BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Wejherowie
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI 1. Dbaj o różnorodność spożywanych produktów 2. Produkty zbożowe z pełnego przemiału powinny być głównym źródłem energii. 3. Spożywaj codziennie co najmniej 3-4 porcje mleka, które można zastąpić kefirem lub jogurtem. 4. Jedz codziennie 2 porcje produktów z grupy: mięso, ryby, jajka, nasiona roślin strączkowych, 5. Spożywaj codziennie warzywa i owoce, minimum 5 porcji, 6. Ograniczaj spożycie tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych, 7. Zachowaj umiar w spożyciu cukru i słodyczy, 8. Ograniczaj spożycie soli, 9. Pij codziennie wystarczającą ilość wody (co najmniej 6 szklanek). 10. Nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej (zalecane codziennie co najmniej 60 minut),
KARTA ŻYWIENIA I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ DZIECI I MŁODZIEŻY W SZKOLE OPRACOWANA PRZEZ INSTYTUT ŻYWIENIA I ŻYWNOŚCI W WARSZAWIER Każda szkoła powinna zapewnić uczniom racjonalne posiłki i napoje oraz należyte warunki sanitarne i organizacyjne do ich spożywania ( ) Posiłki i napoje oferowane uczniom w szkole powinny odpowiadać wymaganiom jakościowym i mieć wartość odżywczą, w tym energetyczną, dostosowaną do wieku uczniów.
DOSTĘP UCZNIÓW DO ŻYWNOŚCI W SZKOŁACH Stołówki szkolne (własne piony kuchenne lub catering), odpłatne lub darmowe posiłki typu śniadania lub obiady Sklepiki szkolne (produkty gotowe lub przygotowywane na miejscu) Automaty (napoje, soki, słodycze) Produkty spożywcze oferowane nieodpłatnie w ramach realizacji programów zdrowotnych Szklanka mleka czy Owoce w szkole Sklepy spożywcze w pobliżu szkoły
PROGRAM OWOCE W SZKOLE Program ma na celu ukształtowanie wśród dzieci trwałego nawyku spożywania owoców i warzyw, poprzez udostępnianie dzieciom owoców i warzyw oraz specjalne działania edukacyjne promujące zdrową dietę oraz styl życia. Skierowany jest do uczniów klas 0-III szkół podstawowych. Dzieci otrzymują kilka razy w tygodniu porcje owocowo-warzywne, które spożywają w szkole. Dzieciom udostępnia się: świeże owoce (jabłka, gruszki), świeże warzywa (marchew, paprykę słodką, rzodkiewki), soki owocowe, warzywne oraz owocowo warzywne. Ponadto szkoły podstawowe uczestniczące w programie realizują zajęcia o charakterze edukacyjnym dotyczące zdrowego odżywiania. W 2014r w programie wzięło udział 89% szkół z terenu powiatu wejherowskiego.
PROGRAM MLEKO W SZKOLE" Celem programu Mleko w szkole jest kształtowanie wśród dzieci i młodzieży dobrych nawyków żywieniowych poprzez promowanie spożycia mleka i przetworów mlecznych. Program jest administrowany przez ARR i współfinansowany z trzech źródeł: UE, FPM, dopłaty krajowej. W powiecie wejherowskim program jest realizowany w 94% szkół podstawowych w klasach 0-VI.
OCENA ŻYWIENIA W STOŁÓWKACH SZKOLNYCH 31% uczniów z podległych szkół korzysta z ciepłych posiłków, w tym połowa żywiona jest nieodpłatnie, gminy wydające najwięcej nieodpłatnych obiadów to: Gniewino (100% uczniów), Choczewo, Szemud, Linia, Łęczyce( około 50% ), najniższy odsetek nieodpłatnie dożywianych uczniów ma Reda (13%), około 90% placówek szkolnych wydaje obiady, w tym ponad 60% ma własny pion kuchenny, w pozostałych funkcjonuje catering, do posiłków zbyt rzadko używa się świeżych warzyw, owoców i mięsa, preferując produkty przetworzone (kostki warzywne, rosołowe), obiady są zwykle jednodaniowe
SKLEPIKI SZKOLNE W nadzorowanych szkołach funkcjonują 34 sklepiki w tym: 5 prowadzone przez samorząd uczniowski, 29 prowadzonych przez ajentów, 7 sklepików szkolnych oferuje właściwe produkty spożywcze typu kanapki, produkty mleczne, nasiona, świeże warzywa i owoce w niektórych sklepikach szkolnych na miejscu (w oparciu o pion kuchenny) przygotowuje się kanapki w 8 szkołach dostępne są automaty z napojami i słodyczami.
ROLA SKLEPIKU SZKOLNEGO Edukacja konsumencka i żywieniowa, Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych, Uzupełnienie potrzeb żywieniowych uczniów.
ASORTYMENT SKLEPIKÓW SZKOLNYCH - PREFERENCJE KONSUMENTÓW Badania ankietowe przeprowadzone przez pracownika PSSE w Wejherowie na terenie powiatu wejherowskiego w 2012/2013 roku w ponad stu osobowej grupie uczniów w szkole podstawowej i dwóch gimnazjach z terenu Małego Trójmiasta Kaszubskiego.
WYSZCZEGÓLNIENIE ASORTYMENTU KUPOWANEGO W SKLEPIKACH SZKOLNYCH 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% chłopcy ogółem dziewczęta ogółem 20,00% 10,00% 0,00%
RODZAJ ZAKUPIONYCH NAPOJÓW 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% dziewczęta ogółem chłopcy ogółem 0,00%
RODZAJ ZAKUPIONYCH SŁODYCZY 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% Seria dziewczęta ogółem chłopcy ogółem 10,00% 0,00%
RODZAJ ZAKUPIONEGO NABIAŁU 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% dziewczęta chłopcy 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% mleko mleko smakowe jogurt naturalny jogurt owocowy kakao kefir inne nie kupuję
ZAKUP OWOCÓW, WARZYW I NASION 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% dziewczęta chłopcy 10,00% 0,00%
KRYTERIA WYBORU ŚRODKA SPOŻYWCZEGO 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% dziewczęta chłopcy 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% to co lubisz jeść reklama cena to co koledzy to co jest zdrowe
LISTA PRODUKTÓW, KTÓRE WARTO WYCOFAĆ Z ASORTYMENTU SKLEPIKU SZKOLNEGO żywność typu fast-food (np. pizze, hod-dogi), słone przekąski węglowodanowo-tłuszczowe (np. chipsy ziemniaczane, chrupki, słone paluszki, popcorn, prażynki, krakersy), słodkie przekąski węglowodanowo-tłuszczowe (np. batony, wafle przekładane słodką masą, ciastka), napoje owocowe z dodatkiem cukru, słodzików i barwników (gazowane i niegazowane), napoje energetyzujące wody smakowe, słodycze z dodatkiem barwników sztucznych
DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ PSSE W WEJHEROWIE W 2014 ROKU pisma do szkół informujące o konieczności zmiany asortymentu w sklepikach szkolnych, zachęcanie dyrektorów szkół do egzekwowania prawidłowego zaopatrzenia sklepików opracowanie i rozpowszechnienie ulotki o właściwym żywieniu dzieci i młodzieży zorganizowanie spotkania z przedstawicielami szkół oraz ajentami na temat roli sklepików szkolnych w żywieniu dzieci i nowelizacji ustawy o bezpieczeństwie żywności bieżący nadzór sanitarny nad sklepikami szkolnymi
NOWELIZACJA USTAWY O BEZPIECZEŃSTWIE ŻYWNOŚCI W opinii ustawodawców uzasadniona jest zmiana zwyczajów żywieniowych wśród dzieci i młodzieży polegająca przede wszystkim na zwiększeniu spożycia warzyw i owoców, produktów zbożowych z pełnego przemiału, mleka, produktów mlecznych, a także ryb, przy równoczesnym ograniczaniu spożycia tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, słodyczy oraz soli kuchennej.
NOWELIZACJA USTAWY 1. zakaz sprzedaży oraz podawania i reklamy lub prezentacji określonych produktów na terenie placówek oświatowych, opiekuńczo-wychowawczych oraz oświatowowychowawczych. Zakaz ma dotyczyć sklepików i automatów znajdujących się na terenie tych jednostek. 2. zakaz podawania posiłków zawierających określone składniki na stołówkach szkolnych, co dotyczyłoby zarówno posiłków przygotowywanych na miejscu oraz dostarczanych do placówek w ramach cateringu.
Nowelizacja ma charakter profilaktycznoedukacyjny. Zakłada ograniczenie sankcji do kar pieniężnych (w wysokości do trzydziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za rok poprzedzający), które już w obecnym stanie prawnym są przewidziane w ustawie za naruszenie jej przepisów i są nakładane przez wojewódzkich inspektorów sanitarnych (art. 103 i 104 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia w obecnym brzmieniu) na wniosek powiatowych inspektorów. Przyznaje dyrektorom placówek możliwości rozwiązania umowy, na podstawie której podmiot zewnętrzny serwuje lub prowadzi na terenie szkoły sprzedaż żywności i napojów niedozwolonych.
Obecnie trwają konsultacje społeczne nad projektem Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach Lista pozytywna
PRODUKTY Z ZAKAZANEJ LISTY Syrop glukozowo-fruktozowy podwyższa poziom złego cholesterolu, nie dostarcza żadnych właściwości odżywczych, powoduje spadek wrażliwości organizmu na hormon leptynę, który odpowiada za informowanie mózgu o sytości, może doprowadzić do cukrzycy, podwyższonego ciśnienia krwi, stanów zapalnych organizmu, zwiększa ryzyko nowotworów i problemów z sercem, powstania nadwagi i otyłości.
Kwasy tłuszczowe trans Spożywane w nadmiernej ilości podnoszą poziom złego cholesterolu (LDL), a obniżają poziom dobrego (HDL), zwiększając ryzyko chorób serca np. miażdżycy. Sól spożywcza Spożywana w nadmiarze zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, wiąże wodę w organizmie. Glutaminian sodu Wpływa na układ nerwowy, nadmiernie pobudzając neurony. Może się kumulować, a jego szkodliwe działanie może być widoczne dopiero po latach. Zwiększa ryzyko nadwagi i otyłości, zaburzeń hormonalnych. Może być przyczyną tzw. syndromu chińskiej restauracji: zawrotów głowy, palpitacji serca, nadmiernej potliwości, niepokoju i podrażnienia śluzówki żołądka.
BARWNIKI Z SOUTHAMPTON Na Uniwersytecie w Southampton zostały przeprowadzone badania żywności przeznaczonej dla dzieci, w wyniku których udowodniono, że u dzieci spożywających środki spożywcze zawierające sztuczne barwniki można zaobserwować zmiany w zachowaniu, dotyczące zaburzeń koncentracji.
"BARWNIKI Z SOUTHAMPTON" to syntetyczne barwniki: E 102 tartrazyna, E 104 żółcień chinolinowa, E 110 żółcień pomarańczowa, E 122 azorubina/karmoizyna, E 124 pąs 4R, czerwień koszenilowa, E 129 czerwień allura. Słodycze, które posiadają w swoim składzie barwniki z tej grupy powinny na etykiecie przy nazwie barwnika lub oznaczeniu E zawierać ostrzeżenie produkt może mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci.
" BARWNIKI Z SOUTHAMPTON" Po spożyciu produktów zawierających te barwniki opisano zmiany behawioralne, takie jak: - słowotok, - impulsywność, - niepokój, - nadpobudliwość ruchową, - problemy z koncentracją. Ponadto obserwowano nasilone objawy astmy oraz reakcje alergiczne.
NAPOJE ENERGETYCZNE, ENERGETYZUJĄCE, ENERGETYZERY Poprawiają psychiczną i fizyczną kondycję człowieka poprzez dostarczenie organizmowi energii, która ma być łatwo i szybko przyswajalna. Tymczasem. organizm człowieka czerpie energię ze spalania węglowodanów, białek i tłuszczów, pobieranych z pożywienia a w napojach energetyzujących z tych składników znajduje się jedynie glukoza lub sacharoza (węglowodany) i to w ilości zaspokajającej jedynie 2-3% dziennego zapotrzebowania na kalorie
NAPOJE ENERGETYCZNE, ENERGETYZUJĄCE, ENERGETYZERY Red bull- czerwony byk Monster- potwór Demon Tiger- tygrys Burn- palić, spalić Las Vegas Miasto Grzechu
CO ZNAJDZIEMY W PUSZCE ENERGETYZERA?
WĘGLOWODANY cukry pozyskiwane głównie z buraków cukrowych sacharoza i glukoza 100ml energy- drinku zawiera około 10-12 g węglowodanów
KOFEINA główny biostymulator występujący we wszystkich energy drinkach jedna puszka energetyzera = nawet 5 filiżanek kawy poprawia koncentrację i refleks, polepsza nastrój wywołuje efekt czuwania jest środkiem psychoaktywnym, ponieważ stymuluje centralny układ nerwowy i może powodować fizyczne i psychiczne uzależnienie, zwłaszcza u młodych wywołuje objawy odstawienia typu bóle głowy, mięśni, rozdrażnienie, czasowa depresja.
GUARANA Paullinia cupana jest pnączem występującym w Ameryce Południowej zawiera dużą ilość kofeiny (nawet 3 razy więcej niż w nasionach kawy) pozwala zredukować skutki zmęczenia fizycznego i psychicznego, ogranicza uczucie senności i zmęczenia, zwiększa zdolność koncentracji
jest psychosymulatorem wydłuża czasu czuwania znosi lęk TAURYNA zwiększa siłę skurczową mięśnia sercowego pobudza pracę mięśni przyspiesza regeneracja mięśni po wysiłku Ze względu na kofeinę i taurynę napoje energetyzujace szczególnie upodobali sobie sportowcy z dyscyplin motorowych i ekstremalnych
DZIAŁANIA SZKODLIWE Napoje energetyzujące mogą uzależniać! Długotrwałe, regularne spożycie może powodować: problemy z mięśniem sercowym, zaburzenia pracy wątroby, bezsenność, stany lękowe, depresję, drażliwość zaburzenia koncentracji i pamięci Odkryto związek miedzy spożywaniem energetyzerów, a wzrastającym poziomem agresji młodzieży. Zagrożenie zwiększa ponadto, modne wśród młodzieży, mieszanie energetyzerów z alkoholem.
KONSUMENCI Główni konsumenci napojów energetycznych to: młodzież (15-25 lat), czyli uczniowie i studenci młodzi dorośli (25-35 lat), intensywnie pracujący, mieszkańcy dużych miast w młodszej grupie spożycie rośnie w okresie egzaminów, a w starszej zwiększa się głównie w weekendowe wieczory, podczas różnego rodzaju imprez, gdzie modne jest robienie tzw. energetycznych koktajli.
NAPOJE ENERGETYZUJĄCE SĄ NIEWSKAZANE DLA: kobiet w ciąży i karmiących chorych na cukrzycę cierpiących na zaburzenia rytmu serca, z nadciśnieniem tętniczym chorych z padaczką osób z refluksem żołądkowo-przełykowym i chorobą wrzodową dzieci i młodzieży do 16 roku życia
ENERGETYZERY, A PRAWO We Włoszech i Francji wprowadzenie na rynek,,energy drinka wymaga zezwolenia Ministra Zdrowia, w Austrii i Belgii napoje te są traktowane jako środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, zaś w Niemczech są one uznawane za zwyczajne napoje W UE brak jednoznacznej definicji energy drinka i szczegółowych przepisów prawnych dotyczących ich składu czy oznakowania
BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ