PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE
|
|
- Stanisława Szymczak
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLII, Nr l 1998 WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO SPOSOBU PRZYGOTOWANIA ZAPASÓW ZIMOWYCH NA ROZWOJ I PRODUKCY JNOSC RODZIN,,,. Piotr Skubida Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział Pszczelnictwa, ul. Kazimierska 2, Puławy Streszczenie Doświadczenie było prowadzone w ulach wielkopolskich. Użyte w badaniach matki były rasy kaukaskiej. Były one siostrami w pokoleniu FI i unasienione w sposób naturalny trutniami na pasieczysku pasieki doświadczalnej. Zakończenie terminu karmienia jesienią w celu przygotowania rodzin pszczelich do okresu zimowania przypadało w różnym terminie. Rodziny podzielono na cztery grupy po 8 rodzin w każdej. I grupa - rodziny karmione do 30 sierpnia. zimowane w 1 korpusie II grupa - rodziny karmione do 30 sierpnia, zimowane w 2 korpusach nr grupa - rodziny karmione do 10 października IV grupa - rodziny karmione do 15 września, czyli w sposób tradycyjny Celem badań było znalezienie optymalnych warunków przygotowania pszczół do zimowania i ich wpływu na osiągane później efekty (rozwój rodzin wiosną, wyniki produkcyjne). Poza rutynowymi obserwacjami odnośnie pogody, ternlinów występowania pożytków, przeprowadzano następujące pomiary: ocenę stanu rodzin pod koniec lata, stopień porażenia nosemozą, ocenę stanu zimowania, zużycie zapasów zimą, rozwój rodzin wiosną i ",,)'noo produkcyjne określane produkcją miodu oraz wosku. Rodziny pszczele karmione najwcześniej wychowują najwięcej czerwiu wiosną, osiągają również lepsze wyniki produkcyjne. Końcowe wnioski pozwalają polecać pszczelarzom praktykom wcześniejszy termin zakończenia karmienia do 30 sierpnia oraz zimowanie rodzin w dwóch korpusach uli wielkopolskich. Słowa kluczowe: dokarmianie, terminy dokarmiania, zimowanie, produkcja miodu, wiosenny rozwój rodzin. WPROWADZENIE Dobre przezimowanie rodzin pszczelich w pasiece jest podstawowym warunkiem szybkiego rozwoju wiosennego i osiągnięcia przez nie odpowiedniej siły na czas sezonu produkcyjnego. Duża siła rodziny na skrót pracy doktorskiej 95
2 przedwiośniu ma szczególnie duży wpływ na możliwości wykorzystania pożytków wiosennych, a takie przeważają w naszym kraju (G r o m i s z, K o c h a ń s k a, 1979). Główne nasilenie wziątku w latach przypadało na maj (42,2%) i czerwiec (32,4%), a tylko 25,4% stanowiły wziątki lipcowo-sierpniowe (K o ś k a, G r o m i s z 1993). W okresie ostatnich lat nastąpiło ogólne zmniejszenie bazy pożytkowej z jednoczesnym skumulowaniem pożytków w czasie i przestrzeni. Wytworzyły się okresy bardzo obfitych pożytków przedzielane dokuczliwymi okresami bezpożytkowymi, które odbijają się ujemnie na rozwoju rodzin pszczelich (J a b ł o ń s k i 1994). W miejsce ciągłego pożytku głównego, który kiedyś rozpoczynał się w połowie maja i trwał do połowy lipca występuje obecnie kilka pożytków w różnych okresach. Dla dobrego wykorzystania tych pożytków potrzebna jest duża siła rodzin, a jej osiągnięcie w maju lub na początku czerwca możliwe jest tylko wówczas, gdy rodziny wyjdą z zimy w dobrej kondycji. Z tego względu celowe jest poszukiwanie rozwiązań, które zapewniają lepsze warunki zimowania rodzinie pszczelej. Spośród czynników warunkujących dobre przetrwanie zimy przez pszczoły na wiele pszczelarz nie ma wpływu (warunki pożytkowe, przebieg pogody jesienią i zimą) lub może wpływać tylko w niewielkim stopniu (siła rodzin jesienią). Ma natomiast zdecydowany wpływ na zapewnienie właściwego zabezpieczenia rodzin w pokarm na zimę oraz zapewnienie im właściwych warunków zimowania. Odpowiedni na zimę pokarm to taki, który dostarcza pszczołom wszystkich niezbędnych składników pokarmowych, występuje w ulu w wystarczającej ilości i gromadzony jest we właściwym terminie. Przygotowanie rodzin pszczelich do zimowania rozpoczyna się już w połowie lipca. W tym okresie należy zadbać o to, aby w rodzinie dominowały pszczoły wygryzione w sierpniu i na początku września. W celu uzyskania odpowiedniej struktury rodzina pszczela powinna od połowy lipca intensywnie wychowywać czerw (M u s z Yń s k a 1987, 1988). Najważniejszym składnikiem pokarmu węglowodanowego w przygotowywaniu pszczół do zimowania jest sacharoza, podawana im w postaci syropu cukrowego. Pokrywa się nią zimowe zapotrzebowanie pokarmowe rodzin pszczelich (G r o m i s z 1985). Jest ona disacharydem zbudowanym z cząsteczki glukozy i fruktozy. Łatwo rozpuszcza się w wodzie, nasycony roztwór w temperaturze 20 C zawiera 67% tego cukru. Pod wpływem enzymu -fruktofuranozydazy dochodzi do inwersji sacharozy na dwa cukry proste, redukujące, dobrze przyswajalne dla pszczół (Woź n i c a 1967). Syrop cukrowy ma odczyn obojętny, zaś miód naturalny-kwaśny (ph 5-4). W związku z tym K o m a r o v (1993) proponuje dodawanie do syropu np. kwasu szczawiowego lub mlekowego w celu zbliżenia właściwości biochemicznych syropu do właściwości miodu. Cukier zawiera mniej składników mineralnych niż miód i dlatego nie tak szybko dochodzi do 96
3 przepełnienia jelita prostego u zimujących owadów spożywających taki pokarm (M artynov 1974). Według J o h a n s s o n i J o h a n s s o n (1977) rodziny zimujące wyłącznie na cukrze miały mniej czerwiu wiosną niż zimujące na cukrze i miodzie. Także mniej czerwiu od zimujących na cukrze i miodzie, miały rodziny karmione rzadkim syropem. Według tych autorów, rodziny, które nie musiały przerabiać syropu jesienią zimowały lepiej, zużywały mniej pokarmu, miały więcej czerwiu. Do przeciwnych wniosków doszedł B o b r z e c k i (1976). Według niego zimowe żywienie rodzin pszczelich samym miodem, miodem z cukrem lub samym cukrem nie różnicowało istotnie liczby czerwiu wychowywanego w okresie wiosennym. Stwierdził on najmniejszy ubytek pszczół w rodzinach zimujących na zapasach cukrowych, a także fakt, że na wiosnę w tych rodzinach najmniej trzeba było ograniczać gniazdo. Największe zawilgocenie gniazd występowało w rodzinach zimujących na miodzie, najmniejsze zaś w grupach żywionych cukrem. Bardzo ważne jest, by pszczoły jesiennej generacji nie brały udziału w przeróbce syropu, gdyż pogarsza to ich kondycję i powoduje degenerację ciała tłuszczowego. Analiza wykazała że pszczoły zimujące na przerobionym syropie cukrowym mają niższą zawartość enzymów i mniejszą ich aktywność w porównaniu do pszczół zimujących na miodzie (M a r t y n o v 1977). Jest to spowodowane tym, że pszczoły przerabiając syrop dodają do niego enzymy i inne składniki organiczne, obniżając ich zawartość w swoim organiźmie (K o m a r o v 1993). Duże znaczenie ma gęstość podawanego syropu. Komarov (1993) zaleca podawać syrop półgęsty (3:2). Syrop gęsty (2:1) pszczoły pobierają, przerabiają i zasklepiają wolniej, rzadki (1 :2) przenoszą do plastrów szybko lecz na jego przeróbkę zużywają więcej energii niż na przerobienie roztworu stężonego. Opłacalność gospodarki pasiecznej jest w pewnym stopniu uzależniona od zużycia i ceny cukru na dokarmianie rodzin pszczelich (G r o m i s z 1985). Wiadomo bowiem, że cukier jest kilkakrotnie tańszy od miodu, co w zdecydowany sposób obniża koszty zimowania pasieki. Zalecane w Polsce normy zaopatrzenia rodzin pszczelich na zimę w pokarm węglowodanowy zależne są od typu ula i liczby obsiadanych przez pszczoły plastrów. Norma opracowana w Oddziale Pszczelnictwa ISiK w Puławach przewiduje 1,6-2,0 kg pokarmu na l ramkę. P i d e k (1985) twierdzi, że ilość spożytego w zimie pokarmu zależy przede wszystkim od ilości wychowywanego czerwiu. Stały zapas węglowodanowy w rodzinie nie powinien być mniejszy niż 5 kg. Jest to minimum pokarmu, który musi znajdować się w rodzinie w okresie od wczesnej wiosny do czasu dokarmiania zimowego. J o h a n s s o n i J o h a n s s o n (1979) podają, że rodziny pszczele w USA w niektórych północnych rejonach wymagają nawet do 40 kg zapasu na zimę. Według nich 97
4 rodziny zużywają 1,35-1,8 kg zapasu miesięcznie do czasu pojawienia się pierwszego czerwiu w styczniu lub lutym, od kiedy to spożycie pokarmu wzrasta bardzo szybko. S e v e r s o n i E ci c k s o n (1985) określili średnie spożycie pokarmu w okresie zimy w warunkach norweskich na 18,6 kg/rodzinę. P e d e r s e n i i n n i (1996) w swoich doświadczeniach używali do karmienia rodzin w warunkach polarnego klimatu kanadyjskiego kg cukru na rodzinę. P i d e k (1985) twierdzi, że w czasie łagodnych zim istnieje możliwość zazimowania rodzin pszczelich na zmniejszonych o 15% w stosunku do normy zapasach zimowych z tym, że może zachodzić potrzeba wiosennego ich uzupełnienia. Od lat przyjmuje się zasadę, że rodzina pszczela powinna być dokarmiona do września. Jest to istotne z tego względu, aby pszczoły wygryzające się w końcu lata i na początku jesieni nie pracowały przy przeróbce syropu, by nie były wyczerpane pracą przed trudnym dla nich okresem zimowania. Termin karmienia ma wpływ na ilość podawanego rodzinom pszczelim pokarmu. Zalecane normy z dużą nadwyżką gwarantują zaopatrzenie pszczół w pokarm, gdy dokarmiamy je w drugiej połowie września i w październiku (G r o m i s z 1985). Zgromadzony zapas bywa wtedy nie wykorzystany zimą i nieraz duża jego część zostaje nienaruszona aż do miodobrania. Inaczej przedstawia się sytuacja. gdy uzupełnienie zapasu na zimę następuje wcześniej, na przykład w sierpniu - wtedy w miesiącach jesiennych pszczoły uszczuplają swoje zapasy. W takiej sytuacji pożądane jest obfitsze zaopatrzenie rodzin w pokarm. Korzyści z wczesnego karmienia pszczół są niezaprzeczalne, ale mimo to wielu pszczelarzy zwleka z uzupełnieniem zapasów do późnej jesieni (G r o m i s z 1985). P e d e r s e n i i n n i (1996) zalecają rozpoczynanie karmienia pod koniec sierpnia lub na początku września. Podawany pszczołom syrop, aby został przetworzony na zapas mogący być źrodłem pokarmu zimą, musi zostać zagęszczony poprzez odparowanie nadmiaru wody, a znajdująca się w syropie sacharoza winna być rozłożona w znacznym stopniu na cukry proste: glukozę i fruktozę. Obydwa te procesy chronią także zgromadzony zapas przed fermentacją (J o h a n s s o n, J o h a n s s o n 1976). Karmienie winno być prowadzone w taki sposób, aby nie powodować rabunków w pasiece. Najlepiej zabieg ten przeprowadzać wieczorem, po ustaniu lotów pszczół łub w ciągu dnia, jeśli jest chłodno czy deszczowo. Wówczas bowiem pszczoły również pozostają w ulach (J o h a n s s o n, J o h a n s s o n 1976). Istotną sprawą w dokarmianiu pszczół jest rodzaj stosowanej podkarmiaczki. Jej wybór zależy od kilku czynników, m.in. typu ula stosowanego w pasiece, planowanej wielkości jednorazowej dawki syropu, a często przyzwyczajenia pszczelarza do określonej podkarmiaczki. Najbardziej rozpowszechniona w polskim pszczelarstwie ze względu na łatwość użytkowania oraz prostotę konstrukcji jest podkarmiaczka ram kowa. Z innych częściej stosowanych podkarmiaczek można wymienić podkarmiaczkę 98
5 skrzynkową górną, wiaderkową i słoikową. W handlu są na ogół dostępne podkarmiaczki o pojemności do trzech litrów. W związku z tym, do podania całej niezbędnej ilości syropu trzeba wielokrotnie je napełniać. Z ekonomicznego punktu widzenia nie jest to korzystne. Wiadomo bowiem, że pszczelarze posiadają swe pasieki z reguły poza miejscem zamieszkania i częste dojazdy do pasieki podnoszą koszty ich utrzymania. Koszty transportu oceniane były przez P i d k a (1994) na 6,2% ogółu kosztów w roku 1994 i miały tendencję wzrostową. P i d e k (1986) zimując rodziny w ulach dadanowskich podkarmiał je jednorazowo zwiększonymi do 8 litrów dawkami syropu, podczas gdy rodziny kontrolne standardowymi 3 litrowymi dawkami syropu i doszedł do wniosku, że karmienie rodzin pszczelich zwiększonymi dawkami syropu jest o połowę mniej pracochłonne niż karmienie dawkami znormalizowanymi. Zimowanie rodzin pszczelich karmionych zwiększonymi dawkami syropu przebiegało prawidłowo i nie różniło się od zimowania rodzin kontrolnych. W rodzinach karmionych zwiększonymi dawkami syropu stwierdzono tylko nadmierne zawilgocenie. p e d e r s e n i i n n i (1996) zastosowali jednorazową dawkę syropu w ilości 13 litrów, co pozwoliło po dwukrotnym podaniu, a w niektórych przypadkach trzykrotnym na całkowite zakończenie karmienia zimowego. O s t r o w s k a (1984) podaje, że średnie zużycie zapasów zimowych przez jedną rodzinę było istotnie niższe w rodzinach z uli wielokorpusowych izolowanych niż w ulach o ścianach nieocieplonych. Z dwu wersji tego typu w ulu jednościennym pszczoły zużywały o 0,32 do 1,29 kg pokarmu więcej niż w ocieplonych. P e d e r s e n i in n i (1995) porównywali zimowanie rodzin pszczelich w jednym korpusie ula i w dwóch korpusach. W latach straty zimowe zarówno w pierwszej jak i drugiej kombinacji były podobne i kształtowały się na poziomie około 11%. W latach , kiedy wszystkie rodziny zimowano w jednym korpusie straty te wyniosły 20%. Okazało się, że rodziny w ulach znajdujących się pod śniegiem przezimowały lepiej, co autorzy tłumaczą mniejszymi wahaniami temperatur wewnątrz uli. T a r a n o v i A z i m o v (1972) dla określenia okresu przeżywalności pszczół wygryzających się jesienią, znakowali w rodzinach doświadczalnych po 100 jednodniowych osobników pszczelich. Określili maksymalną długość życia pszczół na 231 dni. Były to pszczoły wygryzające się 20 sierpnia. Krócej, bo 205 i 199 dni przeżywały osobniki wygryzione 20 września i 20 października. Osobniki znakowane znajdowano w rodzinach najpóźniej 11 kwietnia. M u s z Yń s k a (1986) z kolei, jednodniowe pszczoły znakowane w liczbie 300 sztuk, przenosiła do rodzin doświadczalnych z rodziny dodatkowej, a następnie określała procent ich przeżywalności w zależności od terminu wygryzania w okresie jesiennym. Termin braku obecności pszczół znakowanych w rodzinach przypadał na pierwszy wiosenny oblot. Okazało się, że osobniki wygryzione w połowie sierpnia i na początku września stanowiły najwyższy procent pszczół długowiecznych. 99
6 METODYKA Badania przeprowadzono w latach w pasiekach Zakładu Technologii Pasiecznych Oddziału Pszczelnictwa ISiK w Puławach. Wykorzystane do doświadczenia matki rasy kaukaskiej były siostrami, a unasienione zostały w sposób naturalny trutniami na pasieczysku pasieki doświadczalnej. Doświadczenie prowadzono w ulach wielkopolskich z podziałem rodzin na cztery grupy po 8 rodzin w każdej. I grupa - karmienie wcześniejsze - ułożenie gniazd na zimę do 10 sierpnia i zakończenie karmienia do 30 sierpnia. IIgrupa - karmienie wcześniejsze jak wyżej (ułożenie gniazd do t O sierpnia), z tym że rodziny pozostawiano w dwóch korpusach z matką odgrodzoną kratą w dolnym korpusie. Kratę zabierano po zakończeniu karmienia. IIIgrupa - karmienie późniejsze - ułożenie gniazd na początku września, karmienie do 10 października. IV grupa - kontrolna - rodziny przygotowane do zimowania w sposób tradycyjny tzn. ułożenie gniazd do 25 sierpnia, zakończenie karmienia do września W grupie T, 1lT i TV zimowanie odbywało się w jednym korpusie, w grupie II w dwóch korpusach, z zapasami umiejscowionymi na górze. W poszczególnych grupach przygotowano rodziny o różnej sile z identycznym udziałem podobnych rodzin (tzn. równy udział rodzin słabszych i silnych w grupie). Wielkość gniazda wahała się od 4 do 10 ramek. Do podawania syropu we wszystkich grupach używano podkarmiaczek bocznych o pojemności 5 litrów. Taką też dawkę syropu rodziny dostawały jednorazowo. Syrop cukrowy był sporządzony w stosunku 3 części cukru i 2 części wody, tzw. syrop półgęsty. Oprócz rutynowych obserwacji dotyczących przebiegu poszczególnych sezonów jak pogoda, terminy występowania pożytków, ich obfitość, przeprowadzono podczas obydwu etapów następujące pomiary: ocenę stanu rodzin pod koniec lata, ocenę stanu zimowania, stopień porażenia rodzin pszczelich nosemozą, zużycie zapasu zimą, rozwój rodzin wiosną, efekty produkcyjne określane produkcją miodu oraz wosku, a także liczbę wyjazdów do pasieki w celu dokarmiania rodzin pszczelich. Określano również długość życia pszczół pokolenia zimowego. Ocenę stanu rodzin pod koniec lata określano na podstawie liczby plastrów obsiadanych przez pszczoły. Przy układaniu gniazda na zimę wyceniano szacunkowo zapas w pozostawionych plastrach w gnieździe, w każdej rodzinie, aby wiedzieć ile cukru należy dodać. Ilość zapasu węglowodowanego szacowano w kg przyjmując zasadę, że 3 dm 2 obustronnie poszytego plastra stanowi 1 kg. Ilość niezbędnego pszczołom pokarmu na zimę obliczano przyjmując, że rodziny zimowane w ulach wielkopolskich 100
7 muszą otrzymać minimum 1,5 kg cukru na I plaster. Po zakończeniu karmienia sprawdzano stan zapasów i jeśli w którymś przypadku były one niewystarczające (duże zużycie dla wychowu czerwiu w silnych rodzinach), uzupełniano je do wielkości niezbędnej dla rodziny. Ocena stanu zimowania była dokonywana na podstawie porównania liczby obsiadanych przez pszczoły plastrów przed zazimowaniem i podczas pierwszego przeglądu wiosennego. Miarą tej oceny była liczba zabieranych plastrów koniecznych dla dostosowania pojemności gniazda do siły rodziny. Innym wskaźnikiem zimowania był stopień porażenia rodzin nosemozą. W tym celu pobierano próbki z osypu zimowego z dennicy, rozcierano odwłoki ok. 60 pszczół z niewielką ilością wody, powstały roztwór oglądano pod mikroskopem w powiększeniu x (G Ii ń s ki, C h m i e Ie w s k i 1994). Zużycie zapasów zimowych było oceniane na podstawie różnicy między ilością zapasów faktycznie pozostawionych na zimę w rodzinie a dokładnie wyszacowaną ilością zapasów pozostałych w plastrach po okresie zimowania. Rozwój rodzin wiosną oceniano na podstawie dwukrotnych pomiarów czerwiu w każdej rodzinie i ocenie jego przyrostu. Pierwszy pomiar wykonywano po pierwszym oblocie, jak tylko pozwalały na to warunki. Drugi pomiar wykonywano po około 3 tygodniach. Pomiary wykonano w terminach i w 1994 roku, i w 1995 roku oraz i 9.05 w roku Następnie według tabel określono powierzchnię czerwiu w dm2. Produkcyjność rodzin określano na podstawie dwukrotnych zbiorów miodu w sezonie. Pasieka była usytuowana w terenie, w którym występowały pożytki leśne (wczesne - leszczyna, głóg, kruszyna, później malina i jeżyna), sady owocowe, akacja oraz w przeważającym stopniu lipa. Terminy wirowania miodu wypadły następująco: w 1994 roku i 17.08, w 1995 roku i oraz i w roku Produkcję wosku określano na podstawie liczby dodanych i całkowicie odbudowanych arkuszy węzy w czasie całego sezonu pasiecznego. Liczbę karmień w pasiece 5- litrowymi dawkami syropu porównano z liczbą karmień w pozostałych pasiekach Zakładu Technologii Pasiecznych nie objętych doświadczeniem, w których rodziny były dokarmiane jednorazowo 2,5-3 litrowymi dawkami. Długość życia pszczół pokolenia zimowego określano na podstawie procentu pszczół, które przetrwały zimę. W tym celu jesienią 1993, 94, 96 roku w poszczególnych grupach poznakowano wodoodpornymi markerami pszczoły jednodniowe, które wygryzły się w izolatorach. Pierwsze znakowanie przeprowadzono w połowie sierpnia, drugie w pierwszym tygodniu września i trzecie 7 października w 1993 roku, w roku pierwsze pod koniec sierpnia, a drugie 20 września. W 1996 roku pszczoły znakowano 30 lipca oraz 30 sierpnia Liczba zaznakowanych pszczół była zależna od ilości 101
8 osobników, które się wygryzły i wynosiła 1612 w roku 1993, 1863 w 1994 roku i 3097 w roku Stosowano różne kolory dla poszczególnych terminów znakowania.. Wiosną (w kwietniu, w maju i czerwcu) liczono znakowane pszczoły. by stwierdzić jaki ich procent przetrwał okres zimowania i ile wynosi maksymalny okres przeżywalności pszczół wygryzających się jesienią. Zebrane wyniki poddano analizie statystycznej przeprowadzonej metodą analizy wariancji, a ocenę istotności rożnie przeprowadzono posługując się testem Duncana. Wszyskie obliczenia wykonano przy poziomie istotności 0,05. Wykorzystano do tego celu komputerowy program statystyczny opracowany w Pracowni Metodyki Doświadczeń i Statystyki ISK w Skierniewicach. WYNIKI Charakterystyka warunków meteorologicznych. Biorąc pod uwagę okres zimowania od października do marca w latach , średnia temperatura dla tego okresu była niska i wynosiła tylko +1,06 C (tabela I). Zdecydowanie najchłodniejszą zimą była zima w latachi995/1996, podczas której średnia temperatura miesięczna wynosiła -I,67 C. Zimy podczas prowadzenia obserwacji objętych tym etapem badań były chłodne ale porównując je do średniej wieloletniej (+1 "C) były przeciętne. Dla lat średnia miesięczna suma opadów atmosferycznych wynosiła 31,5 mm. Najwyższa średnia suma dla.opadów atmosferycznych pochodzi z zimy 1994/1995 i wynosi 43,17 mm, dla przykładu dla zimy 1995/1996 tylko 16 mm. Zachmurzenie w poszczególnych latach w okresie trwania doświadczenia było dość wysokie i dla lat wyniosło średnio 5,95 w skali od O do 8. Ocena zimowania. Cechę tę, określaną między innymi liczbą ramek, które odebrano z uli podczas pierwszego wiosennego przeglądu, poddano analizie statystycznej, a jej wyniki przedstawiono w tabeli 2. Podczas zimy we wszystkich rodzinach w poszczególnych kombinacjach w kolejnych latach następował spadek siły rodzin. Wiosną zachodziła potrzeba zmniejszenia pojemności gniazda o 1-6 ramek. Najlepiej w tym okresie wypadły rodziny grupy kontrolnej - TV (sezon 93/94), grupy karmionej wcześniej, zimującej w jednym korpusie - ł (sezon 94/95) i grupy najpóźniej karmionej - lłł (w ostatnim sezonie). Można zaobserwować istotne różnice między grupą rodzin zimujących w dwóch korpusach (11) a grupami zimującą w jednym korpusie i grupą kontrolną (I i TV). W grupie zimowanej w dwóch korpusach (II) siła rodzin przez zimę zmniejszyła się najbardziej. Istotna różnica ujawniła się także między latami badań, w sezonie 95/96 nastąpił znacznie mniejszy ubytek siły rodzin niż zimą 1994/95 roku. 102
9 Tabela 1 Niektóre dane meteorologiczne ze stacji meteorologicznej JUNG w Puławach Some meteorologie data from meteorologie station JUNG in Puławy Rok badań Year of researches Temperatura Opady Siła wiatru Zachmurzenie Miesiące w C atmosferyczne w misek (w skali 0-8) Months Temperature wmm Strength ot wind Cloudiness in C Rainfall in mm in misek (scale 0-8) VIII 17,2 69 1,4 5,0 IX 12,5 61 1,9 5,6 X 8,9 25 2,0 5,6 XI -2,5 17 2,4 6,2 1993/94 XII 2,0 41 2,7 6,7 I 2,3 43 2,3 6,6 II -2,1 14 2,1 6,0 III 4,1 72 2,6 6,5 IV 9,6 90 2,6 6,3 VIII 18,6 81 1,2 6,1 IX 15,5 87 1,1 6,2 X ,8 3,9 XI 3,8 28 2,8 5,3 1994/95 XII 0,4 49 2,2 6,7 I -1,7 17 2,4 7,0 II 2,9 43 2,0 6,0 III 3,1 36 2,6 6,0 IV 8, ,4 VIII 18,4 69 0,9 5,8 IX 13,5 94 1,6 6,0 X 10,0 7 0,9 5,5 XI -0,2 21 1,3 5,6 1995/96 XII -4,9 15 1,6 6,9 I ,8 6,0 II -5,6 23 1,8 5,7 III -1,8 21 3,1 5,6 IV 8,4 12 1,8 5,5 Średnia dla lat Average in years Średnia dla mocy X-III Average in months X-III 5,25 44,7 1,99 5,95 1,06 31,5 2,13 5,84 103
10 Tabela 2 Zmniejszenie średniej siły rodzin w okresie jesienno-wiosennym (w plastrach) Reducing of average strength of bee colonies in the auturnn-spring period (in combs) K in i r l-grupa karmiona do (w jednym korpusie) 1,43 a 0,86 a 0,86 a 1,05 a 2,29 a 3,71 b 0,71 a 2,27 b 1,29 ab 1,86 b 0,29 a l,14ab 1,0 a 1,0 a 0,86 a 186 b O71 a xxxx Tabela 3 Porównanie stopnia porażenia nosemozą w grupach doświadczalnych Comparison of grade of paralysis by Nosema disease in experiment groups Okres obserwacji Kombinacja (w grupach) 1993/ / /1996 Gombination Observation period lin nrouas) I - grupa karmiona do wolne-free - 6 wolne-free - 5 wolne-free - 8 wolne-free (w jednym korpusie) O + -4 I - group fed to 30 August ++ -O O lin one storev) +++ -o +++ -O +++ -O +++ -O II - grupa karmiona do (w dwóch korpusach) II - group fed to 30 Aug ust (in twn!:tnrrv\ III - grupa karmiona najpó:tniej III - group fed latest wolne-free - 6 wolne-free - 3 wolne-free - 7 wolne-free O O O O wolne-free - 5 wolne-free - O wolne-free - 8 wolne-free O O O IV - grupa kontrolna wolne-free - 3 wolne-free - 5 wolne-free - 6 wolne-free -14 karmiona do IV - control group fed to O Seotember +++ -O O Okres obserwacji (w latach) Observation period (in years) wolne-free - 20 wolne-free -13 wolne-free - 29 wolne-free O O O Stopnie porażenia - Grades of paralysis: + od Odo 20 zarodników w 10 polach widzenia -from Oto 20 spores in Łtl fields of vision ++ od 20 do 100 zarodników 11' 10 polach widzenia -from 20 to JOOspores in LOfields of'vision +++ powyżej 100 zarodników IV 10 polach widzenia - above 100 spores in 10fields ofvision 104
11 Najmniej porażone przez Nosema apis były wszystkie grupy rodzin w sezonie 1995/96, dobrze również wypadł pierwszy rok doświadczenia (1993/94), zdecydowanie najbardziej porażone nosemozą rodziny wyszły z zimowania w drugim sezonie (tabela 3). Po zimie 1993/1994 najmniej wolnych od nosemozy rodzin było w grupie kontrolnej (IV), pozostałe utrzymywały zbliżone wyniki. W 1995 roku wyraźnie słabiej wypadła grupa III karmiona najpóźniej (TIl). Biorąc pod uwagę okres obserwacji w grupach widać, że najmniejsze porażenie nosemozą było w grupie I (w jednym korpusie, karmionej wcześniej), następnie w kolejności w n grupie (w dwóch korpusach, karmionej wcześniej), większe zaś w grupie rodzin kontrolnych (IV) i grupie karmionej najpóźniej (TTT). W kolejne lata doświadczenia najkorzystniej wypadł sezon 1995/1996, słabiej 1993/1994, a najgorzej sezon 1994/1995. Zużycie zapasów, wycenione na podstawie różnicy między stanem zapasów jesienią i wiosną przedstawia tabela 4. W porównywanych grupach, w kolejne tata obserwacji spożycie pokarmu różniło się i wahało się od 5,09 do 11,17 kg. Grupa kontrolna (kombinacja IV) i grupa rodzin karmionych najpóźniej (III) wykazały mniejsze spożycie w porównaniu do grup karmionych najwcześniej (w jednym korpusie -I, w dwóch korpusach-ił) i różnica okazała się istotna. Porównując lata badań, istotnie mniejsze spożycie pokarmu wystąpiło w sezonie w porównaniu z dwoma pozostałymi sezonami. Średnie zużycie zapasów zimowych (w kg/rodzinę) An average consumption of winlec sloces (in kg/celony) Tabela 4 Kombinacia - Combination 1993/ / /1996 X I - grupa karmiona do (w Jednymkorpusie) I - group ted to 30 August (in one storey) 10,86 et 6,63 ab 10,71 et 9,40 b II-grupa karmiona do (w dwóch korpusach) 11,17eł 9,61 ab 10,07 deł 10,29 b II - oroup łed to 30 Auoust (in two storey) III-grupa karmiona najpóźniej III - oroudłed latest IV-grupa kontrolna- karmiona do IV - controi group łed to 15 September 7,20 abc 6,21 ab 8,61 bcde 7,34 a 7,76 bcd 5,09 a 10,51 eł 7,8Da Rozwój rodzin wiosną. Za miernik rozwoju rodzin wiosną przyjęto ilość i zmiany w powierzchni czerwiu (tabela 5). Pierwszy pomiar czerwiu odbywał się w każdym sezonie podczas pierwszego przeglądu wiosennego. Późne wiosny w ostatnie trzy lata, podczas których prowadzono obserwacje spowodowały, że pomiary wypadały na koniec drugiej lub trzeciej dekady kwietnia. 105
12 Tabela 5 Średnia powierzchnia czerwiu podczas pierwszego przeglądu wiosennego (w dm 2 /rodzinę) An average area of brood during the first spring examination (in dm 2 /colony) Kombinacia - Combination 1993/ / /1996 X l-grupa karmiona do 30.OB (w jednym korpusie) 37,06 ł 17,05 bcd 5,10 a 19,74 be I - group łed to 30 August (in one storey) II-grupa karmiona do (w dwóch korpusach) 39,80 f 20,18cd 3,69 a 21,22 c II - group łed to 30 August (in two storey) III-grupa karmiona najpóźniej III - group łed latest IV-grupa kontrolna- karmiona do IV - control aroup łed to 15 September 24,09 de 9,42 ab 3,30a 12,27 a 29,45 e 15,89 be 4,18 a 16,51 b W dwóch pierwszych latach doświadczenia rodziny karmione najpóźniej (z kombinacji lll) wychowywały wyraźnie mniej czerwiu niż pozostałe, a wyraźnie więcej rodziny karmione wcześniej, zimujące w dwóch korpusach (z kombinacji ll). W trzecim roku badań, w czasie pierwszego pomiaru we wszystkich kombinacjach czerwiu było bardzo mało i wystąpiły niewielkie różnice. Analizując różnice widać, że istotnie najmniej czerwiu miały rodziny karmione najpóźniej (grupa TJT). Istotne statystycznie różnice wystąpiły również między grupą kontrolną, karmioną tradycyjnie (IV), a grupą zimującą w dwóch korpusach (n), w której było najwięcej czerwiu. Zdecydowanie najkorzystniejszy okazał się sezon 1993/94, wówczas było najwięcej czerwiu w rodzinach, najgorszym zaś był sezon 1995/96, w którym rozwój rodzin wiosną przebiegał bardzo słabo (tabela 5). W latach trwania doświadczenia różnice statystycznie istotne wystąpiły między wszystkimi sezonami. Drugi pomiar czerwiu wykonywany był po około 21 dniach od terminu pierwszego pomiaru (tabela 6). Okazało się, że w pierwszych dwóch latach doświadczenia najmniej czerwiu wychowywała grupa najpóźniej karmiona (TTT), a najwięcej grupa karmiona wcześniej, zimująca w dwóch korpusach (II). Istotne różnice między tymi grupami stwierdzono jednak tylko w roku W ostatnim roku najmniej czerwiu miała z kolei grupa rodzin kontrolnych (IV), a grupa karmiona najpóźniej (III) tym razem osiągnęła najlepsze rezultaty. Podobnie jak przy pierwszym pomiarze, w trzech latach badań najmniejszą powierzchnię czerwiu stwierdzono w grupie rodzin karmionych najpóźniej (ITI) ale istotnie mniej było tylko w porównaniu z grupą karmioną wcześniej, zimującą w dwóch korpusach (II), w której było najwięcej czerwiu. W sezonie 1995/96 w porównaniu z poprzednimi latami było najmniej czerwiu podczas drugiego pomiaru i różnice były istotne. 106
13 Tabela 6 Średnia powierzchnia czerwiu podczas drugiego pomiaru (w dm 2 /rodzinę) An average area ofbrood during the second measurement (in dm 2 /colony) Kombinacja - Combination 1993/ / /1996 X l-grupa karmiona do (w jednym korpusie) I - oroudłed to 30 Auoust lin one storev\ 55,39 abc 55,14 abc 48,86 abc 53,13ab II-grupa karmiona do (w dwóch korpusach) 59,38 bc 67,34 c 41,05 ab 55,92 b II - oroud łed to 30 Auoust (in two storevl III-grupa karmiona najpóźniej III - oroud łed latest IV-grupa kontrolna- karmiona do IV - control oroudłed to 15 seatember 43,87 ab 39,87 a 49,01 abc 44,25 a 51,97 abc 63,50 c 37,86 a 51,11 ab Dla określenia różnic w dynamice rozwoju rodzin obliczono przyrost powierzchni czerwiu między pierwszym i drugim pomiarem (tabela 7). W pierwszych dwóch latach badań największy przyrost powierzchni czerwiu wykazały rodziny kontrolne (IV). W drugim roku, również wysoki przyrost powierzchni czerwiu stwierdzono u rodzin z grupy wcześniej karmionej, zimowanej w dwóch korpusach (li). W trzecim roku sytuacja uległa odwróceniu, największy przyrost powierzchni czerwiu wykazała grupa wcześniej karmiona, zimowana w jednym korpusie (l) i najpóźniej karmiona (lit). Porównując dynamikę rozwoju w całym doświadczeniu, wszystkie grupy miały zbliżony przyrost powierzchni czerwiu bez istotnych różnic między nimi. Odnotowano natomiast różnice między latami badań. Wyraźnie najmniejszy przyrost powierzchni czerwiu między pierwszym a drugim pomiarem wystąpił wiosną 1994 roku. Różnice w stosunku do dwóch pozostałych lat obserwacji okazały się istotne. Dynamika rozwoju rodzin wyrażona przyrostem powierzchni czerwiu (w dm 2 /rodzinę) Dynamics of development of bee colonies as brood area increment (in dm 2 /colony) Tabela 7 Kombinacja - Combination 1993/ / /1996 X l-grupa karmiona do (w jednym korpusie) I - OroUDłed to 30 Auoust lin one storevl 19,35 a 38,09 cd 43,68 cd 33,71 a II-grupa karmiona do (w dwóch korpusach) 19,03 a 47,16d 37,37 bcd 34,52 a II - oroud łed to 30 Auoust lin two storevl III-grupa karmiona najpóźniej III - aroud łed latest 19,49 a 31,34 abc 45,71 cd 32,18 a IV-grupa kontrolna- karmiona do ,83 22,44ab 47,61 d IV - control oroudłed to 15 Senternber abcd 34,29 a 107
14 Produkcyjność rodzin. Ocenę wydajności miodowej rodzin przeprowadzano corocznie na podstawie wyników dwóch miodobrań. Podczas pierwszego miodobrania w kolejnych latach największe zbiory uzyskano od rodzin karmionych wcześniej ( grupy J i II), zaś najniższe od grupy kontrolnej (IV) i grupy karmionej najpóźniej (III) (tabela 8). Istotne statystycznie różnice stwierdzono tylko między rodzinami karmionymi tradycyjnie a grupami rodzin karmionych w terminie wcześniejszym. Grupa III (najpóźniej karmiona) również dała mało miodu lecz różnice między nią a pozostałymi grupami nie okazały się tak istotne. Średnie zbiory miodu z I-szego miodobrania (w kg/rodzinę) An average honey yield from the first honey harvest (in kg/colony) Tabela 8 Kombinacja - Combination 1993/ / /1996 X l-grupa karmiona do (w jednym korpusie) I - aroud łed to 30 Auaust (in one storev) 8,53 abc 11,54 bc 10,97 bc 10,97 b II-grupa karmiona do (w dwóch korpusach) 7,87 abc 13,34 c 9,71 abc 10,31 b II - aroud łed to 30 Auaust (in two storev) III-grupa karmiona najpóźniej III - arouo łed latest IV-grupa kontrolna- karmiona do IV - control group łed to 15 September 5,31 ab 7,29 abc 8,83 abc 7,14 ab 3,53 a 7,97 abc 3,79a 5,52 a Podczas drugiego miodobrania tylko w drugim roku obserwacji uzyskano znaczące zbiory miodu, w dwa pozostałe lata zbiory miodu z tego miodobrania wynosiły średnio około l kg z rodziny (tabela 9). Średnie zbiory miodu z II-giego miodobrania (w kg/rodzinę) An average honey yiejd from the second honey harvest (in kg/celony) Tabela 9 Kombinacja - Combination 1993/ / /1996 X l-grupa karmiona do (w jednym korpusie) I - aroud łed to 30 Auaust (in one storevl 1,14 a 9,80 b 1,20 a 4,05 ab II-grupa karmiona do (w dwóch korpusach) 2,57a 14,06 c 0,77 a 5,80 b II - aroudłed to 30 Auoust (in two storey) III-grupa karmiona najpófuiej III - aroud łed tatest IV-grupa kontrolna- karmiona do IV - control oroup łed to 15 September 0,74 a 6,57 b 0,79 a 2,70 a 0,79 a 8,99 b 1,14 a 3,63 a Najwyższe zbiory miodu w 1995 roku były w grupie zimowanej w dwóch korpusach (II), a najniższe we wszystkich sezonach uzyskano od rodzin 108
15 karmionych najpóźniej (grupa 1lI). Średnia zbiorów w poszczególnych grupach była około 2-krotnie mniejsza niż w pierwszym miodobraniu. Grupa IV ( kontrolna) i III (karmiona najpóźniej) dały zbiory niższe od pozostałych i różnica była statystycznie istotna w porównaniu do grupy zimowanej w dwóch korpusach (ll), która miała najwyższe średnie zbiory miodu. Dokonano również analizy ogólnych zbiorów miodu (suma zbiorów z pierwszego i drugiego miodobrania) (tabela 10). Średnie zbiory miodu ogółem (w kg/rodzinę) An averagę honey yield totaj (in kg/cojony) Tabela 10 Kombinacja - Combination 1993/ / /1996 X l-grupa karmiona do (w jednym korpusie) 1- group fed to 30 August (in one storey) 9,67 abc 21,34 cd 12,17 abc 14,39 bc II-grupa karmiona do (w dwóch korpusach) 10,42 abc 27,40 e 10,48 abc 16,10 c II - QroUDfed to 30 AUQust (in Iwo storev) III-grupa karmiona najpórniej III - group fed latest IV-grupa kontrolna-karmiona do IV - control 6,05 a 13,85 bcd 10,18 abc 10,03 ab 4,31 a 18,24 cd 4,92 ab 9,16 a aroudfed to 15 seetember X 7,62a 20,21 b 9,44 a XXXX W kolejnych latach doświadczenia można zaobserwować następujące prawidłowości, w pierwszych dwóch sezonach nalepsze wyniki osiągnęła II grupa rodzin (zimowana w dwóch korpusach), w ostatnim najlepsza była grupa I (zimowana w jednym korpusie, wcześniej karmiona). Najgorsze wyniki w pierwsejm i trzecim roku osiągnęły rodziny kontrolne (grupa TV), w drugim roku rodziny grupy karmionej najpóźniej (III). Statystycznie istotne różnice wystąpiły między latami doświadczenia, w drugim sezonie zbiory miodu były ponad dwukrotnie wyższe niż w pozostałych oraz między grupami doświadczalnymi, wśród których istotnie mniejsze zbiory miodu były w grupie kontrolnej (IV) i najpóźniej karmionej (III), a istotnie wyższe od tych grup w grupie rodzin zimowanych w dwóch korpusach (11). Produkcja wosku. W kolejnych latach badań liczba arkuszy odbudowanej węzy wahała się od l do 12 na rodzinę. W pierwszych dwóch sezonach ilość odbudowanej węzy była większa niż w ostatnim (tabela 11). Charakterystyczne jest to, że grupa 11 (zimowana w dwóch korpusach) we wszystkich latach lepiej odciągała węzę, zaś słabe wyniki we wszystkich latach osiągnęła grupa kontrolna. Różnice statystycznie istotne stwierdzono między rodzinami zimowanymi w dwóch korpusach (II), a dwoma grupami karmionymi później (lll i IV). Statystycznie istotne różnice wystąpiły także pomiędzy poszczególnymi latami badań. Istotnie najmniej węzy odbudowały rodziny w sezonie 1995/96, a najwięcej w sezonie 1994/95 (tabela II). 109
16 Tabela II Średnia liczba odbudowanych arkuszy węzy przez I rodzinę An average number of sheets of foundation rebuilt per one colony Kombinacja - Combination 1993/ / /1996 X l-grupa karmiona do (w jednym korpusie) I - aroup fed to 30 Auaust (in one storey) 6.43 bcd 6.57 bcd 3,43 ab 5.48 ab II-grupa karmiona do (w dwóch korpusach) 6.57 bcd 8.66 d 4.0 abc 6.41 b II - aroup fed to 30 Auaust (in two storey) III-grupa karmiona najpót1liej III - aroud fed tatest IV-grupa kontrolna-karmiona do abc 7.29 d 3.Oa 4.72 a 4.0 abc 7.0 cd 2,86 a 4.62 a IV - control croue fed to 15 seetember X 5.22 b 7.38 c 3.32 a XXXX Liczba karmień w pasiece. Rodziny pszczele, dokarmiane zwiększonymi do 5 litrów dawkami syropu cukrowego, dostawały jednorazowo 3,5 kg cukru. W związku z tym wystarczyło trzykrotne podanie syropu, aby zapasy na zimę zostały uzupełnione. Rodziny dokarmiane w pozostałych pasiekach Zakładu Technologii Pasiecznych dostawały jednorazowo od 1,8 do 2,2 kg cukru, dlatego też syrop trzeba bylo podawać (w zależności od siły rodziny) od 4 do 6 razy. Należy zazanaczyć, że w czasie trwania doświadczenia nie wystąpiły żadne problemy z pobieraniem przez pszczoły zwiększonej ilości syropu cukrowego. Średnia długość Ż}'cia pszczół pokolenia zimowego. Średnią długość życia pszczół w sezonie określa się na około 42 dni. Pszczoły pokolenia zimowego żyją dłużej, znaczna ich część przeżywa od jesieni aż do wiosny. Wymiana pszczół zimowych rozpoczyna się już po wyjściu pierwszych osobników z czerwiu w styczniu, czy na początku lutego. Aby zaobserwować do jakiego czasu żyją pszczoły, które wygryzły się jesienią, liczono wiosną znakowane osobniki (tabela 13). Z obserwacji wynika, że pszczoły te mogą przeżywać do 9 miesięcy, czyli około 270 dni. Obliczono również, jaki procent znakowanych pszczół znajduje się w rodzinach wiosną. W roku 1994 obserwacji dokonano i znaleziono 17,6% pszczół zaznakowanych w pierwszym terminie ( ) z czego 9,7% stanowiły pszczoły z grupy III (karmionej najpóźniej) i 3, I% z grupy rodzin karmionej wcześniej, zimowanej w jednym korpusie (1) oraz 3,6% z grupy rodzin karmionej wcześniej, w dwóch korpusach (H). Pszczoły z grupy karmionej tradycyjnie (TV) stanowiły 1,2% znalezionych osobników. Z 27,5% osobników zaznakowanych w drugim terminie ( ) 20% osobników pochodziło z grupy 1ł (wcześniej karmionej, w dwóch korpusach), a 7,5% z grupy 111(karmionej najpóźniej). W roku 1995 pszczoły znakowane jesienią liczono po raz pierwszy
17 Znaleziono 30,6% pszczół znakowanych w pierwszym terminie, z czego 14% stanowiły pszczoły z grupy l (karmionej wcześniej, zimowanej w dwóch korpusach), 10,6% pszczoły z grupy n (karmionej wcześniej, zimowanej w jednym korpusie), 4,65% z grupy IV (kontrolnej) i 1,3% pszczoły z grupy karmionej najpóźniej (TlT). Z drugiego terminu znakowania odnotowano 11% pszczół, gdzie pszczoły z grupy l (karmionej wcześniej, w jednym korpusie) stanowiły 4,4%, z grupy n (karmionej wcześniej, w dwóch korpusach) 3%, 2,3% to pszczoły z grupy kontrolnej (IV) i 1,3% z grupy karmionej najpóźniej (lit) odnaleziono 69,9% osobników znakowanych w pierwszym terminie, z czego 25,2% stanowiły pszczoły z grupy kontrolnej (IV), 24% pszczoły z TT grupy (karmionej wcześniej, w dwóch korpusach) i 20,7% z grupy l (karmionej wcześniej, w jednym korpusie). Z drugiego terminu znakowania znaleziono ogółem 11,3% zaznakowanych osobników, przy czym 5% pszczół pochodziło z grupy II (karmionej wcześnie, w dwóch korpusach), 3,4% pszczół z grupy TV (kontrolnej) oraz 2,9% osobników z grupy T (karmionej wcześnie, w jednym korpusie). Na podstawie przedstawionych wyżej wyników można stwierdzić, że pszczoły wygryzające się w końcu sierpnia i na początku września przeżywają dłużej od osobników wygryzionych wcześniej i w terminie późniejszym. Powyższe wyniki potwierdzają również dane z roku 1997 (tabela 12). Pszczoły wygryzione i znakowane , w maju 1997 roku stanowiły jedynie 0,7% osobników, które przeżyły zimę. Najwięcej zaś osobników z tego terminu znakowania znaleziono (9,19%). Biorąc pod uwagę drugi termin znakowania jednodniowych osobników ( ) okazało się, że jeszcze w czerwcu 1997 znaleziono 0,28% zimowych pszczół. Przeżywalność osobników jednodniowych znakowanych jesienią Survival of one-day bees signed in the autumn Tabela 12 Liczba Liczba i % pszczół, które przeżyły pszczół Number and % of survived bees Data znakowania znakowanych Dale of signing Number of signed bees (6 07%) 118 (9,19%) 9 (0,7%) (813%) 155 (8,55%) 46 (2,56-/0) 510,28%) Pszczoły ogółem Bees total
18 IV Przeżywalność pszczół jednodniowych Tabela 13 znakowanych jesienią - Survival of one-day bees signed in the autumn liczba % pszczół pszczół liczba znakowanych, liczba pszczół liczba pszczół znalezionych % pszczół znakowanych, znalezioo/ch pszczół znakowanych które przeżyły od które przeżyty znakowanych %otsigned Number ot found bees % ot signed bees which have Grupa Number ot signed bees Number ot Number ot bees which Group tound bess trom to survived signed bees have survived l-karmiona do (w jednym korpusie) I - group fed to 30 August (in one storey) 11- karmiona do (w dwóch korpusach) II - group fed to 30 August (in two storev\ , , ,6 4,4 20, karmiona najpobliej , ,3 1,3 III - group fed!atest IV- kontrolna (karmiona do 15.09) IV - controi group fed to 15 September , ,65 2,3 25,2 3,4 nnńłl!m.tnbl 1AAn 1111\ A7 71?7 17 R?71\ 001 Qf\? 100?7??A ~I\ AAR 11 1:00 11 ~ pierwszy termin znakowania= fint term oj signing; drugi termin znakowania> second term oj signing: trzeci termin znakuwania third term oj signing
19 DYSKUSJA Biorąc pod uwagę termin karmienia zimowego, okazuje się, że rodziny dokarmione najwcześniej wykazują najmniejszy stopień porażenia nosemozą. Ogólnie oceniając stopień porażenia, nie był on wysoki mimo, iż do syropu cukrowego nie dodawano środków leczniczych. Porównując zmniejszenie siły rodzin przez okres zimowania wyniki wskazują na największe osłabienie rodzin zimujących w dwóch korpusach. Nie jest to prawdopodobnie oceną zupełnie miarodajną, gdyż przygotowując gniazda do zimowania w takich ulach daje się rodzinie więcej plastrów niż wymagałaby tego dokładnie jej siła. W obu korpusach musi być co najmniej 8 ramek (w układzie 4 ramki w dolnym korpusie ula +4 ramki w korpusie górnym). Jeśli rodzina jest silniejsza tworzy się układ 5+5 lub 6+5 ramek. W związku z tym, w przypadku ujmowania plastrów podczas pierwszego przeglądu wiosennego liczba zabranych ramek rodzinie może dawać złudne wrażenie osłabienia jej siły. Rodziny karmione do końca sierpnia zdecydowanie wyróżniają się wiosną lepszym rozwojem ale biorąc pod uwagę samą dynamikę przyrostu powierzchni czerwiu, okazuje się ona jednakowa dla wszystkich porównywanych grup. Obserwacje dotyczące zbiorów miodu pokrywają się z danymi podawanymi przez Koś k ę i G r o m i s z a (1993) i wynika z nich, że w ostatnich latach daje się zauważyć przesunięcie głównego nasilenia wziątku na maj i czerwiec (przynajmniej w okolicach Puław), gdyż w czterech latach obserwacji z pożytków późnych uzyskano około 30% całorocznych zbiorów miodu miodu. W latach średni przybytek netto kształtował się odpowiednio na poziomie 29,7 kg, 39,2 kg i 18,6 kg (dane nie opublikowane Oddziału Pszczelnictwa ISiK). Można je uznać za zbiory dobre. Uzyskane w naszych doświadczeniach zbiory miodu były niższe i nieco inaczej kształtowały się różnice między kolejnymi latami badań. Można sądzić, że różnice te spowodowane były odmiennymi warunkami pożytkowymi, a także wysokim napszczeleniem w okolicy stacjonowania pasieki doświadczalnej. W roku 1994 i 1996 średnie zbiory miodu były około dwukrotnie niższe niż średnia krajowa. Może to wyjaśniać słaba dynamika przyrostu powierzchni czerwiu w roku 1994 (tabela 7), czyli słabszy wzrost siły rodzin. W roku 1995 rodziny startowały wiosną z niskiego pułapu ilości czerwiu, więc rozwijały się również wolniej (tabela 5). Termin zakończenia karmienia zimowego ma zdecydowany wpływ na uzyskane zbiory miodu. Są one istotnie większe w rodzinach karmionych wcześniej. Opóźnienie terminu dokarmiania zimowego wpływa na zmniejszenie wydajności rodzin. Nie potwierdzają tej zasady średnie zbiory 113
20 miodu grupy karmionej najpóźniej (tabela 10), które są nieco wyższe od zbiorów grupy kontrolnej (IV - karmionej do 15.09). Różnice między tymi grupami są jednak nieistotne. Można więc uznać, że zbiory tych grup są podobne. Na tej podstawie można więc sądzić, że wcześniejsze karmienie ma tylko wówczas korzystny wpływ gdy prowadzone jest w sierpniu, późniejsze karmienia są mniej korzystne, niezależnie od tego, czy kończy się je w połowie września czy w październiku. Zgodnie z danymi P i d k a (1986), P e d e r s e n a i i n. (1996) potwierdził się pogląd, że duże dawki syropu cukrowego podawane rodzinom jednorazowo, skracają czas przygotowywania rodzin do zimowania (mniejsza liczba wyjazdów do pasieki) i nie wpływają ujemnie na rodziny pszczele, a także nie potwierdzają obaw, że pszczoły nie są w stanie pobrać szybko takiej dawki syropu. W badaniach nie były określane koszty związane z dokarmianiem, ale jeżeli do całkowitego dokarmienia pasieki doświadczalnej wystarczyły dwa, trzy wyjazdy zamiast pięciu czy sześciu w przypadkach pozostałych pasiek, były one niewątpliwie niższe. Wyniki doświadczeń wskazują wyraźnie na lepsze zimowanie rodzin w dwóch korpusach. Jest to zgodne z tym, co podają między innymi Ostrowska (1984), Pedersen i inni (1995). Przygotowanie rodziny do zimowania w jednym korpusie ula jest łatwiejsze i mniej pracochłonne, ale warto mieć na uwadze późniejsze korzyści w okresie trwania sezonu pasiecznego. Biorąc pod uwagę okres przeżywalności pszczół zimowych, okazuje się, że są one w stanie przeżywać do 270 dni i więcej. Nie potwierdza to danych T a r a n o v a i A z i m o w a (1972), którzy za maksymalną długość życia pszczół wygryzionych w sierpniu podają okres 231 dni, a także tego, że pszczoły wygryzione w październiku żyją do 199 dni. Wyniki badań przedstawione w tej pracy wykazują jednoznacznie, że w październiku nie było czerwiu w rodzinach, bądź wygryzała się znikoma liczba pszczół, które wiosną następnego roku nie były już w rodzinach odnajdowane. Zgodnie z danymi T a r a n o v a i A z i m o v a (1972) pszczoły wygryzające się w końcu sierpnia i na początku września to osobniki najbardziej długowieczne i stanowią one wiosną najwyższy procent osobników znakowanych w różnych terminach. Jest to również zgodne z danymi M u s z Yń s k i ej (1986), która zastosowała poddawanie znakowanych, jednodniowych pszczół z rodziny dodatkowej do rodzin doświadczalnych. Pewne jest, że bardziej dokładna metoda polega na znakowaniu pszczół wygryzających się w izolatorach, bezpośrednio w rodzinie doświadczalnej, chociażby ze względu na utrzymanie tych samych warunków homeostatycznych dla wszystkich osobników. 114
21 WNIOSKI l. W rodzinach pszczelich dokarmionych na zimę w terminie do 30 sierpnia zużycie zapasów zimowych jest istotnie większe, natomiast w dokarmionych później - istotnie mniejsze. 2. Stopień porażenia przez Nosema apis na przedwiośniu jest niższy w rodzinach dokarmionych do końca sierpnia. 3. Rodziny dokarmione do końca sierpnia, w porównaniu z rodzinami dokannionymi później, wychowują więcej czerwiu wiosną. 4. Wczesny rozwój i szybkie osiąganie dużej siły przez rodziny dokarmione w okresie do 30 sierpnia w zdecydowany sposób wpływają na osiąganie lepszych wyników produkcyjnych. 5. Pszczelarzom praktykom, jeśli nie korzystają z pożytków późnych (spadź, wrzos), należy polecać wcześniejszy termin karmienia rodzin pszczelich na zimę, uznając za optymalny okres do 30 sierpnia. 6. Zimowanie rodzin pszczelich w ulach wielkopolskich w dwóch korpusach jest wyraźnie lepszym sposobem od zimowania rodzin w jednym korpusie, o czym świadczy głównie wyższa wydajność produkcyjna. 7. Dokarmianie rodzin pszczelich jednorazowo dużymi dawkami syropu (5 I) jest łatwiejsze pod względem organizacyjnym i ekonomicznie uzasadnione (szczególnie we wcześniejszym okresie karmienia- do 30 sierpnia, w którym to panują na ogół jeszcze sprzyjające warunki pogodowe). 8. Pszczoły wygryzające się pod koniec sierpnia i w pierwszych dniach września żyją najdłużej spośród pszczół przystępujących do zimowania. Pszczoły te spotykano jeszcze w czerwcu, z czego wynika, że niektóre z nich żyły około 270 dni, czyli 9 miesięcy. LITERATURA B o b r z e c kij. ( ) - Rozwój i produkcyjność rodzin pszczelich zimowanych na różnych pokarmach węglowodanowych. Zesz. Nauk. ART Olsztyn (1 56).Zoot. 10 : G l i ń s k i Z., C h m i e l e w s k i M. (l 9 9 4) - Patologia i terapia chorób owadów użytkowych. Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Lublin. G r o m i s z M. (l 9 8 5) - Gospodarka cukrem w pasiekach polskich. Pszczelno Zesz. Nauk. 29: G r o m i s z M., K o c h a ń s k a Z. ( ) - Ilościowa struktura wziątków pszczelich na terenie Polski w okresie od maja do sierpnia Pszczeln. Zesz. Nauk. 23:
Przygotowanie rodzin do zimowli
Przygotowanie rodzin do zimowli Przygotowanie rodzin do zimowli Po wykonaniu niezbędnych przeglądów można zająć się przygotowaniem gniada do zimowli. Chodzi tu głównie o dopasowanie przestrzeni mieszkalnej
Bardziej szczegółowoWPLYW RÓŻNYCH METOD POSZERZANIA RODZIN PSZCZELICH WIOSNĄ NA ICH ROZWÓJ
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLII, Nr l 1998 WPLYW RÓŻNYCH METOD POSZERZANIA RODZIN PSZCZELICH WIOSNĄ NA ICH ROZWÓJ Piotr Skubida Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział Pszczelnictwa, ul. Kazimierska
Bardziej szczegółowo(73) Uprawniony z patentu: (75) Pełnomocnik:
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 187703 (57) Numer zgłoszenia: 323204 (22) Data zgłoszenia: 17.11.1997 (13) B1 (51) IntCl7: A01K 53/00 A23K
Bardziej szczegółowoRegionalny Związek Pszczelarzy w Toruniu
Regionalny Związek Pszczelarzy w Toruniu Temat szkolenia : Wychów matek pszczelich na własne potrzeby Termin szkolenia teoretycznego 19-20 lutego 2011 w Wąbrzeźnie ul. Wolności 47 - Dom Kultury Szczegółowy
Bardziej szczegółowoWięcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Zadanie egzaminacyjne W pasiece składającej się z 23 pni w dniu 25 sierpnia 2014 wykonano drugi przegląd jesienny. Wykonaj następujące działania, dotyczące tej pasieki, po głównym przeglądzie jesiennym:
Bardziej szczegółowoSpis treści. I. Typy pasiek i gospodarki pasiecznej Typy pasiek 13. Pasieki amatorskie 13. Pasieki jako dodatkowe źródło dochodu 14
Spis treści I. Typy pasiek i gospodarki pasiecznej 13 1. Typy pasiek 13 Pasieki amatorskie 13 Pasieki jako dodatkowe źródło dochodu 14 Pasieki prowadzone przez pszczelarzy zawodowych 14 Pasieki o szczególnym
Bardziej szczegółowoZapobieganie stratom rodzin pszczelich w Polsce
K P Zapobieganie stratom rodzin pszczelich w Polsce wyniki projektu Nr 520/N-COST/2009/0 Zdrowie pszczół w Europie WARSZAWA 19.02.2013, 8.45 13.00 Zdrowie pszczół w Europie jest projektem, mającym na celu
Bardziej szczegółowoWyniki badań w zadaniu Opracowanie technologii pozyskiwania miodu metodami ekologicznymi za rok 2008
Wyniki badań w zadaniu Opracowanie technologii pozyskiwania miodu metodami ekologicznymi za rok 2008 Prace badawcze związane z przekwalifikowaniem pasieki konwencjonalnej w ekologiczną trwają w Oddziale
Bardziej szczegółowoWpływ pokarmu na zimowanie i produkcyjność rodzin pszczelich
3 Wpływ pokarmu na zimowanie i produkcyjność rodzin pszczelich Prof. dr hab. Jerzy WILDE Katedra Pszczelnictwa, Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, ul. Słoneczna 8, 10-711 Olsztyn
Bardziej szczegółowoAnaliza i charakterystyka realizacji zasobów wziątku na terytorium Polski w sezonie pszczelarskim 2017
Zakład Pszczelnictwa w Puławach Pracownia Hodowli Pszczół Analiza i charakterystyka realizacji zasobów wziątku na terytorium Polski w sezonie pszczelarskim 2017 Autorzy: dr hab. Małgorzata Bieńkowska dr
Bardziej szczegółowoMetody inżynierii mineralnej w walce z warrozą - III. Maciej Pawlikowski*, Hubert Przybyszewski**, Leszek Stępień***
Metody inżynierii mineralnej w walce z warrozą - III. Maciej Pawlikowski*, Hubert Przybyszewski**, Leszek Stępień*** */ AGH- University of Science and Technology Cracow, **/ Świętokrzyski Związek Pszczelarzy
Bardziej szczegółowoPowiększenie pasieki
Powiększenie pasieki Powiększenie pasieki Pasieki powiększają pszczelarze, którzy zamierzają zwiększyć liczbę rodzin w pasiece(pasiekach). Najpowszechniej stosowanym i naturalnym sposobem powiększenia
Bardziej szczegółowoBadanie stanu i perspektyw rozwoju pszczelarstwa na Dolnym Śląsku *Wymagane
Badanie stanu i perspektyw rozwoju pszczelarstwa na Dolnym Śląsku *Wymagane Poniższa ankieta powstała na potrzeby opracowania pt. STAN I PERSPEKTYWY ROZWOJU PSZCZELARSTWA NA DOLNYM ŚLĄSKU Rady Prezesów
Bardziej szczegółowoZREALIZOWANO NA PODSTAWIE DECYZJI MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI nr RR-re-401-2-148/09 (2208)
ZREALIZOWANO NA PODSTAWIE DECYZJI MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI nr RR-re-401-2-148/09 (2208) Oddział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Puławach Opracowanie technologii pozyskiwania
Bardziej szczegółowoGospodarka pasieczna - W. Ostrowska
Gospodarka pasieczna - W. Ostrowska Spis treści Przedmowa I. Typy pasiek i gospodarki pasiecznej 1. Typy pasiek Pasieki amatorskie Pasieki jako dodatkowe źródło dochodu Pasieki prowadzone przez pszczelarzy
Bardziej szczegółowoBadanie skuteczności warroabójczej preparatu BienenWohl w warunkach pasiecznych
Egz. Nr 3 INSTYTUT PRZEMYSŁU ORGANICZNEGO ODDZIAŁ W PSZCZYNIE ZAKŁAD BADAŃ EKOTOKSYKOLOGICZNYCH Badanie skuteczności warroabójczej preparatu BienenWohl w warunkach pasiecznych Zleceniodawca: Massivholz-Tischler
Bardziej szczegółowoMasowe ginięcie rodzin pszczelich; Nosema ceranae - nowy groźny patogen pszczoły; Wpływ zmian klimatycznych na pszczoły i gospodarkę pasieczną
Poradnik ten wychodzi naprzeciw oczekiwaniom tych wszystkich, którym nieobojętne jest efektywne wykorzystanie pomocy, ku pożytkowi całego polskiego pszczelarstwa. Pragnęlibyśmy, aby lektura tej książki
Bardziej szczegółowopod wspólnym tytułem Pszczoła a środowisko
Regionalny Związek Pszczelarzy w Toruniu ul. Środkowa 11 87-100 Toruń Cykl Szkoleń w Kołach Terenowych zrzeszonych w RZP Toruń pod wspólnym tytułem Pszczoła a środowisko 12 stycznia 2013 r. szkolenia :
Bardziej szczegółowoPOSTĘPOWANIE PRZY ZAKŁADANIU PASIEKI EKOLOGICZNEJ
INSTRUKCJA POSTĘPOWANIE PRZY ZAKŁADANIU PASIEKI EKOLOGICZNEJ Piotr Skubida, Piotr Semkiw, Krzysztof Jeziorski, Andrzej Pioś Zakład Pszczelnictwa Instytutu Ogrodnictwa w Puławach, Pracownia Technologii
Bardziej szczegółowoEFEKTY OGRANICZANIA CZERWIENIA MATEK PSZCZELICH PRZED POZYTKIEM GŁÓWNYM ORAZ CAŁKOWITEJ ODBUDOWY GNIAZD PO JEGO ZAKOŃCZENIU.
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXIII 1989 EFEKTY OGRANICZANIA CZERWIENIA MATEK PSZCZELICH PRZED POZYTKIEM GŁÓWNYM ORAZ CAŁKOWITEJ ODBUDOWY GNIAZD PO JEGO ZAKOŃCZENIU. Andrzej Pidek Streszczenie Radykalne
Bardziej szczegółowoPSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXIX, Nr:! 1995
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXIX, Nr:! 1995 WIOSENNY ROZWÓJ I PRODUKCYJNOŚĆ RODZIN ZIMOWANYCH W ULACH ZE ZWIĘKSZONĄ WENTYLACJĄ P i O t r S k U b i d a, Woj c i e c h S k o w r o n e k Instytut Sadownictwa
Bardziej szczegółowoPasieka hodowlana genetycznego doskonalenia pszczół rasy włoskiej (Apis mellifera ligustica) linii Regine
Andrzej Cegiełko Pasieka Cegiełko A.M.Ligustica Władysławów 40 26-720 Policzna tel. 697 206 993 beatapszczoly@wp.pl www.pasiekacegielko.pl Pszczoły włoskie Pasieka hodowlana genetycznego doskonalenia pszczół
Bardziej szczegółowoWYDAJNOŚĆ MIODU PSZCZÓŁ LINII KORTÓWKA W OCENIE TERENOWEJ
BIULETYN NAUKOWY Skrót: Biul. Nauk., Nr 18, 2002 WYDAJNOŚĆ MIODU PSZCZÓŁ LINII KORTÓWKA W OCENIE TERENOWEJ Jerzy Wilde 1, Maria Wilde 2, Andrzej Kobyliński 3 1 Katedra Pszczelnictwa UWM, Olsztyn 2 Pasieka
Bardziej szczegółowoGŁÓWNE ZASADY PROWADZENIA EKOLOGICZNEJ GOSPODARKI PASIECZNEJ
GŁÓWNE ZASADY PROWADZENIA EKOLOGICZNEJ GOSPODARKI PASIECZNEJ Piotr Skubida, Piotr Semkiw, Krzysztof Jeziorski, Andrzej Pioś miodobranie w pasiece ekologicznej Zakład Pszczelnictwa IO w Puławach, Pracownia
Bardziej szczegółowoUliki weselne ze stałą dennicą
Wychów matek pszczelich z zastosowaniem uli wielkopolskich lub Dadanta z rozszerzeniem na dowolny typ ula Widok ulików weselnych przygotowanych do zimowli październik 2014r. System jakim się posługuję
Bardziej szczegółowoRegulamin Projektu Fort Knox
Regulamin Projektu Fort Knox Postanowienia ogólne 1 Projekt Fort Knox, zwany dalej Projektem, jest tworzony i rozwijany przez członków Stowarzyszenia Pszczelarstwa Naturalnego Wolne Pszczoły. 2 1. Celami
Bardziej szczegółowoOZONOWANIE RODZIN CUDOWNA BROŃ NA VARROA CZY MISTYFIKACJA?
OZONOWANIE RODZIN CUDOWNA BROŃ NA VARROA CZY MISTYFIKACJA? Jerzy WILDE, Maciej SIUDA, Beata BĄK KATEDRA PSZCZELNICTWA, Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie 54 Naukowa
Bardziej szczegółowoRegulamin Projektu Fort Knox
Regulamin Projektu Fort Knox Postanowienia ogólne 1 Projekt Fort Knox, zwany dalej Projektem, jest programem wymiany pszczół i wzajemnych gwarancji udzielanych przez pszczelarzy podejmujących selekcję
Bardziej szczegółowokonstrukcja, najczęściej drewniana, używana do hodowli pszczół. najlepszymi materiałami do budowy wewnętrznych ścian ula pozostają naturalne
Ul konstrukcja, najczęściej drewniana, używana do hodowli pszczół. najlepszymi materiałami do budowy wewnętrznych ścian ula pozostają naturalne materiały takie jak: drewno miękkie (lipa, osika, topola,
Bardziej szczegółowoSKŁAD CHEMICZNY SYROPÓW SKROBIOWYCH ORAZ ZAPASÓW POWSTAŁYCH PO ICH PRZEROBIENIU PRZEZ PSZCZOŁY
55 Naukowa Konferencja Pszczelarska SKŁAD CHEMICZNY SYROPÓW SKROBIOWYCH ORAZ ZAPASÓW POWSTAŁYCH PO ICH PRZEROBIENIU PRZEZ PSZCZOŁY Program Wieloletni 2015-2020 Działania na rzecz poprawy konkurencyjności
Bardziej szczegółowoPRZEGLAD WAŻNYCH PRAC PASIECZNYCH W CIĄGU CAŁEGO SEZONU PRZYGOTOWANIE ZIMOWLI. wzorca podtytułu
PRZEGLAD WAŻNYCH PRAC PASIECZNYCH W CIĄGU CAŁEGO SEZONU PRZYGOTOWANIE Kliknij, aby edytować DO styl ZIMOWLI wzorca podtytułu Rok pszczelarski rozpoczyna się w SIERPNIU. Jest to jeden z najważniejszych
Bardziej szczegółowoZabiegi pielęgnacyjne wpływające na rozwój wiosenny w rodzinach pszczelich
Zabiegi pielęgnacyjne wpływające na rozwój wiosenny w rodzinach pszczelich 4 luty 2017 konferencja pszczelarska w Gminnym Ośrodku Kultury w Pępowie dla pszczelarzy Rejonowego Związku Pszczelarzy w Lesznie
Bardziej szczegółowoOcena przydatności trzech metod monitoringu poziomu porażenia rodzin pszczelich przez pasożyta Varroa destructor
Ocena przydatności trzech metod monitoringu poziomu porażenia rodzin pszczelich przez pasożyta Varroa destructor PRACOWNIA HODOWLI PSZCZÓŁ Zakład Pszczelnictwa IO w Puławach Paweł Węgrzynowicz, Małgorzata
Bardziej szczegółowoEGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2019 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2018 Nazwa kwalifikacji: Organizacja i nadzorowanie produkcji rolniczej i pszczelarskiej Oznaczenie kwalifikacji:
Bardziej szczegółowoChorobowy zespół pszczół bezmiodnych
Chorobowy zespół pszczół bezmiodnych /leczenie/ W przeszłości przed 30 laty kiedy moja wiedza o zdrowotności pszczół była niewielka, zdarzały się przypadki dużego rozrzutu w ilości gromadzonego miodu przez
Bardziej szczegółowoEGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2018 Nazwa kwalifikacji: Organizacja i nadzorowanie produkcji rolniczej i pszczelarskiej Oznaczenie kwalifikacji:
Bardziej szczegółowoARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2012
Zawód: technik pszczelarz Symbol cyfrowy zawodu: 321[04] Numer zadania: 1 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu 321[04]-01-122 Czas trwania egzaminu: 180 minut ARKUSZ
Bardziej szczegółowoWPL YW STOSOWANIA MATECZNIKÓW I KLATECZEK RÓŻNYCH TYPÓW NA PRZYJĘCIE MATEK W RODZINACH PSZCZELICH PODCZAS WYMIANY
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLIV 2000 WPL YW STOSOWANIA MATECZNIKÓW I KLATECZEK RÓŻNYCH TYPÓW NA PRZYJĘCIE MATEK W RODZINACH PSZCZELICH PODCZAS WYMIANY Piotr Skubida, Krystyna Pohorecka Instytut Sadownictwa
Bardziej szczegółowoGOSPODARKA CUKREM W PASIEKACH POLSKICH BADANIA ANKIETOWE Michał Gromisz Oddział Pszczelnictwa WPROW ADZENIE
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXIX 1985 GOSPODARKA CUKREM W PASIEKACH POLSKICH BADANIA ANKIETOWE 1967-1982 Michał Gromisz Oddział Pszczelnictwa ISK WPROW ADZENIE W naszych pasiekach cukier buraczany
Bardziej szczegółowoMonitorowanie zimowych strat rodzin pszczelich w Polsce w latach 2006-2013
Monitorowanie zimowych strat rodzin pszczelich w Polsce w latach 2006-2013 Grażyna Topolska, Anna Gajda, Urszula Grzęda Pracownia Chorób Owadów Użytkowych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW Drogi rozprowadzania
Bardziej szczegółowoAnaliza statystyczna. Ogólne własności funkcji. Funkcja liniowa. Równania i nierówności liniowe
Analiza statystyczna Ogólne własności funkcji. Funkcja liniowa. Równania i nierówności liniowe Dokument zawiera opracowanie wyników analizy statystycznej e-sprawdzianu Edyta Landkauf, Zdzisław Porosiński
Bardziej szczegółowoPierwszy dzień wiosny i pory roku
Pierwszy dzień wiosny i pory roku W ostatnim czasie przygotowałem kilka skryptów GrADS, których zadaniem było obliczenie średnich wieloletnich wartości danego parametru. Głównie chodziło tu o średnie wieloletnie
Bardziej szczegółowoCzy własna pasieka to dochodowy biznes - hodowla pszczół krok po kroku
.pl https://www..pl Czy własna pasieka to dochodowy biznes - hodowla pszczół krok po kroku Autor: Małgorzata Chojnicka Data: 8 maja 2017 Hodowla pszczół wymaga z jednej strony dużej wiedzy, a z drugiej
Bardziej szczegółowoRoczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM10 dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice
Roczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice Spis treści 1. Charakterystyka gminy oraz lokalizacja czujników... 3 2. Dopuszczalne
Bardziej szczegółowo(Zwykła procedura ustawodawcza: pierwsze czytanie) (2016/C 482/42) Poprawka. Wniosek dotyczący dyrektywy Motyw 1. Tekst proponowany przez Komisję
23.12.2016 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 482/227 P7_TA(2014)0028 Miód ***I Poprawki przyjete przez Parlament Europejski w dniu 15 stycznia 2014 r. w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoPubliczna Szkoła Podstawowa nr 14 w Opolu. Edukacyjna Wartość Dodana
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 14 w Opolu Edukacyjna Wartość Dodana rok szkolny 2014/2015 Edukacyjna Wartość Dodana (EWD) jest miarą efektywności nauczania dla szkoły i uczniów, którzy do danej placówki
Bardziej szczegółowoEKOGWARANCJA PTRE PL-EKO-01. Wymagania dotyczące pasiek ekologicznych
Wymagania dotyczące pasiek ekologicznych Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie
Bardziej szczegółowoProgramy pomocowe ARR a opłacalność produkcji miodu w Polsce. Na temat opłacalności produkcji pasiecznej w Polsce mówi się wiele.
Wilde J. 2012. Programy pomocowe ARR a opłacalność produkcji miodu w Polsce. Szkolenie Pszczelarskie Czy pszczelarstwo to może być biznes? Zrzeszenie Pszczelarzy Krakowskich i CKU Kraków, 18-19.02. Materiały
Bardziej szczegółowoWPŁYW GWAŁTOWNEGO OSŁABIENIA RODZIN PSZCZELICH NA ICH ROZWÓJ I EFEKTY PRODUKCYJNE. Jerzy Marcinkowski Oddział Pszczelnictwa ISK
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXV 1991 WPŁYW GWAŁTOWNEGO OSŁABIENIA RODZIN PSZCZELICH NA ICH ROZWÓJ I EFEKTY PRODUKCYJNE Jerzy Marcinkowski Oddział Pszczelnictwa ISK Streszczen.ie Skutki osłabienia
Bardziej szczegółowoDziałania sprzyjające zwiększeniu populacji owadów zapylających
Zakład Pszczelnictwa w Puławach Pracownia Hodowli Pszczół Działania sprzyjające zwiększeniu populacji owadów zapylających Autorzy: dr hab. Małgorzata Bieńkowska dr Dariusz Teper dr Dariusz Gerula dr Beata
Bardziej szczegółowoPorównywanie populacji
3 Porównywanie populacji 2 Porównywanie populacji Tendencja centralna Jednostki (w grupie) według pewnej zmiennej porównuje się w ten sposób, że dokonuje się komparacji ich wartości, osiągniętych w tej
Bardziej szczegółowoRYNEK WYBRANYCH NARZĘDZI I MASZYN ROLNICZYCH DO PRODUKCJI ROŚLINNEJ W POLSCE W LATACH
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 1/2009 Czesław Waszkiewicz Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie RYNEK WYBRANYCH NARZĘDZI I MASZYN ROLNICZYCH DO PRODUKCJI
Bardziej szczegółowoPowiększenie pasieki
Powiększenie pasieki Powiększenie pasieki Pasieki powiększają pszczelarze, którzy zamierzają zwiększyć liczbę rodzin w pasiece(pasiekach). Najpowszechniej stosowanym i naturalnym sposobem powiększenia
Bardziej szczegółowo1) POBIERANIE PRÓBEK PSZCZÓŁ a) Badanie w kierunku warrozy (wykrywanie Varroa destructor)
Instrukcja pobierania i przesyłania próbek do badań realizowanych w Zakładzie Chorób Pszczół (ZCHP) Państwowego Instytutu Weterynaryjnego Państwowego Instytutu Badawczego (PIWet PIB) w Puławach UWAGA!
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoAnaliza wydajności pracy w rolnictwie zachodniopomorskim
Jacek Batóg Barbara Batóg Uniwersytet Szczeciński Analiza wydajności pracy w rolnictwie zachodniopomorskim Znaczenie poziomu i dynamiki wydajności pracy odgrywa znaczącą rolę w kształtowaniu wzrostu gospodarczego
Bardziej szczegółowoROZWÓJ I PRODUKCJA PSZCZÓŁ MIESZAŃCÓW PRZY TECHNOLOGII ZWALCZANIA VARROA JACOBSONl. Anna Król Pszczelniczy Zakład Doświadczalny Górna Niwa, Puławy
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE ROK XXXIV 1990 ROZWÓJ I PRODUKCJA PSZCZÓŁ MIESZAŃCÓW PRZY TECHNOLOGII ZWALCZANIA VARROA JACOBSONl Anna Król Pszczelniczy Zakład Doświadczalny Górna Niwa, Puławy STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoWPL YW ZWIĘKSZONEJ WENTYLACJI GNIAZD PSZCZELICH NA PRZEBIEG ZIMOWLI RODZIN
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXIX, Nr 2 1995 WPL YW ZWIĘKSZONEJ WENTYLACJI GNIAZD PSZCZELICH NA PRZEBIEG ZIMOWLI RODZIN Woj C i e c h S k o w r o n e k, P i o t r S k u b i d a Instytut Sadownictwa
Bardziej szczegółowoZMIENNOŚĆ SEZONOWA ODPORNOŚCI PSZCZOŁ NA DZIAŁANIE APIWAROLU
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXV 1991 ZMIENNOŚĆ SEZONOWA ODPORNOŚCI PSZCZOŁ NA DZIAŁANIE APIWAROLU Z o f i a G r om i s z i M i c h a ł G r o m i s z Pszczelniczy Zakład Doświadczalny Górna Niwa i
Bardziej szczegółowoM. Witwicki pisał:
M. Witwicki -1830 pisał: Cała w tym tajemnica, aby się gruntownie na pszczołach znać i dobrze je pielęgnować. Natura wszakże działająca była i będzie najdoskonalszą dla ludzi mistrzynią ZASADY PROWADZENIA
Bardziej szczegółowoCo skrywa w sobie miód zaklęty w MINI słoiku 2018?
Co skrywa w sobie miód zaklęty w MINI słoiku 2018? Aby zebrać te 132 g miodu, pszczoły musiały odwiedzić ok. 500 000 kwiatów. Nasz 3hektarowy Leśny Ogród z dziką łąką to więc tylko początek Icon made by
Bardziej szczegółowotel JAROSŁAW CICHOCKI Dobór rasy i linii pszczół do pasieki, warunki właściwego poddawania matek pszczelich
tel. 797-010-602 j.cichocki@podr.pl JAROSŁAW CICHOCKI Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Dobór rasy i linii pszczół do pasieki, warunki właściwego poddawania matek pszczelich Systematyka Nadrodzina:
Bardziej szczegółowoPRZYDATNOSC KILKU TYPÓW ULI DO RÓZNYCH METOD GOSPODARKI PASIECZNEJ W OKOLICACH PUŁAW. Jerzy Marcinkowski Oddział Pszczelnictwa WPROWADZENIE
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXI 198"1 PRZYDATNOSC KILKU TYPÓW ULI DO RÓZNYCH METOD GOSPODARKI PASIECZNEJ W OKOLICACH PUŁAW Jerzy Marcinkowski Oddział Pszczelnictwa ISK WPROWADZENIE W Polsce występuje
Bardziej szczegółowoMOŻLIWOŚCI PRODUKCJI MLECZKA PSZCZELEGO W POLSCE
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKQWE Rok XXXVllI 1994 MOŻLIWOŚCI PRODUKCJI MLECZKA PSZCZELEGO W POLSCE Jerzy Marcinkowski Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział Pszczelnictwa, ul. Kazimierska 2, 24-100 Puławy
Bardziej szczegółowoOpłacalność produkcji pyłku i innych produktów pasiecznych
Wilde J. 2012. Opłacalność produkcji pyłku i innych produktów pasiecznych. Szkolenie Pszczelarskie Czy pszczelarstwo to może być biznes? Zrzeszenie Pszczelarzy Krakowskich i CKU Kraków, 18-19.02. Materiały
Bardziej szczegółowoWynagrodzenia w sektorze publicznym w 2011 roku
Wynagrodzenia w sektorze publicznym w 2011 roku Już po raz dziewiąty mamy przyjemność przedstawić Państwu podsumowanie Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń (OBW). W 2011 roku uczestniczyło w nim ponad sto
Bardziej szczegółowoZimna wiosna dała plantatorom po kieszeni
https://www. Zimna wiosna dała plantatorom po kieszeni Autor: Ewa Ploplis Data: 27 maja 2017 Uprawy ozime przezimowały w bieżącym roku zdecydowanie lepiej niż w ubiegłym, bez większych strat. Stan większości
Bardziej szczegółowoFLESZ. Wszystkie dotychczas wypracowane przez Obserwatorium treści znaleźć można na stronie internetowej:
FLESZ czerwiec 2018 Obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy Aglomeracji skiej zostało powołane pod koniec 2013 roku. Celem jego działalności jest prowadzenie monitoringu sytuacji społeczno - ekonomicznej
Bardziej szczegółowoGospodarka pasieczna. Gospodarka pasieczna. Gospodarka. pasieczna. Wanda Ostrowska. Ostrowska. Wanda
Wanda Ostrowska Gospodarka pasieczna Gospodarka pasieczna Wanda Ostrowska (1924 1990). Urodzi³a siê w owocicach na SuwalszczyŸnie. Najbardziej znany praktyk wœród polskich naukowców pszczelarzy. Niestrudzona
Bardziej szczegółowoWięcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Zadanie 1. Która z wymienionych roślin jest najlepszym przedplonem dla pszenicy ozimej? A. Żyto ozime. B. Jęczmień ozimy. C. Ziemniaki wczesne. D. Kukurydza na ziarno. Zadanie 2. Który rodzaj orki stosuje
Bardziej szczegółowo3. Warunki hydrometeorologiczne
3. WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE Monitoring zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych jest jednym z najważniejszych zadań realizowanych w ramach ZMŚP. Właściwe rozpoznanie warunków hydrometeorologicznych
Bardziej szczegółowoLABORATORYJNA OCENA WRAZLIWOŚCI PSZCZÓŁ NA ŚRODKI WARROZOBÓJCZE KRAJOWEJ PRODUKCJI. Oddział Pszczelnictwa ISK WPROW ADZENIE
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXIII 1989 LABORATORYJNA OCENA WRAZLIWOŚCI PSZCZÓŁ NA ŚRODKI WARROZOBÓJCZE KRAJOWEJ PRODUKCJI Zofia Gromisz i Michał Gromisz Oddział Pszczelnictwa ISK i Pszczelniczy Zakład
Bardziej szczegółowoWYKŁADY PSZCZELARSKIE 2017 Cezary Kruk Tel Mail:
WYKŁADY PSZCZELARSKIE 2017 Cezary Kruk Tel. 518-482-726 Mail: apis.polonia@wp.pl, cezarykruk2@wp.pl 1. Systematyka pszczół 1.1. Pszczoła wschodnia 1.2. Czerwona pszczoła z Borneo 1.3. Pszczoła olbrzymia
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO STATYSTYCZNA ANALIZA ZMIAN LICZBY HOTELI W POLSCE W LATACH 1995-2004
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 429 EKONOMICZNE PROBLEMY TURYSTYKI NR 7 2006 RAFAŁ CZYŻYCKI, MARCIN HUNDERT, RAFAŁ KLÓSKA STATYSTYCZNA ANALIZA ZMIAN LICZBY HOTELI W POLSCE W LATACH 1995-2004
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowo2. CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W ROKU 2006
Powietrze 17 2. CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W ROKU 2006 Charakterystykę warunków meteorologicznych województwa małopolskiego w roku 2006 przedstawiono na podstawie
Bardziej szczegółowoZAPOBIEGANIE ZIMOWEMU WYMIERANIU PSZCZÓŁ
ZAPOBIEGANIE ZIMOWEMU WYMIERANIU PSZCZÓŁ Zachęcamy pszczelarzy, by już teraz rozpoczęli przygotowania do zimy 4 sierpnia 2016 r. Obecnie wiele się mówi o zimowym wymieraniu pszczół miodnych. Sieć ośrodków
Bardziej szczegółowoAnaliza środowiska bytowania pszczół
Zakład Pszczelnictwa w Puławach Analiza środowiska Autorzy: dr hab. Małgorzata Bieńkowska dr Dariusz Gerula dr Beata Panasiuk mgr Paweł Węgrzynowicz Ewa Skwarek Tomasz Białek Opracowanie redakcyjne: mgr
Bardziej szczegółowoMAZOWIECKI RYNEK PRACY I KWARTAŁ 2014 I KWARTAŁ 2014 NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE
MAZOWIECKI RYNEK PRACY I KWARTAŁ 2014 I KWARTAŁ 2014 NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Sytuacja na mazowieckim rynku pracy wyróżnia się pozytywnie na tle kraju. Kobiety rzadziej uczestniczą w rynku pracy niż mężczyźni
Bardziej szczegółowoPokarm dla pszczół na bazie sacharozy
Pokarm dla pszczół na bazie sacharozy A SORTYMENT 1. Gotowy pokarm dla pszczół 2. Pokarmy dla pszczół, oferowane przez firmę Südzucker Apiinvert Apifonda Apipuder 3. Zastosowanie i wartości pokarmu 4.
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE PSZCZÓŁ SELEKCJONOWANYCH NA POZYSKIWANIE DUŻYCH ILOŚCI OBNÓŻY PYŁKOWYCH
BIULETYN NAUKOWY Skrót: Biul. Nauk., Nr 18, 2002 WYKORZYSTANIE PSZCZÓŁ SELEKCJONOWANYCH NA POZYSKIWANIE DUŻYCH ILOŚCI OBNÓŻY PYŁKOWYCH Katedra Pszczelnictwa UWM, Olsztyn S ł o w a k l u c z o w e: obnóża
Bardziej szczegółowoowadów zapylających Analiza i charakterystyka realizacji zasobów wziątku na terytorium Polski w sezonie pszczelarskim 2017
Program Wieloletni IO (2015-2020) Działania na rzecz poprawy konkurencyjności i innowacyjności sektora ogrodniczego z uwzględnieniem jakości i bezpieczeństwa żywności oraz ochrony środowiska naturalnego
Bardziej szczegółowoMatki pszczele w gospodarce pasiecznej
Matki pszczele w gospodarce pasiecznej Matka pszczela W pełni rozwinięta, zdolna do rozrodu samica pszczoły miodnej. Długość ciała m.p. wynosi 20-25 mm, masa 200-280 mg. Rozwija się ona z zapłodnionego
Bardziej szczegółowoR A P O R T. Badania wykonane w ramach:
Laboratorium Badania Jakości Produktów Pszczelich Zakład Pszczelnictwa R A P O R T z badań monitoringowych pozostałości substancji aktywnych produktów leczniczych weterynaryjnych stosowanych do leczenia
Bardziej szczegółowoOdpowiednie karmienie pszczół w praktyce. Przewodnik dla pszczelarza odnoszącego sukcesy
Odpowiednie karmienie pszczół w praktyce Przewodnik dla pszczelarza odnoszącego sukcesy Treść Wstęp 2 Potrzeby fizjologiczne pszczół 4 Odżywcza żywność dla najbardziej pracowitych pszczół. Alternatywy
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Elżbieta Cebulak KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO THE PRECIPITATION ON THE AREA OF CRACOW
Bardziej szczegółowoMOŻLIWOŚCI POPRAWY EFEKTYWNOŚCI PRO W ADZENIA PASIEKI PRZEZ WZBOGACANIE WYBORU PRODUKTÓW PASIECZNYCH. Jerzy Marcinkowski
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXVIII 1994 MOŻLIWOŚCI POPRAWY EFEKTYWNOŚCI PRO W ADZENIA PASIEKI PRZEZ WZBOGACANIE WYBORU PRODUKTÓW PASIECZNYCH Jerzy Marcinkowski Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa,
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoMiodobranie wieńczy pracę pszczelarza
https://www. Miodobranie wieńczy pracę pszczelarza Autor: Małgorzata Chojnicka Data: 29 maja 2017 Podbieranie miodu to pszczelarskie żniwa, które są wynikiem całorocznej pracy. Zazwyczaj pszczelarze decydują
Bardziej szczegółowoULE OBSERWACYJNE ZE SZKŁA ORGANICZNEGO JAKO POMOC DYDAKTYCZNA
BIULETYN NAUKOWY Skrót: Biul. Nauk., Nr 19, 2002 ULE OBSERWACYJNE ZE SZKŁA ORGANICZNEGO JAKO POMOC DYDAKTYCZNA Katedra Pszczelnictwa UWM, Olsztyn S ł o w a k l u c z o w e: pszczoła miodna, rodzina pszczela,
Bardziej szczegółowoURZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, Warszawa PRODUKT KRAJOWY BRUTTO W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W LATACH
URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania 20.12.2017 r. Kontakt: e-mail: sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15 faks 22 846 76 67 Internet:
Bardziej szczegółowoMiody. Wpisał Piotrek i Magda
MIÓD PSZCZELI: produkt wytworzony przez pszczoły robotnice z nektaru roślin lub spadzi jako pokarm dla rodziny pszczelej. Miód zawiera cukry proste, witaminy i mikroelementy, dzięki czemu jest on bardzo
Bardziej szczegółowoWPŁYW POŻARÓW NA LASY - POLSKA 2012 ROK
Temperatura powietrza [ o C] WPŁYW POŻARÓW NA LASY - POLSKA 212 ROK Autorzy: Józef Piwnicki i Ryszard Szczygieł 1. Zagrożenie pożarowe w sezonie 212 r. Sezonowość występowania pożarów lasu związana jest
Bardziej szczegółowoInformacja na temat wyników Badania 6- i 7-latków na starcie szkolnym
Informacja na temat wyników Badania 6- i 7-latków na starcie szkolnym Sześcioletnie i siedmioletnie dzieci kończą pierwszą klasę z takim samym poziomem umiejętności. Na pójściu do szkoły najbardziej zyskują
Bardziej szczegółowoWpływ szczepionek mykoryzowych na rozwój i zdrowotność borówki amerykańskiej, różaneczników oraz wrzosów
Wpływ szczepionek mykoryzowych na rozwój i zdrowotność borówki amerykańskiej, różaneczników oraz wrzosów Zleceniodawca: Mykoflor, Rudy 84, 24-130 Końskowola Miejsce doświadczeń: Instytut Sadownictwa i
Bardziej szczegółowoTechnologie pasieczne, pokarmy dla pszczół oraz zwalczanie pasożyta Varroa destructor w zapobieganiu masowym ginięciom rodzin pszczelich*
5 Technologie pasieczne, pokarmy dla pszczół oraz zwalczanie pasożyta Varroa destructor w zapobieganiu masowym ginięciom rodzin pszczelich* Prof. dr hab. Jerzy WILDE Katedra Pszczelnictwa, Wydział Bioinżynierii
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoSpółdzielnia Niewidomych. start KATALOG WYROBÓW. Data wydania katalogu : kwiecień 2017 r.
Spółdzielnia Niewidomych start Zakład Pracy Chronionej KATALOG WYROBÓW Sprzęt pszczelarski Data wydania katalogu : kwiecień 2017 r. SN START 37 700 Przemyśl, ul. Batorego 22 Tel.: +48 16 676 84 60 / 70
Bardziej szczegółowo