TEORIE POWSTANIA KAPITALIZMU

Transkrypt

1 TEORIE POWSTANIA KAPITALIZMU

2 Co to jest Kapitalizm? Kapitalizm to system ekonomiczny oparty na prywatnej własności środków produkcji czyli kapitału, który jest maksymalizowany przez właściciela. Według marksistów jego przeciwieństwem jest socjalizm. Zrodził się na przełomie XV i XVI w. w Europie Zachodniej, jeszcze w łonie feudalizmu. Jego rozwój umożliwiło zwycięstwo rewolucji burżuazyjnych kolejno w Niderlandach, Anglii, Francji, a później w innych krajach Europy i świata. Przyspieszenie rozwoju kapitalizmu nastąpiło w wyniku rozwoju techniki i technologii. Współcześnie jest dominującym systemem ekonomicznym w świecie.

3 System kapitalistyczny opiera się na zasadach: * wolnego obrotu towarami i usługami * wolnej konkurencji pomiędzy podmiotami * wolnego obrotu kapitałem oraz środkami produkcji

4 Kapitalizm jest ograniczany m.in. przez: monopole państwowe według zwolenników kapitalizmu, prywatne monopole praktycznie nie występowałyby przy całkowicie wolnym rynku ograniczenia obrotu kapitałowego, np. przez kontrolę państwa nad systemem bankowym interwencjonizm i protekcjonizm (cła) państwowy nierówne traktowanie podmiotów przez prawo, w szczególności różne opodatkowanie różne ograniczenia w wolnym obrocie towarami i usługami koncesję, zezwolenia władzę biurokracji

5 Kapitalizm zależy od rozwiniętego systemu finansowego. Najważniejsze instytucje finansowe w systemie kapitalistycznym to banki i giełdy. Kapitalizm wymaga stabilnego pieniądza. W krajach z wiarygodną polityką monetarną jest to waluta lokalna, w innych krajach jest to często bardziej wiarygodna waluta obca (np. dolary, euro) lub w dawniejszych czasach kruszce (złoto lub srebro).

6 Rozróżnia się kapitalizm rynkowy i mieszany (państwowy) KAPITALIZM RYNKOWY: Występujący m.in. w krajach zachodniej Europy i Ameryki w XIX w., charakteryzował się tym, że o alokacji pozostających w prywatnym posiadaniu zasobów czynników wytwórczych decydował wyłącznie mechanizm rynkowy. KAPITALIZM MIESZANY: W kapitaliźmie mieszanym własność prywatna i rynkowa alokacja zasobów są modyfikowane przez przepisy wydawane przez państwo (rząd) i fakt posiadania przezeń części majątku produkcyjnego kraju ( interwencjonizm państwowy ).

7 TEORIE POWSTANIA KAPITALIZMU WEDŁUG MARKSA

8 Przed pojawieniem się kapitalizmu w Europie istniały rynki, na których producenci i handlowcy kupowali i sprzedawali dobra. Według Marksa kapitalistyczne stosunki produkcji rozwinęły się w Europie, gdy praca sama stała się dobrem - gdy chłopi uzyskali możliwość sprzedaży swojej siły roboczej i zostali zmuszeni do jej sprzedaży, bo nie posiadali już własnej ziemi ani narzędzi produkcji. Ludzie sprzedają swoją siłę roboczą, gdy akceptują wynagrodzenie za to, co produkują w danym okresie (czyli nie sprzedaje się wytworów pracy, ale samą pracę). W zamian za siłę roboczą otrzymują pieniądze, by przeżyć. Ci, którzy muszą sprzedawać własną siłę roboczą, by przeżyć, nazywają się "proletariuszami", ci zaś, którzy kupują siłę roboczą, w ogólności zaś ci, którzy posiadają ziemię lub technologię produkcji, są "kapitalistami" lub "burżuazją".

9 Kapitalistyczne sposoby produkcji umożliwiają duże tempo rozwoju, ponieważ kapitalista ma motywację i może inwestować zyski w nowe technologie. Marks uważał klasę kapitalistów za najbardziej rewolucyjną w historii, ponieważ stale rewolucjonizuje środki produkcji. Konkurencja między przedsiębiorcami powoduje, że muszą oni płacić robotnikom coraz więcej lub zastępować ich pracę coraz nowocześniejszymi maszynami. Jednak Marks był przekonany o podatności kapitalizmu na cykliczne kryzysy. Wykazywał, że kapitaliści inwestują coraz więcej w nowe technologie, a coraz mniej w pracę. Ponieważ to wartość dodana jest źródłem zysku, doszedł do wniosku, że stopa zysku maleje wraz ze wzrostem ekonomii. Gdy stopa zysku spadnie poniżej pewnego poziomu, nastąpi recesja, co doprowadzi do zapaści niektórych gałęzi ekonomii, a także do upadku tego systemu gospodarczego ogólnego kryzysu kapitalizmu. Marks wnioskował dalej, że wartość siły roboczej również spadnie, co umożliwi inwestycje w nowe technologie i rozwój nowych sektorów ekonomii. Wierzył, że cykl rozwój-zapaść-rozwój będzie przerywany coraz poważniejszymi kryzysami. Co więcej, wierzył, że długofalowym następstwem opisanego procesu będzie dalszy wzrost bogactwa klas posiadających i postępująca nędza proletariatu. Gdyby proletariat doprowadził do walki klas, zniesienia prywatnej własności i przejął środki produkcji, dokonałby zasadniczych zmian stosunków społecznych i korzyści z tego objęłyby wszystkich, a system produkcji byłby mniej narażony na cykliczne kryzysy.

10 TEORIE POWSTANIA KAPITALIZMU WEDŁUG MAXA WEBERA

11 Najbardziej do dziś uznana charakterystyka kapitalizmu pochodzi od Maxa Webera,który przeciwstawił kapitalizm tradycyj nemu społeczeństwu agrarnemu według sześciu kryteriów.po pierwsze,formacje te rożnią się charakterem własności. W społeczeństwie tradycyjnym własność związana jest z dziedziczną pozycją społeczną (np.statusem arystokratycznym czy ziemiańskim).w społeczeństwie kapitalistycznym prywatna własność środków produkcji jest w rękach indywidualnie działających na rynku przedsiębiorców. Druga różnica dotyczy organizacji pracy i produkcji. W społeczeństwie tradycyjnym produkcja rolna przebiega według zwyczajowych wzorów i pozbawiona jest mechanizacji. W społeczeństwie kapitalistycznym masowa produkcja przemysłowa oparta jest na mechanizacji, która umożliwia wprowadzenie efektywności kalkulowania zyskowności i racjonalnej koordynacji jako wiodących zasad organizacyjnych. Różni się,po trzecie, charakter siły roboczej. W społeczeństwie tradycyjnym pracownicy pozostają w osobistej prawnej zależności od pracodawcy(niewolnicy czy chłopi pańszczyźniani).w społeczeństwie kapitalistycznym robotnicy dysponują wolnością osobistą i sprzedają swoją siłę roboczą niczym towar na rynku, zgodnie z normalnymi prawidłowościami popytu i podaży.

12 Czwarta cecha różniąca to charakter rynku ekonomicznego. W społeczeństwach tradycyjnych wymiana i handel są obwarowane wieloma ograniczeniami: protekcjonizmem czy barierami celnymi, trudnościami transportowymi, brakiem rozwiniętych instrumentów pieniężnych, monopolami rodowymi czy grupowymi. W rezultacie powstają tylko rynki lokalne, a w szerszym zakresie funkcjonują tylko najbardziej lukratywne rynki towarów luksusowych ( korzeni drogich kamieni, jedwabiu itp..) W społeczeństwie kapitalistycznym natomiast rynek staje się nieograniczonym terenem wymian, dystrybucji i konsumpcji. Po piąte różni obie formacje charakter obowiązujących praw. W społeczeństwie tradycyjnym mają charakter partykularystyczny, w różny sposób stosują się do różnych grup czy klas społecznych. Są też przedmiotem patrymonialnego rozstrzygania i egzekwowania. W społeczeństwie kapitalistycznym natomiast prawa mają charakter uniwersalistyczny, stosują się na równi do wszystkich i egzekwowane są przez bezstronny aparat wymiaru sprawiedliwości, co zapewnia przewidywalność kontraktów i realizowanie uprawnień czy zobowiązań.

13 Po szóste Weber wskazuje na odmienne dominujące motywacje.w społeczeństwie tradycyjnym ludzie dążą do zaspokajania potrzeb na poziomie dotychczasowym,standardowym,sankcjonowanym zwyczajowo.godzą się z zastanym poziomem i sposobem życia.jak pisze sam Weber : okazja zarobienia więcej była dla nich mniej istotna niż szansa pracowania krócej.natomiast w społeczeńswie kapitalistycznym pojawia się nieograniczone dążenie do zysku,aspiracja do sukcesu materialnefgo,jako powszechna motywacja intensywnych działań ekonomicznych.

14 Według Webera kapitalizm to przede wszystkim nieustanne dążenie do zysku przez realizowanie racjonalnej przedsiębiorczości w ramach prywatnych przedsiębiorstw.

15 Literatura: 1.Piotr Sztomkpa Socjologia 2.Edmund Wnuk-Lipiński Socjologia życia publicznego 3.W.Morawski Socjologia ekonomiczna