ZWALCZANIE VARROA JACOBSONI OUD. PREPARATEM API FOS "BIOWET" WPROWADZENIE

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLII, Nr l 1998 ZWALCZANIE VARROA JACOBSONI OUD. PREPARATEM API FOS "BIOWET" Marian Jeliński Zakład Chorób Owadów Użytkowych Państwowego Instytutu Weterynaryjnego Swarzędz, ul. Poznańska 3S Streszczenie Badano skuteczność terenową plastykowych pasków Apifosu przeciwko roztoczom V. jacobsoni. Akarycyd zawierała mikrowarstwa, którą pokryty jest pasek. W każdej rodzinie doświadczalnej zawieszano po dwa paski Apifosu. Skuteczność terenowa preparatu wynosiła 96,3-100% po około 4-tygodniowej ekspozycji w ulu. Słowa kluczowe: rodzina pszczela, Varroa jacobsoni, akarycyd. WPROWADZENIE Od pewnego czasu w Europie stwierdza się szczepy Varroa jacobsoni Oudemans oporne na tluwalinat. Jesienią 1991 r. we Włoszech zanotowano zmniejszone działanie warroab6jcze Apistanu w pobliżu Mediolanu. W tym rejonie Włoch opisano to po raz pierwszy (M i Ia n i, R i t t er 1996). Już w 1996 r. Apistan we Włoszech był praktycznie nieskuteczny przeciwko roztoczom V.jacobsoni (M i Ia n i 1997). W Południowym Tyrolu wiązało się to ze znacznymi stratami wśród rodzin pszczelich (G u fi e r 1997). Poza Włochami pojawiły się doniesienia z: Francji, Austrii, Słowenii i Szwajcarii o niskiej skuteczności fluwalinatu w zwalczaniu warrozy (M i I a n i, R i t t e r 1996). W Polsce było podobnie jak we Włoszech. Pszczelarze stosowali przeciwko V. jacobsoni deseczki nasączone Klartanem, a także Fluwarol - polski lek weterynaryjny, który przypomina Apistan, 1 pasek krajowego preparatu zawiera jednak o wiele mniejszą dawkę tluwalinatu. Trzeba dodać, że we Włoszech zarejestrowane były również inne leki przeciwko V. jacobsoni: Folbex VA, Perizin i Apitol. Do zwalczania warrozy pszczelarze nie musieli więc używać przez kilka lat tego samego preparatu. W 1995 r. zanotowano małą efektywność Fluwarolu w pasiekach okolicy Bielska-Białej (L o n d zin, Ś l e d zińs ki 1996). Podobne przypadki stwierdzono w woj. poznańskim. Według danych ustnych, małą efektywność 163

2 tego preparatu zaobserwowano również w woj. opolskim. Oporność roztoczy V. jacobsoni na tluwalinat w woj. bielskim, mogła być spowodowana tym, że od długiego czasu stosowano tam środek ochrony roślin - Klartan (M a r z e c 1992, L o n d z i n, Ś I e d z i ń s k i 1996). Mniej stosowano na tym terenie takie leki jak Apiwarol AS czy Warrosekt i inne preparaty (M a r z e c 1992). Oporność V. jacobsoni na tluwalinat nie ma jeszcze większego znaczenia w pasiekach, w których do zwalczania warrozy stosowano co najmniej dwa preparaty (R i tt e r i in. 1981, L o n d z i n, Śle d z i ń s k i 1996). Takie postępowanie utrudnia pojawienie się lekoopornych szczepów tych roztoczy (R it t e r i in. 1981). Wydaje się, że w przyszłości Apifos może stanowić alternatywę dla Fluwarolu "Biowet" jako leku przeciwko warrozie. Oba te środki produkowane są w Polsce w formie plastykowych pasków. Celem badań była próba określenia skuteczności terenowej preparatu doświadczalnego Apifos "Biowet". MATERIAL I METODY Do badań użyto Apifosu z serii doświadczalnej nr I wyprodukowanej przez Puławskie Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego "Biowet" Puławy dnia r. oraz z serii nr 2 z r. Te plastykowe paski z naniesioną w mikrowarstwie substancją czynną otrzymano w przypadku serii nr l z Instytutu Przemysłu Organicznego w Warszawie, a serię nr 2 od producenta z Puław. Substancją czynną Apifosu jest bromfenwinfos (G rz ę d a 1996). Zabiegi wykonywano w 1996 i 1997 r. W 14 rodzinach pszczelich zawieszano po dwa paski Apifosu. Mocowano je cienkim drutem do beleczek międzyramkowych. Paski usuwano z uli po upływie około 4 tygodni od podania. Skuteczność warroabójczą Apifosu oceniano na podstawie stopnia inwazji roztoczy V.jacobsoni, który ustalano w dniu podania preparatu oraz w dniu jego usunięcia z ula. Obliczenia wykonywano według metody opisanej przez Londzina i Śledzińskiego (1996). Stopień inwazji V. jacobsoni określano metodą narkozy eterowej pszczół pobranych z plastrów gniazdowych (szczegółowe dane zamieszczono w tab. I). Rodziny pszczele użyte w badaniach obsiadały plastry w ramkach wielkopolskich. Skuteczność terenową S(%) obliczano według wzoru podanego przez L o n d z in a i Ś l e d z iń s k ie g o (1996). WYNIKI l OMÓWIENIE Wyniki badań wskazują, że obie serie doświadczalne Apifosu - po około 4-tygodniowej ekspozycji - cechowała bardzo wysoka skuteczność terenowa (tab. 1). Podobne wyniki po stosowaniu bromfenwinfosu uzyskali inni autorzy 164

3 Tabela 1. Stosowanie Apifosu w rodzinach pszczelich przeciwko V. jacobsoni Treatmenl with Apifos in honey bee colonies against V. jacobsoni Nr pnia No 01 colony Stan próby w dniu podania preparatu Stan próby w dniu usunięcia preparatu State of sample in the day of drug Data Data State of sample in the day of drug removal Skuteczność Nr serii application podania terenowa S usunięcia Apifosu preparatu ("lo) Stopień preparatu Stopień liczba liczba liczba liczba lot number inwazji pszczół Beginning inwazji roztoczy pszczół roztoczy Field Xo ("lo) End 01the X1 (%) 01Api10s 01the efficacy S Rate of treatment Number 01 Number 01 treatment Rate of Number 01 Number 01 ("lo) in1estation infestation bees mites bees mites Xo ("lo) X1 (%) O O O O O O O O O O O O ~ O O O O O O O O O O O O O O

4 (Ś I e d z i ń s k i i in. 1996). Według ich danych po 6-tygodniowej ekspozycji pasków skuteczność wynosiła % przy dawce bromfenwinfosu 40 mg w warstwie kompozycji i stężeniu 60%. Należy dodać, że czasem pszczoły budują woskowe połączenie plastra z mikrowarstwą paska Apifosu. Przy usuwaniu tego preparatu z ula niewielka część mikrowarstwy może pozostać na plastrze. Wprawdzie pozostałości bromfenwinfosu w miodzie są nieznaczne - poniżej 5 ppb (Ś l e d z i ń s k i i in. 1996), to jednak należy liczyć się z działaniem warroabójczym plastrów. Zjawisko to stwierdzono w przypadku Bayvarolu (M o o s b e c k h o f er 1991). W tej sytuacji należałoby zmierzać do tego, aby resztki mikrowarstwy Apifosu, jak to wyżej opisano, nie pozostawały na plastrach. Może trzeba nieco udoskonalić proces produkcji tego preparatu? Wydaje się, że przetrzymywanie pasków Apifosu w rodzinach pszczelich przez okres 4 tygodni wystarcza do niemal zupełnego uwolnienia ich od roztoczy V. jacobsoni. Można przypuszczać, że wydłużanie czasu ekspozycji prowadzi do wzrostu ilości pozostałości bromfenwinfosu w plastrach (wosku). Celowe mogą być badania nad skróceniem tego czasu do minimum 15 dni - jak się to zaleca w przypadku Bayvarolu w Polsce. W pniu nr 30 zwalczano V.jacobsoni Apifosem w 1996 r. - seria nr l i w 1997 r. - seria nr 2. Skuteczność terenowa w dwu kolejnych latach była znaczna. Niski stopień inwazji V.jacobsoni w pniu nr 30-3,8% - we wrześniu 1997 r. zdaje się wskazywać, że z podania pasków tego preparatu można było zrezygnować, gdyż w ciągu roku roztocze te nie przekroczyłyby zapewne progu szkodliwości dla pszczół w tej rodzinie. Celowe mogą być badania nad zwalczaniem V. jacobsoni Apifosem co drugi rok (z przerwą około 24-miesięczną). Należy zakładać, że pszczelarze będą używali Apifos wielokrotnie tak jak np. zastosowano paski Fluwarolu po raz piąty (B r a t k o w s ki, W i l d e 1997). Może to jednak być trudniejsze. Pszczoły zgryzają bowiem mikrowarstwę z substancją czynną Apifosu. Po jednokrotnym zabiegu paski nie sąjednak pozbawione jej całkowicie. Problem stanowi utylizacja plastykowych pasków po ich jednorazowym użyciu, gdyż jak stwierdzono wykazują one nadal właściwości warroabójcze i mogą mieć wpływ również na inne organizmy. Może należałoby je zwrócić do producenta, są one bowiem uciążliwe dla środowiska naturalnego. Znaczna skuteczność warroabójcza Apifosu i fakt niestwierdzenia objawów wskazujących na niekorzystne działanie tego preparatu na pszczoły w okresie jesiennym zdają się wskazywać, że środek ten - po zarejestrowaniu jako lek - będzie przydatny do praktycznego stosowania. Wykazano, że Apifos jest bardzo skutecznym preparatem przeciwko warrozie, który cechowała 96,3-100% skuteczność terenowa. 166

5 LITERATURA B r a t k o w s kij., W i I d ej. (1 997) - Akarycydy - zagrożenie jakości miodu. Pszczelarstwo, 48(3): 4-5. G r z ę d a M. ( ) - Nasza oferta. Pszczelarz Polski, nr 3: 16. G u f I e r H. (1 99 7) - Varroa in SUdtirol: Auswirkungen der Rezistenz gegenuber Bekampfungsmitteln? Biene, 133(6): L o n d z i n W., Ś I e d z i ń s k i B. ( ) - Oporność roztocza Varroa jacobsoni na środki warroabójcze zawierające tau-fluwalinat. Medycyna Wet., 52(8): M a r z e c J. (l 9 9 2) - Zwalczanie warrozy w pasiekach różnej wielkości w województwie bielskim w świetle badań ankietowych. w: I Polsko-Niemieckie Sympozjum "Postępy 11' badaniach nad warrozq". Szczecin. M i I a n i N. (1 997) - Imkem mit fluvalinat-resistenten Varroamilben. Deutsches Bienen Journal, nr 1:5-6. M i I a n i N., R i t t e r W. (l 9 9 6) - Erstes Auftreten einer Resistenz gegen Varroabekampfungsmittel. Biene, 132(10): 4-5. M o o s b e c k h o f e r R. (I 9 9 l) - Ergebnisse aus Biotests fiber die Langzeitwirkung von Apistan und Bayvarol. Bienenwelt 33: R i t t e r W., S a k a i T., T a k e u c h i K. (I 9 8 I) - Entwicklung und Bekarnpfung der Varroatose in Japan. w: Diagnose und Therapie der Varroatose. Apimondia - Verlag Bukarest. Śledziński B., Cieślak L., Konopacka Z. (1996) - Bromfenvinphos in control of Varroa jacobsoni mite. Pszczelno Zesz. Nauk., 40(2): CONTROL OF VARROA JACOBSON/ OUD. WITH EXPERIMENTAL DRUG APIFOS "BIOWET" Marian Jeliński Summary There was tested field efficacy of plastic strip - Apifos - against V.jacobsoni. The miticide is spread, in plastic microlayer form on strip. There were used 2 strips tor a treatment of honey bee colony. The field efficacy of Apifos was 96,3-100% after about four weeks of administration. Keywords: honey bee colony, Varroajacobsoni, miticide. 167