N-NO 3 ) a przepływem chwilowym w diu poboru próbek wody (Q pob ) w okresach hydrologiczych: a półrocze zimowe (XI IV), b półrocze letie (V X), c rok hydrologiczy (XI X) Fig. 2. Relatioship betwee itrate itroge cocetratio i water of Mała Weła river (N-NO 3 ) ad actual rate of water flow o water-samplig day (Q pob ) i hydrological periods: a witer half-year (XI IV), b summer half-year (V X), c hydrological year (XI X) Formatio Circumiectus 6 (1) 2007

8 10 M. Sojka, S. Murat-Błażejewska, J. Kaclerz Z referecyjymi wartościami ładuku N-NO 3 porówao wartości otrzymae z rówań od (1) do (7) (rys. 3). Wyik ajbardziej zbliżoy do średiej z lat obliczoej według metody referecyjej (1,00 kg ha -1 rok -1 ) uzyskao, stosując metodę 7 (1,01 kg ha -1 rok -1 ). W metodzie tej ładuek oblicza się, możąc średie stężeie zaieczyszczeń przez przepływ wody z iterwału między termiami poboru jej kolejych próbek (a zatem, stężeia w diu poboru próbek z kolejych miesięcy wykorzystywao w obliczeiach dwukrotie). Najmiejszy średi ładuek jedostkowy azotu azotaowego (0,77 kg ha -1 rok -1 ) uzyskao, stosując metodę 4, w której ładuek oblicza się jako iloczy średiego roczego przepływu i stężeia (obliczaego jako suma ilorazów stężeń i liczebości próby), a ajwiększy ładuek N-NO 3 (1,22 kg ha -1 rok -1 ) metodą 2 wykorzystującą tylko stężeia i przepływy pomierzoe w diu poboru próbek wody. Przy małej zmieości przepływów rzeki (c v = 0,31), jak w 2000 r., obliczoe ładuki azotu azotaowego wykazywały małe zróżicowaie (SD = 0,04 kg ha -1 rok -1, c v = 0,08). Duża zmieość przepływów w diu poboru próbek wody, przepływów dobowych i średich miesięczych (c v 1,00), jak w 2002 r., powodowała, że obliczoe różymi metodami ładuki N-NO 3 były moco zróżicowae (SD = 1,06 kg ha -1 rok -1, c v = 0,28). Podobe zróżicowaie obliczoych wartości wystąpiło w przypadku roku 2005, a jego przyczyę prawdopodobie staowiła iewielka liczba pobraych próbek wody. Na podstawie aalizy statystyczej (tab.) stwierdzoo, że ajbardziej przydatą metodą obliczaia roczych ładuków azotu azotaowego, wymywaych ze zlewi, jest metoda 7. 6,00 N-NO 3, kg ha -1 rok -1 N-NO 3, kg ha -1 year -1 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0, Rok Year ref Rys. 3. Fig. 3. Rocze ładuki azotu azotaowego odpływające ze zlewi Małej Weły, obliczoe różymi metodami; 1,, 7 umer metody (patrz tabela), ref metoda referecyja Aual loads of itrate itroge flowig away from Mała Weła river catchmet, calculated by various methods; 1,, 7 method umber (see Table), ref referece method Acta Sci. Pol.

9 Ocea metod obliczaia ładuków zaieczyszczeń wymywaych ze zlewi 11 Tabela. Statystycza ocea metod obliczaia jedostkowych ładuków azotu azotaowego wymywaych ze zlewi roliczej (a przykładzie zlewi Małej Weły) Table. Statistical assessmet of methods for calculatig uit loads of itrate itroge washed out of agricultural catchmet (based o Mała Weła river catchmet) Miara statystycza Statistical measure Metoda obliczeiowa* Calculatio method* AE 0,1700 0,2167 0,1533 0,2300 0,2258 0,1183 0,0100 E 0,8919 0,7557 0,7713 0,8706 0,8488 0,9451 0,9814 d 0,9644 0,9585 0,9616 0,9570 0,9149 0,9886 0,9959 GRMSR 1,4030 1,6633 1,6356 1,4479 2,2939 1,2730 1,1503 AE błąd średi (kg ha -1 rok -1 ) average error (kg ha -1 year -1 ), E współczyik efektywości Nasha-Sutcliffe a Nash-Sutcliffe effectiveess coefficiet, d ideks zgodości idex of agreemet, GRMSR geometryczy błąd stadardowy (kg ha -1 rok -1 ) geometric root mea squared residuals (kg ha -1 year -1 ) * Odpowiedie modele są opisae wzorami od (1) do (7) zamieszczoymi w tekście. * Correspodig models are described by Equatios (1) to (7) provided i the text. Formatio Circumiectus 6 (1) 2007

10 12 M. Sojka, S. Murat-Błażejewska, J. Kaclerz PODSUMOWANIE Zależości między obliczoymi średimi przepływami miesięczymi a przepływami chwilowymi zmierzoymi w diu poboru próbek wody były istote (r 2 = 0,86) a poziomie istotości = 0,05, ależy jedak zazaczyć, że przy poborze próbek wody w miesiącach charakteryzujących się ajwiększą zmieością przepływów dobowych (styczeń, luty, marzec: c v 1) średie miesięcze przepływy mogły różić się od chwilowych o 3 do 102%. W miesiącach o ajmiejszej zmieości przepływów (lipiec, sierpień, wrzesień: c v = 0,40) różice były miejsze i wyosiły od 2 do 27%. Przepływy chwilowe i średie miesięcze były dodatio (istotie a poziomie istotości = 0,05) skorelowae ze stężeiem azotu azotaowego w wodzie rzeki. Najlepiej zależości te opisywały rówaia regresji wielomiaowej. Ustaloe a ich podstawie codziee stężeia azotaów, wraz z codzieymi przepływami, wykorzystao do obliczeia dobowych ładuków N-NO 3, które uzao za referecyje. Wyik ajbardziej zbliżoy do średiej z lat obliczoej według metody referecyjej (1,00 kg N-NO 3 ha -1 rok -1 ) uzyskao, stosując metodę, w której ładuek oblicza się jako iloczy średiego stężeia zaieczyszczeń i przepływu wody z iterwału między termiami poboru jej próbek. PIŚMIENNICTWO Akaike H., Iformatio theory ad a extesio of maximum likelihood priciple. 2d Iteratioal Symposium o Iformatio Theory, Academia Kiado, Budapest, Ilicki P., Przyczyy, źródła i przebieg eutrofizacji wód powierzchiowych. Prz. Komual. 2., Kodracki J., Geografia. Mezoregioy fizyczo-geograficze. PWN Warszawa. Kraule P., Boyle D.P., Bäse F., Compariso of differet efficiecy criteria for hydrological model assessmet. Adv. Geosci. 5, Littlewood I.G., Estimatig cotamiat loads i river: A review. Istitute of Hydrology, Walligford, Report No. 117, 81. Littlewood I.G., Marsh T.J., Aual freshwater river mass loads from Great Britai, : Estimatio algorithm, database ad moitorig etwork issues. J. Hydrol. 304, Littlewood I.G., Watts C.D., Custace J.M., Systematic applicatio of Uited Kigdom river flow quality databases for estimatig aual river mass loads ( ). The Sciece of the Total Eviromet 210/211, Mukhopadhyay B., Smith E.H., Compariso of statistical methods for examiatio of utriet load to surface reservoirs for sparse data set: Applicatio with a modified model for phosphorus availability. Wat. Res. 34, 12, Rozporządzeie Miistra Środowiska z dia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezetowaia stau wód powierzchiowych i podziemych, sposobu prowadzeia moitorigu oraz sposobu iterpretacji wyików i prezetacji stau tych wód. Dz.U r 115, poz Tietje O., Tapkehirichs M., Evaluatio of pedo-trasfer fuctio. Soil Sci. Soc. Am. J. S7, Wallig D.E., Webb B.W., Estimatig the discharge of cotamiats to coastal waters by rivers: Some cautioary commets. Mar. Pollut. Bull. 16, Acta Sci. Pol.

11 Ocea metod obliczaia ładuków zaieczyszczeń wymywaych ze zlewi 13 Willmott C.J., Some commets o the evaluatio of model performace. Bull. Amer. Meteorol. Society 63, 11, Wykaz orm z zakresu aalityki wody i ścieków, Istytut Gospodarki Przestrzeej i Komualej Zespół Normalizacji Warszawa. ASSESSMENT OF METHODS FOR CALCULATING POLLUTANT LOADS WASHED OUT OF CATCHMENT Abstract. The paper assesses the usefuless of various methods for calculatig the loads of pollutats washed out of a agricultural catchmet. The data used i the study cocered the Mała Weła river catchmet i the hydrological years The actual values o the day of water samplig ad the mea mothly values of water flow were positively correlated (sigificatly at = 0,05) with the cocetratio of itrate itroge. The relatioship was most accurately described with polyomial regressio equatios. The daily cocetratios of itrates, calculated from the equatios, ad the daily water flows were used to compute the daily loads which were the treated as a referece. Next, the calculatio was made usig seve statistical methods, the results were aalysed i detail, ad a suitable algorithm was selected for computig the aual load at rare measuremets of pollutat cocetratio ad frequet measuremets of water flow (water levels). The results obtaied by calculatig the load as a product of the mea cocetratio of pollutats ad the water flow from the iterval betwee the water-samplig dates appeared to be closest to the mea of , computed by referece method (1.00 kg N-NO 3 ha -1 year -1 ) Key words: pollutat loads, estimatio methods, itrate itroge Zaakceptowao do druku Accepted for prit: Formatio Circumiectus 6 (1) 2007