Mikroekonomia Joanna Tyrowicz jtyrowicz@wne.uw.edu.pl http://www.wne.uw.edu.pl/~jtyrowicz 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 1
Co to jest monopol? Wybór monopolisty Dlaczego nie lubimy monopoli? Dlaczego monopol może być czasem optymalny? Ograniczenie ilościowe Zniechęcanie do wejścia (entry deterrence) 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 2
Co to jest monopol? Dany rynek właściwy obsługuje tylko jedna firma Czy to jest karalne? Co to jest rynek właściwy? Jakiego rodzaju problemy dotyczą monopolizacji? deregulacja (np. polityki UE) konsolidacja, a monopolizacja ochrona praw konsumenta? monopson versus monopol 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 3
Wybór monopolisty Krzywa popytu (ograniczenie poprzez preferencje konsumentów) Rozpatrujmy najprostszy przypadek P = a bq a to tak naprawdę wielkość rynku, b to wrażliwość konsumentów na cenę To temu jest zawsze podporządkowany monopolista (relacja określająca ile może sprzedać po danej cenie) Krzywa kosztu (ograniczenie technologiczne) Rozpatrujmy najprostszy przypadek TC = F + cq F to koszt stały, c to koszt krańcowy a, b, c oraz F są poza kontrolą monopolisty 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 4
Wybór monopolisty Maksymalizacja zysku ZYSK = Przychody Koszty Przychody w naszym modelu: PQ Koszty w naszym modelu: F + cq Zysk (π) = PQ F cq = (P c)q F π = (P c)q F oraz P = a bq, więc π = (a bq c)q F lub po prostu π = aq bq 2 cq F Jak by wyglądał taki wykres? 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 5
Zyski monopolisty 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 6
Wybór monopolisty metoda prosta 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 7
Wybór monopolisty metoda trudna 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 8
Wybór monopolisty metoda trudna 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 9
Wybór monopolisty metoda trudna π = aq bq 2 cq F π/ Q = a 2bQ c Więc zysk osiąga maksimum, gdy a Krzywa popytu a 2bQ c = 0 p M = (a+c)/2 co oznacza, że c Koszt krańcowy Q M = (a c)/2b Oraz p M = (a + c)/2 Q M = (a-c)/2b 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 10
Przedstawienie graficzne 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 11
Krańcowy przychód i krańcowy koszt Koszt krańcowy: MC = (TC)/ Q = c Przychód krańcowy: MR = (pq)/ Q pq = (a bq) Q = aq bq 2 => MR = a 2bQ Jeśli MR > MC zwiększanie produkcji zwiększa zyski Kiedy MR < MC zwiększanie produkcji zmniejsza zyski Zysk maksymalny gdy MR = MC Czyli a 2bQ = c, i.e. Q M = (a c)/2b (co już znaleźliśmy) 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 12
Zadanie (wybór monopolisty) Popularny autor zamierza sam zająć się publikacją i sprzedażą swojej nowej książki. Zakłada, że popyt na jego książkę będzie się wyrażać funkcją Q=2000-100p. Wie, że koszty związane z uruchomieniem druku wynoszą $1000, a koszt krańcowy wydrukowania i kolportażu każdego egzemplarza wynosi $4. Ile egzemplarzy książki i po jakiej cenie powinien sprzedać autor, aby zmaksymalizować zysk? Jakiego zysku może się spodziewać w sytuacji optymalnej? 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 13
Zadanie (wybór monopolisty) Funkcja popytu na produkt wytwarzany przez monopolistę dana jest wzorem Q=65-0.5p. Funkcja jego kosztów całkowitych wynosi TC=A+10Q, gdzie A jest kosztem stałym. Jaka jest maksymalna wielkość A, przy której monopolista będzie skłonny podjąć produkcję? 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 14
Dlaczego nie lubimy monopoli? Wysokie ceny? (?) Korupcja (poszukiwanie renty) Jak jest tylko jedna firma, to gdzie innowacje? Sprawiedliwość Każda jednostka produktu, którą ktoś by kupił po koszcie krańcowym wytworzenia generuje stratę społeczną P M Krzywa poptyu Suma strat nazywana BEZPOWROTNĄ STRATĄ SPOŁECZNĄ Koszt krańcowy Q M 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 15
Zadanie (podatek w monopolu) Czy monopol, którego sprzedaż zostanie opodatkowana podatkiem kwotowym może przerzucić ciężar tego podatku na nabywców? Jak należałoby opodatkować monopol, by produkował ilość społecznie optymalną? (czyli takie Q, żeby p=mc) 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 16
Korzyści skali, a monopol Korzyści skali oznaczały, że tq(k,l) < Q(tK,tL) co to oznacza dla kształtu krzywej kosztu? A kosztu przeciętnego? Skoro AC malejąca, to wykres taki: AC Stałe korzyści skali Korzyści skali Brak korzyści skali Czy tylko w zakresie korzyści skali monopol jest efektywny? Subaddytywność kosztów: C 1 (q 1 ) + C 2 (q 2 ) > C(q 1 +q 2 ) 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 17
Zadanie (korzyści skali) Wyobraźmy sobie firmę o funkcji kosztów danej wzorem TC (Q) = F + aq 2 Czy ta funkcja kosztów daje korzyści skali? Do jakiego Q? Czy ta funkcja produkcji daje subaddytywność kosztów? Do jakiego Q? Do jakiego Q monopol będzie zatem efektywny? 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 18
Ograniczenie ilościowe Jak wiemy, monopol trzeba byłoby subsydiować, żeby dostarczał społecznie optymalną ilość. A gdyby tak ograniczyć produkcję monopolisty, żeby nie mógł produkować w swoim optimum? Czy to zrani bestię? p VER p M VER Monopolista nie jest w optimum, ale cena jest jeszcze wyższa (dobrobyt społeczny się pogarsza). Q M 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 19
Zniechęcanie do wejścia (1) Ktoś obserwuje możliwość osiągnięcia zysków na danym rynku (2) Wejście jest mu uniemożliwione poprzez specyficzne zachowanie istniejących już (wystarczy jednego) gracza Niewinne zniechęcanie przewaga kosztowa zróżnicowanie produktowe korzyści skali? Zniechęcanie na całego koszty utopione bariery strategiczne i wiarygodność inwestowanie i odgrywanie się na przeciwnikach 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 20
Przewaga kosztowa Ta różnica tworzy barierę wejścia dla nowej firmy P M Koszt dla nowo wchodzącej firmy Koszt dla firmy, która już jest na rynku Q M Technologia, R&D, patenty Koszty pracy Dostęp do surowca Ulgi podatkowe albo subsydia od rządu Krzywa uczenia się (przewaga pierwszego) 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 21
Zróżnicowanie produktowe (marka) Marka wymaga inwestycji starzeje się z czasem (albo i nie, zależy od strategii firmy i strategii produktowej) jest inwestycją (można policzyć jej NPV) Jak można ją wygenerować: koszty utopione inwestycja musi być nieodwracalna nie mająca żadnego innego zastosowania ten co już jest, poniósł go, nowi dopiero muszą go ponieść 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 22
Strategiczne bariery wejścia 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 23
Wiarygodność Business to nie boks nikt nie uwierzy w wiarygodność straszenia szkodliwą dla nas samych Pytanie ile razy możemy sobie pozwolić na zniechęcanie wejścia? Strategie ucieczki do przodu (tworzenie nowych rynków!) 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 24
Do zobaczenia przy monopolu (jeszcze! ) E-mail: jtyrowicz@wne.uw.edu.pl http://www.wne.uw.edu.pl/~jtyrowicz 17.10.2009r. Mikroekonomia WNE UW 25