Karol Marks (1818-1883)
Karol Marks Filozof, ekonomista, rewolucjonista System wyjaśniający działanie przyrody i całego społeczeostwa Wpływ: Niemiecka filozofia historii Socjaliści utopijni David Ricardo Główny przedmiot zainteresowania: historyczny rozwój społeczeostw
Marks, c.d. Ekonomia Marksa jest zastosowaniem jego teorii historii (materializmu historycznego) do analizy gospodarki Teoria wartości Problem wyzysku robotników Alienacja robotników i fetyszyzm towarowy Prawa ruchu kapitalizmu predykcje co do długookresowych tendencji w rozwoju
Marks, c.d. Skrajny krytyk kapitalizmu, zwolennik komunizmu (i socjalizmu jako systemu przejściowego) Badał głównie kapitalizm (niewiele o komunizmie) Główne dzieło ekonomiczne Kapitał, t. 1 1867, t.2 1885, t. 3 1894, t. 4 1905-1910
Życie Marksa Lata 30. studiuje prawo i filozofię w Niemczech Początek lat 40. redaguje radykalne pismo w Kolonii (zamknięte w 1843) 1843 emigruje do Francji, 1845 do Belgii, 1849 do Londynu 1844 poznaje Fryderyka Engelsa 1848 publikuje Manifest Komunistyczny 1864 współtworzy pierwszą Międzynarodówkę 1867 publikuje I tom Kapitału
K. Marks, F. Engels, Manifest Komunistyczny, 1848 Rewolucja przemysłowa spowodowała: Rosnący wyzysk robotników Cykle koniunkturalne Mechanizację pracy Rosnącą pauperyzację Jedynym rozwiązaniem jest wprowadzenie komunizmu poprzez: wywłaszczenie własności ziemskiej, progresywne podatki dochodowe, zniesienie dziedziczenia Centralizację kredytu w rękach paostwa Bezpłatną publiczną edukację dla wszystkich dzieci itp.
Idee K. Marksa Teoria wartości Wyzysk robotników Alienacja i fetyszyzm towarowy Materializm historyczny Prawa ruchu kapitalizmu
Teoria wartości Marksa Pożycza i modyfikuję teorię wartości D. Ricardo Teoria wartości oparta na pracy: wartośd towaru mierzy się ilością społecznie niezbędnego czasu do wyprodukowania jednostki towaru Próbował pokazad, że tak rozumiane wartości mogą wyjaśnid ceny w kapitalizmie (tzw. problem transformacji wartości w ceny) ale nie udało mu się to. Teorię wartości opartą na pracy wykorzystywał również do pokazania wyzysku robotników
Wyzysk robotników wg Marksa Wartośd = C + V +S, C kapitał stały, V kapitał zmienny, S wartośd dodatkowa Tylko praca (opłacona przez V) jest produktywna: Nakład C daje przychód równy C Nakład V daje przychód równy V+S S tworzy tylko praca
Wyzysk wg Marksa Założenia: 1. Robotnik jest jedyną osobą która tworzy produkt posiadający wartośd 2. Kapitalista otrzymuje częśd wartości produktu (C+S) 3. Robotnik musi pracowad na warunkach kapitalisty (wytwarzad S) Konkluzja: 1. Robotnik niedobrowolnie otrzymuje mniej wartości niż wytworzył 2. Kapitalista otrzymuje częśd wartości której sam nie wytworzył
Inne zła kapitalizmu wg Marksa: alienacja i fetyszyzm towarowy W kapitalizmie ludzie stracili kontrolę nad procesem produkcji Samorealizacja przez pracę (najwyższy cel życia wg Marksa) stała się środkiem do zdobycia dochodów Podział pracy prowadzi do społecznej izolacji i wrogości nabywanej w procesie konkurencji Robotnicy są wyobcowani (alienacja) bowiem oddają owoce swojej pracy oraz czują się zagubieni, samotni i odizolowani w kapitalistycznym procesie produkcji
Fetyszyzm towarowy wg Marksa W kapitalizmie ludzie postrzegają system rynkowy jako mający niezależne od nich istnienie (nie kontrolują go) Rynek, pieniądz i towary stają się fetyszami, które zdają się kierowad ludzkim działaniem Produkcja i konsumpcja nieustannie rośnie podczas gdy podstawowe cele wspólnoty nie są zrealizowane (ubóstwo, głód itp.)
Materializm historyczny Ostateczną przyczyną wszystkich ważnych wydarzeo historycznych jest czynnik ekonomiczny szeroko rozumiana technologia produkcji Trzy główne pojęcia materializmu historycznego: Siły wytwórcze (technologia produkcji) Stosunki produkcji (reguły gry, instytucje gospodarcze) Nadbudowa społeczna (instytucje polityczne, kultura, filozofia, nauka, obyczaje, ideologia itp.)
Materializm historyczny, c.d. Nadbudowa społeczna Harmonia sprzeczności pojawienie się nowych stosunków produkcji (harmonia) sprzeczności... itd. Stosunki produkcji Siły wytwórcze
Prawa ruchu kapitalizmu 1. Prawo malejącej stopy zysku 2. Prawo rezerwowej armii bezrobotnych 3. Prawo pogłębiających się kryzysów 4. Prawo rosnącej koncentracji i centralizacji przemysłu 5. Prawo zubożenia proletariatu