Uniwersytet Warszawski Organizacja rynku dr Olga Kiuila LEKCJA 12

Transkrypt

1 LEKCJA 12 KOSZTY WEJŚCIA NA RYNEK Inwestując w kapitał trwały zwiększamy pojemność produkcyjną (czyli maksymalną wielkość produkcji) i tym samym możemy próbować wpływać na decyzje konkurencyjnych firm. Możliwe reakcje monopolisty na zagrożenie wejścia na rynek potencjalnych konkurentów: Miara wielkości barier wejścia na rynek różnica między ceną dla której wejście na rynek nie następuje a min AC. Na wysokość barier wpływ mają korzyści skali w produkcji, zróżnicowanie produktu, przewaga kosztowa firm istniejących na rynku. Czynniki tworzące bariery wejścia na rynek to koncesje, cła, patenty, znaki towarowe lub prawa autorskie, koszty utopione, integracja pionowa, reputacja firm dotycząca agresywnego zwalczania konkurencji, strategie marketingowe, strategiczne inwestycje. Model barier wejścia na rynek (M. Spence 1977) Czy monopolista może zyskownie zamknąć rynek przy wykorzystaniu zdolności produkcyjnych jako zmiennej strategicznej? Dwa okresy: t=1, 2 Dwie firmy (i=1, 2) wytwarzają homogeniczny produkt K i - zbiór strategii firm (są to inwestycje firm w zdolności produkcyjne) Zdolności produkcyjne nie są zbywalne, czyli inwestycje w zdolności produkcyjne traktujemy jako koszt utopiony. Koszty utopione koszty stałe, których nie da się odzyskać.

2 Reguły gry (model Stackelberga): Wszystkie inne koszty obu firm są zerowe. P(k 1, k 2 ) = 1-k 1 -k 2 - funkcja popytu Założenie Bain a-sylos a: firma 2 jest przekonana, że po swoim wejściu na rynek firma 1 będzie produkować na poziomie k 1 (nie obniży produkcji), czyli tyle samo co przed wejściem firmy 2 na rynek. Rozwiązanie: Problem maksymalizacyjny F2 w t=2 czyli F2 wejdzie na rynek jeśli jej zysk będzie dodatni Ostatecznie, najlepsza odpowiedź F2 jest funkcja Problem maksymalizacyjny F1 w t=1 (F1 zna k 2 )

3 czyli F1 w obu przypadkach ustali taką samą monopolistyczną wielkość produkcji (k 1 =0,5). Jeśli koszty wejścia na rynek są niskie, to rynek w t=2 stanie się duopolem Stackelberga. Jeśli koszty wejścia są wysokie, to rynek będzie nadal monopolem. Blokowanie rynku Jakie E pozwoli F1 pozostać monopolistą bez groźby wejścia konkurencji? Zamykanie rynku E 1/16 = 0,0625 Jaka wielkość produkcji zamyka rynek? Akceptowanie wejścia Jaka wielkość produkcji akceptuje wejście konkurencji? Obie decyzje są równorzędne jeśli: Podsumowanie:

4 4. Jeżeli E 0,0625 to rynek jest zablokowany dla F2 przez czynniki zewnętrzne. Wniosek: F1 wykorzystuje swoje inwestycje w zdolności produkcyjne w celu zniechęcenia F2 do rozpoczęcia działalności. W ten sposób powstaną niewykorzystane zdolności produkcyjne F1. II Model barier wejścia na rynek (A. Dixit 1980) Uchylamy założenie Bain a-sylos a. Cel: pokazać że monopolista nie będzie inwestować w niewykorzystane zdolności produkcyjne. Dwa okresy: t=1, 2 Dwie firmy: i=1, 2 K i - zbiór strategii firm (są to inwestycje firm w zdolności produkcyjne) Q=q 1 + q 2 wielkość produkcji firm Zdolności produkcyjne nie są zbywalne, czyli inwestycje w zdolności produkcyjne traktujemy jako koszt utopiony. Reguły gry: W t=1 decyzje podejmuje tylko F1. W t=2 firmy równocześnie decydują o wielkościach produkcji (Cournot). c koszty produkcji (np. praca) c 0 koszty ustalania możliwości produkcyjnych (np. kapitał), czyli są to koszty utopione Wszystkie inne koszty obu firm są zerowe.

5 P(Q) = a - bq Rozwiązanie: - funkcja popytu Problem maksymalizacyjny F2 w t=2 Problem maksymalizacyjny F1 w t=2 oraz Rozwiązanie dla q 1 k 1 : Rozwiązanie dla q 1 > k 1 : Π 2 * > Π 1 * q 2 * = q 1 * Π 2 * < Π 1 * Wniosek: 1. F1 nie ma motywacji do inwestowania w niewykorzystane zdolności produkcyjne. Czyli przy stałych korzyściach skali, zniechęcanie do wejścia (choć wykonalne) nie będzie opłacalne dla lidera. 2. Aby zapobiec wejściu firmie 2, firma 1 musiałaby wytworzyć taką ilość produkcji dla której P=MC, a to pozbawiłoby ją zysków.

6 III Model barier wejścia na rynek (J.Gelman & S.Salop 1983) Dlaczego małe wejścia są akceptowane? Dwa okresy: t=1, 2 Dwie firmy: i=1, 2 K i - zbiór strategii firm (są to inwestycje firm w zdolności produkcyjne) Q=q 1 + q 2 wielkość produkcji firm C i (q i ) = 0 funkcja kosztów produkcji P(Q) = 100-Q - funkcja popytu Reguły gry: F1 ma nieograniczone zdolności produkcyjne. W t=1 wielkość p 1 nie ma znaczenia ponieważ w następnym okresie F1 może zmienić p 1 Koszty produkcji obu firm są zerowe. Konsumenci wybierają tańszy produkt. Jeśli ceny są identyczne, to konsumenci wolą produkt firmy istniejącej na rynku w poprzednim okresie. Rozwiązanie: W drugim przypadku jest to popyt resztowy, czyli najpierw F2 sprzeda k 2, a potem F1 sprzeda resztę: P(Q) - k 2

7 Problem maksymalizacyjny F1 w t=2: Z zamknięcie rynku A akceptacja wejścia konkurencji W jakich warunkach akceptacja jest lepsza od zamknięcia? Podsumowanie: 1. Istnieje para (k 2, p 2 ) dla której F1 opłaca się zaakceptować wejście, niż zamykać rynek 2. Jeśli F2 ustali niską cenę, to zamknięcie rynku staje się kosztowne dla F1. W efekcie zyskują konsumenci. 3. Jeśli F2 zdecyduje się na małe możliwości produkcyjne i niską cenę, to F1 może pobierać wyższą cenę, a strategia zamknięcie jest nieopłacalna. 4. Warunek konieczny przekonania F1 na stosowanie strategii akceptacja - F2 musi uwiarygodnić swoje działania, czyli ograniczone zdolności produkcyjne i/lub niskie ceny (wydaje się że łatwiej jest uwiarygodnić k 2 ).

8 Model równoczesnej konkurencji cenowej przy wyborze zdolności produkcyjnych D.Kreps a & J.Scheinkman a (1983) Jeżeli zdolności produkcyjne co najmniej jednej z firm są ograniczone, to na rynku będziemy obserwować cykle cen prowadzące do zysków nadzwyczajnych (F.Edgeworth 1897). Jeśli zdolności produkcyjne dwóch firm są mniejsze od zapotrzebowania na rynku, to p* = (p 1 *,p 2 *) = (c, c) nie jest NE. Firmy mogą ograniczać negatywne skutki konkurencji cenowej poprzez zmniejszenie zdolności produkcyjnych. W t=1 firmy podejmują decyzję dotyczące zdolności produkcyjnych. W t=2 firmy podejmują decyzję dotyczące cen. Rozwiązanie (sposób intuicyjny): Stosując metodę indukcji wstecz, rozpoczynamy od t=2. Ponieważ firmy nie są w stanie zapewnić cały popyt rynkowy, to pojawia się pytanie w jaki sposób konsumenci mają się podzielić między sobą dostępną produkcją. W związku z tym przyjęliśmy, że będzie to efektywny sposób bez precyzowania jak naprawdę będzie to się odbywać. Niech firma 1 ustali cenę na poziomie 9,99, a firma 2 10,00. Skoro mocy produkcyjne są mniejsze od zapotrzebowania rynkowego, to najpierw

9 konsumenci wykupią wszystko u firmy 1 (zakładamy efektywne racjonowanie), a potem u firmy 2. W t=1 firma 1 ustali mocy produkcyjne na poziomie wyższym niż firma 2 Jeśli obie firmy ustalą cenę na poziomie 10, to w odróżnieniu od modelu Bertranda, mają ograniczony bodziec do zmniejszenia ceny, gdyż żadna z firm nie przejmie całego rynku. Wniosek: